Uladz³m³r M³kalaev³ch SHyc³k. Nasta¢n³k
---------------------------------------------------------------------
U.SHyc³k. "U chas ne vyarnul³sya", "Mastackaya l³taratura", M³nsk, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 l³penya 2003 goda
---------------------------------------------------------------------
Projdze chas, z zyamnyh kasmadroma¢ voz'muc' start vyal³znyya zorkal¸ty ³
nak³ruyucca da dal¸k³h galaktyk.
Magchyma, geta adbudzecca ¢zho ¢ nastupnym stagoddz³, magchyma, znachna
paznej. Ale nasha mara ne hocha chakac', my ¢zho cyaper hocham vedac', shto
napatkae byasstrashnyh astral¸tchyka¢ u byaskoncaj prastory. Ab ³h prygodah,
l¸se ³ znahodkah raskazvaecca ¢ getym zborn³ku fantastychnyh apavyadannya¢.
SHkola stayala na vysok³m pyaschanym beraze vyal³kaga vozera. A vakol shume¢
prygozhy park. L³py, kl¸ny, yasen³ byl³ akuratna padstryzhany. Sado¢n³k kaza¢,
shto menav³ta ¢ getym ³ ¸sc' prygazhosc'.
A ya, kal³ glyadze¢ na pasypanyya zho¢tym pyaskom scezhk³ ³ yark³ya, yak agon',
klumby, uspam³na¢ karc³nu, shto v³sela ¢ shkol'nym vestybyul³. Prygozhaya, yana
¢s¸ zh n³kol³ n³ ¢ koga ne vykl³kala zhadannya pabyvac' na toj palyancy, shto
raptam adkrylasya syarod lesu, c³ akunuc' ruku ¢ serabrysty kryn³chny rucha¸k.
Karc³na ¸sc' karc³na, u ¸j ne hapae zhyccya, a mozha, prosta ruhu. Tak ³ z
parkam. U sva¸j padstryzhanaj prygazhosc³ ¸n strac³¢ galo¢nae. Nam chamus'c³
bol'sh padaba¢sya vostra¢ na vozery. Les tam zahava¢sya ¢ sva³m pershabytnym
vyglyadze. Kusty byl³ gustyya, yak zarasn³k³ ¢ dzhunglyah. Neprybranyya vyvaratn³
nagadval³ ¢ pa¢zmroku s³luety nejk³h dag³starychnyh zhyv¸l³n.
Kozhny klas me¢ na vostrave svoj ulyub¸ny kutok. Tam zb³ral³sya, gulyal³,
maryl³, sprachal³sya. Nashym mescam byla abkruzhanaya gustym areshn³kam palyanka,
pasyaredz³ne yakoj rasla serabrystaya tapolya. YAna byla vel'm³ staraya, bo, navat
pabra¢shysya za ruk³ ¢pyac¸h, my ledz' magl³ abhap³c' yae stvol. Metry za dva ad
zyaml³ va ¢se bak³ adyhodz³l³ to¢styya gal³ny. My lyub³l³ syadzec' tut
nadvyachorkam, shavanyya zmrokam ³ gushcharom ad usyago svetu.
Hlopcy z ³nshyh klasa¢ pryhodz³l³ na vostra¢ sa sva³m³ nasta¢n³kam³. My
zh amal' za¢s¸dy adny. Ne tamu, shto ne lyub³l³ svajgo nasta¢n³ka. ¨n by¢
dobry, laskavy. Ale chasam ¸n ne razume¢ abo ne hace¢ razumec' nas. My, yak ³
¢se ¢ nashaj shkole, tryzn³l³ ab kosmase. Vyhavacel³ astatn³h grup raskazval³
dzecyam pra padarozhzhy da planet ³ zorak, vaz³l³ ³h na kasmadromy, a
adpra¢lyayuchysya na ekskurs³³ ¢ A¢stral³yu c³ na Vognennuyu Zyamlyu, abavyazkova
zakazval³ mescy na raketaplane. Ad nashaga zh nasta¢n³ka my chamus'c³ n³kol³ ne
chul³ n³ slova pra samyya c³kavyya pal¸ty. Navat kal³ ¢ chas adnago ¢roka
pryjshlo pavedamlenne, shto vyartaecca ekspedycyya z Tau K³ta, ¸n, yak zvychajna,
ne prakamenc³rava¢ nav³nu.
