<"uKRA¿NSXKIJ vIB³R" [mOSKVA]. 1997. tRAVENX-CHERVENX. No 5-6.>
aNDR³J m. oKARA
zapiski ki¯vs'ko¯ doktora fausta
zABUZHKO oKSANA.
pOLXOV³ DOSL³DZHENNYA Z UKRA¿NSXKOGO SEKSU. rOMAN. -- kIEV: "zGODA", 1996. -- 142 S.dOSITX DIVNE VINIKAº VRAZHENNYA, KOLI PISHESH PRO KNIGU, YAKU, ZNAºSH TOCHNO, MALO KOMU Z CHITACH³V C³º¿ ZAM³TKI DOVEDETXSYA NE TE SHCHOB PROCHITATI, A ³ NA OCH³ POBACHITI. "pOLXOV³ DOSL³DZHENNYA Z UKRA¿NSXKOGO SEKSU" MINULOGO ROKU STALI CHI NE PERSHIM (U SUCHASNOMU ROZUM³NN³) UKRA¿NSXKIM BESTSELEROM -- KNIGA KI¿VSXKO¿ POETESI TA ³STORIKA F³LOSOF³¿ oKSANI zABUZHKO (¿J NALEZHITX TAKOZH NAUKOVA PRACYA "f³LOSOF³YA UKRA¿NSXKO¿ ³DE¿ TA ºVROPEJSXKIJ KONTEKST") VODNOCHAS ZROBILA ¿¿ POPULYARNOYU NE LISHE U KOL³ VISHUKANO¿ ³NTEL³GENTSXKO¿ PUBL³KI, ALE J SERED SHIROKIH CHITACXKIH MAS. dO RECH³, DUZHE HARAKTERNA DLYA SUCHASNOGO POSTMODERNOVOGO MISTECTVA TENDENC³YA NA ZBLIZHENNYA MASOVO¿ KULXTURI Z ³NTELEKTUALXNIMI PRETENZ³YAMI.
sEREDNXOSTATISTICHNIJ ROS³JSXKOMOVNIJ CHITACH Z TRADIC³JNOYU BAJDUZH³STYU STAVITXSYA DO UKRA¿NSXKO¿ L³TERATURI, U YAK³J JOGO ZNANNYA, YAK PRAVILO, OBMEZHUYUTXSYA ³MENEM t. shEVCHENKA, U KRASHCHOMU VIPADKU -- SHCHE J lES³ uKRA¿NKI, ². fRANKA TA o. dOVZHENKA (MALO HTO ZNAº, SHCHO OSTANN³J NE LISHE F³LXMI ZN³MAV). a PROTE UKRA¿NSXKA L³TERATURA PRI VS³J SVO¿J MOVN³J BLIZXKOST³ DO ROS³JSXKO¿ NADZVICHAJNO DALEKA V³D NE¿ TIPOLOG³CHNO -- U N³J PANUYUTX ZOVS³M ³NSH³, N³ZH U ROS³JSXK³J, MOTIVI TA SV³TOV³DCHUTTYA. u N³J PREDSTAVLENIJ ³NSHIJ POGLYAD NA SV³T
.zA RADYANSXKO¿ EPOHI UKRA¿NSXKA L³TERATURA BULA DRUGOYU ZA OBSYAGOM (ZA K³LXK³STYU PISXMENNIK³V TA CHITACH³V) P³SLYA ROS³JSXKO¿ SERED RADYANSXKIH L³TERATUR, ³SNUVALA U STAN³ DEYAKO¿ VNUTR³SHNXO¿ SAMODOSTATNOST³ -- POR³VNYANO MALO ¿¿ BULO PREDSTAVLENO U MOSKOVSXKIH "TOVSTIH" ZHURNALAH, l³TERATURNIJ ³NSTITUT ³M. gORXKOGO V ¿¿ ³STOR³¿ ZAJMAº KUDI MENSHE M³SCYA, N³ZH, SKAZH³MO, V L³TERATURAH dAGESTANU. tOMU UKRA¿NSXKA POEZ³YA ³ PROZA 1960--1980-H ROK³V V OSOB³ TAKIH NEORDINARNIH TA VIDATNIH AVTOR³V, YAK l³NA kOSTENKO, vASILX sIMONENKO, mIKOLA v³NGRANOVSXKIJ, pAVLO mOVCHAN, ²RINA zhILENKO, vASILX sTUS, oLESX gONCHAR, pAVLO zAGREBELXNIJ TA ³N. V³DOM³ U rOS³¿ MENSHE, N³ZH, NAPRIKLAD, PREDSTAVNIKI ³NSHIH TAK ZVANIH "NAC³ONALXNIH" L³TERATUR -- j. dRUCE, v. bIKOV, a. aDAMOVICH, s. aLEKS³ºVICH, ch. aJTMATOV, k. kUL³ºV, n. dUMBADZE, r. gAMZATOV. mOZHE BUTI, ROS³JSXKOMOVNIM CHITACHAM V³DOM³ bORIS oL³JNIK TA v³TAL³J kOROTICH, TA J TO NE YAK POETI, A ODIN -- YAK AVTOR PUBL³CISTICHNOGO BESTSELERA "dVA ROKI V kREML³" -- KNIZHKI PROKLYATX NA ADRESU gORBACHOVA, DRUGIJ -- YAK GOLOVNIJ REDAKTOR "oGONXKA" CHAS³V TOGO ZH gORBACHOVA.
