Stanislav Lem. Krysa v labirinte
-----------------------------------------------------------------------
Stanislaw Lem. Szczur w labiryncie (1956). Per. s pol'sk. - D.Bruskin.
"Sobranie sochinenij", t.3. M., "Tekst", 1993.
OCR & spellcheck by HarryFan, 11 April 2001
-----------------------------------------------------------------------
YA ulozhil na polki papki s protokolami opytov, zaper shkaf, povesil klyuch
na gvozd' i napravilsya k dveri. SHagi zvonko raznosilis' v nagretoj tishine.
Vzyavshis' za ruchku, ya zamer s podnyatoj golovoj: poslyshalsya legkij
toroplivyj shelest. "Krysa, - mel'knulo u menya v golove. - Udrala iz
kletki? |to nevozmozhno". Labirint, rasstavlennyj na stolah, ya mog ohvatit'
odnim vzglyadom. Petlyayushchie koridorchiki pod steklyannoj kryshkoj byli pusty.
Navernoe, pokazalos'. Odnako ya ne dvigalsya s mesta. Snova shoroh u okna.
Otchetlivyj stuk kogotkov. Obernuvshis', ya bystro prisel i zaglyanul pod
stoly. Nichego. Opyat' shoroh, na etot raz s drugoj storony. YA podskochil k
pechke. Upryamyj shumok donessya iz-za spiny. Zastyv na meste, ya medlenno
povernul golovu i posmotrel kraem glaza. Svetlo i tiho. Eshche shoroh, i eshche -
s protivopolozhnoj storony. YA rezko razdvinul stoly. Nichego. Sovsem ryadom
so mnoj nahal'naya voznya, tresk razgryzaemogo dereva. Nepodvizhnyj, kak
izvayanie, ya obvodil glazami komnatu. Nichego. Neozhidanno tri-chetyre rezkih
shoroha, shum pod stolami. Drozh' otvrashcheniya proshla u menya po spine. "Nu, ne
boish'sya zhe ty krys", - ugovarival ya sebya. Ot shkafchika, kotoryj ya tol'ko
chto zaper, donessya energichnyj skrezhet zubov. YA podskochil k dvercam - za
nimi chto-to mechetsya, myagko klokochet, trepeshchet. Sryvayu zamok... seryj
klubok letit mne pryamo v grud'. Ohvachennyj uzhasom, zadyhayas', s
otvratitel'nym komkom v gorle, sdelav takoe usilie, budto svalil s sebya
kamennuyu plitu, ya prosnulsya.
V avtomobile bylo temno. YA edva razglyadel profil' Roberta v zelenom
svete priborov. On nebrezhno otkinulsya nazad i skrestil ruki na rule.
Gde-to on podsmotrel etu pozu, navernoe, u kakogo-nibud' professional'nogo
voditelya.
- Nu, chto tam s toboj? Ne mozhesh' usidet'? Uzhe pod®ezzhaem.
- Dushno v etoj korobke, - burknul ya, opuskaya steklo, i podstavil lico
rezkomu vetru. T'ma stremitel'no letela nazad, tol'ko lenta shosse pered
nami merno pokachivalas' v svete far.
Odin povorot, drugoj - snopy sveta otkryvali dlinnye koridory mezhdu
stvolami vysokih sosen. Kak belye prizraki, vyskakivali iz mraka i
ischezali dorozhnye stolbiki. Neozhidanno asfal't konchilsya. "SHevrole"
podprygnul na vyboine i, priplyasyvaya, pomchalsya uzkoj lesnoj dorogoj - po
mne murashki probezhali pri mysli, chto my sejchas naletim na kakoj-nibud'
nevykorchevannyj pen'. No ya smolchal. Les pered nami poredel, derev'ya
rasstupilis', i my okazalis' na meste. Kak ya i ozhidal, Robert ne ubavil
skorosti na krayu polyany i so skrezhetom zatormozil u samogo polotnishcha
palatki, bledno prosvechivayushchego skvoz' temnotu. Perednimi kolesami my chut'
ne uperlis' v kolyshki, k kotorym byli privyazany trosy. YA uzhe hotel
vyrugat' Roberta za glupuyu bravadu, no vspomnil, chto eto nash poslednij
vecher.
V Olbani na pochte Roberta ozhidalo izvestie, chto cherez dva dnya on dolzhen
yavit'sya v redakciyu. Rovno stol'ko vremeni nuzhno, chtoby preodolet' bez
malogo tysyachu kilometrov, otdelyayushchih nash lager' ot Ottavy: do Olbani na
avtomobile, potom na parohode i snova - avtostrada. Robert predlozhil mne
ostat'sya na ozere do konca sentyabrya, kak my rasschityvali, no ya, konechno,
ne soglasilsya.
Srazu zhe za gorodom, vyezzhaya v sumerkah na avtostradu, my pereehali
zajca. |to byla edinstvennaya dich', esli ne schitat' forelej, chto dostalas'
nam v dobychu. My vzyali ego v mashinu i sejchas prinyalis' gotovit' uzhin. Zayac
byl staryj i poetomu ogneupornyj; podstupit'sya k nemu udalos' tol'ko okolo
polunochi. Bor'ba s mochalistym zharkim nemnogo razveyala nashe pohoronnoe
nastroenie, etomu sposobstvovalo i pivo, pripryatannoe v bagazhnike dlya
kakogo-nibud' osobogo sluchaya. My reshili, chto sejchas imenno takoj sluchaj.
Robert vdrug vspomnil o privezennyh iz gorodka gazetah i poshel za nimi k
mashine. Gasnushchij koster daval malo sveta, i on vklyuchil odnu faru.
- Pogasi! - kriknul ya.
- Sejchas.
On razlozhil gazetnye polotnishcha.
- Ty nedostoin zhit' v etoj pochtennoj lesnoj glushi, - skazal ya,
zakurivaya trubku. - Gorozhanin neschastnyj.
- Luchshe poslushaj. - Robert naklonilsya nad gazetoj. - Tot meteor, o
kotorom pisali na proshloj nedele, pomnish'? Snova pokazalsya.
- CHepuha.
- Da net, slushaj: "...segodnya rano utrom - eto vcherashnyaya gazeta - on v
tretij raz priblizilsya k Zemle i, vhodya v verhnie sloi atmosfery,
raskalilsya dobela, posle chego udalilsya, ostyvaya. Na press-konferencii
professor Merrivizer iz mestnoj astronomicheskoj observatorii oproverg
versiyu, rasprostranyaemuyu amerikanskimi gazetami, budto by eto telo -
kosmicheskij korabl', obletayushchij nashu planetu pered posadkoj. |to - zayavil
professor - meteor, zahvachennyj zemnym prityazheniem, kotoryj stal novoj
lunoj i obrashchaetsya vokrug Zemli po ellipticheskoj orbite. V otvet na vopros
nashego korrespondenta, sleduet li schitat'sya s vozmozhnost'yu padeniya meteora
na Zemlyu, professor Merrivizer otvetil, chto eto ne isklyucheno, tak kak,
priblizhayas' pri kazhdom oborote k Zemle, meteor podvergaetsya tormozheniyu
vsledstvie treniya o vozduh. Nazvannaya problema razrabatyvaetsya mnogimi
observatoriyami i budet reshena v blizhajshee vremya..." Tut u menya gazety iz
SHtatov, trehdnevnoj davnosti. Nu, oni tam i izoshchryayutsya: "Kosmicheskij
zvezdolet priblizhaetsya", "|lektromozgi budut perevodit' rech' neizvestnyh
sushchestv", "U nas gosti iz kosmosa..." Nu-nu, - dobavil Robert s ottenkom
sozhaleniya, - a ya tut sizhu v lesu.
- A, obychnye utki, - skazal ya. - Gasi svet i vybrosi etu makulaturu.
- Nu ladno, konec skazke...
V polumrake Robert vernulsya k kostru, kotoryj poka stal grudoj krasnyh
uglej, podbrosil vetok i, kogda oni zanyalis', uselsya na travu i zagovoril
negromko:
- A mozhet, i vpryam' zvezdolet... CHego ty smeesh'sya?
- Da ya znal, chto ty ne ostavish' etogo v pokoe.
- |h ty, psiholog, psiholog, - proburchal Robert i poshevelil vetkoj
koster, kotoryj, slovno rasserdivshis', vybrosil s uzhasnym treskom snop
iskr. - A pochemu i vzapravdu ne mozhet byt' korablya? Nu-ka, skazhi?
- Skazhu. Gde odeyalo? Ot zemli tyanet, kak iz preispodnej, a eto k
zamorozkam. Itak, moj drug, za shest' tysyach let zemnoj civilizacii k nam ne
pribyl ni odin kosmicheskij korabl'. |dakoe sobytie neizbezhno ostavilo by
sled v istoricheskih hronikah... No ego net. A veroyatnost' sobytiya mozhno
ocenit' po tomu, kak chasto ono proishodit, - ponimaesh'? Bol'shie meteory
padayut na Zemlyu regulyarno - raz, a to i dva raza v stoletie. A korablej ne
bylo... poetomu veroyatnost', chto ognennoe telo bylo raketoj, prakticheski
ravna nulyu.
- Pust' tak... No ved' izvestno, - Robert zagovoril ozhivlennej, - chto
est' obitaemye planety. Ne v nashej Solnechnoj sisteme, tak v drugih.
Kogda-nibud' voz'met kakoj-nibud' korabl' da i priletit k nam.
- Da, vozmozhno. Skazhem, cherez dva milliona let. A mozhet, uzhe cherez sto
tysyach. Kak vidish', ya ne hochu tebya ogorchat'.
- Kakoe bylo by sobytie... - vsluh mechtal Robert. - Znaesh', v etom
voprose mneniya delyatsya tak: odni schitayut, chto takoj kontakt s drugim mirom
prines by nam pol'zu, a drugie - chto eto bylo by nachalom "vojny mirov". A
ty na ch'ej storone?
- Ni na ch'ej. Vyshlo by chto-to vrode vizita ulitok k belkam, i
rezul'taty sootvetstvuyushchie: nikakie. Razlichie v stroenii - prepyatstvie
neodolimoe.
- Struktury mozga?
- Ne tol'ko. Struktury zhizni voobshche. Dazhe esli by oni obladali rech'yu -
chto sovsem ne obyazatel'no, - my ne dogovorilis' by s nimi...
- No ved' cherez kakoe-to vremya udalos' by.
- Ves'ma somnitel'no.
- Pochemu?
- My, lyudi, - zriteli: massa nashih ponyatij vyvoditsya iz sfery
opticheskih vpechatlenij. A ih oshchushcheniya mogut osnovyvat'sya na drugom
principe... Naprimer, na obonyanii. Ili na sovershenno nevedomom - skazhem,
himicheskom... Stanovitsya vse holodnee. Podbros'-ka v ogon'... Vprochem,
delo dazhe ne v raznice oshchushchenij, ee by my v konce koncov preodoleli. No
togda my uvideli by, chto nam prosto ne o chem s nimi govorit'... My sozdaem
i sovershenstvuem futlyary - dlya zhil'ya, dlya ukryvaniya tela, dlya puteshestvij.
Zasim zanimaemsya pitaniem i ochishcheniem nashih tel, dvigaemsya po osobym
metodikam - ya imeyu v vidu sport, - i vo vseh etih oblastyah u nas ne bylo
by obshchego yazyka...
- Nu chto ty govorish'. Karl? Ved' ne prileteli by oni k nam, chtoby
pogovorit' o mode ili sporte.
- A o chem?
- Nu... ob obshchih problemah...
- O kakih?
- CHto ty menya ekzamenuesh'! O nauke, o fizike, o tehnike...
- YA dokazhu, chto ty oshibaesh'sya. U tebya pod rukami net kakogo-nibud'
prutika? Trubka zasorilas'. Spasibo. Itak, vo-pervyh, ih civilizaciya mozhet
razvivat'sya sovsem v inom napravlenii, chem nasha, - togda vzaimoponimanie
bylo by chrezvychajno zatrudneno. No dazhe esli predpolozhit', chto, kak i u
nas, ona baziruetsya na vysokoj tehnike, vse ravno besedovali by my s
ogromnym trudom. My eshche ne mozhem preodolet' prostranstvo mezhdu zvezdami -
ne pravda li? - a oni samim svoim pribytiem dokazhut, chto mogut. Znachit,
oni prevoshodyat nas, operezhayut v tehnike i odnovremenno v nauke - odno
svyazano s drugim. Voobrazi, k primeru, chto sovremennyj fizik, kakoj-nibud'
de Brojl' ili Lourens, vstrechaet svoego zemnogo kollegu, zhivshego sto
pyat'desyat ili dvesti let nazad. Tot rasskazyvaet o kakih-to flogistonah, a
etot govorit o kosmicheskom izluchenii, ob atomah...
- Nu horosho, no my-to uzhe znaem ob atomah, i nemalo.
- Soglasen, no oni znayut sushchestvenno bol'she, atom mozhet byt' dlya nih
ponyatiem beznadezhno ustarevshim, a mozhet, oni ego voobshche pereprygnuli,
inache reshili problemu materii. Net, ne dumayu, chtoby besedy okazalis'
plodotvorny - dazhe v oblasti tochnyh nauk. A v povsednevnyh delah vovse ne
nashlos' by nichego obshchego. Ne sumev ponyat' drug druga v konkretnyh veshchah,
my tem bolee ne smozhem dogovorit'sya v sfere obobshchenij, kotorye yavlyayutsya
proizvodnymi etih konkretnostej. Inye planety, inaya fiziologiya, inaya
intellektual'naya zhizn'... Razve lish'... No eto skazka...
- CHto "razve lish'"? Rasskazhi.
- |, nichego. Mne prishlo v golovu, chto s vidu oni mogli by pohodit' na
nas i vse-taki predstavlyat' neponyatnyj mir... - YA ostanovilsya.
- Ne sovsem ponimayu. CHto ty hotel skazat'?
- Rech' o tom, - ob®yasnil ya, postukivaya mundshtukom trubki o kamen', -
chto na Zemle tol'ko chelovek dostig vysokogo urovnya razuma. V drugih
usloviyah mogli by parallel'no razvivat'sya dva razumnyh vida, razlichnyh...
- I mezhdu nimi vspyhnula by vojna - ob etom ty govorish'?
- Net. |to kak raz zemnaya, antropocentricheskaya tochka zreniya. Luchshe
ostavim fantazii v pokoe. Skoro dva, davaj spat'.
- Nu, ty horosh! Sejchas spat'? Net, ty dolzhen skazat' vse.
- Bog s toboj. Skazhu, hotya i lezu v sovershenno neveroyatnuyu fantastiku.
Odin iz razumnyh vidov mog by byt' chelovekoobraznym, no na nizkoj stupeni
razvitiya... A drugoj gospodstvoval by i... voobrazi sebe takuyu situaciyu:
na Zemlyu saditsya korabl', my nahodim v nem sushchestva, pohozhie na nas,
chestvuem ih kak pokoritelej prostranstva, a na samom dele eto prosto
nizshie vidy inogo mira - ponimaesh', sushchestva, kotoryh nastoyashchie
konstruktory zvezdoleta posadili v kabinu i vystrelili v prostranstvo...
Nu, kak my posylaem v raketah obez'yan...
- Neplohaya istoriya. Pochemu ty ne pishesh' takih rasskazov? U tebya bujnoe
voobrazhenie.
- Skazok ya ne pishu, potomu chto zanyat drugimi delami. Ladno, davaj
spat'. Utrom eshche poplavaem na ozere, ya hotel... Pogodi, chto eto?
- Gde?
- Tam, nad lesom.
Robert vskochil s zemli. Nevidimoe do sih por nebo posvetlelo.
Zasverkali kromki tuch.
- CHto eto, luna? Svet slishkom yarkij... smotri.
Zarevo razgoralos'. Mgnovenie, i blizhnie derev'ya nachali otbrasyvat'
teni. Vdrug oslepitel'nyj stolb ognya razorval tuchi, prishlos' zakryt'
glaza. Lico i ruki opalil mgnovennyj zhar. Zemlya vzdrognula podo mnoj,
podprygnula i provalilas'. Potom poslyshalsya protyazhnyj, idushchij so vseh
storon grom, kotoryj narastal i opadal kaskadami. Skvoz' slabeyushchij grohot
byl slyshen tol'ko strashnyj tresk padayushchih derev'ev. Poryv goryachego vetra
udaril v nas, razmetal koster, ya pochuvstvoval obzhigayushchuyu bol' v noge -
menya ogrelo goloveshkoj. Zadyhayas' v oblakah pepla, ya pokatilsya kuda-to
vbok. Vtisnuv lico v travu, podozhdal neskol'ko dolgih sekund. Postepenno
stalo tiho, nespokojnyj veter shumel v stvolah ucelevshih derev'ev, temnota
vernulas', i tol'ko nad severnym gorizontom krasnovato svetilas' luna.
- Meteor! Tot meteor! - vozbuzhdenno zakrichal Robert. On zakrutilsya na
meste, podskochil k mashine i vklyuchil fary. Svet vyrval iz temnoty
rasplastavshuyusya na zemle palatku, perekruchennye i osypannye zoloj posteli,
a Robert begal vokrug i soobshchal lihoradochno:
- Perednee steklo mashiny tresnulo - navernoe, kakoj-nibud' oskolok...
|tu ogromnuyu el' vyrvalo s kornem... Schast'e, chto nas derev'ya zaslonili...
Pogodi, ya voz'mu binokl', pojdem posmotrim s berega, chto tam delaetsya...
Ostaviv vklyuchennymi fary avtomobilya, my po uzkoj dorozhke vyshli na
plavno ponizhayushchijsya bereg buhtochki. V slabom svete dalekogo zareva edva
namechalis' temnye kontury skal, torchashchih iz vody. Robert vnimatel'no
rassmatrival v binokl' temnotu, no nichego ne obnaruzhil, krome ravnomernogo
purpurnogo svecheniya u severnogo gorizonta.
- Slushaj, pojdem tuda. Posmotrim vblizi. Nu, druzhishche, kakaya u menya
budet sensaciya! - vozzval Robert.
Vdohnovlennyj etoj ideej, on kinulsya k lageryu.
- Dlya tvoej gazety? - sprosil ya ser'ezno, hotya v gorle u menya shchekotalo
ot sderzhivaemogo smeha.
- A kak zhe!
- Uzhe tretij chas. Noch'. Davaj-ka lyazhem spat'.
- Kak ty mozhesh'!
- Lozhimsya spat'! - povtoril ya vnushitel'no. - Beri polotnishche s drugoj
storony, natyanem. Matracy prodyryavleny, kak resheto... Nuzhno vzyat' podushki
iz mashiny. Esli eto byl meteor, on do utra ne sbezhit. Zasvetlo mozhem
predprinyat' tuda ekskursiyu - cherez ozero, potomu chto na mashine ne
proehat'. Po-moemu, eto na severnom beregu, na bolote. Mashina cela?
- Da, tol'ko perednee steklo...
- I na tom spasibo. A teper' - spat'.
Robert, burcha chto-to naschet obyvatelej, kotorye, dazhe esli nastupit
konec sveta, ne zabudut nadet' vojlochnye tufli, vmeste so mnoj postavil
palatku i ulozhil v nej avtomobil'nye siden'ya. Myt'e posudy, v svyazi s
isklyuchitel'nymi sobytiyami, my otlozhili do utra. YA uzhe zasypal, kogda
Robert okliknul menya:
- Karl, s tochki zreniya statistiki, veroyatnost' togo, chto meteor upadet
kak raz zdes', byla ravna nulyu. CHto ty na eto skazhesh'... Ty menya slyshish'?
- peresprosil on gromche.
- Slyshu, - otvetil ya serdito. - Ostav' menya nakonec v pokoe.
YA natyanul na golovu odeyalo i totchas usnul. Menya razbudil avtomobil'nyj
klakson. YA vyglyanul iz palatki. Bylo uzhe svetlo. Robert vozilsya s mashinoj.
On prinyalsya ob®yasnyat', chto nazhal gudok nechayanno. YA ne stal ego slushat' i
poshel k vode. Nash bivak nahodilsya na konce bol'shogo poluostrova,
vdavavshegosya v chernoe, pochti nepodvizhnoe ozero, v kotorom otrazhalas'
plotnaya stena lesa. Koe-gde v nej ziyali progaliny. Severnyj bereg ozera,
obychno procherchennyj na gorizonte tonkoj liniej, sejchas ne byl viden - tam
tyanulas' pelena belogo tumana. Srazu zhe za bol'shimi kamnyami bylo gluboko.
YA prygnul v vodu, u menya perehvatilo dyhanie - takaya ona byla holodnaya,
obognul mys i potom, lezha na spine i rabotaya tol'ko nogami, vernulsya na
bereg. Robert uzhe stalkival lodku, no emu prishlos' podozhdat', poka ya
pozavtrakayu, - ya ne hotel poddavat'sya na ego ugovory i est' v puti. Potom
ne zhelal zavodit'sya motor, nuzhno bylo produt' karbyurator, tak chto my
otchalili tol'ko posle desyati.
Za nami prostiralas' izrezannaya liniya lesistogo berega, udalivshis' ot
nego, my pochuvstvovali slabyj vostochnyj veter, podnyavshij legkuyu volnu.
Motor gromko stuchal, my bystro dvigalis' vpered. Minut cherez pyatnadcat'
bereg prevratilsya v sinevatuyu polosku, zato stena tumana, kazalos',
vzdymaetsya vse vyshe, molochnyj par dostig uzhe hmurogo neba. Mne bylo nechego
delat', ya nepodvizhno sidel na skam'e i vse sil'nej somnevalsya v
celesoobraznosti nashego pohoda. YA staralsya pripomnit' vse, chto chital o
meteorah, osobenno ob ogromnom sibirskom meteorite. Mesto ego padeniya
bezrezul'tatno iskali godami, a zhitelyam okrestnyh selenij, nad kotorymi
proletel meteorit, kazalos', chto on upal sovsem ryadom. Esli "nash" meteor
tozhe byl ogromnym, on mog upast' na desyatki mil' dal'she na sever, dumal ya,
i poiski ni k chemu ne privedut. Odnako etot tuman... YA eshche nikogda ne
videl takogo gustogo i na stol' bol'shom prostranstve. Mne vdrug prishlo v
golovu, chto bez kompasa my v nem zabludimsya. YA vzglyanul za kormu - berega
ischezli, vokrug prostiralos' chernoe, issechennoe volnami, merno kolyhavshee
lodku ozero. Dazhe esli meteor upal otnositel'no blizko... put' k nemu, da
eshche po bolotu, budet ne iz legkih. V avtomobile byla karta okrestnostej,
ee nuzhno bylo vzyat' s soboj, no, kak eto obychno byvaet, my o nej zabyli.
Napravlenie k centru katastrofy pokazyvayut svoimi kornyami povalennye
derev'ya... po krajnej mere, teoreticheski. Po beregu, k kotoromu my
stremilis', dvigat'sya bylo nelegko dazhe pri horoshej vidimosti... Vse
predpriyatie uzhe kazalos' mne bessmyslennym, odnako ya molchal, slishkom
horosho ponimaya, chto Robert budet gluh k dovodam rassudka.
My podplyvali k tumannoj stene. Kloch'ya tumana tyanulis' k nam; oni
stelilis' nad vodoj i byli pohozhi na ogromnye skryuchennye korni. My
okunulis' v molochnuyu pelenu. Eshche raz v prosvete mezh klubami tumana ya
uvidel chernyj prostor vody, potom ego rasplyvayushchiesya yazyki myagko
somknulis'; teper' my plyli v teploj vlazhnoj tuche. Menya ohvatilo strannoe
chuvstvo - ne strah, a nepreodolimoe oshchushchenie, chto my priblizhaemsya k
chemu-to neobychnomu i ono vot-vot vynyrnet iz neprozrachnogo sveta. YA nazhal
na rukoyat' motora i podnyal vrashchayushchijsya vint iz vody.
- CHto ty delaesh'! - voskliknul Robert.
Drugoj rukoj ya opustil veslo; mne kazalos', chto proishodit chto-to
nehoroshee. Voda, vmesto togo chtoby zaburlit' vokrug lopatki vesla,
ostalas' nepodvizhnoj.
- Robert, - kriknul ya, - nas neset techenie. Ran'she ego zdes' ne bylo.
Belyj par zapolnil lodku, razmazav ochertaniya nosa. |nergichno rabotaya
veslom, ya postavil ee bortom, a potom kormoj k napravleniyu potoka, opustil
vint, voda "a kormoj zakipela, no, hotya motor tolkal nas teper' v obratnom
napravlenii, my prodolzhali plyt' v glub' tuchi, kormoj vpered.
- Vesla! Robert, vesla! - zaoral ya.
Lodka uzhe ne pokachivalas', kak prezhde. Ona vibrirovala - ne sil'no, no
tak, chto v etoj melkoj drozhi chuvstvovalas' neodolimaya sila potoka, - i
mchalas', pronzaya tuman. Stanovilos' temnej; v razryvah tumana voda,
rassekaemaya veslami, byla stranno korichnevoj. Nashi usiliya ne davali
rezul'tata, ot stremitel'nogo dvizheniya skamejka podo mnoj drozhala, kak
natyanutaya struna. V etot moment pryamo nad nami poslyshalsya basovityj golos
motora. "Samolet!" - voskliknuli my odnovremenno, zadrav golovy v nadezhde
na chudo. My ne uvideli nichego. Zvuk motora udalyalsya, potom propal sovsem,
zato skvoz' postukivanie nashego motorchika prorvalsya gluhoj gul, pohozhij na
gul vodopada. Vperedi, v tumane ochertilsya chudovishchnyj gorb; lodka
vzdybilas' i rinulas' vniz. Otchayanno rabotaya veslami, my tshchetno pytalis'
uderzhat' ee v ravnovesii. YA pochuvstvoval, chto skam'ya vyryvaetsya iz-pod
menya, udar holodnoj volny shvyrnul menya v storonu, ya poteryal iz vidu
Roberta i poplyl, bessoznatel'no starayas' uderzhat'sya na poverhnosti, no
chuvstvoval, chto slabeyu. YA letel po chernoj, kruto spadayushchej duge, so vseh
storon potoki vody vryvalis' v klokochushchuyu voronku. Menya zasasyvalo. Tyanulo
vse glubzhe i glubzhe. Zadyhayas', davyas', ya uvidel pul'siruyushchie krasnye ogni
i poteryal soznanie.
YA prishel v sebya ot rvoty. YA lezhal zhivotom na chem-to tugom, elastichnom,
vyplevyvaya i vyharkivaya vodu. Lezhal dolgo. CHto-to ploskoe, skol'zkoe
udaryalo menya v bok. |to dvizhenie zamiralo na vremya i snova nachinalos', ono
bylo pohozhe na trepetanie zhivogo sushchestva. Ono otrezvilo menya.
Pripodnyavshis' na rukah, ya sel. YA nachal videt': vokrug bylo temno, no
vblizi vse mercalo ochen' slabym serovatym svetom. I nevdaleke lezhal
kakoj-to bol'shoj slabo svetyashchijsya predmet. Vse eshche kashlyaya, ya podnyal ruku k
licu, chtoby uteret'sya, i ostolbenel. Skvoz' moyu mokruyu rubashku, oblepivshuyu
telo, skvoz' shorty probivalsya mutnyj svet. Moi ladoni, pal'cy, golye do
loktej ruki izluchali serovatoe fosforicheskoe siyanie. Vse telo pylalo
slabym, negreyushchim ognem. YA oshchutil golovokruzhenie i sudorozhno proter glaza.
"|to nichego, eto vsego lish' gallyucinaciya", - ugovarival ya sebya bezzvuchno.
Zakryl i snova otkryl glaza. Videnie ne ischezalo, naoborot, ya zamechal vse
novye podrobnosti. Predmet, lezhavshij nepodaleku, okazalsya Robertom. Ego
telo sverkalo, kak moe. S ogromnym usiliem ya privstal i na kolenyah podpolz
k nemu. Potryas za plecho raz, drugoj - on ochnulsya. YA uvidel ego glaza, oni
ne svetilis' i potomu kazalis' temnymi pyatnami na lice. On nachal dyshat'
glubzhe, potom gromko zakashlyalsya, vyplevyvaya vodu. YA byl slishkom slab,
chtoby podnyat' ego, i sidel, terpelivo ozhidaya, kogda on okonchatel'no pridet
v sebya.
- CHto eto... Karl? Gde my?.. - zagovoril on nakonec hriplo.
YA molcha glyadel, kak on vstaet, pokachivayas', kak proyavlyaetsya na nem
fenomen svecheniya, kotoryj menya tak porazil. Postepenno vozvrashchalis' sily.
YA gluboko dyshal, chuvstvuya, kak proyasnyaetsya u menya v golove. Potom vstal
ryadom s Robertom. My smotreli drug na druga; znakomye cherty vyglyadeli
neprivychno iz-za mutnogo, blednogo svecheniya kozhi.
- CHto eto? - sprosil Robert, shagnul vpered i poshatnulsya: iz-pod nog
chto-to vyskochilo s gromkim shumom. YA nagnulsya - mezhdu pal'cev proskol'znulo
chto-to trepeshchushchee, skol'zkoe.
- Ryba, - skazal ya udivlenno.
- Ryba? No... no ona svetitsya... - probormotal Robert.
Dejstvitel'no, ryba izluchala slabyj svet, kotoryj, kazalos', probivalsya
skvoz' ee cheshuyu.
- Kak my... no slabee... - progovoril ya, oglyadyvayas'.
Vokrug neyasnymi pyatnami fosforescirovali ryby, neuklyuzhe b'yushchiesya o
poverhnost', na kotoroj my stoyali. YA zametil, chto ona slegka progibaetsya
pod nogami. Pytayas' ponyat', chto eto takoe, ya nizko naklonilsya i uvidel
pravil'no raspolozhennye kruglye otverstiya, takie bol'shie, chto mozhno bylo v
nih vsunut' ruku.
- Gde my? - uslyshal ya golos Roberta; on, ne shevelyas', smotrel, kak ya po
plecho vsovyvayu ruku v otverstie.
YA ne oshchutil ni malejshego prepyatstviya - vnizu byla pustota.
- Ne znayu. Nichego ne ponimayu. Nuzhno osmotret'sya... naskol'ko vozmozhno,
- skazal ya, vstavaya. - Raz uzh my syuda popali, zdes' dolzhen byt' kakoj-to
vhod. Nuzhno ego najti...
Ne znayu pochemu, ya ne veril v to, chto govoril.
- Poshli, - soglasilsya Robert. On otlepil mokruyu rubashku ot grudi,
neskol'ko raz provel pal'cami po svetyashchimsya bedram i burknul: - CHto eto
mozhet byt'?
YA tronulsya s mesta. My pochti na oshchup' dvigalis' v glubokoj t'me,
kotoruyu chut'-chut' osveshchal blesk nashih tel. Ostorozhno stupaya na
polusognutyh nogah, rasstaviv ruki v storony - eta koleblyushchayasya pod nogami
substanciya ne vnushala doveriya, - my cherez paru-druguyu shagov natknulis' na
neskol'kih ryb, podayushchih slabye priznaki zhizni. Odna, uzhe zasnuvshaya,
sovsem ne svetilas'. Mne eto zapomnilos'. My dvigalis' vpered po pologomu
sklonu. Vnezapno Robert natknulsya na stenu, vernee, na vognutuyu gladkuyu
poverhnost'. Oshchupav ee snizu doverhu, ya reshil, chto my vnutri kakoj-to nishi
ili peshchery oval'noj formy. Dal'she otverstiya v polu ischezli, i my stali
prodvigat'sya nemnogo bystree. Robert menya obognal. V svete, kotoryj
izluchalo ego telo, ya razglyadel protivopolozhnuyu stenu, takuyu zhe
zakruglennuyu.
- Kakoe-to oval'noe podzemnoe koryto... - skazal on.
YA ne otvetil. Robert dostal skladnoj nozh, pristavil ego k matovoj
poverhnosti i nazhal. Lezvie voshlo pochti po rukoyatku, tak chto on s trudom
ego vytashchil. V pristupe bessmyslennogo gneva on eshche neskol'ko raz tknul
podatlivuyu substanciyu.
- Ostav', - brosil ya serdito. - |to nelepo.
- Horosho, horosho. - Robert spryatal nozh i poshel dal'she.
Ego figura, bledno svetyas', mel'kala peredo mnoj v temnote. On
ostanovilsya, naklonilsya, snova vypryamilsya i vozbuzhdenno okliknul menya:
- Tut chto-to est'... kakaya-to doroga...
V stene tunnelya, po kotoromu my do sih por shli, otkrylas' shirokaya
voronka. Vozmozhno, eto bylo nachalo vedushchego kuda-to koridora - srazu my ne
mogli etogo opredelit'. No ya vglyadyvalsya v temnuyu glub' tak, chto zakololo
v glazah, i mne pokazalos', chto vdaleke tleet mercayushchaya iskorka. Dno
voronki nahodilos' neskol'ko vyshe urovnya tunnelya. My voshli vnutr'. Pod
nogami pruzhinilo vse to zhe elastichnoe veshchestvo. Ogonek priblizhalsya, ros,
nakonec my ochutilis' pryamo pod nim. Po vognutomu svodu bezhala svetyashchayasya
poloska, snachala tonkaya, kak nitka, potom ona stanovilas' vse tolshche, poka
ne pereshla v golubovatuyu zhilu, protyanutuyu v glub' koridora. Sboku, v
stene, poyavilos' otverstie. Iz nego vyhodila tonkaya svetyashchayasya zhilka i
soedinyalas' s toj, kotoraya bezhala pod potolkom. Slovno sgovorivshis', my
ostanovilis'.
- Ty znaesh', gde my? - tiho skazal Robert.
- Dogadyvayus'...
- Vnutri... meteora...
- |to ne meteor...
- Net. |to kakoj-to...
On ne zakonchil. YA molchal. |ta sumasshedshaya mysl' ovladela mnoj, kak
tol'ko ya otkryl glaza. Vyskazannuyu, ya prinyal ee spokojno. My nahodilis' -
kak ya mog v etom somnevat'sya? - ryadom s nepohozhimi na nas razumnymi
sushchestvami, dolzhny byli s nimi vstretit'sya, uvidet' ih, eto bylo
neizbezhno. Robert dumal o tom zhe. Do menya donessya ego shepot:
- Oni dolzhny byt' gde-to zdes'...
Tam, gde k glavnoj zhile prisoedinyalas' drugaya, koridor plavno
izgibalsya. My shli dal'she, nakloniv golovy, s nogami, slegka uvyazayushchimi v
myagkom polu, - u menya mel'knula mysl', chto eti sushchestva zdes' ne hodyat
ili... u nih net nog... Eshche odna zhila, i eshche. Ih nemnogo zmeistyj beg
navodil na mysl' ob ih zhivoj prirode - obychnyj kabel' shel by pryamo. Robert
konchikami pal'cev dotronulsya do mercayushchej nad golovoj zhily.
- Holodnaya, - shepnul on.
My snova zaderzhalis'. Stenu pered nami zalival trepeshchushchij svet. YA
chuvstvoval ele ulovimoe dunovenie - tam ugadyvalos' kakoe-to prostranstvo.
My zamerli. Robert stisnul moyu ruku.
- YA dumayu... my v plenu, - vydohnul on pryamo v uho.
- CHepuha, - migom otvetil ya, tozhe shepotom.
- YA tebe govoryu.
- Otkuda ty znaesh'?
- Podumaj: my ved' mozhem dyshat'.
|ti slova porazili menya. Robert byl prav. Trudno bylo predpolozhit', chto
pomeshchenie kosmicheskogo korablya s inoj planety napolnyaet zemnoj vozduh - ne
pohozhij, a samyj nastoyashchij zemnoj: ya otchetlivo chuvstvoval syroj, svezhij
zapah ozera.