Usya Zyamlya radavalasya, ³ tol'k³ ¸n adz³n, zdavalasya, zastava¢sya
abyyakavym. Geta nas zdz³¢lyala ³, shto kazac', kry¢dz³la. Bo my pavazhal³ ³
lyub³l³ svajgo nasta¢n³ka. ¨n by¢ uvazhl³vy da kozhnaga z nas, raskazva¢ mnoga
c³kavaga. A veda¢ ¸n stol'k³, kol'k³, yak nam chasam dumalasya, na Zyaml³ bol'sh
ne mozha vedac' n³hto. Ale abyyakavasc' da kosmasu my ne magl³ daravac'
n³komu. ² ¢ nas z'yav³lasya ad nasta¢n³ka tayamn³ca...
C³ veda¢ nasta¢n³k pra yae? Nape¢na. ¨n razume¢ nas lepsh za nas sam³h.
My chasam zabyval³, shto yamu ¢zho nedze pad dzevyanosta - tak³ ¸n by¢ vydumshchyk
³ zavadatar. Tol'k³ byccam znarok ne hace¢ za¢vazhac' nashy kasm³chnyya mary ³
plany. Kal³ navat na ¢rokah zdaralasya prahodz³c' temy, zvyazanyya z g³storyyaj
asvaennya kosmasu, ¸n abavyazkova k³da¢ frazu:
- SHturm kosmasu - ne ramantyka, syabry. Geta cyazhka navat daroslym.
- Navoshta nasta¢n³k nas palohae? - bol'sh za ¢s³h abura¢sya Sashka SHaraj.
Razvazhl³vy M³shka Patupchyk supakojva¢ yago:
- Kab zrazumec' kosmas, treba pabyvac' u prastory.
My zgadzhal³sya z M³shkam. Adkul' bylo nashamu nasta¢n³ku vedac', shto takoe
pal¸t da zorak, kal³ ¸n zus³m zyamny chalavek. Nu hto yashche ¢ nash chas, akramya
nashaga nasta¢n³ka, mog uzyac' k³¸k ³ pajsc³ na cely dzen' u step? ¨n kl³ka¢ ³
nas z saboj. Adnago razu my bylo pajshl³. ² shto ¢bachyl³? Byaskoncae
adnastajnae pole, na yak³m kalas³lasya aksam³tnaya pshan³ca, ³ zhavaranka¢ u
nebe. SHto tut nezvychajnaga? Tol'k³ nash nasta¢n³k zahaplya¢sya ¢s³m getym. ¨n
spynya¢sya na yak³m-nebudz' pagorku, padstav³¢shy tvar soncu, ³ sluha¢, yak
shapacela zbazhyna, yak adnekul' z s³nyaj bezdan³ neba l³lasya zha¢rukovaya pesnya
vyasny ³ cyapla. Tvar nasta¢n³ka n³by pamaladze¢, ³ na vusnah blukala
trapyatkaya daverl³vaya ¢smeshka. A my sumaval³. ² dadomu vyarnul³sya stomlenyya,
ma¢kl³vyya. Nasta¢n³k paglyadze¢ na nas z nejk³m zhalem ³, razv³tvayuchysya,
uzdyhnu¢.
Ne¢zabave nadyshl³ ekzameny. Mova ³ f³z³ka, l³taratura ³ matematyka...
Nasta¢n³k by¢ uves' chas z nam³, dapamaga¢ nam, ³ my zno¢ zdz³¢lyal³sya, yak ¸n
mnoga vedae.
A potym by¢ ekzamen pa g³story³. Kab zrab³c' nasta¢n³ku pryemnae, ya
vyrashy¢ nap³sac' pra starazhytnuyu Rus', pra garachyya bojk³ nashyh prodka¢ sa
stepavym³ kache¢n³kam³. Mne hacelasya, kab nasta¢n³k ubachy¢ lyuby svajmu sercu
shyrok³ step, po¢ny sonca ³ prastory.