"pOLXOV³ DOSL³DZHENNYA..." V C³LOMU MOZHNA SPRIJMATI YAK FEM³N³STICHNIJ ROMAN. aLE TUT NEMAº TOGO CHOLOV³KONENAVISNICTVA, PRITAMANNOGO KLASICHNOMU FEM³N³ZMU. cE -- EKZISTENC³JNA B³OGRAF³YA CHI TO GERO¿N³, CHI TO AVTORKI: TEKST YAVLYAº SOBOYU POT³K SV³DOMOST³ TRIDCYATI Z LISHKOM- R³CHNO¿ ZH³NKI, KUDI CHAS OD CHASU VPL³TAºTXSYA TO ROS³JSXKA "MATUSHKA", TO AMERIKANSXKIJ SLENG, TO VISHUKANA UKRA¿NSXKA L³TERATURNA MOVA, TO VLASN³ V³RSH³. (dO RECH³, CHI NE VPERSHE ZA ³STOR³YU UKRA¿NSXKOGO
SLOVA DRUKOVANIM SPOSOBOM V³DTVORYUºTXSYA VELIKORUSXKA EKSPRESIVNA LEKSIKA -- VRAZHENNYA NADZVICHAJNE, PRIBLIZNO TAKE, YAK ROK³V S³M TOMU V³D "ODKROVENX" eD³CHKI l³MONOVA).fABULA "SEKSUALXNO¿ ODISE¿" OKRESLENA NE DUZHE CH³TKO ³ SKLADAºTXSYA Z EROTICHNIH PRIGOD TA DEYAKIH ³NSHIH "PERIPET³J". oD BANALXNOGO "ZH³NOCHOGO" ROMANU ABO V³D POPULYARNO¿ SHCHE DONEDAVNA "CHORNUHI" CEJ ROMAN R³ZNITXSYA STRUNKOYU SISTEMOYU AVTORSXKIH EMOC³J TA REFLEKS³J, KOTR³ YAKRAZ ³ º GOLOVNIM ORGAN³ZUYUCHIM NACHALOM TEKSTU. tIM B³LXSHE, GOLOVNA TEMA ROMANU NE ZH³NOCHA, A CHOLOV³CHA -- POCHUTTYA DUHOVNO¿, DUSHEVNO¿ TA ³NTELEKTUALXNO¿ NEZADOVOLENOST³ OD SP³LKUVANNYA Z SILXNOYU POLOVINOYU LYUDSTVA. nADSV³DOMA, MAJZHE METAF³ZICHNA ³MPOTENC³YA SUCHASNOGO UKRA¿NSXKOGO CHOLOV³KA -- OSX SHCHO DOVODITX DO ROZPACHU ³ SAMU oKSANU, ³ ¿¿ L³TERATURNU alter ego.
