O.SHalimov. Zustrich z tiranozavrom (ukr)
---------------------------------------------------------------
Pereklala z rosijs'ko¿ S.Litvin
OCR & spellcheck ANSI walgalla75@yandex.ru
---------------------------------------------------------------
Mister Lesli Bejz kritichno rozglyadav fotografiyu.
- YAkshcho ce ne shahrajstvo, tobto ne hitrij fotomontazh, - skazav vin,
prostyagayuchi meni znimok, - to ce povinno zacikaviti vas...
- Mi zrobili ekspertizu, - pospishno vstaviv sekretar. YA movchki
rozglyadav znimok. Potvora bula zavvishki shchonajmenshe sim metriv. Vona stoyala
na zadnih nogah, spirayuchis' na gigants'kij hvist. Velichezna pashcha z dovgimi
konichnimi zubami bula napivvidkrita. Peredni lapi, ozbroºni kigtyami,
dovgimi, nemov krivi kindzhali, pritisnuti do grudej. V malen'kih kruglih
ochah zastigla nenasitna lyut'. Poryad valyalisya ponivecheni ostanki nosoroga.
Zagiblij gigant zdavavsya rozdavlenim shchurenyam kolo gotovoj do stribka
potvori.
- Ce, bezperechno, novij vid tiranozavra, shcho yakims' chudom zberigsya do
nashih dniv, - moviv ya, kladuchi fotografiyu na stil.
- Vam vidnishe, yak nazvati, - proburchav mister Bejz. - Adzhe vi profesor
zoologi¿?
- Paleontologi¿, - popraviv ya.
- Tim bil'she. To viz'metes' rozshukati krasenya i dostaviti v odin z mo¿h
zvirinciv?
- Boyus', shcho ce - vazhke zavdannya...
- Tomu ya j zvernuvsya do vas, mister...
- Turs'kij, - pidkazav sekretar.
- Same tak... mister Turs'kij. Vi, zdaºt'sya, buvali v Central'nij
Africi?
YA stverdno kivnuv.
- De j koli?
- YA pracyuvav u verhiv'yah Golubogo Nilu pid chas drugo¿ svitovo¿ vijni.
Buv i v inshih miscyah...
- A potim?
- Dovgo rozpovidati. Zaraz vikladayu paleontologiyu hrebetnih u...
- Znayu. Za zhivogo tiranozavra ya vam plachu... dvisti tisyach dolariv. Za
shkuru i skelet - sto tisyach. Povernetesya ni z chim - ne oderzhite ni grosha. Vsi
publikaci¿ til'ki cherez mo¿ vidavnictva. ZHodnogo interv'yu, zhodno¿ fotografi¿
na storonu. Zgodni?
YA vidpoviv, shcho podumayu.
- Virishujte zaraz zhe! I pam'yatajte: yakshcho vidmovites', vi nichogo ne chuli
i ne bachili c'ogo znimka.
- Ekspedicijni vitrati?
- Nazvete neobhidnu sumu.
- Zgoden.
- Ol rajt. Dogovir pidpishete s'ogodni zh. Personal ekspedici¿ pidberete
v Kongo. ªvropejciv - minimum. Nihto ne povinen znati meti po¿zdki. Haj
dumayut', shcho ce zvichajna ekspediciya za ridkisnimi tvarinami. Vi¿zd cherez dva
tizhni...
YA sprobuvav perebiti jogo.
- Povtoryuyu, rivno cherez dva tizhni. Mo¿ agenti - u vashomu rozporyadzhenni.
Z vami virushit' moya lyudina Persi Vuff. Ce nepoganij hlopec'. U n'ogo nadijne
oko i chavunni kulaki. Vin bude vashim zastupnikom. Vse.
- Fotografiyu yashchera dozvolite vzyati z soboyu?
- Oderzhite kopiyu. Ale ne zabuvajte pro umovi...
- Ce absolyutno novij vid tiranozavra, - promoviv ya, pidsuvayuchi do sebe
znimok. - Treba pridumati dlya n'ogo horoshu nazvu, i yak til'ki mi znajdemo
hocha b jogo zub...
- K bisu zub! Meni neobhidnij cilij tiranozavr. Cilij! ZHivij abo v
krajn'omu razi Mertvij.
- Zvichajno, - pogodivsya ya.- Ale, shchob ohrestiti jogo, dosit' i zuba. YAk
vam podobaºt'sya vidova nazva - Tyrannosaurus beizi? Nepogano zvuchit',
pravda?
Mister Lesli Bejz ne chekav c'ogo. V dumci ya sprobuvav postaviti sebe na
jogo misce: zvisno, priºmno, yakshcho tvo¿m im'yam nazvut' najstrashnishu z potvor,
yaki bud'-koli naselyali zemlyu. Odnak mister Lesli Bejz znovu pohmurnishav i
zabarabaniv pal'cyami po stolu. YA chekav, shcho vin viklade novu seriyu umov, adzhe
dogovir shche ne buv pidpisanij. Ale vin z nevlastivim jomu sumnivom u golosi
raptom spitav:
- A chi ne mozhe vidova nazva tiranozavra buti podvijnoyu? YA ne zrazu
vtoropav, kudi vin hilit', i oberezhno vidpoviv, shcho v okremih vipadkah nazva
vidu mozhe skladatisya z dvoh chastin.
Vin zasyayav.
- V takomu razi haj razom z mo¿m prizvishchem do nej vvijde im'ya druzhini.
- CHiº¿ druzhini?
- Moº¿, zvichajno, - obrazivsya mister Bejz. - ¯¿ zvut' Ritoyu.
- CHudovo, - skazav ya. - Otzhe - Tyrannosaurus beizi ritas. Virisheno. Do
rechi, ya skladatimu koshtoris na tri sezoni. Za tiranozavrom, mozhlivo,
dovedet'sya ganyatis' kil'ka rokiv. Pershij sezon - til'ki poshuki. Polyuvannya na
yashchera pochnet'sya v drugomu sezoni. Tretij - rezervnij,
Mister Lesli Bejz mahnuv rukoyu.
Vse ce bulo davno - bagato misyaciv tomu. Zvichajno, ce bula avantyura -
shukati zhivogo tiranozavra dlya mistera Lesli Bejza. Navishcho ya poliz u kabalu?
Zaradi groshej? YA nikoli ne ganyavsya za nimi, i, krim togo, na vipadok nevdachi
ya ne oderzhuyu nichogo. Zaradi mozhlivosti pobuvati v nedoslidzhenih rajonah
Central'no¿ Afriki? Ale Afriku ya znayu dosit' dobre. Ta j ya vzhe ne yunak,
yakogo mozhe zahopiti romantika dalekih podorozhej. SHCHob opublikuvati shche odnu
monografiyu pro reptilij? Ale moº im'ya i tak vidome v naukovih kolah, a krim
dvoh desyatkiv paleontologiv chitati monografiyu pro reptilij nihto ne stane...
Ta j v isnuvannya tiranozavriv ya teper ne duzhe viriv.
Otzhe, mnoyu zrobleno neobachnij krok. Vtim, ya vzhe zrobiv ¿h nemalo. Vijna
zakinchilas' davno, a ya vse shche podorozhuyu zakordonom... SHCHemit' serce, koli
zgaduyu sosnovi pereliski Prikarpattya i vechirni tumani nad tihoyu Violoyu,
dovoºnnu Varshavu. YA mriyu pro povernennya... I sam vidkladayu jogo vse dali j
dali, pospishayuchi zavershiti davno rozpochati doslidzhennya. Kontrakt z misterom
Bejzom vidsunuv moº povernennya na bat'kivshchinu shche na tri roki... Ta chi na
tri?
Mi pereminili vzhe ne odin tabir na krayu Velikih bolit. Mo¿ mislivci
divuyut'sya. Zamist' togo, shchob loviti ridkisnih tvarin, yaki shche zbereglisya v
c'omu kutochku Central'no¿ Afriki, mi lazimo sered otrujnih vipariv,
provalyuºmos' po poyas i glibshe u smerdyuchu ridinu, lyakaºmo zmij i velicheznih
bolotyanih zhab, znemagaºmo vid nesterpno¿ vologo¿ speki, vtrachaºmo ostanni
sili vid pristupiv lihomanki. Pershij sezon zakinchuºt'sya, a mi ne znajshli shche
ne til'ki zuba, a j navit' bud'- yakih oznak isnuvannya tiranozavra.
Treba zh bulo takomu statisya, shcho mislivcya, yakij nadislav fotografiyu
yashchera misteru Bejzu, rozirvav lev za kil'ka dniv do mogo pri¿zdu v Bumba.
Kompan'jon mislivcya - starij Dzhek Dzhonson - viyavivsya takim zhe jolopom,
yak i mij zastupnik Persi Vuff. Cih dvoh nerob zblizhala lyubov do viski.
Malen'kij, hudij i lisij Dzhek Dzhonson mig vipiti stil'ki zh, skil'ki
zdorovennij Vuff.
Nablizhalisya zlivi. Temni hmari vse chastishe zakrivali sonce. Treba bulo
jti na pivden', podali vid cih gnilih misc'.
YA virishiv pogovoriti z Dzhekom Dzhonsonom odverto. Dosi jomu bulo vidomo,
shcho mi pri¿hali vivchati, fotografuvati i loviti gigants'kih krokodiliv.
Dzhek uzhe kil'ka raziv vkazuvav na slidi velikih krokodiliv, ale ya
rishuche brakuvav ¿h, dovodyachi, shcho ci plazuni maluvati i ne varto vitrachati na
nih chas.
Persi Vuff pripersya razom z Dzhonsonom i movchki gepnuvsya na chemodan, shcho
stoyav bilya mogo nametu. CHemodan zatrishchav.
- Oberezhnishe, - poperediv ya, - tam solyana kislota i preparuval'ni
golki.
Persi z poboyuvannyam pidvivsya, pomacav krishku chemodana i vlashtuvavsya
poryad na zgornutomu brezenti.
Dzhek prisiv navpochipki i vichikuval'no podivivsya na mene.
- Nezabarom pochnut'sya doshchi, - skazav ya, - a mi shche ne zustrili nichogo,
shcho moglo b vipravdati zatrati na ekspediciyu i yashchiki vipitogo viski.
Persi Vuff kivnuv, a Dzhonson vijnyav lyul'ku z rota i pochav staranno
vibivati ¿¿.
- Posluhajte, Dzhonson, - viv ya dali, - pokijnij Richards rozpovidav vam
pro svoyu ostannyu podorozh u ci miscya?
- Deshcho rozpovidav. A shcho same vas cikavit'? Krokodili?
- Nu, pripustimo, veletens'ki krokodili.
- Ni, pro krokodiliv ne kazav.
- Nu, a pro yakihos' inshih velikih tvarin?
- Ne pam'yatayu, shefe. Zdaºt'sya, ni. Jogo ostannya podorozh syudi
zakinchilasya nevdalo. Obidva tuzemci, yaki suprovodili jogo, zaginuli. YAkbi
voni ne buli negrami, Richardsu mogli zagrozhuvati nepriºmnosti...
- Ce dlya mene novina. Vi ranishe ne govorili pro zagibel' tuzemciv.
- Tomu shcho vi ne zapituvali...
- A teper zapituyu i proshu rozpovisti vse, shcho znaºte pro ostannyu
mandrivku Richardsa. CHomu vi ne po¿hali z nim?
- YA zahvoriv na dizenteriyu.
- A potim?
- Vin zveliv chekati v Bumba. Vin povinen buv rozvidati novi miscya dlya
polyuvannya na ridkisnih zviriv. Tak nakazav agent mistera Bejza. Ale tuzemci
zaginuli, i Richards povernuvsya v Bumba. Mi mali ¿hati z nim razom cherez
misyac', a tut pribula strilyati leviv stara amerikanka. Vona najnyala Richardsa
na misyac'. Na pershomu zh polyuvanni lev, yakogo vona poranila, rozirvav
Richardsa.
- A vam vidomo, yak zaginuli tuzemci?
- Richards rozpovidav, shcho ¿h zatoptav bilij nosorog.