Sachynenne, v³dac', spadabalasya nasta¢n³ku. ¨n sluha¢, zaplyushchy¢shy vochy,
k³va¢ chasam, n³by ¢ znak zgody, galavoj, a kal³ ya skonchy¢ chytac', ¸n ne
sta¢, yak rab³¢ geta chasta, dapa¢nyac'. ¨n ne pahval³¢ myane, ne ¢ yago prav³lah
bylo hval³c' chalaveka, yak³ vykana¢ svoj abavyazak. Stupen' sva¸j
zadavolenasc³ ¸n vykazva¢ tol'k³ adznakam³. Mne vyshejshy bal ne pastav³¢.
CHamu? Neshta, v³dac', bylo ne tak. Ale treba pradumac' geta spachatku samomu,
shto bylo "ne tak".
Kryhu rascharavany acenkaj, ya ne adrazu pachu¢, ab chym raskazvae Sashka. A
prysluha¢shysya, abury¢sya. YAshche zagadzya my damov³l³sya ne zakranac' u sva³h
rabotah tago, shto mae dachynenne da kasm³chnyh pal¸ta¢. ² raptam Sashka parushy¢
dagavor. Navoshta gety vykl³k nasta¢n³ku? V³dac', pra geta padumal³ ³
astatn³ya hlopcy. Bo ¢ klase ¢stalyavalasya nezvychajnaya c³shynya. YA ne adryva¢
poz³rku ad nasta¢n³ka, shuka¢ na yago tvary kry¢du, aburenne c³ shto-nebudz'
takoe yashche. ² ne znahodz³¢. ¨n ³ Sashku sluha¢, yak nyada¢na myane, - uvazhl³va,
zasyarodzhana.
Sashka by¢ razumny hlopec. YA sluha¢ ³ duma¢, dze ¸n nazb³ra¢ stol'k³
zvestak? Ale samae galo¢nae nas chakala, akazvaecca, naperadze. Sashka¢ golas
raptam zazv³ne¢, yak struna, yakaya vos'-vos' parvecca:
- U zhycc³ bylo nyamala vypadka¢, kal³ kosmas pakara¢sya yunym!
Geta bylo prygozha skazana. Ale ¢ myane asab³sta ne bylo ¢pe¢nenasc³, shto
tak zdaralasya na samaj sprave. YAk n³ kazhyce, a ¢ kosmas adpra¢lyayuc' tol'k³
daroslyh. Bo treba spachatku shkolu skonchyc', ³ specyyal'nasc' nabyc', ³
padryhto¢ku prajsc³. C³ zh mala gado¢ na geta pojdze? Kanechne, ³ mne ³ Sashku
ne hochacca chakac', pakul' my vyrascem. Geta zh kal³ yashche budze!.. Adnak ¸sc'
na svece rechy, yak³ya, na zhal', ad nas ne zalezhac'. ² ya paduma¢, shto Sashka
daremna zrab³¢ gety svoj vypad.
A Sashka padysho¢ da nasta¢n³kavaga stala ³ nac³snu¢ knopku. Na vokny
apusc³l³sya chornyya shtory. U klase na sekundu stala c¸mna. My ne paspel³ navat
kryknuc' Sashku, kab ¸n ne dure¢, yak zasvyac³¢sya ekran. Na getym ekrane kozhny
vuchan' mozha p³sac', charc³c' shemy, zastayuchysya za sva¸j partaj.
YA paduma¢, shto Sashka vernecca zaraz da sva¸j party ³ namalyue nejkuyu
³lyustracyyu da daklada. Ale ya pamyl³¢sya. Sashka m³nu¢ svayu partu ³ padysho¢ da
praekcyjnaga aparata, neshta ¢stav³¢ tudy, pakruc³¢, ³ ekran azhy¢. My ¢bachyl³
rubku kasm³chnaga karablya, central'ny pul't, nad yak³m sh³l³¢sya pazhyly s³vy
chalavek, a pobach z ³m staya¢... hlopchyk. YAmu bylo kryhu menej, chym nam, gado¢
dzesyac' abo adz³naccac'.