gERO¿NYA ROMANU -- ³NTELEKTUALKA, OSOBIST³STX NEZALEZHNA, SAMODOSTATNYA, ZDATNA, TAK BI MOVITI, DO VNUTR³SHNXOGO SAMOSTOYANNYA. vONA (YAK ³ SAMA oKSANA) BEZPERERVNO KURSUº POM³ZH kIºVOM TA nXYU-jORKOM, CHITAº LEKC³¿ V AMERIKANSXKIH UN³VERSITETAH, V³DV³DUº NAUKOV³ KONFERENC³¿, "TUSUºTXSYA", SHCHO NAZIVAºTXSYA, Z AMERIKANSXKOYU L³TERATURNOYU TA ³NTELEKTUALXNOYU BOGEMOYU.
u SUCHASN³J "ZH³NOCH³J" PROZ³ FEM³N³STSXKO¿ OR³ºNTAC³¿ PRISUTN³J DUZHE POKAZOVIJ DLYA SXOGODENNYA MOTIV -- ZH³NKA NE TE SHCHOB HOCHE STATI CHOLOV³KOM-TVORCEM, VONA ZMUSHENA NIM STATI. zh³NKA SHUKAº G³DNOGO DUHOVNOGO TA ³NTELEKTUALXNOGO PARTNERA, ALE VS³ POSHUKI MARN³ -- ¿¿ OTOCHUYUTX SUC³LXN³ ³MPOTENTI (V DUHOVNOMU TA ³NTELEKTUALXNOMU V³DNOSHENN³, ZV³SNO). gERO¿NYA oKSANINOGO ROMANU SHCHE J POETESA -- VONA PROPUSKAº CHEREZ VLASNU EMOC³JNU UYAVU RADYANSXKU D³JSN³STX OSTANN³H DESYATIR³CH. mOZHLIVO, TOMU VONA PRIRECHENA NE T³LXKI NA PSIHOLOG³CHNU SAMOTN³STX, ALE J NA SAMOTN³STX EKZISTENC³JNU.
yaK³SX N³KCHEMN³ TA SLABOSIL³ UKRA¿NSXK³ CHOLOV³KI-³NTEL³GENTI, YAK-OT PRIYATELX GERO¿N³ -- NEVDAHA-HUDOZHNIK, SHCHO CH³PLYAºTXSYA DO NE¿ Z MAN³AKALXNOYU ³DEºYU: "oT V³ZXMU J ZROBLYU TOB³ DITINKU, CHUºSH? SINOCHKA" (s. 28), VIHOVAN³ U RABSXKOMU DUS³, Z KOMPLEKSOM NAC³ONALXNO¿ TA SOC³ALXNO¿ NEPOVNOC³NNOST³, NE V ZMOZ³ ZADOVOLXNITI VISHUKAN³ PRETENZ³¿ GERO¿N³, TA J PROSTO STATI PRINAJMN³ G³DNIMI SP³VROZMOVNIKAMI. z ³NSHOGO BOKU, GERO¿N³ NA SYUZHETNOMU SHLYAHU POST³JNO TRAPLYAYUTXSYA CHOLOV³KI Z NAJNIZHCHO¿ KASTI -- ZHLOBI, UKRA¿NSXKIJ R³ZNOVID homo soveticus, SHCHO J ROZMOVLYAYUTX VIKLYUCHNO ROS³JSXKOYU (TOCHN³SHE -- NA PLEBEJSXKOMU SURZHIKU)
, ³ N³YAKOYU PROBLEMATIKOYU NE ZAVANTAZHEN³ (ZGVALTUVATI, PRAVDA, MOZHUTX, NAV³TX PO TELEFONU), ³ VZAGAL³ -- ZHITTYAM ZADOVOLEN³ "NA VSº STO". u SUCHASNIH DAMSXKIH ROMANAH ³DEALXNIJ GEROJ -- CE MODERN³ZOVANIJ OBRAZ PRINCA NA B³LOMU KON³ (ABO "mERSEDES³"), V YAKOGO V³DSUTN³ BUDX-YAK³ REFLEKS³¿, OKR³M G³PERTROFOVANO¿ CHUTTºVOST³. zOVS³M ³NSHE ZUSTR³CHAºMO V oKSANINOMU ROMAN³: SV³DOM³STYU GOLOVNO¿ GERO¿N³ VOLOD³YUTX NE PROSTO SILXN³ J MUZHN³ CHOLOV³KI, GOTOV³ DO