- A Richards vam nichogo ne rozkazuvav pro nezvichajnih gigants'kih
tvarin, yakih vin zustriv pid chas svoº¿ ostann'o¿ podorozhi?
- Ni, shefe... A hiba vin zustrichav ¿h?
- Skazhit', Dzhonson, a vi sami nikoli ne chuvali pro biblejs'kih potvor,
shcho meshkayut' u Velikih bolotah?
- YAki ce biblejs'ki potvori? Nevzhe kiti?
YA pochav vtrachati terpinnya. Suho skazav:
- YA mayu na uvazi tvarin, yakih dosi nihto ne bachiv v Africi. Na inshih
kontinentah voni vimerli v davni geologichni epohi.
- A raz ¿h nihto ne bachiv, to zvidki vidomo, shcho voni tut º? - shchiro
zdivuvavsya Dzhoisoi.
- Nu, a v legendah tuzemciv vi nichogo takogo ne chuvali?
- Et, - mahnuv rukoyu Dzhonson, - tuteshnim negram viriti ne varto... Ot
uchora odin z nih patyakav, nibi jogo bat'ko bachiv na krayu balki potvor,
shozhih vodnochas i na slona, i na krokodila, shche j zavdovzhki do dvadcyati
metriv. SHCHo z takogo viz'mesh?..
- Spravdi, nichogo ne viz'mesh, - moviv ya. - A shcho vi dumaºte z privodu
ciº¿ fotografi¿? - ya prostyagnuv znimok tiranozavra, oderzhanij vid mistera
Bejza.
- Ot tak divo! - proburmotiv Dzhonson. - Zvidki ce u vas?
- Cyu fotografiyu zrobiv Richards, ochevidno, pid chas svoºi ostann'o¿
mandrivki.
- Ne mozhe buti! U Richardsa nikoli ne bulo fotoaparata. Ta j
fotografuvati vin ne vmiv. Ce ne jogo robota, shefe.
Persi nespokijno povoruhnuvsya na svoºmu brezenti.
- Ale zh foto nadislav misteru Bejzu Richards, - zaperechiv ya.
- Mozhlivo, ale ce ne jogo znimok.
- A chij zhe?
- Ne znayu. YA nikoli ne bachiv u Richardsa podibnoj fotografi¿. Ta ,j pro
zustrich z takoyu tvaryukoyu vin bi meni rozpoviv. To ce vi na ne¿ polyuvati
pri¿hali?
- Na ne¿ tezh.
Dzhonson tihen'ko zasvistiv.
- Ne hotiv bi ya z neyu zustrichatisya, - proburmotiv vin, rozglyadayuchi
fotografiyu. - Podivit'sya-no, shcho zalishilos' vid bilogo nosoroga.
- Vi dumaºte, shcho ce bilij nosorog, Dzhek?
- Bezsumnivno, podivit'sya na jogo golovu.
YA vzyav znimok, pochav rozglyadati jogo v lupu i perekonavsya, shcho Dzhonson
mav raciyu. Ce vidkrittya primusilo mene zamislitis'. Tuzemci, shcho
suprovodzhuvali Richardsa, buli zatoptani bilim nosorogom. Na foto buv tezh
bilij nosorog, rozterzanij tiranozavrom. CHi prostij ce zbig? Bili nosorogi
stali v Africi velikoyu ridkistyu. Oficial'na statistika tverdit', shcho ¿h
zalishilosya ne bil'she sotni goliv. A z drugogo boku, u Richardsa ne bulo
fotoaparata... Zavdannya nespodivano uskladnilosya, i ya pozhalkuvav, shcho ne
pochav ciº¿ rozmovi ranishe.
Mislivec' prodovzhuvav rozglyadati fotografiyu. Persi Vuff drimav,
pritulivshis' spinoyu do v'yuchnogo chemodana.
- Cikavo, kudi strilyati v c'ogo malyuka, shchob zrazu poklasti jogo? - v
zadumi spitav Dzhonson, ne vidrivayuchi poglyadu vid znimka.
- Os' syudi, - ya pokazav misce na pokritomu luskoyu korpusi yashchera. -
Vdalim postrilom vi probivaºte serce i perebivaºte hrebet. Ale treba
postaratisya vpijmati cyu tvaryuku zhivoyu.
Dzhonson zaregotav.
- Vi zhartuºte, nachal'niku! YAkshcho navit' vdast'sya zamanuti ¿¿ v pastku,
to yak spravitisya z neyu, na chomu transportuvati i chim goduvati? Ni...
Pidstreliti - insha rich, ale loviti zhivoyu ya vidmovlyayus'. C'ogo i v kontrakti
ne bulo...
- YAkshcho natrapimo na slid yashchera, - spokijno zauvazhiv ya, - kontrakt
pererobimo. A vpijmati sprobuºmo molodogo, yakogo mozhna zvidsi vivezti. Ale,
nasampered, mi vivchimo zvichki cih tvaryuk. Suchasna nauka pro jih majzhe nichogo
ne znaº. Vvazhayut', shcho voni vimerli bliz'ko shistdesyati mil'joniv rokiv tomu -
naprikinci krejdyanogo periodu. Odnak na takomu starodavn'omu kontinenti, yak
Afrika, deyaki vidi cih plazuniv mogli zberegtisya. Tut, v centri kontinentu,
geofizichni umovi zminyuvalis', ochevidno, postupovo, tomu dinozavri mogli
perezhiti svoyu epohu. YAkbi mi znajshli ¿h, ce prineslo b slavu i groshi. Vi,
Dzhonson, stali b zabezpechenoyu lyudinoyu.
- A vi, profesore?
- YA napisav bi pro nih tovstu knigu z kol'orovimi ilyustraciyami.
Persi Vuff chi to zithnuv, chi to hroknuv, i ya zrozumiv: vin lishe vdaº,
shcho spit', a naspravdi uvazhno sluhaº nashu rozmovu.
"Mozhlivo, vin til'ki prikidaºt'sya telepnem" , - podumav ya.
- A skil'ki ya mig bi oderzhati? - pocikavivsya Dzhonson.
- Zaraz pro ce govoriti peredchasno. Treba spochatku diznatis', chi
spravdi tut vodyat'sya yashcheri i yaki. Do rechi, zvir, pro yakogo vam govoriv negr,
mozhe viyavitis' ne hizhakom, yak toj, shcho zobrazhenij na foto, a. travo¿dnim,
napriklad, brontozavrom. Rozpitajte negra, de j koli jogo bat'ko bachiv tu
tvarinu i yakij vona mala viglyad.
- YA mozhu poklikati negra. Vin trohi rozmovlyaº po-anglijs'ki.
- Poklichte.
Peredi mnoyu stoyav visokij molodij negr, zadrapovanij u kusok bilo¿
tkanini. Dovgaste oblichchya bulo spotvorene glibokim shramom.
- Jogo zvut' Kvali, - poyasniv Dzhoisoi. - Vin prijshov z partiºyu
nosil'nikiv i hoche zalishitis' u tabori.
- Zdrastuj, nachal'nik, - moviv Kvali, torkayuchis' dolonyami svo¿h grudej
i trohi shilivshi golovu. - Moya znaº horoshij miscya dlya ohoti. Bagato horoshij
miscya. Moya vmiº puh-puh... Daj meni karabin i patroni, i moya pokazhe horoshij
miscya... Bagato lev, slon, bilij nosorog...
- Meni potriben krokodil, velikij-velikij krokodil, - skazav ya.
- Takij krokodil tut nema, - rishuche zayaviv Kvali. Dzhonson zadovolene
kivnuv lisoyu golovoyu.
- A zvir, pro yakogo ti vchora rozpovidav bilomu mislivcyu?
- O, cej ne tut. Dva, p'yat', desyat', p'yatnadcyat' den' iti treba... Duzhe
poganij misce... Odin pidesh - propav... Tak... Tak...- i vin pochav shchos'
poyasnyuvati Dzhonsonu miscevoyu govirkoyu negriv bantu.
Mislivec' uvazhno sluhav, z sumnivom pohituyuchi golovoyu.
- SHCHo vin kazhe?
- Vin tverdit', shcho veliki zviri zhivut' za dva tizhni dorogi zvidsi, ale
chorni mislivci nikoli ne zagliblyuyut'sya v bolota - ti miscya ohoronyayut' zli
duhi. ¯hni golosi lunayut' vechorami nad bolotami. Jogo bat'ko bachiv velikih
zviriv, yaki perelyakano tikali vid kogos'. Vin gadaº, shcho ¿h nalyakali zli
duhi. U velikih zviriv tilo j nogi slona, hvist krokodila, golova i shiya
zmi¿. Koli ci zviri tikali, to zemlya dvigtila i tremtili dereva...
- Spitajte, skil'ki takih zviriv bachiv jogo bat'ko i koli ce stalosya?
- Tri. Dva velikij, odin malen'ka. Ce bulo davno: todi bat'ko buv
molodij, a Kvali shche ne narodivsya.
- A de zaraz tvij bat'ko?
Po oblichchyu negra perebigla sudoroga. Vin povernuvsya do Dzhonsona i shchos'
skazav jomu.
- Jogo bat'ka vbili bel'gijci, - pereklav Dzhonson. - Vin buv
rozstrilyanij razom z inshimi cholovikami ¿hn'ogo Sela kil'ka rokiv tomu.
Zapanuvala napruzhena movchanka.
- A ti sam buv u tomu misci, de tvij bat'ko bachiv velikih zviriv? -
spitav ya, namagayuchis' ne divitis' negru u vichi.
- Ni, ale ya znaº tudi doroga. YA privedu tudi bilij mislivec', yakshcho daºsh
karabin i patroni, bagato patroni... YA dovedu do svyashchennij kamin'. A tam
bilij pide sam - odin den' dorogi.
- Dobre. Ti povedesh nashu ekspediciyu do svyashchennogo kamenya. Zavtra mi
povertaºmos' u Bumba. YAk til'ki zakinchit'sya pora doshchiv, ti povedesh nas tudi,
de tvij bat'ko bachiv velikih zviriv.
- A karabin? - pidozrilo zapitav Kvali.
- Hoch negram u Kongo i zaboronyaºt'sya nositi nariznu zbroyu, - skazav ya,
- ale dam tobi karabin i patroni, yakshcho ti pokazhesh nam slidi velikih
zviriv...
- Ne obdurish, nachal'nik?
- YAkshcho pokazhesh slidi, ne obduryu.
- Tak, - urochisto promoviv negr, - Kvali provede ekspediciya i pokazhe
slidi velikih zviriv.
CHerez tizhden' mi buli v Bumba. YA doruchiv Vuffu i Dzhonsonu navantazhiti
na paroplav spijmanih nami ridkisnih tvarin, yakih mi vidpravlyali v
zoologichni sadi mistera Lesli Bejza, a sam siv u litak i cherez kil'ka godin
buv u Leopol'dvili.
Sturbovani oblichchya kongolezciv, vibite sklo u vitrinah magaziniv,
velika kil'kist' patruliv - use svidchilo pro nedavni zavorushennya v misti. V
portu panuvalo nervove pozhvavlennya. CHimalo bel'gijciv vidpravlyali svo¿ sim'¿
na bat'kivshchinu...
YA znyav nomer u Grand-oteli. Kil'ka dniv pishlo na oformlennya sprav,
zv'yazanih z ekspediciºyu. Potim ya zasiv u central'nij naukovij biblioteci,
shchob pereglyanuti novi paleontologichni zhurnali. V odnomu z nih bula
nadrukovana zamitka vidomogo rosijs'kogo paleontologa, shcho nedavno povernuvsya
z Efiopi¿. V gorah Sibu vin viyaviv na pliti piskoviku verhn'otretinnogo viku
zagadkovi slidi, zalisheni, na jogo dumku, velikim yashcherom. Spirayuchis' na
rizni materiali, v tomu chisli j na efiops'kij fol'klor, vchenij vislovlyuvav
pripushchennya, shcho v nedoslidzhenih rajonah Central'no¿ Afriki veliki yashcheri mogli
zberegtisya do nashih dniv.