Z nashyh grudzej vyrva¢sya druzhny ¢zdyh zahaplennya ³, nape¢na,
zajzdrasc³. Bo ab tym, shto vypala getamu hlopchyku, my ne asmel'val³sya navat
maryc' ugolas, kal³ zb³ral³sya kalya sva¸j tapol³.
- C³shej vy! - kryknu¢ Sashka. ¨n nazva¢ ekspedycyyu, zorku, lya yakoj yana
pabyvala, god, kal³ vyarnulasya na Zyamlyu. Nape¢na, geta byl³ c³kavyya zvestk³.
Ale dlya myane ³h u toj chas byccam ne ³snavala. YA ne mog adarvac' vachej ad
malen'kaga kasmana¢ta. YA ¢yav³¢ syabe na yago mescy, ³ ¢ grudzyah zrab³lasya
goracha.
Praz ³mgnenne ya adchu¢, shto nechaga ne razumeyu. U rubcy shmat prybora¢, na
ekranah svecyacca chuzhyya zork³, u teleskop, nape¢na, mozhna ¢bachyc' ³ planety
getyh zorak. A hlopchyk n³by n³choga getaga ne za¢vazhae. ¨n paz³rae nekudy
¢bok, ³ ¢sya yago f³gura vykazvae pakorl³vuyu cyarpl³vasc'. Mozha, ¸n hvory?
Tym chasam Sashka skonchy¢ sva¸ vystuplenne. ¨n zno¢ padysho¢ da stala
nasta¢n³ka, nac³snu¢ knopku. SHtory papa¢zl³ ¢verh. U klas hlynula vyas¸lae
sonechnae svyatlo.
- Ty bol'sh n³choga ne dabav³sh, Sasha? - spakojna, yak za¢s¸dy, kal³ my, na
yago dumku, skazal³ ne ¢s¸, shto pav³nny byl³ skazac', spyta¢ nasta¢n³k.
- Bylo mala chasu, kab dakapacca ¢ arh³ve da dalejshyh padzej. Ale
¢pe¢neny, shto hlopchyk, kal³ vyras, sta¢ slavutym kasmana¢tam, lepshym za
³nshyh. U yago zh takaya praktyka!
My chakal³, shto nasta¢n³k zaraz pastav³c' adznaku ³ vykl³cha nastupnaga.
My pamyl³l³sya.
Nasta¢n³k nechakana papras³¢:
- Uklyuchy, Sasha, praektar, - a sam zacyamn³¢ klas.
Na ekrane zno¢ z'yav³lasya rubka zorkal¸ta, shturman ³ hlopchyk.
Nejk³ chas nasta¢n³k ma¢cha¢. A kal³ zagavary¢, u klase adrazu stala
c³ha, azh da zvonu ¢ vushah.
- U toj chas, kal³ hlopchyk pacha¢ pomn³c' syabe, - gavary¢ nasta¢n³k, -
"Altaj" vyarta¢sya ¢ Sonechnuyu s³stemu. Da domu zastavalasya shesc' nezalezhnyh
gado¢. Dlya vas getyya slovy "nezalezhnyya gady" - n³by muzyka. YAny zh uzhyvayucca
tol'k³ ¢ prastory, dze vakol garac' nezna¸myya zork³, ³snuyuc' nevyadomyya
planety, dze mozhna chakac' sustrechy z chuzhym³ cyv³l³zacyyam³. Us¸ geta ³snue ³
dlya kasmana¢ta¢. Ale dlya ³h akramya getaga yashche ¸sc' ³ chas. Toj samy,
nezalezhny, u adnoj nazve yakoga kryecca ¢s¸. YAgo nel'ga n³ paskoryc', n³
zamarudz³c'. ¨n tak³, yak³ ¸sc'.