K³NCYA BOROTISYA Z REALXNIM TA METAF³ZICHNIM ZLOM, VONI SHCHE MAYUTX ³ DUHOVNIJ VIM³R -- SHCHOSX NA ZRAZOK DISIDENT³V TA POL³TV'YAZN³V: "mARCHENKO, sTUS, pOPADYUK... MOLOD³ J KRASIV³, NE NABAGATO J STARSH³ ZA TEBE BUJNOCHUB³ HLOPC³, TI MR³YALA PRO NIH, YAK ROVESNIC³ PRO K³NOAKTOR³V, OSX V³N VIJDE NA VOLYU, POSHRAMOVANIJ ³ MUZHN³J, ³ MI ZUSTR³NEMOSX, -- T³LXKI VONI N³KOLI NE VIHODILI... vIRVATISX NE BULO KUDI, SKR³ZX BULI KOMSOMOLXSXK³ ZBORI, POL³TZANYATTYA J CHUZHA MOVA..." (s. 129).oTZHE, UKRA¿NSXK³ CHOLOV³KI V ³NTERPRETAC³¿ oKSANI -- TVOR³NNYA U SVO¿J B³LXSHOST³ NEPOVNOC³NN³. shLYAH VIRODZHENNYA UKRA¿NSXKOGO MUZHCHINI -- V³D GORDOGO TA VOLELYUBNOGO KOZAKA-ZAPOROZHCYA DO RADYANSXKOGO PRAPORSHCHIKA (SERZHANTA, STARSHINI, KAP³TANA) -- REVNOGO SLUZHAKI. "v RABSTV³ NAROD VIRODZHUºTXSYA... -- VIZHIVANNYA SKORO P³DM³NYAº SOBOYU ZHITTYA, OBERTAºTXSYA VIRODZHENNYAM..." (s. 82).
pEREBUVAYUCHI YAKOSX V ²ZRA¿L³ (NA CHERGOV³J NAUKOV³J KONFERENC³¿, ZV³SNO), GERO¿NYA DESX NA VULIC³ ZVERTAº UVAGU NA ³ZRA¿LXSXKIH SOLDAT³V: VISOK³, STRUNK³, YAK NA P³DB³R, -- "M³FOLOG³CHN³ VELETN³... MOV SAMA ZEMLYA OZHILA J ZAHODILA V R³ST, AH YAK³ MUZHIKI, BENKET DLYA ZORU! -- V sH³DN³J ªVROP³ P³DI-NO POSHUKAJ TAKIH ROZK³SHNIH BARDADIM³V SEM³TSXKOGO TIPU, -- N³BI TAM, SERED NA VOHRU VIPALENIH BEZVODNIH PAGORB³V, ³ DAL³ TRIVALA, N³KOLI NE PERERIVAYUCHISX, B³BL³JNA ³STOR³YA... aLE V NIH -- V NIH USE-TAKI º VIPALEN³ DO VOHRYANO¿ ZHOVTIZNI PAGORBI, NA YAKIH TRIVAº ³STOR³YA: HTO SKAZHE MEN³, DE NASH ªRUSALIM, DE JOGO SHUKATI?" (s. 83).
sIMPTOMATICHNO, SHCHO PRO CE PISHE ZH³NKA -- VSE ZH TAKI SLOV'YANSXKA CIV³L³ZAC³YA MAº MATRIMON³ALXNIJ HARAKTER -- USE V N³J TRIMAºTXSYA NA ZH³NKAH. nAV³TX U KLASICHN³J UKRA¿NSXK³J L³TERATUR³ CHI NE ºDINIM CHOLOV³KOM DOVODITXSYA VVAZHATI SLABKU TA HVOROBLIVU lESYU uKRA¿NKU. nE HOT³LOSYA B POR³VNYUVATI oKSANU Z lESEYU, ALE SUCHASNA SITUAC³YA DESHCHO SHOZHA Z SITUAC³ºYU POCHATKU XX STOL³TTYA: UKRA¿NSXKIJ NAROD VIHODITX Z "ºGIPETSXKOGO POLONU" -- POLONU BEZDERZHAVNOST³, Z KOMPLEKSOM NAC³ONALXNO¿ NEPOVNOC³NNOST³, Z ZAGUBLENOYU KULXTUROYU TA ZABUTOYU MOVOYU.