YA vijshov z biblioteki i pishov central'nim bul'varom, ne zvertayuchi uvagi
na ryasnij doshch. Raptom mene zupiniv nevisokij kremeznij cholovik u prozoromu
plashchi z sirogo plastikatu. Na mene zdivovano divilisya znajomi siri ochi.
- Turs'kij?.. Zbishek!.. Ti zvidki tut uzyavsya?
CHolovik vidkinuv kapyushon, i ya vpiznav jogo. Ce buv inzhener Marian
Barshchak z Varshavi.
Vlitku 1939 roku mi obidva buli prizvani v odin polk. Vin prijnyav na
sebe pershij udar gitlerivciv. Pislya rozgromu polku mi z Marianom gorami
distalis' do rumuns'kogo kordonu. Navesni 1940 roku mi opinilisya v Marseli.
Mene zaprosili dlya provedennya geologichnih doslidzhen' u verhiv'yah Nilu, a
Marian po¿hav u London, shchob vstupiti u pol's'ku armiyu, shcho formuvalas' tam...
Mi obnyalisya i pocholomkalis'. CHerez kil'ka hvilin mi vzhe sidili za
stolikom restoranu v Grand-oteli.
- Ti shcho teper robish? - spitav Barshchak.
- A ti?
- Sluzhiv u Vijs'ku pol's'komu. Zaraz pracyuyu konsulom u Konakri. Syudi
pribuv u vidryadzhennya. A ti chomu dosi ne na bat'kivshchini?
- Ridni zaginuli pid chas okupaci¿. YA zalishivsya sam... Hotilosya
zakinchiti roboti... Tak minuli roki...
- Ti zaviv novu sim'yu?
- Ni... Os' zakinchu cyu podorozh i neodminno povernusya dodomu, v nashu
Varshavu...
Koli mi proshchalisya, Marian pocikavivsya, de pracyuvala moya ekspediciya.
Diznavshis', shcho ya nedavno priletiv z Ekvatorial'nei provinci¿, vin zradiv.
- Samo providinnya poslalo tebe. Meni doruchili viyasniti dolyu odnogo
ches'kogo kinooperatora. Hlopec' majzhe rik tomu pri¿hav u Kongo i znik. Vin
mav znyati kil'kasot metriv plivki dlya kinohroniki. Ta jomu zahotilosya
ekzotiki, i vin virushiv u Ekvatorial'nu provinciyu. Jogo bachili v Bumba z
odnim mislivcem, a potim vin yak u vodu vpav. Miscevi vlasti pochali
rozsliduvannya, ale zaraz u nih nadto bagato turbot. Zemlya gorit' u nih pid
nogami... Tak ot, chi ne chuv ti pro c'ogo kinooperatora? Jogo zvadi Miroslav
Grdichka.
- Ni... ne chuv. A yak zvali mislivcya?
- Zdaºt'sya, Richards.
YA pidstribnuv na stil'ci.
- Richards?
- Ti znaºsh jogo?
- Tak... Vlasne, ni... Ale znayu, shcho misyaciv p'yat' tomu jogo rozirvav
lev.
- Pro zagibel' mislivcya i ya chuv, - zamisleno skazav Barshchak. - Ale z
Grdichkoyu ¿h bachili znachno ranishe... Ti poverneshsya v Bumba?
- SHCHe do zakinchennya periodu doshchiv. I zrazu vi¿du na pivnich, v
nedoslidzheni rajoni Ekvatorial'no¿ provinci¿.
- Sprobuj navesti dovidki... Lyudinu z kinoaparatom ne mogli ne
pomititi.
- Obicyayu, druzhe. Z pevnih mirkuvan' dolya c'ogo kinooperatora mene duzhe
zacikavila. YAk til'ki uznayu shcho-nebud', vidrazu zh povidomlyu...
Tiº¿ nochi ya dovgo ne mig zasnuti. Rozmova z Barshchakom znovu skolihnula
dumki, yaki ne davali meni spokoyu ostanni tizhni. Richardsa bachili z
kinooperatorom. Mozhlivo, voni podorozhuvali razom. Potim Richards poslav
znimok tiranozavra misteru Bejzu, a kinooperator znik. A Richards ne vmiv
fotografuvati... I buli shche yakis' dva tuzemci, yakih zatoptav bilij nosorog. I
rozterzanij bilij nosorog º na znimku... I s shche negr Kvali, yakij obicyav
pokazati slidi velikih zviriv. Ci zviri mozhut' viyavitisya dinozavrami.
Rosijs'kij paleontolog pishe, shcho voni mogli zberegtisya...
Negr Kvali hoche oderzhati karabin. Cikavo, navishcho jomu karabin?.. A
Richards ne vmiv fotografuvati...
U kimnati bulo zharko. YA perevertavsya z boku na bik i zasnuv til'ki na
svitanku.
I os' mi znovu v zelenomu okeani dzhungliv. Povil'no ruhaºt'sya kolona
mashin. ¯demo vuz'kimi stezhkami, prokladenimi v neprohidnih hashchah, inodi
prorubuyuchis' kriz' zarosli. Do bolyu hochet'sya vibratis' iz zelenogo polonu,
pobachiti sinº nebo nad golovoyu, vidchuti na oblichchi podih vitru! Ale dzhungli
bezmezhni.
Des' na pivdni v zelenomu koridori dzhungliv teche bagatovodna Kongo, na
pivnochi nese vodi ¿¿ pritoka Ubangi. Ale... mi robimo v den' sorok-p'yatdesyat
kilometriv, a zelenij okean rozkinuvsya na tisyachi kilometriv navkolo.
YA chasto dumav pro dolyu Miroslava Grdichki. Zabluditisya v cih bezkra¿h
zaroslyah - oznachalo zaginuti. Navit' litaki ne mogli b dopomogti. Ti budesh
chuti ¿h gurkit nad golovoyu, ale voni ne pobachat' tebe.
U Bumba ne vdalosya diznatisya pro cheha nichogo novogo. YA viyasniv, shcho
kinooperator prozhiv u Bumba kil'ka dniv u tomu zh goteli, de zupinyalisya mi.
Ce bulo majzhe desyat' misyaciv tomu. Kudi vin virushiv z Bumba, nikomu ne bulo
vidomo. Dzhonson takozh nichogo ne znav, a mozhe ne hotiv skazati...
Starij mislivec' duzhe zminivsya, stav pohmurim, movchaznim. Vin hotiv
vidmovitisya vid uchasti v novij ekspedici¿. YA ledve umoviv jogo. Dorogoyu vin
vsilyako unikav rozmov zi mnoyu i z Persi Vuffom. YA ne sumnivavsya, shcho mizh nim
i Persi pid chas moº¿ vidsutnosti shchos' stalosya. Ale shcho same... Dlya mene ce
zalishalosya zagadkoyu Voni vzhe ne provodili razom vechoriv za viski. Pislya
vecheri Dzhonson pospishno znikav u nameti, a Persi dovgo sidiv bilya pohidnogo
stola, spershis' kvadratnim pidboriddyam na velichezni kulaki. Vid jogo
bajduzhosti ne zalishilos' i slidu, vin zrobivsya rozlyuchenim i nahabnim.
Karavanu potribno bulo yaknajskorishe vibratisya z zelenih sutinkiv
dzhungliv do soncya i svitla. Na odnomu z privaliv ya zaviv pro ce rozmovu z
Kvali.
- SHCHe odin den', - skazav molodij negr. - Zavtra vechir bude gora, potim
ozero i velikij boloto. Lis kinchit'sya zavtra...
Nastupnogo dnya mashini vibralisya na suhij shil i pishli shvidshe. Nezabarom
dzhungli rozstupilis' pered karavanom. Za kil'koma velikimi derevami
vidnilosya shiroke plato, porosle gustoyu visokoyu travoyu.
Za poradoyu Kvali mi rozbili tabir na krayu plato v tini gillyastih derev.
Poryad bulo dzherelo z holodnoyu chistoyu vodoyu. Poki rozvantazhuvali mashini i
stavili nameti, Dzhomson i odin z chornih vo¿niv, yakih mi najnyali
nosil'nikami, pishli podivitis', chi nema poblizu dichini. Skoro dolinuv
postril, a shche cherez kil'ka hvilin mislivci privolokli veliku plyamistu
antilopu.
V tabori zalunali zahopleni viguki.
Do mene pidijshov Dzhonson. Ochi jogo syayali.
- Antilopu ya pidstreliv bilya samisin'kogo taboru. Dali na plato
pasut'sya zebri i zhirafi. Voni navit' ne zlyakalis' postrilu. Raj dlya
mislivciv. YAkshcho tak pide dali, to vi j svoyu tvaryuku, chogo dobrogo, zmozhete
zustriti,
- Skazhit', Richards buvav u cih miscyah?
Dzhonson vidviv ochi.
- Hto jogo znaº... Mabut', ni.
- Vi kazhete ne duzhe vpevneno.
- Ta shcho ya - nyan'ka Richardsu? - skipiv raptom Dzhonson. - Zvidki ya znayu,
de vin buv, a de ne buv... V ostannij rik vin chastishe ¿zdiv sam.
- A desyat' misyaciv tomu?
- YA vzhe skazav, shcho ne znayu. Nichogo ne znayu!.. - jogo golos zirvavsya na
krik.
Vin pochav nabivati lyul'ku. Pal'ci jogo tremtili. YA podumav, shcho za
divnoyu povedinkoyu starogo mislivcya shchos' krilos'. Ale shcho?..
YA pidizvav Kvali.
- Zavtra budemo vidpochivati na c'omu plato. Potim po¿demo dali. Kudi
Kvali povede nas teper?
- Tabir bude tut bagato den', - vidpoviv Kvali. - Dali doroga mashin
nema. Idem, pokazhu...
- Pishli podivimos', Dzhek, - zaprosiv ya starogo mislivcya.
Dzhonson vzyav svogo shtucera i movchki pishov slidom za nami.
Neyaskravij oranzhovij disk primushuvav mruzhiti ochi. Mi projshli bilya
kilometra. Nespodivano trav'yanij pokriv zakinchivsya, i mi opinilisya na krayu
vapnyakovogo plato.
Skelyastij shil kruto obrivavsya do prostoro¿ plosko¿ nizovini. Vona
tyaglasya azh do obriyu, zatyagnutogo serpankom. Spochatku meni zdalosya, shcho ce
savani, ale, pridivivshis', ya zrozumiv, shcho vnizu na bagato desyatkiv, a mozhe,
j na sotni kilometriv rozkinulisya velichezni bolota.
- De zh svyashchenne kaminnya? - zapitav ya v negra,
- Os' vono, - Kvali vkazav na obrivi.
- A kudi pidemo shukati slidi?
- Tam, - negr vkazav uzdovzh krayu obriviv. - Odin den' dorogi. Velikij
ozero. Tam...
Sonce zajshlo, i vidrazu nastala pit'ma. Nad golovoyu zasyayali zori.
- Treba povertatisya, - proburchav Dzhonson.
- Trohi pochekati, - poprosiv Hvali.
Mi prisili na teplomu kaminni. Viter donosiv znizu shelest ocheretu. Des'
daleko pronizlivo zasmiyalas' giºna, i znovu stalo tiho.
Mi sidili movchki, prisluhayuchis' do shelestu ocheretu.
Nareshti Kvali pidvivsya.
- Zli duhi s'ogodni movchat', - ogolosiv vin, i mi pishli nazad, do
vognishch, yaki yaskravo osvitlyuvali tabir.
Vranci nastupnogo dnya Hvali, ya, Dzhonson, Persi Vuff i chetvero chornih
vo¿niv popryamuvali do svyashchennogo kaminnya. Negri buli chogos' strivozheni. YA
chuv, yak Kvali tiho zaspokoyuvav ¿h.
Nezabarom mi opinilisya na krayu plato. Kvali rozdivivsya i poprostuvav
uzdovzh obriviv na pivnichnij zahid. Mi movchki jshli slidom za nim. Speka
stavala vse vidchutnishoyu. Pit zalivav oblichchya. YA zmushenij buv chasto
zupinyatisya i vitirati okulyari. Projshovshi kil'ka kilometriv, mi dosyagli
gliboko¿ rozkolini, shcho rozsikala kraj plato. Hvali pirnuv u ne¿, ale skoro
poyavivsya i znakami zaproponuvav iti slidom za nim. Rozkolinoyu mi spustilis'
do pidnizhzhya obriviv i pobachili vhodi v pecheri.