Geta vedal³ daroslyya. A hlopchyku tady bylo yashche ¢s¸ ro¢na. YAmu na
karabl³ bylo c³kava ¢s¸: ³ yak sam³ pa sabe adchynyayucca dzvery, varta tol'k³
padysc³ da ³h, ³ yak robat-nyan'ka hodz³c' za ³m sledam, ne dayuchy zabracca pa
lesv³cy ¢ mashynnuyu chastku, ³ mnogae ³nshae. Hlopchyk naradz³¢sya na karabl³. U
yago bylo shmat cacak: yamu ³h rab³l³ ³ daroslyya, ³ robat. Cack³ byl³ pracyagam
karabel'naga zhyccya. Geta byl³ malen'k³ya rakety, usyudyhody, robaty ³ mnogae
³nshae, shto, tol'k³ bol'shaga pameru, znahodz³lasya ¢ karystann³ daroslyh.
Hlopchyk ne zdz³¢lya¢sya. ¨n l³chy¢, shto tak ³ pav³nna byc'. Daroslyya bol'shyya,
tamu ¢ ³h ³ cack³ bol'shyya. ¨n tol'k³ chasam pyta¢sya, chamu daroslyh na karabl³
mnoga, a ¸n za¢s¸dy adz³n.
Nareshce (a zdarylasya geta paslya do¢gaj dyskus³³ daroslyh, pra geta
hlopchyk daveda¢sya znachna paznej) yamu pakazal³ f³l'my ab Zyaml³.
U pershy raz rodnaya planeta ne ¢raz³la yago. ¨n glyadze¢ spakojna, a paslya
spyta¢: "Zyamlya - geta yak dendraryj?" Na zorkal¸ce by¢ tak³ kutok, dze rasl³
sapra¢dnyya drevy. YAmu n³choga ne tlumachyl³, tol'k³ f³l'ma¢ bol'sh ne
pakazval³.
A yamu chamus'c³ vel'm³ zahacelasya paglyadzec' hoc' yashche adz³n tak³ f³l'm.
² adnojchy, padgavary¢shy robata, hlopchyk pajsho¢ u b³bl³yateku. Robatu getaga
ne zabaran³l³, ne ¢vyal³ ¢ pragramu, ³ ¸n hutka znajsho¢ nejk³ f³l'm, znyaty na
Zyaml³.
Hlopchyk zno¢ ubachy¢ toe, shto ¸n l³chy¢ vyal³k³m dendraryem. "Dlya
daroslyh", - paduma¢ ¸n, urazhany pameram³. ² tut zha shamyanu¢sya: syarod dre¢
³sho¢ tak³ zh hlopchyk, yak ¸n, a mo ³ yashche menshy. Geta bylo nezvychajna, dz³¢na
³ chamus'c³ vykl³kala nezrazumelae zhadanne nekudy pabegchy. Hlopchyk zasta¢sya
na mescy, ¸n veda¢, shto adsyul' mozhna pabegchy tol'k³ ¢ dendraryj. A getaga
yamu ne hacelasya zaraz. ¨n upershynyu paduma¢, shto dendraryj - taya zh cacka, ale
dlya daroslyh.
Pakul' ¸n tak razvazha¢, dzyacej na ekrane pabol'shala. YAny begal³,
skakal³, lav³l³ adno adnago. ² smyayal³sya - guchna, vesela, yak n³hto ne smyaya¢sya
na zorkal¸ce. Hlopchyk perasta¢ glyadzec' na ekran ³ skaza¢ robatu: "Hachu da
dzyacej". Na karabl³ bol'sh dzyacej ne bylo, ³ robat pav¸¢ hlopchyka da bac'k³.
Bac'ka ¢vazhl³va vysluha¢ yago blytany raskaz pra f³l'm, potym pakla¢ yamu
na galavu vyal³kuyu ³ c¸pluyu ruku ³ neyak ceraz s³lu skaza¢: "Zastalosya shesc'
nezalezhnyh gado¢. Tady..." ¨n ne rastlumachy¢, shto budze tady.