u ROMAN³ PRISUTN³ J TRADIC³JN³ DLYA UKRA¿NSXKO¿ NAC³ONALXNO¿ SAMOSV³DOMOST³ MOTIVI SAMOBICHUVANNYA ³ TROHI NE MAZOH³ZMU -- AVTORSXK³ ZHAL³ Z PRIVODU NEPROCHITANOST³ UKRA¿NSXKO¿ L³TERATURI, Z PRIVODU NEREAL³ZOVANOST³ U CIV³L³ZAC³JNOMU PROCES³ UKRA¿NSXKOGO NARODU (JOGO "NE³STORICHNOST³", YAKSHCHO ZA gEGELEM). oKSANA GOLOSOM SVOº¿ GERO¿N³ Z³ZNAºTXSYA, SHCHO YAKBI VONA PISALA, NAPRIKLAD, ROS³JSXKOYU ABO ANGL³JSXKOYU, NE VALYALISYA B ROKAMI ¿¿ KNIZHKI NA POLICYAH KI¿VSXKIH KNIGARENX. zRAZU B ³ SLAVA, ³ GROSH³... k³LXKA oKSANINIH V³RSH³V, PEREKLADENIH ANGL³JSXKOYU ³ NADRUKOVANIH V YAKOMUSX ZASHTATNOMU PROV³NC³JNOMU AMERIKANSXKOMU ZHURNAL³, ODRAZU POTRAPLYAYUTX DO SOL³DNO¿ AMERIKANSXKO¿ ZH "aNTOLOG³¿ SV³TOVO¿ ZH³NOCHO¿ POEZ³¿ hh-GO STOL³TTYA". uKRA¿NSXKIJ PISXMENNIK -- CE NE PROSTO TOJ, HTO PISHE UKRA¿NSXKOYU MOVOYU. cE -- SV³DOMIJ VIB³R L³TERATURNO¿ DOL³, SVOºR³DNE L³TERATURNE PODVIZHNICTVO, SAMOZRECHENNYA. "uKRA¿NSXKIJ VIB³R -- CE VIB³R M³ZH NEBUTTYAM ³ BUTTYAM, YAKE VBIVAº, ³ C³LA L³TERATURA NASHA GOROPASHNA -- LISH ZOJK PRIVALENOGO BALKOYU V OBRUSHEN³M ZEMLETRUSOM DOM³: YA TUT! YA SHCHE ZHIVIJ! -- TA BA, RYATUVALXN³ KOMANDI SHCHOSX DOVGO DLYAYUTXSYA, A SAMOMU -- YAK JOGO VIKOPAºSHSYA?" (s. 46). cIV³L³ZOVANIJ SV³T DO SIH P³R NE ZNAº NE TE SHCHO L³TERATURI UKRA¿NSXKO¿, A J VZAGAL³ TAKO¿ KRA¿NI, TAKOGO NARODU. tA YAKOSX NE DUZHE ³ HOCHE ZNATI. aMERIKANSXK³ SP³VROZMOVNIKI ZAPITUYUTX V GERO¿N³: "Where are you from?" -- "Ukraine", -- "Where is that?" (s. 35).
oDNACHE, P³SLYA SVO¿H BAGATOSTRAZHDALXNIH BLUKANX PO PEKLU RADYANSXKOGO ZHITTYA K³NCYA 1970-H -- POCHATKU 1980-H, GERO¿NYA V³CH-NA-V³CH ZUSTR³CHAºTXSYA NE Z CHOLOV³KOM-LICAREM ³ NE Z EP³CHNIM GEROºM-DISIDENTOM, A, NACHE TOJ BERGMAN³VSXKIJ LICAR Z "sXOMO¿ PECHAT³", -- Z dIYAVOLOM. zAM³STX bOGA -- VOLODAR PEKLA. eKZISTENC³JNIJ DOSV³D KI¿VSXKO¿ DOKTORA fAUSTA NE DAV ¿J MOZHLIVOST³ VIRVATISYA ³Z ZACHAROVANNOGO KOLA, NE DAV ¿J N³ V³RI, N³ NAD³¿, N³ SPRAVZHNXO¿ LYUBOV³. kATARSISU -- OCHISHCHENNYA, PEREHODU NA VISHCHIJ R³VENX BUTTYA -- NE V³DBULOSYA, M³STER³YA NE VDALASYA. oT ³ MANDRUº oKSANINA GERO¿NYA RAZOM Z SAMOYU oKSANOYU RADYANSXKIMI TA POSTRADYANSXKIMI PEKELXNIMI KOLAMI...