- Tut, - moviv Kvali, vkazuyuchi na pecheri.
Mi pidijshli do odniº¿ z nih. CHorni vo¿ni boyazko oziralis' navkolo.
YA stupiv uglib pecheri. Nazustrich po kam'yanistomu gruntu vipovzla velika
sira zmiya i znikla v gustij travi. Stini pecheri buli pokriti grubimi
malyunkami, zroblenimi chervonoyu i zhovtoyu farbami.
Tut buli zobrazheni bujvoli, zhirafi, sloni ta inshi diki tvarini i sceni
polyuvannya. Riznij stan malyunkiv svidchiv, shcho voni buli vikonani v riznij chas.
- Ci malyunki, mabut', zrobleni duzhe davno, - skazav ya. - Voni mogli
buti stvoreni dvadcyat' p'yat' - tridcyat' tisyach rokiv tomu.
- Ci malyunki zrobleni nedavno, - zaperechiv Kvali, - Ce zrobili vo¿ni
nashogo plemeni. Os' malyunok mij bat'ko. - Vin vkazav na yakis' zobrazhennya v
kutku pecheri.
YA pidijshov blizhche. Na vapnyakovij stini chervonoyu farboyu buli namal'ovani
nezvichajni tvarini, ¿h bulo tri: dvi bil'shih, odna mensha. Na malyunku voni
bigli. U nih buli tila sloniv, hvosti krokodiliv i dovgi tonki shi¿ z
malen'kimi golovami. Vzdovzh spin stirchali veliki gostri zubci. Sumniviv buti
ne moglo - hudozhnik zobraziv dinozavriv.
- Nu, yak? - zapitav ya Dzhonsona.
- Hitre dilo, - proburchav mislivec', uvazhno rozglyadayuchi malyunok. - A
zvidki ti znaºsh, shcho ce malyuvav tvij bat'ko?
Kvali shchos' vidpoviv miscevoyu govirkoyu.
- Kazhe, shcho bat'ko sam pokazav jomu cej malyunok, koli jogo posvyachuvali u
vo¿ni, - poyasniv Dzhonson.
- YAk bi ne bulo, - skazav ya, - malyunok dovodit' isnuvannya dinozavriv u
centri Afriki v nedalekomu minulomu. Navit' yakshcho...
YA ne dokazav. Divnij zvuk pochuvsya z boku bolit. Tiº¿ zh miti chorni vo¿ni
z zojkami kinulis' u pecheru.
- Zli duhi bolit, - kriknuv Kvali.
- Tiho! - nakazav ya.
Nastala tisha. I os' znovu zvidkis' dolinuv toj zhe zvuk. Virnishe, ce
buli zvuki, yakis' nezvichajni, zagadkovi zvuki. Voni nagaduvali vodnochas
shipinnya i svist, yaki, postupovo zatihayuchi, raptovo zminyuvalisya chi to
kvakannyam, chi to nyavchannyam. V nih chulis' zagroza i nenasitna slipa lyut'.
Znenac'ka zvuki obirvalisya, i nad bolotami zapanuvala tisha. YA podivivsya na
negriv. ¿hni gubi tremtili, ochi zlyakano okruglilis'.
- SHCHo ce moglo buti? - spitav ya Dzhonsona,
Vin zdvignuv plechima:
- Nikoli ne chuv nichogo podibnogo.
- Ce zli duhi bolit, - hripko prokazav Kvali. - Til'ki navishcho voni
rozmovlyaj vranci? Mozhe serdyat'sya, shcho mi prijshov...
- Bachiv hto-nebud' cih zlih duhiv? - pocikavivsya ya,
- Zlij duh bachiti ne mozhna. Hto bachiv - zrazu vmiraj...
- A mozhe, tak krichat' ci zviri? - zapitav ya, vkazuyuchi na dinozavriv,
namal'ovanih na stini.
- Ni... Voni tak robit', - Kvali roztyagnuv gubi i zashipiv.
- YAk zmiya?
- Ni. Zmiya tiho... Ci duzhe golosno.
- Mozhe, to buv golos inshogo dinozavra - hizhaka, - zauvazhiv ya,
zvertayuchis' do Dzhonsona.
- Na zrazok vashogo tiranozavra? Mozhlivo, j tak. YA vijnyav z rancya
fotografiyu tiranozavra i prostyagnuv Kvali.
- Ti ne chuv pro takogo zvira?
Negr oberezhno vzyav znimok, dovgo rozdivlyavsya, potim povernuv:
- Kvali ne bachiv takij... ne chuv.
Mi probuli bilya svyashchennogo kaminnya do vechora. -ZHodnogo zvuku ne
dolinalo bil'she z boku bolit. Mi z Kvali lazili po pecherah, polohayuchi zmij,
shcho hovalisya tam vid speki. Stini bil'shosti pecher buli pomerezhani malyunkami.
Odnak hudozhniki zobrazili na nih zvichajnih tvarin Afriki. Malyunok bat'ka
Kvali buv ºdinim,
- A tvij bat'ko, Kvali, bachiv velikih zviriv ne tut?
- Ni, nachal'nik. Vin bachiv bilya ozera odin den' dorogi zvidsi. Zavtra
pidem... .
- Skazhi, Kvali, a za shcho bel'gijci vbili tvogo bat'ka?
Oblichchya molodogo negra zrobilos' pohmurim, v ochah spalahnuli nedobri
vogniki.
- Ti yako¿ zemlya, nachal'nik? Angliºc'?
- Ni, ya polyak. Pol'shcha tam, daleko, - ya pokazav na pivnich.
- Pro Radyans'ku Rosiyu chuv?
Kvali kivnuv.
- Ce poryad. Til'ki Radyans'ka Rosiya - velika kra¿na, a moya - malen'ka...
- Znayu, - skazav Kvali, - vchitel' govoriv. Kvali vchivsya... Odin rik, -
poyasniv vin i raptom posmihnuvsya. - SHkola duzhe dobre. Radyans'kij Rosiya -
duzhe dobre.
Vin gliboko zithnuv, jogo oblichchya znovu stalo pohmurim.
- Bat'ko zastupivsya moya mati. Udariv bel'gijs'kij soldat. Bat'ka
rozstrilyali, p'yatnadcyat' inshij vo¿n. Ngoa tezh... Za vishcho?..
SHCHo ya mig vidpovisti? YA prostyagnuv jomu ruku, i vin micno potis ¿¿.
- Kvali tvij drug, - skazav vin. - Ti dobra cholovik. Dzhonson - dobra
cholovik. Kvali tobi pomagaj, nachal'nik.
Vin uzyav mene za velikogo pal'cya pravo¿ ruki i sil'no potyagnuv, a potim
prostyagnuv meni svij velikij palec', i ya takozh posmikav za n'ogo.
Mi uklali druzhnij soyuz...
Uvecheri z dopomogoyu Dzhonsona vdalosya diznatis' u Kvali, shcho oznachayut'
malyunki v pecherah. Na plato ranishe vidbuvalis' obryadi posvyachennya u vo¿ni.
Kidali zhereb, i kozhnij molodij mislivec' povinen buv ubiti togo zvira, yakij
vi'iav jomu na dolyu. SHCHob polyuvannya projshlo vdalo, mislivci malyuvali na stini
pecheri zobrazhennya tvarin. YAkshcho vid shodu do zahodu soncya mislivec' ne zmig
pidstreliti zvira, obryad posvyachennya vidkladali na rik.
Kvali tezh projshov tut posvyachennya. Vin povinen buv ubiti leva. I vin
namalyuvav jogo na stini pecheri bilya velikih zviriv, zobrazhenih bat'kom. Leva
jomu vdalosya vbiti, i shram - pam'yat' pro te polyuvannya... Rik posvyachennya
Kvali buv ostannim rokom vikonannya obryadu na plato. Potim bel'gijci
zaboronili negram vihoditi za mezhi teritorij, rozmishchenih poblizu selishch. A
nezabarom u seli, de zhiv Kvali, bil'shist' cholovikiv bulo rozstrilyano
bel'gijs'kimi soldatami... Kvali vidbivsya i vtik...
Mi sidili bilya vognishcha. Legkij viterec' prinosiv iz dzhungliv aromat
yakihos' kvitiv. Vdalini regotali giºni.
- Smijtes', smijtes', - proburchav Persi Vuff, - smiºt'sya. toj, hto
smiºt'sya ostannim...
YA vloviv u jogo slovah prihovanu pogrozu. Komu vin adresuvav ¿¿?
Shid pochav svitlishati. Blide svitlo misyacya osyayalo savani.
- Mozhe, piti posluhati, shcho robit'sya na bolotah? - zaproponuvav Dzhonson.
Mi zaryadili karabini i pishli na kraj plato. Skoro nas nazdognav Kvali z
dovgim gostrim spisom. YA viddav jomu nesti svij karabin. Vin zhadibno shopiv
jogo, lagidno pogladiv voronovanij metal. Mi zupinilis' na krayu obrivu.
YA prisluhavsya do dihannya bolit i dumav pro te, shcho priroda povna zagadok
i shcho shchaslivij toj, hto, opinivshis' na porozi zagadki, zrobit' virishal'nij
krok.
Doroga do ozera zajnyala cilij den'. Mi vijshli na svitanku. Najbil'shu
speku peresidili v tini obriviv, a potim znovu virushili vzdovzh krayu plato na
zahid.
Vnizu prostyagalas' gorbasta savana, porosla grupami visokih derev.
Gorbi dohodili do samogo krayu bolit. Mizh krajnimi gorbami blishchalo velike
ozero. Z pivnochi v n'ogo vpadala rika, shcho vitikala z glibokoi rozkolini v
obrivi plato.
- Tam, - skazav Kvali, vkazuyuchi na ozero.
Do ozera zalishalos' shche majzhe tri kilometri. Mi zupinilis' perepochiti.
- Budemo spuskatis'? - spitav ya u Kvali.
- Ni... Tabir treba staviti na gora bilya riki.
- A chomu ne bilya ozera?
- Ne mozhna. Pogano bude...
- Bo¿shsya "zlih duhiv"?
- Ne mozhna, - napoleglivo povtoriv Kvvli. - Moya znaº...
Dovelos' pogoditis'. Mi povernuli na pivnich vzdovzh krayu obriviv.
Nosil'niki na hodu perekidalis' trivozhnimi vigukami i z poboyuvannyam
poglyadali vniz na ozero. YA nazdognav Dzhonsona.
- YAk vi gadaºte, Dzhek, ce ti zh bolota, po krayu yakih mi lazili do
nastannya periodu doshchiv?
- Hto ¿h znaº. Mozhe, j ti...
Starij mislivec' pomovchav, potim spitav shchos' u Kvali. Negr dovgo
poyasnyuvav, pokazuyuchi na pivden', na shid i malyuyuchi pal'cyami kola u povitri.
- Vihodit', ne zovsim ti, - skazav Dzhonson, koli Kvali zamovk, - hocha
vin zapevnyaº, shcho voni z'ºdnuyut'sya des' na pivdni. Ale dorogi tudi nema...
- Mi vzyali teodolit. Zavtra viznachimo koordinati ozera i tochno
diznaºmosya, de znahodimos', - poobicyav ya.
- A yaka korist'? - zauvazhiv Dzhonson. - Karti vse odno nema.
- Namalyuºmo na oko. A nastupnogo razu viz'memo z soboyu topografa.
- Vi gadaºte, shcho syudi dovedet'sya shche pri¿zditi?
- Bezperechno.
Dzhonson zithnuv. YA zrozumiv, shcho, nezvazhayuchi na krasu navkolishn'o¿
prirodi i bezlich dichini, taka perspektiva jogo ne raduvala.
Misce dlya taboru vibrali na visokij terasi poblizu vodopadu. Rika
virivalasya tut z vuz'ko¿ ushchelini i padala pinistimi kaskadami. Nizhche
vodopadu rika roztikalas' shirokimi protokami. Mizh nimi vidnilas' velichezna
kil'kist' dribnih ostrivciv, zaroslih travoyu i kushchami. Za pivtora-dva
kilometri nizhche pobliskuvala spokijna glad' ozera. Beregi jogo zarosli
ocheretom.
Poki rozbivali tabir, zvechorilo. Povecheryavshi m'yasom antilopi, mi lyagli
spati. Za poradoyu Dzhonsona postavili vartu.
Nich minula spokijno. Vranci Kvali rozpoviv, shcho vartovi chuli golosi
riznih tvarin, ale "zli duhi" movchali. Vtim, zvuki z bolit navryad chi
dolitali do taboru. Do togo zh ¿h zaglushuvav nestihayuchij gurkit vodopadu.
Rano-vranci mi virushili do ozera. Vsi buli trohi shvil'ovani: adzhe mi
znahodilis' bilya meti podorozhi. V tabori ya zalishiv til'ki tr'oh negriv,
reshtu vzyali z soboyu, rozrahovuyuchi prochisuvati kushchi na ostrovah i zarosli
ocheretu.
CHorni vo¿ni buli veselishi, nizh uchora. Voni jshli ohoche, dehto posmihavsya
i zhartuvav. Kozhen buv ozbroºnij dovgim spisom z shirokim stal'nim lezom i
velikim nozhem. U bagat'oh buli luki i kolchani iz strilami. Odni vo¿ni buli
majzhe goli, inshi - v bilih plashchah.
Mi spustilis' do berega riki. Tut na pishchanij milini pobachili velicheznu
kil'kist' antilop ta bujvoliv, yaki vnochi prihodili na vodopij. Kvali znajshov
slid nevelikogo nosoroga.
YA zveliv rozshukati brid, ale chorni vo¿ni, ledve stupivshi u vodu, iz
zojkami viskochili na bereg. Riki kishili krokodilami.
Dzhonson vkazav meni na temni kolodi, yaki neporushne lezhat' na
protilezhnomu berezi riki.
- SHCHo ce? - ne zrozumiv ya.
- Takozh krokodili, pane profesore, - ne bez ºhidnosti vidpoviv
mislivec'. Vin pidnyav svogo shtucera, pricilivsya i vistriliv.
Odna z kolod pidstribnula i zakrutilas' na misci, zvivayuchis' u spiral'
i znovu rozpryamlyayuchis', reshta znikla u vodi. Ruhi poranenogo krokodila
stavali vse povil'nishimi, i, nareshti, vin zatih.
CHorni vo¿ni peremozhno zakrichali, a potim pochali tancyuvati navkolo
Dzhonsona, pidstribuyuchi na zignutih nogah i vdaryayuchi v zemlyu ratishchami svo¿h
spisiv.
- CHudovij postril, - pohvaliv ya. - Cikavo, kudi vi cililis'?
- Tudi zh, kudi j vluchiv. V oko.
Ce bulo majzhe nejmovirnim: vluchiti v oko krokodilu z viddali dobrih sta
p'yatdesyati metriv, YA poglyanuv na starogo mislivcya z zahoplennyam.
- Ce fenomenal'nij postril. Niyakij tiranozavr nam ne strashnij.
- Dribnici, - skazav Dzhonson.
Til'ki Persi Vuff buv nezadovolenij.
- Nashcho bulo strilyati, - burchav vin. - Tak napolohaºte bil'shu dichinu.
- Bil'sha dichina ne zlyakaºt'sya, - spokijno zaperechiv Dzhonson. - Vona shche
ne znaº, shcho take postril. A s'ogodni treba shumiti, shchob diznatis', kogo
hovayut' priberezhni zarosli. Ne za kuripkami pri¿hali.
Persi proburchav shchos' kriz' zubi. Ostannim chasom vin vse chastishe
ogrizavsya pivgolosom, burmochuchi nezrozumili slova.
Mi cilij den' lazili po priberezhnih zaroslyah. Bagato raziv perehodili
vbrid milki protoki, "prochesali" ochereti na berezi ozera, ale ne zustrili
nichogo, krim krokodiliv i zmij.
Minulo shche kil'ka dniv. Poradivshis', mi virishili rozdilitis' na grupi,
shchob ohopiti bil'shu ploshchu. YA vzyav sobi za pomichnikiv Kvali i shche dvoh chornih
vo¿niv - N'Kora i Mulu. Ce buli strunki, veseli hlopci z priplyusnutimi
nosami i tovstimi gubami, duzhe shozhi odin na odnogo. Voni buli prikrasheni
hitromudroyu tatu¿rovkoyu, shcho nagaduvala malyunki hudozhnikiv-abstrakcionistiv.
Vchotir'oh shodili velikij kusok savan ta berega na pivdennij shid vid
taboru. Nadiyalisya, shcho znovu pochuºmo divni golosi "zlih duhiv" . Odnak
ochereti movchali.
YA vzhe kil'ka raziv proponuvav povernutisya do golovnogo taboru i shukati
tam, de mi vpershe pochuli golosi "zlih duhiv" , ale' Kvali tverdiv, shcho na
uspih mozhna rozrahovuvati til'ki tut, bilya ozera.
- CHekati, nachal'nik, treba chekati, - napolyagav vin.
I mi prodovzhuvali poshuki v rajoni ozera...
Nastala chergova nedilya. Persi Vuff i Dzhonson zalishilisya v Tabori, a ya
virishiv zrobiti nevelikij marshrut po dolini riki vishche vodopadu, shchob oglyanuti
geologichnij rozriz plato. Kvali ohoche pogodivsya suprovodzhuvati mene. YA
ozbro¿vsya karabinom, pistoletom i geologichnim molotkom, Kvali povisiv za
spinu ryukzak, i mi virushili.
YA oglyadav ogoleni skeli, korotko opisuvav ¿h. Kvali vidbivav zrazki.
Vidijshovshi kilometriv desyat' vid taboru, mi vlashtuvali prival. ¯li m'yaso
smazhenih kachok i zapivali holodnoyu vodoyu z dzherela. Potim ya prilig u tini
skeli i nepomitno zadrimav. Rozbudiv mene Kvali.
- Divis', nachal'nik, - skazav negr, prostyaguyuchi yakijs' bliskuchij
predmet. - Kvali znajshov ce v kaminni.
Vin trimav u rukah reshtki kinokameri. Kamera bula rozplyushchena, nemov po
nij bili vazhkim kamenem. Kaseti ne bulo. Zboku zbereglas' fabrichna marka
"Vil'd, 1957 rik" .
- De ti ¿¿ vzyav?
- Pidemo, Kvali pokazhe.
Nepodalik vid miscya, de lezhala kamera, ya znajshov sered kaminnya oskolki
ob'ºktiva.
Kvali, pobachivshi, shcho znahidka zacikavila mene, prodovzhuvav poshuki.
Nezabarom ya pochuv jogo krik. Negr sidiv metriv za desyat' vishche vid mene, pid
samisin'kim obrivom. Nad nim gromadilasya majzhe vertikal'na stina ushchelini.
Kvali shchos' pokazuvav. YA pidnyavsya do n'ogo, i vin prostyagnuv rozplyushchene
kil'ce ob'ºktiva.
- Tut lezhalo, - poyasniv Kvali, pokazuyuchi pal'cem, de pidnyav kil'ce.
YA rozdivivsya i... zrozumiv.
- Aparat kinutij zvidti, - moviv ya, - z obrivu. Vin proletiv nad rikoyu,
vdarivsya tut, rozbivsya, kil'ce zalishilos', aparat zhe vidskochiv do kaminnya.
Kvali zakivav golovoyu.
Mi perejshli riku - i poderlisya na krutij shil.
CHerez kil'ka hvilin mi stoyali na krayu ushchelini, nad tim miscem, de Kvali
znajshov kinokameru. Tut prostyagavsya zelenij luzhok, otochenij himernimi
chervonuvatimi skelyami.
Kvali pidnyav velikij kamin' i shpurnuv v ushchelinu. Kamin' proletiv nad
rikoyu, vdarivsya ob karniz, na yakomu bulo znajdeno kil'ce ob'ºktiva,
rozbivsya, i oskolki skotilis' do togo miscya, de lezhala kinokamera.
- Vse pravil'no, - moviv ya.
Na krayu luzhka mi znajshli zalishki vognishcha.
- Koli jogo palili? - zapitav ya svogo suputnika. Kvali zamislivsya. Vin
rozsunuv molodu travu, shcho vzhe virosla na popelishchi, roztirav u pal'cyah
peremishanij z popelom chervonuvatij grunt. Znajshov kil'ka vuglinok, sprobuvav
¿h na zub.
- Misyac' p'yat'-shist' raziv vstig naroditis', - skazav vin nareshti,
Cya data spivpadala... Teper treba bulo perekonatisya, shcho neshchasnij
Grdichka spravdi buv tut z drugim bilim.
- A chi ne skazhe Kvali, skil'ki cholovik palili ce vognishche? - spitav ya.
Molodij negr pohitav golovoyu. Potim pochav povzati po luzhku, doslidzhuyuchi
popelishche. YA, staranno obshukavshi polyanu i ne znajshovshi nichogo cikavogo, siv
na kamin' i chekav.
Nareshti Kvali pidvivsya i pidijshov do mene.
- Kvali dumaj tak. Lyudi tut buli dva razi. Kvali znajshov druge vognishche.
Odin raz buv dva bilij i negri. Drugij raz- dva bilij. Odin bilij kuriv
lyul'ka, Drugij - papirosa, os', - Kvali prostyagnuv meni paperovij mundshtuk,
na yakomu mozhna bulo rozibrati malyunok ches'kogo leva i napis "Brno" .
- Odin bilij nosok cherevika z zhovtij cvyah, - Kvali pokazav meni golovku
cvyaha. Takimi cvyahami amerikans'ki mislivci pidbivayut' pidoshvi chobit. - Odin
bilij mav velikij karabin, - Kvali prostyag kulyu velikogo kalibru.
- A yak ti diznavsya, shcho tut buli bili i negri! - z sumnivom spitav ya.
- Bilij ne grize kistki, negr grize, - poyasniv Kvali. - Odin vognishche ¿v
bilij i negr... Drugij vognishche ¿v bilij. Negr ne ¿v.
- Tak. A yake vognishche bulo ranishe?
- Te, de ¿v bilij i. negr...
- Kudi zh dilisya negri?
- Kvali ne znaº, nachal'nik.
- Meni zdast'sya, - povil'no prokazav ya, - shcho odin bilij tut ubitij...
Toj, u kogo buv aparat. Treba ce pereviriti.
- YAk pereviriti?
- Znajti jogo tilo chi skelet.
- YAk znajdesh? - zaperechiv Kvali. - Duzhe bagato giºna. Giºna nichogo ne
zalishiv.
- A vse-taki sprobuºmo. Kvali duzhe horoshij slidopit.
Negr gordo viprostavsya.
Odnak c'ogo razu navit' mistectvo Kvali viyavilos' bezsilim. Bil'she mi
ne znajshli nichogo.
Dorogoyu v tabir ya v dumci namalyuvav kartinu zlochinu. Dvoº bilih i dvoº
negriv virushayut' u dzhungli. Odin bilij znimaº na kinoplivku dikih tvarin,
drugij ohoronyaº jogo. Tabir voni vlashtovuyut' na mal'ovnichij polyani nad
ushchelinoyu... Vsi chetvero jdut' do ozera. Bilij nosorog, potrivozhenij
tiranozavrom, atakuº malen'kij zagin. Negri padayut' jogo zhertvami. Nosorog
smertel'no poranenij mislivcem. Raptom nad nosorogom virostaº potvorna
gromada tiranozavra. Operator vstigaº znyati kil'ka kinokadriv. Poki
tiranozavr shmatuº nosoroga, operator i mislivec' vidstupayut' z polya bitvi i
povertayut'sya do taboru. Teper ¿h til'ki dvoº. Voni volodiyut' sensaciºyu, yaka
mozhe prinesti slavu i groshi. Gospodar stanovishcha - operator, shcho sfotografuvav
potvoru. Vranci vinikaº superechka, yaka zakinchuºt'sya postrilom z karabina
vos'mogo kalibru. Operator padaº mertvim. Mislivec' virivaº kasetu z plivkoyu
z aparata. Kinokamera letit' v ushchelinu. Mislivec' zakopuº tilo i virushaº
nazad. Proyavivshi kinoplivku, vin vidsilaº znimok misteru Lesli Bejzu...
- Kvali, - zvernuvsya ya do negra, -nihto ne povinen znati, shcho mi znajshli
reshtki aparata, papirosu i kuli. Nihto. Ti zrozumiv mene?
- Kvali zrozumiv, nachal'nik. Kvali bude nimij, mov karabin, z yakij
vijnyali zatvor...
Mi uklali soyuz movchannya.
Koli mi pidijshli do taboru, ya zrazu vidchuv: tut stalosya shchos'
nespodivane. CHorni mislivci movchki stoyali navkolo neporushnogo bilogo
predmeta.
Dzhonson i Persi Vuff pohmuro sidili v nameti.
- SHkoda, shcho vas ne bulo, shefe, - moviv Dzhonson.
- A shcho stalosya?
- Nas navidav "zlij duh" . Dvoº negriv uzhe v rayu, a tretij bude tam do
zahodu soncya. Zreshtoyu, haj vam rozkazhe vin, - starij mislivec' kivnuv na
Persi. - Vin buv prisutnij na vs'omu spektakli, a ya vstig til'ki na kinec'.
YA podivivs' na Persi.
- Meni zahotilos' skupatis', - pochav vin, ne divlyachis' meni u vichi, - i
ya zveliv negram nalyakati krokodiliv. Negri zchinili diyavol's'kij galas, a
potim pochali vidgorodzhuvati misce dlya kupannya. YA v cej chas stoyav na terasi i
divivsya v bik ozera. Raptom ya pomitiv shchos' chorne. Vono shvidko plivlo,
nagaduyuchi veletens'kogo krokodila. Pashcha v n'ogo bula metriv tri zavdovzhki, a
zubi os' taki... - Persi pokazav rukoyu, yako¿ dovzhini buli zubi.
- Treba bulo poperediti negriv pro nebezpeku, a ne rozglyadati zubi, -
rizko kinuv Dzhonson.
- A zubi os' taki, - povtoriv mij zastupnik, ne zvertayuchi uvagi na
slova mislivcya. - Koli negri jogo pomitili, voni kinulisya vrozsip, ale bulo
pizno. Cya tvaryuka vibralas' na milke misce, pidvelasya na zadni lapi i
vistribnula na bereg. YA dogadavsya, shcho ce ta potvora, shcho na znimku Richardsa.
Vmit' vona nazdognala odnogo z negriv, rozirvala jogo na shmatki i zzherla na
mo¿h ochah. Potim tvaryuka stribnula do drugogo negra, yakij, vtikayuchi poshkodiv
nogu ob korinnya dereva... CHuli b vi, yak vin zareviv... YAkijs' negr, zdaºt'sya
Mulu, kinuvsya vpered i vdariv potvoru spisom. Spis zlamavsya, mov sirnik, a
tvaryuka vidkinula negra udarom hvosta, shopila svoyu zhertvu i stribnula v
riku. V cyu mit' pribig Dzhonson...
- YA vsadiv u c'ogo diyavola ne menshe desyatka kul', - hripko prokazav
mislivec'. - Odna z nih duzhe ne spodobalasya jomu, bo vin pirnuv. Mi vzhe
virishili, shcho jomu kaput. Ale hizhak virinuv daleko poperedu i na tretij
shvidkosti znik, tak i ne vipustivshi negra, perekushenogo majzhe popolam...
- SHCHo z Mulu? - zapitav ya.
- Beznadijnij.
Do mene pidijshov Kvali.
- Mulu vmiraj, - tiho skazav vin.
Po jogo chornij shchoci kotilisya sl'ozi.
Na svitanku mi pohovali Mulu i pristupili do sporudzhennya velikogo
plotu. Mali namir plivti na n'omu za poranenim tiranozavrom, shcho znik v
ocheretah na protilezhnomu berezi ozera. Mi rozrahovuvali, shcho koli yashchir ne
zdohne vid ran, to zumiºmo dobiti jogo. Zahopiti taku potvoru zhivcem godi
bulo j dumati. Na pershij raz ya hotiv dobuti shkuru, cherep i deyaki kistki.
Osoblivo cikavila mene budova zadnih kincivok, z dopomogoyu yakih takij
veleten' mig stribati, mov kenguru.
Plivti za yashcherom povinni buli Dzhonson, ya, Kvali i dev'yatero chornih
vo¿niv. Persi z reshtoyu nosil'nikiv ya virishiv poslati v golovnij tabir za
dodatkovim sporyadzhennyam. Mij zastupnik ne zaperechuvav proti takogo
doruchennya.
Vranci nastupnogo dnya plit buv gotovij. SHist' dovgih, tovstih stovburiv
micno zv'yazali nejlonovimi kanatami. Tri pari vesel i kosij parus na dovgij
shchogli davali zmogu rozvivati znachnu shvidkist'. Na plit mi postavili shche odin,
nevelichkij, bambukovij, dlya plavannya po vuzen'kih pritokah v ochereti. Vantazh
skladavsya iz zbro¿, kanativ, micnih nejlonovih sitej i prodovol'stva.
Teper treba bulo vidibrati chornih vo¿niv. Ale negri buli tak nalyakani
tiranozavrom, shcho navidriz vidmovlyalisya plivti z nami. Stisnuvshi zubi,
mislivci hitali golovami. ZHoden z nih ne hotiv stupiti na plit.
Vryatuvav stanovishche Kvali. Vin vijshov napered, vladno pidnyav ruku i
shvidko zagovoriv. Nezabarom vo¿ni zasperechalisya mizh soboyu. Odni vkazuvali na
ozero, inshi bili sebe v grudi, vtikali nakonechniki spisiv u zemlyu. Kvali
znovu zagovoriv. Ale ne vstig vin zakinchiti, yak superechka rozgorilasya z
novoyu siloyu.
YA vidchuvav, shcho virishuºt'sya dolya pohodu, ale boyavsya vtruchatis', shchob ne
zipsuvati spravu. Ta os' Kvali pidijshov do mene i spitav, skil'koh vo¿niv ya
viz'mu z soboyu.
YA skazav.
- Vibiraj, - moviv Kvali. - Teper kozhnij hoche plivti z toboyu...
- YAk zhe ti dobivsya c'ogo?
- Poyasniv velikij zakon mislivciv dzhungliv, - vidpoviv molodij negr. -
Skazav, shcho velikij hizhak - girshe bel'gijs'kij chinovnik... Obicyav, shcho kozhen
oderzhit' stal'nij nizh, desyat' dolariv i shtani.
YA zgodivsya.
CHerez godinu - plit vipliv na shiroku glad' ozera. Vono viyavilos'
glibokim. Navit' poblizu berega dovga zherdina ne distavala dna.
YA glyanu u binokl' na nash tabir. Vin uzhe sporozhniv. Ochevidno, Persi j
nosil'niki tezh virushili v dorogu,
Pochalo pripikati sonce. Mi natyagli tent i polyagali pid nim. YA
prodovzhuvav oglyadati poverhnyu ozera i temnu smugu berega.
V odnomu misci mi poplivli shirokim pokruchenim protokom vglib ocheretu.
Dzhonson i ya stoyali z gotovimi do postrilu karabinami, Dvadcyat' par ochej
napruzheno vdivlyalis' u lis tonkih buruvato-zelenih stebel i vuz'kogo
zagostrenogo listya.
Nesterpna speka pekla shkiru, stavalo vazhko dihati, pered ochima
spalahuvali rajduzhni kola. Protik to zvuzhuvavsya, to rozshiryavsya. V zelenih
stinah, shcho otochuvali jogo, ne bulo vidno zhodnogo vilomu.
Napruzhennya, shcho ohopilo nas pri vstupi v ocheret, pochalo slabnuti, yak
raptom...
Kvali, shcho stoyav na nosi plotu, osterigayuchi, pidnyav ruku. V cyu mit' mi
vidchuli nejmovirno bridkij smorid. Vodnochas v ochereti shchos' vazhko zatrishchalo.
Grebci vihopili vesla z vodi i vidstupili do seredini plotu. Dali vse
zamigtilo, yak u strimkomu fantastichnomu sni...
V stini ocheretu z'yavivsya shirokij vilom, a v glibini jogo, metriv za
desyat' vid berega, vazhko pidvelosya shchos' velichezne, shozhe na gigants'kogo
krokodila. Jogo bliskucha luska vidlivala zolotom i zelennyu. Veletens'ka
bagrova pashcha shiroko rozkrilas', ogolivshi dva ryadi zubiv-kindzhaliv.
Vidshtovhnuvshis' mogutnimi peretinchastimi lapami, potvora stribnula do plotu,
ale promahnulas' i vazhko gepnulas' u zarosli. Zalunali postrili. Dzhonson
vistriliv til'ki raz i vipustiv usyu obojmu tudi, de trishchav ocheret.
Ne vstig ya perezaryaditi karabin, yak ocheret rozsunuvsya, i velichezne tilo
tiranozavra stribnulo u vodu. Ranishe nizh yashchir vstig pirnuti, Dzhonson dvichi
vistriliv. Plit zdrignuvsya, i na nosi poyavilasya velichezna lapa z krivimi
kigtyami, a potim golova hizhaka.
Trisnuli nejlonovi kanati, i nash korabel' pochav rozpadatisya. Ale
potvora bula vzhe vazhko poranena, vtrachala silu. Kvali sunuv ¿j u pashchu vazhke
veslo. SHCHelepi zakrilis', veslo zatrishchalo. YAshchir na kil'ka sekund zavmer v
ºdinoborstvi z lyudinoyu. Dzhonson znovu vistriliv dvichi. Golova chudovis'ka
znikla pid plotom.
- Vse,- skazav Dzhonson i opustiv karabin.
YA ne poviriv:
- Zaraz poyavit'sya znovu!
- Vse,- povtoriv starij mislivec'.- Kinec'... po odnij rozrivnij kuli v
kozhne oko...
- Vi zipsuvali cherep,- virvalosya v mene.
- SHCHob vin ne zipsuvav vashogo,- posmihnuvsya Dzhonson. Mi pochekali kil'ka
hvilin, ale yashchir ne poyavivsya. Poki negri lagodili plit, mi z Dzhonsonom
opustili na dno stal'nu kishku. Glibokij protik perevishchuvav tut tridcyat'
metriv.
YA buv u vidcha¿. Vbiti suchasnogo tiranozavra i vtratiti jogo!..
- Mozhe, viplive,- namagavsya vtishiti mene Dzhonson. Ale na ce godi bulo
rozrahovuvati.
- Do chogo zh ne poshchastilo,- z dosadoyu vimovi; ya.- Adzhe nichogo ne
zostalosya, krim podryapin na kolodah plotu.
- Troshki zostavsya, - zaperechiv Kvali. - Viz'mi, nachal'nik...
I vin prostyagnuv meni ulamok vesla. V mokrij derevini stirchav gostrij
konichnij zub, zavdovzhki bliz'ko desyati santimetriv.
Mi virushili nazad. Koli plit minav vilom v ochereti, v nis znovu vdariv
nezvichajnij smorid.
- Treba zaglyanuti v jogo ligvo,- zauvazhiv Dzhonson, i pershij vistribnuv
na bereg.
YA zbiravsya stribnuti j sobi, koli znenac'ka zarosli zatrishchali.
- Stopi - kriknuv Dzhonson, pidnimayuchi shtucer. "SHCHe odin tiranozavr" ,-
promajnulo u mene v golovi. Ale mislivec' uzhe opustiv zbroyu.
- Skorishe siti! - viguknuv vin. - Tut º malya. Viz'memo jogo zhivcem!
CHorni vo¿ni pidhopili siti ta zv'yazki nejlonovih shnuriv i kinulis' v
ocheret.
Malya viyavilos' majzhe trimetrovoyu tvaryukoyu, vkritoyu zolotisto-korichnevoyu
luskoyu. Pobachivshi lyudej, yashchir pidvivsya na zadni lapi, Ale stribnuti vin ne
vstig. U povitri svisnuli gnuchki laso, i potvora bula povalena na spinu.
Vtim, molodij yashchir rozirvav chastinu SHnuriv. Prote tut pishli v hid siti, i mi
vidchuli, shcho peremagaºmo.
V cyu mit' yashchir rozkriv pashchu i tuzhlivo zakrichav. Jogo zaklik pochavsya
svistom, a perejshov u kvakannya.
CHorni mislivci zavili vid zahoplennya.
- CHomu voni tak radiyut'? - spitav ya u Kvali.
- Voni teper znaj, hto buv golos zlij duh. Raptom z glibini zarosliv
zalunav zaklik u vidpovid'. Mogutnº shipinnya j svist zminilisya lyutim
nyavchannyam.
- SHCHe odin doroslij yashchiri - zakrichav Dzhek.- SHvidshe, poki vin daleko.
Negri povolokli molodogo hizhaka do plotu. Zovsim bliz'ko pochulis'
shipinnya i kvakannya. Ale malyuk ne mig vidpovisti: jogo pashcha bula nadijno
zakruchena nejlonovim shnurom.
SHCHe kil'ka zusil', i molodij yashchir buv priv'yazanij do bambukovogo plotu.
Znovu prolunav golos doroslogo tiranozavra, ale vzhe dali - yashchir viddalyavsya u
protilezhnij bik.
- Povnij vpered! - skomanduvav Dzhek. Negri druzhno zmahuvali veslami i
golosno spivali pro Nashu peremogu.
Nadvechir ploti prichalili do berega poblizu taboru. Mi vsi padali z nig
vid utomi, ale potribno bulo dumati ne pro vidpochinok, a pro nadijne
primishchennya dlya nashogo polonenogo. Grati metalichnih klitok znahodilisya v
golovnomu tabori. YA virishiv viklikati tabir po radio. Na mij podiv,
radioperedavacha na misci ne bulo. Vartovi poyasnili, shcho jogo zabrav velikij
bilij, Uh, yak voni nazivali Persi Vuffa.
Vihvatka Persi rozizlila mene. Navishcho jomu znadobilosya radio? CHerez
jogo primhu mi opinilisya bez zv'yazku. Zastupnik, nav'yazanij meni misterom
Bejzom, zavdavav meni til'ki bagato klopotu... YA virishiv pozbutisya jogo i
napisati "korolyu amerikans'kih zvirinciv" pro motivi svogo rishennya.
"De zh pomistiti yashchera?" -dumav ya. I pridumav. Poblizu vodopadu v skeli
bula gliboka vuz'ka trishchina. Z kolod zbuduvali micni grati, shcho zakrili vihid
z rozkolini. Bambukovij plit z priv'yazanim yashcherom opustili na lopatah v
rozkolinu. Plit povis majzhe vertikal'no vzdovzh sucil'noi stini, Todi mi
zvil'nili hizhaka vid chastini put. Reshtu vin rozirvav sam, i v tu zh mit' mi
zakrili cej svoºridnij kolodyaz' plotom. Nash polonenij opinivsya v
improvizovanij klitci.
Mi kinuli jomu pivantilopi. Ale vin navit' ne povorushivsya. Til'ki ochi
jogo svitilisya v temryavi zelenuvato-fioletovim svitlom.
- Stomlenij mandrivkoyu, - pozhartuvav Dzhonson, i mi pishli v namet....
Koli ya prokinuvsya, persha moya dumka bula pro yashchera. CHi ne vtik vin
chasom?
- Vse v poryadku,- zaspoko¿v mene Dzhek.- Zzher m'yaso i chekaº shche. Vzhe
probuvav micnist' grat. Dovelosya zzovni navaliti kaminnya...
Posnidavshi, ya vidvidav nashogo polonenogo. "Malyuk" pidvivsya na zadni
lapi i, shiroko rozkrivshi pashchu, rozlyucheno zashipiv..
Stribayuchi na zadnih lapah, vin pritiskav do grudej korotki peredni,
ozbroºni dovgimi krivimi kigtyami. Golova jogo nagaduvala krokodilyachu, ale
bula vuzhchoyu. ¯¿ prikrashav kistyanij grebin' z gostrimi shipami. Dovzhina shchelepi
dosyagala metra. Dovga shiya postupovo perehodila v konus, shcho rozshiryuvavsya
donizu. Mizh dovgimi pal'cyami zadnih lap vidnilisya tovsti peretinki. SHirokij
ploskij hvist buv oporoyu tuluba, koli plazun pidvodivsya na zadni lapi.
Molodij hizhak buv miniatyuroyu chudovis'ka, vbitogo vchora.
YA prinis z soboyu kinoaparat i znyav kil'ka desyatkiv metriv plivki. YAshchir
nemov rozumiv, shcho treba pozuvati. Vin hodiv na zadnih lapah, rozkrivav pashchu,
nenache bazhayuchi pokazati strashenni zubi, navit' kopirsavsya kigtyami v zubah,
Mislivci prinesli krokodila i kinuli v rozkolinu. CHerez kil'ka hvilin
vid n'ogo zalishilas' kupa potroshchenih kistok, a tiranozavr lig u tin' skeli i
perestav zvertati na nas uvagu,
- Jogo treba menshe goduvati,- zauvazhiv Dzhonson,- a to vin viroste
ranishe, nizh vi dostavite jogo misteru Bejzu.
Pizno vvecheri v tabori poyavivsya Persi Vuff. Vin buv bezdoganno
pogolenij, odyagnenij u novij bilij kostyum. Na mo¿ zapitannya vin vidpovidav z
vvichlivoyu nahabnistyu,
Vtrativshi terpinnya, ya vilayav jogo.
Persi lagidno pobazhav meni j Dzheku spokijno¿ nochi 1 pishov spati.
- Zavtra zh vidpravlyu jogo v Bumba,- skazav ya.
- Daj bozhe,- yakos' nevpevneno moviv Dzhonson.
Vranci ya nakazav Persi negajno ¿hati v Bumba, vidpraviti korespondenciyu
misteru Bejzu i najnyati kil'ka gruzovikiv, yakivi¿dut' nazustrich nashomu
karavanu. Vsuperech spodivannyam, Persi ne zaperechuvav.
- Sami chekajte nas u Bumba.
Vin movchki kivnuv golovoyu.
YA viddav jomu listi i nevelichku stattyu, a yakij buv opisanij zub novogo
tiranozavra, shcho meshkaº bolotah Central'no¿ Afriki. Novij vid yashchera buv
nazvanij Tyrannosaurus beizi ritas. Stattyu i listi ya adresuvav osobisto
misterovi Lesli Bejzu.
- Z vami pide N'Kora, - prodovzhuvav ya, - vin dobre znaº dorogu.
Viz'mete vilis. YA nadiyus', shcho c'ogo razu...
- Vse bude krashche, nizh vi dumaºte,- moviv Persi i posmihnuvsya, ochevidno,
svo¿m dumkam.
YA virishiv, shcho vin zadovolenij svo¿m vid'¿zdom i zaspoko¿vsya.
N'Kora ya nepomitno dlya Persi dav shche odnogo lista, v yakomu povidomlyav
mistera Bejza pro usunennya svogo zastupnika.
Transportuvati yashchera do golovnogo taboru virishili na avtomashini v
ob'¿zd ushchelin. Dzhonson vzyavsya rozvidati shlyahi i navesti perepravu.
Nastav chas rozluchitisya i z Kvali. Molodij negr uzhe ne raz nagaduvav
meni, shcho v jogo ridnomu selishchi Ngoa jogo chekayut' "vazhlivij dila" .
YA zibrav chornih vo¿niv, shchob urochisto vruchiti Kvali karabin.
YA peredav Kvali zarobleni groshi i vzhe prostyagnuv karabin ta patroni,
koli do nas pidijshov Persi Vuff.
- Vi hochete vklasti v ruki negra vognepal'nu zbroyu? Vi znaºte, proti
kogo vin poverne ¿¿?
- Ne znayu i znati ne hochu,- rizko skazav ya.- YA vikonuyu svoyu obicyanku.
- YA vvazhayu za svij obov'yazok poperediti vas,- primruzhiv oko Persi. -
Tut bel'gijs'ka teritoriya. Koli diznayut'sya - zchinit'sya galas...
- Niyakogo galasu ne bude.
- YA protestuyu! - kriknuv Persi.- Ce zlochin!
Kvali perevodiv nerozumiyuchij poglyad z mene na Persi.
CHorni vo¿ni pochali pereshiptuvatisya.
- Znaºte shcho, krashche idit' get',- skazav ya Persi.
- Ale ce zh majno ekspedici¿,- napolyagav Persi.
- Dobre, - skazav ya, peredayuchi karabin Dzhonsonu.- Majno ekspedici¿
zalishit'sya cilim.
Kvali z vidchaºm podivivsya meni u vichi.
YA kruto povernuvsya, projshov u namet i vinis svij desyatizaryadnij karabin
iz sribnoyu nasichkoyu na temnomu prikladi.
- Beri, - moviv ya, prostyagayuchi jogo Kvali.
Dzhonson posmihnuvsya.
- Smiºt'sya toj, hto smiºt'sya ostannim,- kinuv Persi i vijshov.
Kvali oberezhno vzyav z mo¿h ruk zbroyu.
- O, nachal'nik, - proshepotiv vin, - spasibi...
Mi obminyalis' micnim rukostiskannyam. Teper mi uklali soyuz
vzaºmorozuminnya.
CHerez godinu Persi Vuff z N'Kora, a takozh Dzhonson z desyat'ma negrami
virushili za svo¿mi marshrutami. Kvali znik ranishe. YA navit' ne vstig zapitati
v n'ogo, chi vin nazovsim pokidaº tabir.
V tabori zrobilosya tiho. Negriv ya poslav za ¿zheyu dlya molodogo yashchera, a
sam vlashtuvavsya v tini j pochav zapisuvati v pol'ovij shchodennik podi¿ ostannih
dniv. YA vstig dokladno opisati polyuvannya na tiranozavriv, vid yashcheriv i ¿h
zvichki, koli prijshov poslanec' vid Dzhonsona.
V koroten'kij zapisci starij mislivec' prosiv prislati jomu na dopomogu
vsih vil'nih negriv i obicyav, shcho zavtra nadvechir mashini budut' v tabori bilya
vodopadu.
Tim chasom chorni vo¿ni prityagli dvoh ubitih krokodiliv. Odnogo mi kinuli
yashcherovi, i "malyuk" zhadibno zzher jogo.
YA vidpraviv usih negriv u rozporyadzhennya Dzhonsona. Zi mnoyu zalishivsya
til'ki N'Kora.
YA radiv, shcho vse jde garazd. U dumkah ya vzhe buduvav plani novo¿
ekspedici¿ v kra¿nu dinozavriv. Ce povinna buti mizhnarodna ekspediciya
zoologiv i paleontologiv, zabezpechena vertol'otami i motornimi chovnami...
CHi¿s' pospishni kroki perervali mo¿ rozdumi. YA pidviv ochi.
Peredi mnoyu stoyav Persi. Jogo prava ruka bula obmotana rushnikom,
- YA zmushenij buv povernutisya, - skazav vin. - Mene vkusila zmiya.
Dopomozhit' meni.
YA shvidko pidvivsya. V cyu mit' strashennij udar v shchelepi zbiv mene z nig,
i ya znepritomniv.
Koli ya prijshov do pam'yati, to vidchuv, shcho ne mozhu povoruhnutisya. YA lezhav
zv'yazanij na svoºmu Lizhku. Persi sidiv za stolom. Bilya plyashki viski lezhav
mij pistolet.
Pomitivshi, shcho ya opritomniv, Persi vazhko vstav i pidijshov do mene.
- Profesorovi krashche? A ya vzhe boyavsya, shcho udar buv zanadto sil'nij.
- SHCHo ce vse znachit'? - proshepotiv ya.