² hlopchyk spyta¢: "A kal³ budze geta tady?" Bac'ka mo¢chk³ pav¸¢ yago ¢
kayutu, pavarazhy¢ nad elektronnaj mashynaj, ³ z yae vypa¢zla belaya stuzhka z
mnostvam chornen'k³h rysachak. Bac'ka pakorpa¢sya ¢ sva³h k³shenyah, potym u
shuflyadcy ³ nareshce znajsho¢ malen'kuyu palachku. Getaj palachkaj ¸n zrab³¢ na
stuzhcy z pershaj rysachk³ kryzhyk ³ adda¢ yae synu. "Kozhny dzen', - pacha¢ by¢
¸n, ale ¢spomn³¢shy, shto hlopchyk ne ¢ya¢lyae sabe dzen', paprav³¢sya: - Kozhny
raz, yak praguchyc' vyal³kaya s³rena, budzesh stav³c' tut adz³n kryzhyk. YAk
pastav³sh use, tady my prylyac³m na Zyamlyu, ³ ty pojdzesh da dzyacej". ¨n yashche
raz pagladz³¢ syna pa galave ³ vyjsha¢.
A hlopchyk pacha¢ razglyadac' stuzhku. ¨n hutka nastav³¢ by na ¸j kryzhyka¢
³ pabeg by na Zyamlyu ¢ vyal³k³ dendraryj. Ale bac'ka zagada¢ chakac' s³gnalu
s³reny. Hlopchyk veda¢, shto starejshyh treba sluhacca. ¨n tol'k³ adnojchy
pastav³¢ l³shn³ kryzhyk. Use astatn³ya razy rab³¢, yak kaza¢ bac'ka, hacya ¢reshce
yamu ¢zho nadakuchyla chakac'.
Rysachak zastavalasya tak mnoga, shto ¸n ne mog ³h navat peral³chyc' ³ ne
very¢, shto ³h kal³s'c³ ne stane. Rysachk³ sn³l³sya yamu, kal³ ¸n kla¢sya spac'.
², usta¢shy, kl³ka¢ robata ³ adpra¢lya¢sya ¢ b³bl³yateku. Cyaper tam by¢ tol'k³
adz³n f³l'm, toj samy, shto ¸n glyadze¢ nekal³ samavol'na. Ale ³nshaga hlopchyku
³ ne treba bylo. ¨n mog ³ gety glyadzec' mnoga raz zapar, kozhny raz
znahodzyachy neshta novae, zhadanae ³ c³kavae...
Nasta¢n³k zmo¢k. U blak³tnym pa¢zmroku my bachyl³ tol'k³ yago postac',
vysokuyu, shyrakaplechuyu, ³ gorduyu galavu z pas³velym³ valasam³.
Ma¢chal³ ³ my, zahoplenyya raskazam, zdz³¢lenyya tym, shto, akazvaecca, nash
nasta¢n³k vedae ³ getuyu ne lyub³muyu ³m temu. Nareshce M³shka parushy¢ c³shynyu:
- ¨n potym sustre¢sya z dzec'm³?
Nasta¢n³k pavyarnu¢sya da ekrana, ³ my ¢bachyl³, yak ¸n pak³va¢ galavoj.
Potym pachul³:
- Zorkal¸t vyarnu¢sya paznej. Byla avaryya. A hlopchyk... ¨n tady ¢zho
vyras.
Nam stala shkada hlopchyka, yak³ n³ razu ne pagulya¢ sa sva³m³ ravesn³kam³.
Adz³n Sashka skaza¢:
- Nu ³ shto? Zatoe yamu lyagchej bylo vyarnucca ¢ kosmas.
- ¨n zasta¢sya na Zyaml³, - adkaza¢ nasta¢n³k. ² mne zdalosya, shto yago
golas zadryzha¢. Ale mne geta, nape¢na, tol'k³ zdalosya. Praz momant nasta¢n³k
dada¢: - Bo shto mozha byc' lepshae za nashu cudo¢nuyu, cudo¢nuyu Zyamlyu!
- A toj hlopchyk, - vyrvalasya ¢ myane, - dze ¸n zaraz?
F³rank³ papa¢zl³ ¢verh. Zno¢ stala svetla. Nasta¢n³k staya¢ za stalom,
paz³rayuchy vyshej nashyh galo¢. ² mne zdalosya... Mne zdalosya, shto nash nasta¢n³k
vel'm³ padobny na tago shturmana, bac'ku hlopchyka... ³ na samoga hlopchyka...
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT