jam pri nenio pensas, havante cxion jam pretan. Ne, kontrauxdiris sxi, desxirante sin de la teksto, tiuokaze ili komencus pensi nur pri mangxo, kaj cxio. Kaj tiuj, kiuj jam antaux tio pensis nur pri mangxo, komencis pensi, kiel savigxi, kiel helpi al si, --- unue cxiu pensis, kiel helpi al si mem, poste ili poiomete komprenis, ke helpi al si eblas nur kune, tiel, ke cxiuj helpu al cxiuj.

Mi auxskultis kaj pensis: bela knabino, tre similas la panjon. Jam la brusto sxvelas, ho dio. Cxu vere Pauxlinjo havas talenton? Pro tiu penso haroj starigxis, mi kaj fieris, kaj timis. Cxu mi dezirus al la filineto sorton de Stanjo? Malfacila sorto. Kvankam ekzistas, certe, literaturistoj, kiuj banas sin en ricxo --- sed, laux mi, ilin neniu amas, krom tiuj, kiuj drinkas kun ili gxis senkonsciigxo; sed tio same ne estas bona sorto, ni tian ne bezonas. Malfacila, senkompata vivo --- kaj por si, kaj por tiuj, kiuj estas apude. Ne hazarde, versxajne, inter literaturistoj mankas komunistoj, kaj se ecx aperos iu, do li verkas acxe: lispado, edifeco, nuraj moralajxoj kaj nenio viva. Versxajne, tiuj homoj kaj nature, kaj laux devo de sia servo ne povas ne esti tiuj, kiujn oni kutime nomas egoistoj. Sciencisto, por malkovri ion novan, uzas, ekzemple, komputilon kaj sinkrofazotronon; ingxeniero, por krei ion novan uzas tabelojn kaj desegnilojn --- sed literaturisto, por malkovri kaj krei novan, uzas nur vivajn homojn, kaj ne havas li alian manieron, alian vojon. Ne havas alian stablon kaj testejon. Jes, li estas sprita kaj agrabla interparolanto; jes, li povas kortusxe kaj fidele zorgi pri homoj, kiujn li renkontas unu fojon dum duonjaro; jes, li kapablas je mirindaj eksplodoj de sindonemo, abnegacio, --- sed tio estas nur labora instinkto, kiu scias: alie ne eblas penetri en aliulon, sed ja necesas ekkoni tiun, necesas ekbruligi flamojn de pasioj, eksenti fremdajn sentojn propraj, kaj la proprajn --- grandaj, por poste elsucxitaj el tiu cxi sindono impresoj, difraktigxinte, digestigxinte, iam kusxigxu sur paperon, kaj dekoj da miloj da fremdaj homoj, legante, sentu akrajn korpikojn kaj balancu kapojn: kiel gxuste! kiel prave!.. kaj, satsucxinte, li elrampos el vi, mem suferante pro subita fremdigxo ne malpli, ol vi --- sed tutegale eliras neeviteble, desxirigxas kun sango, timigite hakas etenditajn al li en senespera peno reteni manojn kaj lasas tiun, por kiu, sxajne, vivis, en cindro, en ruinoj kaj ploro. Gxuste kiel Stanjo min nun.

Kaj alie --- li ne povas. Tia laboro.

--- Pacxjo, --- mallauxtete demandis Pauxlinjo, kaj mi komprenis, ke sxi jam delonge silentas. --- Pri kio vi tiel enpensigxis?

--- Pri vi, filinjo, --- diris mi, --- kaj pri viaj regnanoj.

--- Vi ne timu, --- diris sxi, alirante. Sxi sidigxis sur kubutapogilon de mia fotelo kaj metis la manon sur mian sxultron. --- Mi ne malutilos al vi. Simple necesas ja iel ilin rekonsciigi. Nu, dum ioma tempo ili sentos doloron, jes. Mi nun komencis duan parton. Cxio finigxos bone.

Almenaux pro tio dankon, pensis mi. La pordo malfermigxis, kaj en la kabineton eniris Liza. Sxi ekridetis, rigardante al nia konfida etoso.

--- Karaj knaboj kaj karaj knabinoj! Cxu vi ne deziras iomete mangxi? Saveljevna jam arangxis la tablon.

--- Deziras, --- diris mi kaj ekstaris.

--- Deziras, --- ripetis Pauxlinjo tre solide kaj ankaux ekstaris.

Krocxinte la manojn, ni nehaste, kiel plenagxuloj, ekiris al la mangxocxambro post Liza.

Sxi iris iomete antauxe, en longa, libera robo gxis kalkanoj --- la vespa talio estis cxirkauxligita per vasta zono. Hela nebulo de haroj balancigxis laux takto de pasxoj. Mi flugos matene, pensis mi. Tutegale nokte tie mankas aferoj --- cxu en la flughaveno sidi? Por kio? Netolereble mi volis atingi Lizan kaj flustri: «Pardonu... pardonu...» Mi ofte songxis: mi cxion-cxion al sxi rakontas, kaj sxi, laux ilia kristana moro, per potenco, donita al sxi de Dio, absolvas miajn pekojn... Foje ecx, sxajne, mi balbutis tion dum dormo. Kion sxi auxdis? Kion komprenis?

Ni vespermangxis. Poste, babilante pri bagateloj, trinkis teon kun papavaj kringoj. Poste Pauxlinjo, preninte transistoran ricevilon, foriris al si --- kusxigxi dormi kaj dormige vagi laux la etero, eble tie trovigxos iu moda melodio. Kaj Liza versxis por ni ankoraux po taso, poste ankoraux. Sxi povis trinkadi teon laux malnovaj kutimoj --- gxis sepa sxvito --- nu, kaj mi kune kun sxi.

--- Kia bona vespero, --- diris Liza. --- Kia bona vespero estas, cxu vere?

Mi estis certa, ke Pauxlinjo delonge dormas. Verdire, ecx miaj propraj okuloj jam gluigxis; mi malstrecxigxis, moligxis. Kiam Pauxlinjo en nokta cxemizo subite eniris la mangxocxambron, mi ecx ne komprenis, kial sxi movigxas, kiel blinda.

Sxi ploris. Ploris sensone kaj amare. Sxi penis ion diri --- kaj ne sukcesis. Visxis la vizagxon, snufis. Ni sidis, sxtonigxinte.

--- Pacxjo... --- gorgxe diris sxi. --- Pacxjo, oni vian komuniston mortpafis!

--- Kio?! --- ekkriis mi, eksaltante. La taso, abrupte tintinte cxe la subtaso, renversigxis, kaj densa teo, aromanta je mento, versxigxis sur tablotukon.

La ricevilo staris sur kuseno de Pauxlinjo. La anoncisto parolis:

«... Proksimume je la dek unua kaj dudek. Unu aux du nekonatoj, kasxatendinte la patriarkon apud enirejo, faris kelkajn pafojn, elsxiris tekon, kiun la patriarko portis en la mano kaj, uzante mallumon kaj relativan senhomecon sur la strato, forkuris. En serioza stato la suferinto estas transportita al hospitalo...»

Viva. Ankoraux viva. Nur li restu viva.

Tio ne povus esti hazardo. Preskaux ne povus.

Al kiu mi diris, ke mi intencas konsulti la patriarkon? Al la ministro kaj Lamsdorf...

Kaj al Stanjo.

Ne povas esti. Ne povas esti. Ne povas esti!!!

Mi sovagxe cxirkauxrigardis. Pauxlinjo ploris. Liza, same alkurinta cxi tien, staris en la pordo, alpreminte la pugnon al la lipoj.

--- Mi devas paroli telefone. Eliru el cxi tie.

--- Pacxjo...

--- Eliru! --- mugxis mi. Ili tuj malaperis, la pordo firme fermigxis. Mi desxiris la parolilon.

Cxe Stanjo ludis muziko.

--- Stanjo...

--- Oj, de kie vi?

--- El la hejmo.

--- Tio estas io nova. Cxu tio estas bona signo aux male? --- sxi havis tute sobran vocxon, tio estis bona. Sed rauxketa baritono, lauxte demandinta malproksime de la mikrofono ion similan al «Kto to jest?», montris nemalgrandan gradon de ebriigxo. Nature, la konjakon trinkacxas. Versxajne jam la duan botelon atingis. «Tio estas mia edzo», --- ruslingve diris Stanjo, kaj, kvazaux iu lutlampo blovis en mian koron flamon akran kaj malmolan.

--- Kaj ni cxi tie, Sacxjo, sidas sen vi, rememoras pasintan lirikon, planas estontajn aferojn...

--- Nur ne absorbigxu en lirikon.

--- Mi ecx ne fumas. Imagu, li prenas de mi en «Ne zginela» tutan kolekton da versajxoj, je sepcent linioj!

--- Mi gratulas. Stanjo, cxu vi...

--- Mi volas preni rusan pseuxdonimon. Cxu mi povas uzi vian familinomon?

--- Ni devenas de Gediminidoj. Tio estos precioza, speciale por Polio. Stanjo, auxskultu...

--- Kaj cxu la frauxlinan familinomon de Liza?

--- Pri tio endas demandi sxin.

--- Do, mi ne povas, --- suspiris sxi.

--- Stanjo, cxu vi al neniu diris pri tio, kien mi intencas flugi?

--- Ne, kara, --- sxia vocxo tuj seriozigxis. --- Cxu io okazis?

--- Cxu vi estas certa?

--- Sed al kiu mi povis? Mi ecx ne eliris, kaj kun Janusz ni havas tute aliajn temojn.

--- Eble, telefone?

--- Mi kun neniu parolis telefone, --- sxi jam komencis incitigxi. --- Honestan vorton, kun neniu, Sacxjo. Suficxas.

--- Nu, bone... --- mi forte frotis la vizagxon per libera manplato. --- Cxio estas en ordo, pardonu.

Mi treege, neelteneble hontis. Pro tio, kio venis en mian kapon.

--- Stanjo... Vi estas tre bona. Dankon al vi.

--- Sacxjo, --- sxia gorgxo, sxajne, spasmis. --- Sacxjo. Mi ja ecx ne scias, kiel vi al mi rilatas. Cxu vi min almenaux iomete amas?

--- Jes, --- diris mi per solaj lipoj. --- Jes, jes, jes, jes!!

Sxi silentis iom.

--- Cxu vi min auxdas?

--- Jes, --- diris mi lauxte. --- Jes. Kaj jen kio ankoraux. Vi ne diru al li, kio mi estas. En senco, kie mi laboras.

--- Kial?

--- Nu, eble tio malhelpos al la publikigo.

--- Kia vi estas ridinda, --- denove diris sxi. --- Kial do malhelpos?

--- Nu... --- mi ne sciis, kiel esprimi pli takte. --- Li sxajne iomete tro interesigxas pri naciaj problemoj...

--- Cxu vi, --- sxia vocxo denove sxangxigxis, ree igxis abrupta kaj malamika, --- pri cxiuj miaj amikoj nun informigxos en viaj dosieroj? Li estas en iu via sliparo de nelojaluloj, cxu? Kia acxo! --- kaj sxi jxetis la parolilon.

Plauxd'-plauxd'-plauxd'.

Jen, zorgis.

Kie sxi trovis tiajn vortojn. «Nelojaluloj...» Sxi legu malpli da historia makulaturo...

Mi ne kredas. Ne povas esti.

Cxu vere koincido?

Tiaj --- ne okazas.

Mi denove prenis la parolilon.

--- Frauxlino, kiam vi havas plej proksiman flugon al Simbirsko?

[ Antauxa cxapitro ] [ Sekva cxapitro ]

Notoj pri la cxapitro

La aferoj bonas, kiel fulgo blankas... ---

Rusa proverbo.

«Aragvo» ---

Kartvela konjako.

Jxukovskij ---

Bazilo (Vasilij) Jxukovskij (1783--1852), fama rusa poeto de XIX-a jarcento, amiko de Pusxkin.

Li sendube formangxos, sed kiu ja al li donos ---

Proverbigxinta citajxo el fama rusa anekdoto:

«En zoologia gxardeno vizitanto demandas serviston: "Cxu tiu cxi foko povas formangxi sitelon da fisxo?" --- "Jes". --- "Kaj du sitelojn?" --- "Jes". --- "Kaj tri?" --- "Gxi sendube formangxos, sed kiu ja al gxi donos?!"»

Neniam plu mi ilin vidos, kiel proprajn orelojn ---

Rusa proverbo.

«Aperis la luno purpura» ---

Fama rusa romanco. Por gxuste kompreni la aludon, rememoru, ke en pluraj lingvoj unu sama vorto signifas kaj lunon, kaj monaton.

pudo ---

Malnova rusa mezurunuo de pezo; proksimume egalas al 16 kilogramoj.

Bakunin ---

Mihxailo Aleksandrovicx Bakunin (1814--1876), fama rusa revoluciulo kaj publicisto, partoprenanto de la revolucio de 1848--1849 jaroj en Germanio; unu el ideologoj de anarkiismo; partoprenanto de Unua Internacio, kontrauxulo de marksismo.

Necxaev --- Sergeo Gennadievicx Necxaev (1847--1882), rusa revoluciulo-komplotulo, partoprenanto de studenta movado en Peterburgo en 1868--1869 jaroj, en 1869--1871 estis proksime ligita kun Bakunin, kreis sekretan organizon «Popola revengxo» (1869); en 1872 estis transdonita de svisaj potencoj al la rusa registaro, mortis en Petropavlovska fortikajxo (prizono). Liaj revoluciaj ideoj estis aparte kruelaj kaj perfortemaj. Li kaj liaj adeptoj igxis prototipoj por romano de Dostoevskij «Demonoj».
«Kto to jest?» ---

«Kiu estas tio?» (en la pola)

Gediminidoj ---

Idoj de litova grandprinco Gedimino. Nepo de Gedimino Jagelo igxis fundinto de pola dinastio de Jagelonoj. En Rusio tio estas princa brancxo, dua laux altrangeco post Rurikidoj.

[ Antauxa cxapitro ] [ Sekva cxapitro ]
 * Simbirsko *  1

En orangxkolora matena auxroro estis malfermigxanta sub ni Simbirsko --- inter hela, pli hela ol la cxielo, spegulo de Volgo, ecx de tiu cxi alto aspektanta vasta, kiel oceano, kaj rubando de Svijago, bizare serpentumanta laux monteta ebenajxo de Volga dekstra bordo. Negranda, sed eminenta urbo. Iam gxi estis randa gardposteno de orienta linio, defendanta limojn de la lando, elsxovitajn dum caro Alekseo Mihxajlovicx en cxi tiun stepan foron. Al mi cxiam sxajnis nehazarda, ke gxuste cxi tie ducent jarojn antaux naskigxo de la unua patriarko de komunistoj de Rusio ricevis finan baton je pugo ebria rabisto Stecxjo Razin --- elpremita el Persio, elpremita el Kaspio, sen ajnaj rimorsoj decidinta dibocxi, se tielas la aferoj, sur la patra tero, varbante armeon per promesoj de liberoj kaj, kiel esprimus iu Necxaev, de estonta justa sociordo: «Bucxu, kiun vi volas --- libero!» Sed perforto ne trairis cxi tie jam tiam. Eble, cxi tie estas tia auxreolo... jen ankoraux unu koro de Rusio. Foje al mi sxajnis, ke tuta tiu senlima, kiel kosmo, regno konsistas nur el koroj --- jen takte, jen iomete malkune ili batas senlace, potence kaj cxiam emociplene.

Kaj nun perforto, malbelega, kiel lepro, penetris cxi tien.

Cxu eble vere estas mutacia viruso?

Kiel senpeza papera kolombo la sepcentloka giganto glisis sur betonon kaj haltis je cent metroj de flughavena domo. Kvieta auxroro floris sur duono de la cxielo, kiam ni eliris al libera aero. Longa vico de kursaj busoj rapide ensucxis versxigxintan el internajxo de la avio homan maron kaj, ronkante, disigxis --- iuj al Simbirsko, iuj al Isxeevko, iuj ien aliloken.

Gxis la centro de Simbirsko estis kvaronhoro da veturado.

Mi sendis la grupon «Dobro» en hotelon, kie nin cxiujn atendis cxambroj, kaj mem ekvagis laux la urbo, senhoma kaj senmova dum tiu cxi frua horo. Levigxis la rugxa sundisko, kaj dormantaj domoj dronis en rozkolora lumo; iomete fumigxis super herbejetoj de la Karamzina gxardeneto rozkolora nebulo, saturita de langvora odoro de finfloranta siringo. Kiom da siringaj generacioj sxangxigxis post la tempo, kiam cxi tie promenis la granda historiisto? Cxarme mallerta, kiel bovido, longa domo, kie naskigxis la auxtoro de «Oblomov», ridetis al mi per topazaj rebriloj de malnovmodaj fenestroj. Laux eksa Streleckaja, nun Lenina strato, preter apartenanta al la patriarkejo instituto de preskriba kondutologio mi eliris al la Malnova Krono. Plue mankis vojo --- estis deklivo kaj freneza, blindiga Volga vasto.

Maldekstra alo de la instituto, konstruita sammaniere, kiel konservigxintaj malnovaj domoj de la strato, tusxis domon de Pribylovskij, en kies alo naskigxis la unua patriarko.

Estis ja io nekontesteble rusa kaj, mi ne timu pompan vorton --- ekumena en realigita de li mirinda transformo. Li gxuste divenis kasxitan sencon de la tiel nomata ekonomia instruo, pro kiu vertigxis multaj kapoj, kies tuta preskriba parto, diference de la suficxe profunda priskriba, reduktigxis, se forlasi grandanimajn revojn pri vica estonta justa sociordo, tiajn kompreneblajn kaj tiajn absurdajn, al la frazo, ekde la antikvaj tempoj sxatata de cxiuj banditoj, ludantaj je nobleco kaj per tio anticipe subacxetantaj malricxulojn, kun espero, okaze de neceso, ricevi de ili logxejon kaj panon: ni deprenu de tiuj, kiuj posedas, kaj donu al tiuj, kiuj ne posedas. Certe --- ja la deknauxa jarcento! --- kun amaso da inteligenciaj klauxzoj: tion, kio estas eksproprietigita disde la popolo; tion, kio estas gajnita maljuste... kvazaux, ecx por momento mallevigxinte el teoriaj altajxoj sur la pekan teron kaj rememorinte pri la homa naturo, eblus imagi, ke en sanga febro de deprenado iu esploros kaj kapablos esplori, kio estis gajnita juste, kaj kio --- ne. Logiko estos mala: kiu posedas --- tiu estas maljusta, jen kion mugxas homamaso cxiam, komencante de la unuaj kristanoj, de Likurgaj reformoj, kaj pri tio gxi ne kulpas, tio vere estas la plej simpla kriterio, provizanta momentan respondon en duuma sistemo «jes -- ne»; en homamaso cxiuj estas egalaj kaj simplaj, kaj hastas konstrui justan sociordon, dum la homamaso vivas, kaj tiam ne povas ne postuli agojn rapidajn, simplajn kaj egalajn rilate al cxiuj, la duuma kodo estas maksimumo de komplikeco, gxis kiu la homamaso kapablas levigxi.

Jes, dekomence la koncentrado de posedajxoj kaj monrimedoj okazis per forto, rabo, neimagebla krueleco --- sed, kiam gxi estas finigxanta, kaj la favoratoj de la miljara vetkuro jam difinigxis, rompi iliajn krurojn sur fina vojo kaj per sama krueleco depreni de tiuj, kiuj iam iel --- tutegale, kiam kaj kiel --- gajnis, donante monon, masxinojn, minkampojn, bienojn, teritoriojn al tiuj, kiuj ilin havas malmulte aux tute ne havas, signifas devigi la historion fari duan pasxon sur la sama loko; kaj poste, probable, ankoraux unu, kaj ankoraux, kaj ankoraux, enigante la socion en vicon de plifortigxantaj memgenerantaj osciloj, similaj al tiuj, pro kiuj pereis Kislenko, kaj tio havas nur unu finon: plenan detruon de molekula strukturo, plenan ekstermon kaj de venkintoj, kaj de venkitoj. Kaj por kio necesas versxi al la nunaj malposedantoj vinagron en sangon, inciti, kiel oni incitas hundojn gxis frenezo, parolante pri restarigo de historia justeco! Historio ne scias justecon, samkiel ne scias gxin la tuta naturo. Cxu estas justa la gravita konstanto? Cxu estas maljusta la drivo de kontinentoj? Ecx homoj ne estas justaj aux maljustaj; ili povas esti karitataj aux senkompataj, malavaraj aux avaraj, antauxvidaj aux blindigitaj, bonkoraj aux indiferentaj, sed justeco estas sama ludo de cerbo, sxvebanta inter abstraktajxoj, kiel ideala gaso, kiel kvadrata radiko el minus unu.

Kaj jen li prenis tiujn formulojn de la instruo, kiuj portis en si nek preskribojn, per kiuj jam en antikvaj tempoj komencis en Romio cxiu vica imperatoro, nek rozkoloran deliron pri bazita sur komuna posedo estonta socia ordo, eltiris el ili longan, kiel solitero, cxeneron de komunigontaj reloj, arganoj, plugiloj, kaldronoj, baskuloj kaj pistoj, kaj anstatauxigis ilin per animo. Kvazaux homoj zorgas unu pri alia per baskuloj kaj pistoj! Lokomotivo povas havi ecx mil jurajn posedantojn, cxu samtempe, cxu lauxvice, sed reale posedas la lokomotivon aux masxinisto, aux tiu, kiu staras super la masxinisto kun fusilo en la mano. Homoj zorgas unu pri alia per deziroj kaj faroj, kaj, se suficxe granda parto da homoj konstante memoras, ke cxiu perforto, cxiu profitcela trompo, cxiu malestimo riskigas la tutan homan genton, malpliigante gxiajn sxancojn elvivi en tia maljusta, morta, vakua, atoma, radia, bakteria Universo --- cxu ne estas tutegale, kiu posedas la lokomotivon?

Jes, homoj kapablas al tio diversgrade, homoj estas diversaj. Sed estas ja pli bone scii, kiu kion kostas, ol per rimedoj de sxtata perforto igi cxiujn aspekti unuecaj altruistoj, sed esence --- nur sxajnigi kaj atendi nur signalon, por ekataki unu alian... Jes, kelkaj homoj je tio dume tute ne kapablas. Ili gxis nun foje pafas.

Por kio, ho dio, por kio ili gxis nun pafas?!

Mi ecx ne rimarkis, kiel mi sidigxis por fumi sur lignotabulan benketon cxe perono. Tie nun estas muzeo. Kaj en la domo de Pribylovskij mem jam dum preskaux jarcento estas centraj institucioj de la patriarkejo.

De cxi tie hieraux vespere eliris la sesa patriarko, ecx ne pensante, ke li ne atingos sian logxejon.

Por kio ili pafas?

«Trovu ilin kaj mortigu».

Jam venis tempo. 2

Mi prezentis min, montrinte legitimilon. Fulmorapide butonumante superan butonon de uniforma jako, la dejxoranto haste ekstaris.

--- Oni vin atendas, sinjoro kolonelo. Nin jam vespere avertis la ministrejo.

--- Kiu enketas la aferon?

--- Majoro Usolcev. Cxambro naux.

Usolcev estis ankoraux relative juna, sed lia mallargxa, magra vizagxo kun krocxigxemaj okuloj montris spertan kaj insisteman detektivon. Se tia ulo trovos spuron --- jam ne eblos lin fusxigi.

--- Mi neniamaniere intencas damagxi viajn rajtojn, --- manpreminte, tuj diris mi. --- Mi ne intencas ecx kontroli vin. Min simple interesas tiu cxi afero. Estas kauxzoj opinii, ke gxi estas ligita kun la pereo de «Carido».

--- Jen kiel, --- silentinte kaj kolektinte pensojn, diris Usolcev. --- Tiuokaze cxio estas klara. Nu, ne cxio, certe... Kia estas naturo de tiu cxi ligo, cxu vi povas almenaux aludi?

--- Se tio plifaciligus sercxadon de la pafinto, mi tion farus. Sed dume mi ne malhelpu al vi, pardonu. Cxio estas tre nedifinita.

--- Bone, sinjoro kolonelo, tiam ni lasu tion, --- li denove silentetis. --- La pafintoj estis du. La vivo de la patriarko, kiel mi scias, estas ekster dangxero, sed lia stato estas tre serioza, kaj li gxis nun estas senkonscia. Kvin trafoj --- estas simple miraklo, ke estis neniu mortiga... Sidigxu cxi tien. Jen cindrujo, se vi deziras. Cxu vi matenmangxis? Mi povas ordoni alporti teon...

--- Kaj cxu vi mem matenmangxis? --- ridetis mi. Li konfuzite movis la manplaton laux nekonvene por lia agxo maldensaj haroj.

--- Mi vespermangxis je la kvara matene, do tion tute eblas opinii matenmangxo.

--- Kaj mi mangxetis en la avio. Do, kia estas motivo?

--- Esence, la motivo mankas.

A ha, pensis mi.

--- Komence ni opiniis, ke tio estas ia stranga rabo, sed du horojn post la afero la teko de la patriarko estis trovita sur strato, sub arbustoj de Moskva bulvardo.

--- Cxu gxi estis malfermita?

--- Jes, sed, jugxante laux gxia aspekto, oni nenion prenis el gxi. Kvankam oni fosis en gxi, kaj sur unu el la paperoj ni trovis spuron de etfingro. La teko estis forjxetita, kvazaux dum kurado aux el auxto, parto de la paperoj elfalis sur la teron.

--- Kio entute estas en la teko?

--- Nenio alloga por rabistoj. Parto de manuskripto, super kiu laboras la patriarko. Personaj dosieroj de aspirantoj al liberigxanta posteno de estro de laboratorio de etika memagordado cxe la patriarkejo --- la antauxan labestron oni elektis deputito de Dumo. Almanako de skandinavaj sagaoj, adaptitaj por infanoj, en traduko de Ule Vanganen --- la sekretario diris, ke la patriarko acxetis la almanakon hieraux tage, kiel donaco por la nepo. Financa raporto de sakristiano...

--- Eble, la rabistoj opiniis, ke tie estas io pli valora, kaj konvinkigxinte pri sia eraro, forigis la krimpruvajxon.

--- Tio estas la sola, kio venas en la kapon. Sed kiu en normala mensostato povus imagi, ke la patriarko portas en la teko briliantojn aux narkotajxojn?

--- Eble, la rabo estas nur maskigo de politika ago? --- demandis mi. Usolcev kuntiris la sxultrojn kaj respondis:

--- Rare sentalenta maskigo.

--- Sed eble iu estis ne en normala mensostato?

La majoro silentis iom kun foresta aspekto.

--- Tiun replikon, sinjoro kolonelo, tian plursignifan kaj misteran, mi opinias kauxzita de tiu informo, kiun vi, versxajne, disponas, sed mi --- ne. Nenion al vi mi povas respondi.

--- Sinjoro majoro, vi komprenis min malgxuste! --- diris mi, kaj pensis: kia ofendigxema li estas. --- Mi nur intencis informigxi, cxu ne okazis en la urbo lastatempe iaj aliaj, malpli gravaj incidentoj, ligitaj kun neklarigebla vandalismo, neprovokita agreso kaj tiel plu. Eble, simple agis maniulo!

Usolcev dum kelkaj sekundoj esploreme rigardis al mia vizagxo, kaj poste subite largxe ekridetis, kvazaux petante pardonon pro la eksplodo. Kaj mi konfuzite pensis, ke, savu min dio, li povis taksi miajn vortojn pri neprovokita agreso kiel aludon al sia propra konduto. Mi tute ne deziris lin ofendi. Li placxis al mi.

--- En mian kapon tio ne venis, --- konfesis li, --- sed, versxajne, tial, ke mi precize scias, ke tiaj incidentoj en la urbo ne okazis. Kio koncernas maniulon, do... unue, en nia okazo ili estas du, kio estas rarega okazo --- ke du maniuloj agas kune. Due, la afero estis ne impulsa, sed preparita. De la patriarkejo gxis la hejmo de la patriarko estas malpli ol duonhoro da pasxado, kaj dum bona vetero la patriarko, nature, ne uzis auxton. La atenco estis farita en la plej oportuna por tio loko, en gxardeneto, limanta logxejan kvartalon, kie trovigxas la hejmo de la patriarko --- tie estas malpli hele kaj estas malpli da homoj, ol ie ajn sur la itinero de la patriarkejo gxis la hejmo; kaj la maniuloj evidente jam observis, kiel iradas la patriarko kaj kien. Ankaux lokigxis ili ne en hazarda maniero, kaj tio signifas, ke ili evidente estas profesiuloj, almenaux --- unu el ili.

Kun tiuj vortoj Usolcev ekstaris; alveninte la tablon, li prenis unu el paperoj kaj alportis al mi. Tio estis rekonstruita laux depozicioj de nemultaj atestantoj skemo --- kiu kiel staris, kiu kiel movigxis; per rugxaj streketoj estis markitaj linioj de pafoj --- da ili estis ok; per rugxaj krucetoj estis markitaj lokoj, kie estis la patriarko en momentoj de trafoj, da ili estis kvin; li ankoraux penis kuri, poste rampis, kaj per dika rugxa rondeto estis markita loko, kie li haltis. Mi rigardis, kaj tuta bildo de tiu tri- aux kvarsekunda batalo de unu senarma kun du armitaj homoj pli klare ol la realo staris antaux miaj okuloj; la dentoj knaris pro kompato al li kaj pro malamo al ili.

«Trovu ilin kaj mortigu».

Jes, ili tre gxuste staris. Post la unua pafo la patriarko ekkuris --- rekte al la dua, kaj tuj trafis al la kuglo, truinta la dekstran pulmon.

Sed pafis ili ne tre bone. Banditoj, jes, sed ne teroristoj-profesiuloj. Vere, tio pli similas al rabatako, ol al terorisma ago.

Se oni volus lin murdi, ili murdus lin, komprenis mi. Jes, ili povis pensi, ke li estis morta, sed neniu al ili malhelpis, neniu fortimigis, ili disponis pli ol sekundojn; se ilia celo estus gxuste murdo, cxiu el ili povus fari kelkajn pasxojn kaj finmurdi la kusxantan per tusxa pafo.

Do, la celo estis rabo.

Sed, se ili bezonis la tekon, por kio necesis tia pafado? Suficxus aliri, kontuzi, elsxiri... simple aspergi ion en la vizagxon, kapti la tekon kaj fugxi!

Kaj krome, kion do ili, vere, atendis trovi en la teko de la patriarko de komunistoj, strikte, kvankam ne tiom fervore, kiel kristismaj monahxoj, sekvantaj principon de neakirado?

Do, ankaux ne rabo.

Cxu kruele, sed ne gxismorte, kripligi, sed sxajnigi rabon, por nin impliki?

Sed Usolcev pravas, sxajnigi eblus pli bone --- jxeti la tekon ne al arbustoj je du pasxoj de la loko de la atenco, sed ekzemple, en Volgon, metinte internen du sxtonojn --- kaj neniu neniam gxin trovus.

Sed eble ili bezonis gxuste la paperojn? Ili informigxis, eksciis ion --- kaj forjxetis, kiel rubajxon. Sed kion? Cxu la financan raporton? Cxu detalojn de biografio de iu kandidato al labestro? Nekompreneble...

Necesas skrupule analizi cxiujn paperojn.

--- Cxu balistika ekspertizo? --- demandis mi.

--- «Walter» kaj «Makarov». Du kugloj trafis al arboj, unu al muro de malproksima kontrauxa domo. Pri la «Walter» estas nenio sciata; sed el la «Makarov» oni antaux tri jaroj pafis al enkasigisto en Igarko. La pafinto estas en prizono, mi mendis lian dosieron.

--- Kio pri la fingrospuro?

--- Sur la paperoj kaj sur la teko, certe, estas amaso da fingrospuroj, sed cxiuj apartenas al laborantoj de la patriarkejo, precipe al la patriarko mem. Kaj estas unu neidentigita spuro. Sur la paperujo kun personaj dosieroj. Sed ne sxajnas, ke gxin oni malfermis --- pli versxajne, la tekon oni trarigardis, sercxante ion alian. Trarigardis homo en gantoj, evidente, li ankaux la tekon kaptis --- kaj la dua, jugxante laux siaspeca impeta malklareco de la fingrospuro, simple forpusxis la paperujon for de si, kvazaux incitite, jen tiel, --- Usolcev montris per gesto, --- per egxo de la manplato, kaj per malgranda fingro hazarde tusxis, li ecx povis mem ne rimarki tion.

--- Do, sxajne, ili tamen atendis trovi en la teko cxu kolieron de Marie-Antoinette, cxu Kohinoor-on --- sed, trafinte pacan burokratajxon, incitite forjxetis gxin, cxu?

--- Gxuste tiel. En nia banko tiaj fingrospuroj mankas. La operatoro nun laboras kun la Informa Reto.

--- Cxu iu vidis la atakintojn?

--- Oni vidis, kiel du uloj elkuris el la gxardeneto tuj post la pafado kaj malaperis malantaux angulo, kaj tie auxdigis bruo de forveturanta auxto. La auxton vidis, sxajne, neniu.

--- Cxu iliajn vizagxojn?

--- Ni faris fotorobotojn por ambaux. Sed tre malbonkvalitaj --- ja estis nokto. Ni iru al la komputilo.

La unua vizagxo, aperinta sur la ekrano, suficxe krude skizita per ne tute ligantaj inter si grupoj de trajtoj, nenion al mi rememorigis. Sed la dua...

Tiu vasta plata muzelo... Tiu nobla stako de grizaj, konvenaj al iu genia akademiano, kuspitaj haroj... Mia koro pusxigxis en la gorgxon, mi ecx frapis mian genuon per la mano pro antauxsento de sukceso.

--- Provu, --- penante paroli trankvile, proponis mi, --- mendu en la datumbanko de la Informa Reto portreton de Becxjo Cin kaj komparu per identigilo.

--- Becxjo Cin? --- redemandis Usolcev.

--- Jes. Laux mi, neniu en la mondo scias lian patronomon. Ekstremokaze --- B. L. Cin.

--- Cxu malnova amiko? --- informigxis Usolcev, dum liaj fingroj flugis super la klavaro.

--- Ne ekskludeblas.

La vizagxo sur la ekrano duonigxis kaj movigxis maldekstren, kaj dekstre aperis la portreto de Becxjo. En maldekstra supra angulo ekbatigxis ciferoj, la identigilo antaux niaj okuloj taksis probablon de koincido; jen aperis «96.30», sed mi ecx sen tio sentis: li, li! --- same, versxajne, sentas cxashundo, kaptinta spuron. Granda, solida, tre vireca --- el vidpunkto de modernaj Pasifajoj, sopirantaj virbovojn, iomete straba; kaj tiu eterna oblikva kaj multesignifa rideto, tusxanta la lipojn preskaux post cxiu kun peno dirita mallerta frazo: ja mi kaj vi komprenas, pri kio temas, sed por kio inici pri tio cxirkauxantajn stultulojn --- siaspeca siberia Luca Brazzi; naskigxis en Vladivostoko, la karieron komencis kiel elpelisto en mondfamaj amuzejoj de Hanti-Mansijsko, samtie li trafis en vidkampon de kurieroj de Tonkina narkot-klano; kaj kiam ni kun Cxiniaj kaj Indoneziaj kolegoj estis ekstermantaj la klanon, unuafoje trafis ankaux sub mian rigardon.

--- Li! --- ravite ekkriis Usolcev. --- Je Dio! Nauxdek ses kaj tri --- li!

Furioza, avida detektiva gxojo tiel bolis en mi, ke, mi timas, mi ne sukcesis deteni min de ioma afektado --- krocxinte la manojn sur la brusto, mi apogigxis je dorso de la fotelo kaj diris:

--- Nu, cetero ja estas afero de tehxniko, cxu ne?

Cxio farigxis ridinde simpla. Unuafoje en tiu cxi afero. Post kvardek minutoj pri tio, ke stevardino observas en la kvina salono homon, similan al la elmetita sur la ekranon portreto, oni informis nin el avio, proksimigxanta al Sud-Sahxalinsko. Kaj tiu avio iris el Simbirsko, de ni. Becxjo fugxacxis.

En la kaso de la flughaveno --- la kasisto ecx ne sukcesis sxangxigxi --- oni diris, ke la homo el montrita foto acxetis bileton nur kvardek minutojn antaux la ekflugo. Tio okazis preskaux post kvin horoj post la bucxado de la patriarko. Kial Becxjo tiel prokrastis? Kie estas la dua?

Ne gravas, baldaux ni cxion ekscios. Baldaux, baldaux, baldaux! Mi tremis. Tio estas ne kompatinda Kislenko, ies «peono». Tio estas vera fiulo, kaj el li ni elskuos cxion.

Tiu homo, diris la kasisto, ion timis. Retrorigardadis kaj sxrumpis; tia granda, solida, sed cxiam kvazaux penis malplialtigxi. Kaj kiam li iris de la kaso al ensxipigxo, tenis sin en denso de homamaso: kutime homoj, trafintaj en vicon al la turnopordo lastaj, plu restas lastaj, sed tiu cxiam penis trapusxigxi tien, kie li estus nevidebla en kacxo, gxuste tial mi rimarkis...

Timis. Cxu nin timis? Aux ili cxi tie havas proprajn revengxojn?

Baldaux ni cxion ekscios. Baldaux, baldaux!

Becxjon oni prenis diligente kaj sen fusxoj. Li sidigxis en taksion, ordonis veturi al la haveno --- cxu en Japanion intencis veturi? ricevos vi Japanion, ricevos tutajn Filipinojn kaj Nangsxacundaon aldone! --- kaj iomete malstrecxigxis. Oni timis, ke li plu estas armita kaj povas pro timo komenci pafi, tial oni decidis preni lin malproksime de homoj. Bariero, baranta la sxoseon, estis mallevita, la sxoforo haltigis la auxton, kaj el malantaux cxirkauxantaj la vojon buntaj reklamaj sxildoj --- «Kun akvalango --- al Monerono!», «Sur jahxtoj de Parfenov vi ne timos ajnan malbonan veteron!», «Mi transnagxis Laperuzan golfon --- kaj cxu vi?» --- kvazaux el sub tero elsaltis kvar knaboj kun pistoloj, celitaj al la kapo de Becxjo tra fenestroj de la taksio. Becxjo jam ne penis rezisti, nur gxibetigxis lace --- kaj mem eliris.

Armilojn cxe li oni ne trovis.

Malpli ol horon post veno al Sud-Sahxalinsko Becxjo jam estis sur rea vojo cxi tien, al ni. En mankatenoj. Nun eblis cxu maten-, cxu tagmangxi.

--- Atestantojn cxi tien, --- diris mi, jam tenante kuleron en la mano. 3

--- Saluton, Becxjo, --- diris mi. --- Kiom da jaroj ni ne intervidigxis!

--- Mi preferus samtiom plu ne intervidigxi, --- morne sxercis la rabisto responde.

--- Sidigxu. Jen majoro Usolcev, nomu lin Mateo Serafimovicx. Li senpere okupigxos pri vi. Vi lin ankoraux ne konas.

--- Tre agrable, --- diris Becxjo kaj oblikve subridis: ja ni komprenas, ke ne tre, sed ne estas senco paroli pri evidenta.

--- Sed unue mi vin pridemandos. Kiel malnova amiko.

--- Demandu...

Mi pauxzis. Li estis ia indiferenta, ia stranga.

--- Kion do vi faris, Becxjo. Pro la Tonkinaj narkotajxoj vi sidis en prizono, punon pro la rabo de la diamanta transporto vi felicxe evitis --- do nun por kolekto vi bezonis malsekan aferon, cxu?

--- Mi ne komprenas, pri kio estas flustro, cxefo.

Mi premis klavon de komputilo --- sur la ekrano aperis la fotoroboto de Becxjo.

--- Cxu vi rekonas?

--- Rekoni estas via afero...

--- Bone, rekonu la atestantoj...

Cxiuj kvin atestantoj, laux kies vortoj oni kompilis la fotoroboton, praktike senhezite montris al Cin, perdigxinta inter ses laborantoj de la polica administrejo, proksimume similaj al Becxjo laux aspekto kaj kompleksio.

--- Nu?

--- Vi al mi rigardas --- tial ili al mi montras.

--- Forflugis vi, Becxjo, de cxi tie, la kasisto vin rekonis.

--- Ja mi tion ne kasxas...

Mi movis rigardon al modaj sxuoj de Becxjo. La detektivoj skizis ilin jam en la gravitavio.

--- Bonegajn vi havas sxuojn, --- mi sxovis al la nazo de Cin foton de spuro el grundo de la gxardeneto, kie okazis la atenco. --- La bildo, vidu, estas precize kiel malantaux la arbusto, kie kasxigxis la murdinto.

Becxjo tute ekenuis. Pretere rigardis la spuron, mallevis la okulojn. Kiam li ekparolis, en la vocxo estis fiera senespero --- mi mortas, sed ne kapitulacas.

--- Kia murdinto? Ne komprenas mi vin... Kaj la sxuojn mi en cxi-tiea magazeno acxetis, antaux kelkaj tagoj. Tie malantaux tablo staris eble cent skatoloj.

--- Mensogas vi, Becxjo. La sxuoj estas Sxanhxajaj, modelaj, cxi tie oni tiajn ecx ne vidis.

Li jam ne trovis, kion respondi. Rigardis al la planko kaj malespere tristis.

--- Nu, bone. Tri horoj da flugado, kiel mi vidas, ne suficxis por vi. Sidu nun en cxelo, ankoraux tri horojn pensu, --- mi sxajnigis, ke etendas la fingron al butono de voko de eskorto.

--- Sed cxu la ordonilon vi, pardonu, havas? --- malgaje demandis li.