- YA vvazhav, shcho vi dogadlivishi, - Persi tiho zasmiyavsya,- Mislivec' za
dinozavrami!...
- N'Kora, do mene! - kriknuv ya,
- Ne shumiti, - proshipiv Persi i zasunuv meni v rot yakus' ganchirku.
Odnak chornij vo¿n pochuv mij golos i poyavivsya bilya vhodu v namet.
Persi shchos' kriknuv Jomu miscevoyu govirkoyu. YA j ne pidozrivav, shcho cej
negidnik znav movu bantu.
Negr divivsya zdivovano to na Persi, to na mene. Potim vin povernuvsya i
vibig kudis'.
Persi ne pospishayuchi vzyav zi stolu pistolet i vistriliv. Negr upav u
travu.
- Vi sami vinni, profesore, - skazav Persi, virivayuchi v mene z rota
ganchirku.- Jogo ya vbivati ne zbiravsya. Vtim, dobre, shcho ce Dovelosya zrobiti z
vashiogo pistoleta.
- Nelyudi - viguknuv ya.- CHogo tobi treba?
- YA zaroblyayu svo¿ p'yatdesyat tisyach dolariv, - m'yako vidpoviv Persi. - YA
mig bi prosto pokinchiti z vami. Napriklad, shtovhnuti v yamu do yashchera.
Nepogana dumka, pravda? - v jogo ochah zasvitilis' chervonuvati iskri, - Ale ya
lyudina gumanna. YA hotiv, shchob vi perekonalis' u svo¿j durosti, mister
Turs'kij, pered tim yak vidpravites' tudi, de mi vsi budemo...
YA movchav, shukayuchi vihodu. V tabori nas til'ki dvoº. Dzhonson za dvadcyat'
kilometriv, ta j hto znaº, chi ne bula jogo zapiska pastkoyu?.. Nevzhe ya
prirechenij?..
- Odnache, vi zminilisya na oblichchi, profesore,- znovu zazvuchav
vkradlivij golos Persi. - SHCHo zh, spravdi, na dopomogu do vas nihto ne prijde.
Cya stara mavpa Dzhonson nadto durnij?... poryadnij. Koli ya oberezhno natyaknuv
jomu v Bumba... O, yak vin vizvirivsya na mene... YA ledve zaspoko¿v jogo. Ot
Richards buv dilovoyu lyudinoyu. Pravda, vin hotiv nadto bagato.
Za vas, profesore, mister Bejz zaplatit' meni lishe p'yatdesyat tisyach
Dolariv,- Persi zithnuv,- i majzhe sto tisyach chistogo pributnu. A cej nahaba
Richards hotiv sto tisyach. Hiba cheh dorozhchij vid polyaka? He, he! Vi zh i ne
pidozrivaºte, yak Richards rozdobuv znimok yashchera... Bagato vas bulo -
mislivciv za dinozavrami!..
- Meni vse vidomo¿, - viguknuv ya. - CHeh ubitij Richardsom za kil'ka
metriv zvidsi. A tebe, bandyugo, zaareshtuyut' v pershomu zh misti, v yakomu ti
poyavishsya...
Persi nahmurivsya.
- A vi, spravdi, pronyuhali deshcho. Ale shchodo mene - brehnya, Persi Vuff
pracyuº chisto. Mister Bejz znav, komu doruchiti cyu spravu. Krim us'ogo, ya
vezuchij. Lev polegshiv meni robotu. Vin til'ki pospishiv. YAkbi ne lev, Richards
umer bi trohi piznishe... Vin hotiv nadto bagato. A vi, vi hotili napisati
tovstu knigu... He, he, z kol'orovimi ilyustraciyami. Mizh inshim, profesore,
vash pidpis pid statteyu vzhe vmishcheno v traurnu ramku. YA zrobiv vlasnoruchnu
pripisku. I v konverti, yakij vi dali N'Kora, vzhe lezhit' mij list, z pros'boyu
perevesti mo¿ p'yatdesyat tisyach na bank u Kejptauni.
- Kat, ti ubiv i N'Kora!
- Profesore, vi nadto pogano¿ dumki pro mene. N'Kora zaraz, - vin
glyanuv na ruchnij godinnik,- N'Kora vzhe tryaset'sya na vilisi. YA viddav jomu
vsyu korespondenciyu. Ce chudovij hlopec'. Vin zdohne, ale dostavit' ¿¿ v
cilosti na poshtu. A yak vin lyubit' vas! Vin stribav od radosti, koli ya
skazav, shcho povertayus' dopomogti vam, a vin po¿de v Bumba sam...? Kvali vas
lyubit'... Ale c'omu Kvali ya vidplachu. V Kongo ne lyublyat' negriv z
karabinami. Nedovgo jomu progulyuvatis' po dzhunglyah...
Persi prodovzhuvav patyakati.
Raptom ya zgadav, shcho v zadnij kisheni shtaniv u mene lezhit' skladenij nizh.
Ruki mo¿ buli skrucheni za spinoyu, ale pal'ci zalishalis' vil'nimi. YA pochav
perebirati nimi i dotyagnuvsya do zadn'o¿ kisheni. Zachepivshi nizh pal'cem, ya
zatisnuv jogo v doloni. Teper treba bulo vidkriti lezo. Ce viyavilos'
neskladnim. Persi potyagnuvsya do plyashki i naliv viski.
YA vzhe ne chuv, shcho vin buboniv. Dumav lishe pro vir'ovku, shcho styaguvala
ruki. CHi vdast'sya ¿¿ pererizati? Nareshti, vona oslabla. Kisti ruki buli
zvil'neni. YA povoruhnuv. liktyami i vidchuv, shcho ruki vil'ni. Ale mo¿ nogi buli
micno skrucheni, i ya ne mig rozrahovuvati odnim stribkom opinitisya bilya
stolu, de lezhav pistolet. Treba bulo chekati, shchob Persi vidvernuvsya. Ta vin
obirvav na pivslovi svoº bazikannya j pospishno stupiv do mene.
- Vam, zdast'sya, nezruchno lezhati, profesore,- skazav vin i hotiv
pomacati vir'ovku.
Tiº¿ zh miti ya shchosili vdariv jogo zv'yazanimi nogami v zhivit. Vin vazhko
povalivsya na pidlogu. Vpav namet i prikriv nas.
YA pererizav vir'ovku na nogah i visliznuv z-pid brezentu. Ale i Persi
vstig shopitis' na nogi, V rukah u n'ogo buv pistolet.
- Gad, os' shcho ti zadumav,- prohripiv vin.- A ya shche hotiv pozbaviti tebe
vid muk. Nu, teper, starij duren', ya prostrilyu tobi nogi i kinu zhivcem
tvoºmu yashcheru. Ha-ha-ha! - vin pidnyav pistolet, stupiv dva kroki 1 pricilivsya
v mene.- Smist'sya toj, hto smiºt'sya...
Ostannº slovo zaglushiv postril.
Vin zdavsya meni nadzvichajno dalekim. Divno, shcho ya ne vidchuv bolyu i
prodovzhuvav stoyati, micno stiskayuchi rukoyatku nozha.
I raptom ya pomitiv, shcho viraz oblichchya Persi rizko zminivsya. V Jogo ochah
zastigli podiv i zloba, i vin povil'no vpav navznak.
YA ozirnuvsya. Do mene big Kvali z karabinom u rukah...
YA dopisuyu ci ryadki v pol's'kih Sudetah. Zaraz vesna. Vdalini za
kvituchimi sadami i chervonimi cherepichnimi dahami biliº. krasunya Snizhka. Koli
ya povernuvsya na bat'kivshchinu, tovarishi pomistili mene v cej sanatorij.
U pustinnih aleyah starogo parku i za pis'movim stolom ya znovu j znovu
perezhivav podi¿ ostannih rokiv.
Zvichajno, ya ne mig zrobiti inakshe. Moº misce til'ki tut, na ridnij
zemli.
YA rozumiv ce i ranishe. Zmova, zhertvoyu yako¿ ya malo ne stav, lishe
priskorila rishennya. Mister Lesli Bejz, mi z vami vorogi... I ne til'ki tomu,
shcho vi zadumali prinesti mene v zhertvu svo¿j zhadibnosti. Mi istoti riznih
svitiv - svitu lyudej i svitu tiranozavriv... V pershi tizhni pislya povernennya
mene gnitili koshmarni sni. Najchastishe povtoryavsya takij: elegantnij cholovik z
zhivotikom i zolotimi zubami zahodiv u moyu palatu. YA vpiznavav mistera Lesli
Bejza. Vin proponuvav uklasti kontrakt, umovlyav, shepotiv pro groshi i raptom
peretvoryuvavsya na tiranozavra. Strahovishche nasuvalos', rozkrivalo lyutu pashchu,
ya probuvav tikati, klikav na dopomogu...
Ci sni bil'she ne povtoryuyut'sya. Nezabarom ya ¿du u Varshavu - tam mene
chekaº robota.
A v dalekomu Kongo tochit'sya vijna. Kvali zdobuvaº svobodu dlya svoº¿
bat'kivshchini...
YA chasto dumayu pro Kvali.
Todi, togo zhahlivogo dnya ya uklav z nim soyuz braterstva nad tilom
zastrilenogo Persi Vuffa. Mister Bejz nikoli ne oderzhit' svogo yashchera,-
virishili mi. Ostannya robota paleontologa Zbisheka Turs'kogo v 'sviti
tiranozavriv povinna zalishitis' nezakinchenoyu.
YA napisav koroten'ku zapisku Dzhonsonu. Mozhlivo, vin i ne zrozumiv ¿¿...
Potim mi zakopali tilo N'Kora. Do trupa Vuffa mi j ne dotorknulis'.
Potim ya vklav kil'ka patroniv dinamitu mizh kolodami, shcho zakrivali vihid
z rozkolini, i pidpaliv shnur. Mi shovalis' za skelyami. Grimnuv vibuh. Vihid
z rozkolini buv vidkritij. Mi chekali. Minulo kil'ka hvilin, i yashchir, nemov
velichezna zhaba, postribav do richki, vazhko gepnuvsya u vidu i, lyakayuchi
krokodiliv, popliv u bik ozera...
Koli mi virushili v dorogu, nastala nich. Zdaleku dolinuv chijs' regit.
Kvali prisluhavsya.
- Giºna smiºt'sya, - skazav negr, - Mabut', nad Persi Uh...
Giºni vse-taki smiyalisya ostannimi.
CHerez tizhden' mi dobralisya do beregiv Ubangi. Na plotu perepravilisya na
pivnichnij bereg, dobreli do francuz'kogo posta i tut rozproshchalisya.
- Kudi pidesh? - spitav Kvali.
- Na bat'kivshchinu. V Pol'shchu... Proshchaj, Kvali!
- Proshchaj, brate! Pri¿zdi znovu Kongo, koli mij kra¿na stane vil'nij!
Vin legko stribnuv u pirogu...
CHerez kil'ka dniv mene litakom dostavili v Konakri. Tut ya zustrivsya z
Borshchakom. A potim - teplohid, Gdinya, Sudeti...
Ale teper vse pozadu. Na stoli svizhij nomer amerikans'kogo zhurnalu. V
n'omu nadrukovana zamitka pro zub Tyrannosaurus beizi ritas. Prizvishche avtora
obvedene traurnoyu ramkoyu. Vnizu primitka, shcho profesor Turs'kij tragichno
zaginuv u kigtyah suchasnogo hizhogo yashchera. V redakciyu zhurnalu vzhe nadislano
lista pro te, shcho profesoru Turs'komu poshchastilo vryatuvatis'. U gruntovnij
statti opisanij veletens'kij yashchir-hizhak, shcho zberigsya v bolotah
ekvatorial'no¿ Afriki, Stattya ilyustrovana kol'orovimi fotografiyami.
Misteru Lesli Bejzu ya pisati ne stav. Prochitavshi moyu stattyu, vin
zrozumiº, shcho jogo gra prograna.
A shche peredi mnoyu lezhat' spisani arkushi paperu - nacherki planiv novo¿
ekspedici¿ v kra¿nu dinozavriv
Last-modified: Mon, 18 Dec 2006 06:01:13 GMT