u SUCHASN³J UKRA¿NSXK³J L³TERATUR³ MAJZHE V³DSUTNYA ORIG³NALXNA ROZVAZHALXNA BELETRISTIKA. oSNOVN³ ¿¿ TECH³¿ P³DKRESLENO EL³TARN³ -- CE ³ P³ZNXORADYANSXKA L³TERATURA, SHCHO TYAZH³º DO MONUMENTALXNOGO STILYU ³ TOMU NE VPISUºTXSYA V SUCHASNIJ L³TERATURNIJ PROCES (o. gONCHAR, p. zAGREBELXNIJ), ³ "HIMERNA" PROZA SH³STDESYATNIK³V -- UKRA¿NSXKIJ VAR³ANT "MAG³CHNOGO" REAL³ZMU (v. shEVCHUK, yu. pOKALXCHUK), ³ NAROCHITO POSTMODERNOVA TVORCH³STX MOLODIH PISXMENNIK³V (yu. aNDRUHOVICH). bELETRISTIKA, TIM PACHE ³NTELEKTUALXNA, PEREDBACHAº PEVNU TRADIC³YU. pRO oKSANU V YAKOMUSX SMISL³ MOZHNA KAZATI YAK PRO RODONACHALXNICYU CXOGO ZHANRU V UKRA¿NSXK³J L³TERATUR³, HOCHA, ZDAºTXSYA, ¿J DOBRE V³DOM³ ³ TEKSTI gENR³ m³LLERA, ³ l³MONOVA, ³ CHISLENNIH FRANCUZXKIH PISXMENNICX. vIYAVLYAºTXSYA, BUDX-YAKA NAC³ONALXNA KULXTURA, SHCHO NE MAº POVNOC³NNOGO "NIZHNXOGO POVERHU" -- MASOVO¿ ROZVAZHALXNO¿ KULXTURI -- PRIRECHENA NA VMIRANNYA. sVOºYU VISOKO³NTELEKTUALXNOYU KNIZHKOYU oKSANA MAº SHANSI STVORITI C³LIJ NAPRYAMOK UKRA¿NOMOVNIH EP³GON³V TA NASL³DUVACH³V. vISOKOMU MISTECTVU DO OSTANN³H NEMA D³LA, ALE SUCHASN³J UKRA¿NSXK³J KULXTUR³ V US³J ¿¿ R³ZNOMAN³TNOST³ TAKA "BELETRIZAC³YA" MOZHE STATISYA NA KORISTX.
...u 1798 ROC³ V sANKT-pETERBURZ³ VIJSHLO PERSHE VIDANNYA "eNE¿DI" kOTLYAREVSXKOGO, SHCHO POKLALO POCHATOK NOV³J UKRA¿NSXK³J L³TERATUR³ -- NA NARODN³J MOV³. dO TOGO CHASU UKRA¿NSXKA L³TERATURA YAVLYALA SOBOYU SUKUPN³STX BAROKKOVIH TEKST³V, NAPISANIH EL³TARNOYU KNIZHNOYU MOVOYU ³ NEC³KAVIH SHIROKIM NARODNIM MASAM. tEPER, P³SLYA VIHODU oKSANINO¿ KNIZHKI -- MAJZHE CHEREZ DVA STOL³TTYA P³SLYA "eNE¿DI", -- MOZHNA VPEVNENO SKAZATI, SHCHO NOVIJ ETAP V UKRA¿NSXK³J L³TERATUR³ POCHAVSYA. yaKIM JOMU SUDILOSYA BUTI, -- HTO V³DPOV³STX? kOTLYAREVSXKIJ GEN³ºM NE BUV, ALE BEZ NXOGO BUV BI NEMOZHLIVIJ GEN³J shEVCHENKA. c³KAVO, YAKOGO GEN³YA MOZHNA CHEKATI TEPER, P³SLYA POYAVI ROMANU oKSANI zABUZHKO?
Last-modified: Wed, 24 Feb 1999 05:27:25 GMT