--- Cxu vi min stultulo opinias? Por unutaga aresto necesas nenia ordonilo.

--- Kaj poste? --- singardeme demandis Becxjo. Ia stranga estis tiu singardemo. Ecx timemo.

--- Kaj poste, --- inspirite sendis mi provan balonon, --- se ni ne sukcesos sincere konversacii, mi vin liberigos.

Kaj tiam li tute montris sian malfortecon. Palpebrumis. Glutis. Vazomotora reago, tio estas malfelicxo de cxiuj Cin-oj en la mondo.

--- Cxu rekte cxi tie?

Li timis eliri sur straton.

Li trafis en iun kacxon. Kaj la murdon li ne volis agnoski, kaj liberigxi li cxi tie, en Simbirsko, same ne deziris. Li estis fugxanta evidente ne de ni.

--- Sed kie do? --- facilanime demandis mi.

--- Kie vi min kaptis, tien veturigu, --- kun senespera arogo balbutis li. --- Cxu mi duan fojon malsxparu monon por bileto? Mia mono estas ne fiska...

--- Nu, vidu, hodiaux vi estas ia speciale stulta, --- respondis mi. --- Interalie, kion vi intencis fari en Sahxalino?

--- Al Monerono kun akvalango! --- ploreme elkriis li.

--- Jes, oni diras, ke tie estas bele... Grotoj... Kion do fari. Se ni prenis vin vane --- la polican gravitavion ni certe ne pelos tien ankorauxfoje, sed laux justo mi kaj majoro donos al vi monon por bileto. Kaj la ceteron vi faru mem. Kaj al la flughaveno iru mem, kaj en la kason --- mem...

Li morne silentis. Ho, kiel li enuis, kiel li timis!

Kaj tiam faris malfortajxon mi. Mensogis. Tre malofte mi tiajn rimedojn uzas --- tio estas krude, al la afero, finkonte, pli probable povas malutili, ol helpi, kaj estas ecx iel malsporte. Cxiam ia malagrabla reziduo restas en la animo. Kvazaux mi min mem, per propra volo, egaligas kun krimularo. Sed Becxjo lauxlitere mem min instigis. Li jam maturigxis, necesis nur premi iomete. Se malsukcese --- li simple kracxos al mi, kiel al mensoganto kaj provokanto, kaj estos prava, kaj mi ricevos lauxmerite. Kaj mi devos vere liberigi lin sur straton, kien li tiom maldeziras --- kaj, versxajne, maldeziras ne senkauxze; do estos pli bone lin gardi de tiu strato almenaux tiel. Mi vokis eskortiston. Kaj Usolcev jam mordis la lipon, kun cxagreno kaj nekompreno strabante miaflanken. Kaj Cin jam ekstaris, gxibetigxante, kaj turnigxis al la pordo, por iri. Kaj tiam mi fideme diris al lia dorso:

--- Sed, Becxjo, ja ankaux la patriarko vin rekonis.

Li fulmorapide turnis sin al mi.

--- Do cxu li estas viva?

Usolcev ne detenis sin --- ekridegis kaj ecx plauxdis per ambaux manoj je siaj femuroj. Becxjo konsternite gapis lin, poste denove min; lia largxa vizagxo igxis rugxa.

--- Viva, Becxjo, viva. Honestan vorton. Kial do vi vin tiel timigas? Ne estas sur vi malseka afero. Residigxu cxi tien, kaj ni konversaciu sincere.

Li decideme pasxis malantauxen. Per rigardo mi forsendis la eskortiston.

--- Kaj se sincere, --- diris li, serioze emociante, --- se sincere... Li ja cxion mensogas! Demagogo! Kantas dolcxajn kantojn, cxiujn kun cxiuj kvazaux pacigi penas --- sed mem personan potencon deziras, diktaturon! Jen, diras, mi estas la plej bona kaj plej gxusta, sen mi vi nenien venos. Obeu min! Kaj por mi tio estas simple neelteneble, ja mi mem en la juneco interesigxis pri komunismo, preskaux faris voton... Gxustetempe komprenis, ke cxio cxi estas mensogo, simple oni jen tiel stultigas la popolon.

Mi apogigxis je dorso de la segxo. Mi estis sxokita: kion ajn mi atendis, sed ne tion. Kvazaux araneo subite ekkokerikis el sia araneajxo.

--- Kaj tiu teko? --- bolis Becxjo. Li ne ludis, ne sxajnigis --- senteblis, ke li jam ne povas sin deteni kaj parolas li pri dolora, pri profunda, pri tio, pri kio li ecx ne havis, al kiu konfesi gxis nun. --- Mi neniel povis kompreni, por kio li cxiam kun la teko iras. Sed antaux tri tagoj kvazaux ia revelacio al mi venis: tie ja estas mono, valorajxoj. Sucxas, cxantagxas li cxiutage el senrangaj komunistoj --- kvazaux monoferojn cxiaspecajn, por bezonoj, por fondusoj sciencaj kaj cxiaj programoj... kaj mem kasxe, vespere, kiam cxiuj foriras, hejmen transportas! Kaj tie --- cxu sub pomarbon gxis pli bonaj tagoj, aux en Svision iel transsendas, por okazo de eksterlandaj afervojagxoj...

--- Becxjo, --- diris mi, iomete rekonsciigxinte. Mi rigardis al Usolcev: li same sidis konsternita. --- Becxjo, amiko, cxu vi ne frenezigxis? De kie vi tiujn vortojn prenis: demagogo, diktaturo, senrangaj komunistoj... eksterlandaj afervojagxoj... Kiu al vi tion diris?

--- Kredu mian vorton, --- konvinkite respondis tiu. --- Tiel estas. Mi mem komprenis.

--- Kaj kiam do vi tion komprenis?

--- Pensi ja mi delonge komencis... Mi jam dum semajno estas cxi tie. Sed antaux tri tagoj, mi diras, kvazaux revelacio venis. Kaj tuj, sciu, faciligxis mia animo, kvazaux la tuta mondo igxis travidebla kaj komprenebla. Jen, pensas mi, la patriarko, sur la tuta tero estimata homo, instrui cxiujn s