- Oni o nas zabotyatsya, - dyhnul mne v uho Robert.
Tolstyj svetyashchijsya kabel' pul'siroval nad nami. YA ne znal, byl li v
slovah Roberta strah. Sam ya ego ne chuvstvoval.
- Poshli! - narochito gromko skazal ya.
- |to ne son, pravda? - sprosil on, ne dvigayas' s mesta.
- Obshchih snov ne byvaet. Poshli! - povtoril ya.
Za povorotom koridor stal prostornej i zakonchilsya otverstiem,
obramlennym po kromke tolstym valikom. Dal'she otkryvalas' shir', razmery
kotoroj ne poddavalis' opredeleniyu. Polumrak, napolnennyj kruzhashchimisya
vverhu i vnizu ognyami. Iskryashchiesya zhily tolshchinoj v chelovecheskoe telo shli s
raznyh storon, soedinyalis' v izvilistye perepletayushchiesya kanaly, v mestah
ih soedinenij nepreryvno cirkulirovali pushistye prodolgovatye svetyashchiesya
kom'ya. Iz glubiny vystupali plotnye glyby temnoj blestyashchej materii, v
kotoryh dvigalis' svetovye bliki, povtoryayas' v seriyah udalyayushchihsya
slabeyushchih vspyshek. Vse prostranstvo poperemenno rasshiryalos' i sokrashchalos',
sverkayushchie kanaly to stanovilis' uzhe, to rastyagivalis' s kakoj-to zmeinoj
graciej, v ognyah poyavlyalis' polosatye sgustki, ogni raspadalis' na
otdel'nye oblachka, chtoby cherez mgnovenie lenivo, kak by sonno razogret'sya
snova i plyt' i kruzhit'sya v razgorayushchemsya bleske. Vnutri tolstoj zhily,
voznesennoj vysoko nad nami, perepletennoj s drugimi takimi zhe zhilami,
lenivo proplyvali prodolgovatye golubye ogon'ki. Seroe, slovno prigashennoe
svechenie nashih tel bylo teper' edva vidno. Stoya plechom k plechu,
nedvizhimye, my rassmatrivali okruzhayushchee nas prostranstvo.
- Smotri, - ahnul Robert.
Pushistaya svetyashchayasya massa s temnymi sgustkami vnutri dvinulas' k nam. V
ee bleske sovsem ugaslo svechenie nashih lic; ona vzletela vverh; udalyayas',
ona stanovilas' vse men'she.
- Karl... - shepnul Robert. - Mozhet... eto... oni?
- |ti ogni?
- Da, ved' my tozhe... naverno, u etogo prostranstva takie svojstva. A
ryby? Pomnish'? Oni tozhe svetilis'... Vse zhivoe zdes' tak svetitsya...
YA molchal, glyadya na horovody paryashchih ognej. Gluboko vdohnul vozduh. On
byl holodnyj i chistyj. Da, eto ne moglo byt' sluchajnost'yu. Ot etoj mysli
serdce u menya nachalo bit'sya medlenno i tyazhelo.
- Karl, - snova zasheptal Robert.
- CHto?
- CHto budem delat'?
|tot bespomoshchnyj vopros napomnil mne o chem-to.
- Prezhde vsego nuzhno zapomnit' dorogu, kotoroj my syuda prishli, - skazal
ya i oglyanulsya.
Otverstiya koridorov, takih zhe, kak tot, chto privel nas syuda, temneli v
plavno izognutyh nishah. "Nash" vhod otlichalsya bol'shimi razmerami i
okruzhayushchim ego valikom.
- Poprobuem projti, - skazal ya i dvinulsya vpered.
Robert poslushno poshel za mnoj.
Vse v toj zhe absolyutnoj tishine kruzhilis' ogni, oni proplyvali, minuya
nas; pushistye svetlyaki medlenno pul'sirovali vnutri steklovidnyh zhil, i
vse prostranstvo, kazalos', merno dyshalo, slovno vo sne. Udivitel'no: eta
mysl' poyavilas' i u Roberta.
- Karl!
- CHto?
YA videl, chto on pytaetsya poborot' strah. On ne srazu sumel proiznesti:
- Mozhet, eto ne vnutrennost' zvezdoleta, a...
- A chto?
- Organizma...
YA vzdrognul.
- Odnogo organizma?
- Da. V kosmicheskom korable mog byt' vsego lish' odin... odno sushchestvo.
Mozhet, eto metallicheskaya skorlupa, zapolnennaya odnim ogromnym organizmom,
kotoryj...
- Kotoryj spit, sejchas prosnetsya i proglotit tebya, - skazal ya
yazvitel'no. - I my v ego chreve, da? V bryuhe Leviafana.
- Pochemu by net?
- Potomu chto isklyucheno.
- Pochemu?
- Otkuda by v bryuhe vzyalsya vozduh? Vprochem, hvatit ob etom. |to u tebya
slishkom bujnoe voobrazhenie, a ne u menya. Poshli.
Prodvigayas' shag za shagom pod perekreshchivayushchimisya zhilami, ogibaya
vertikal'nye, vyhodyashchie iz-pod pola truby, ya staralsya privyknut' k mysli,
chto prodolgovatye ogni - zhivye sushchestva, no nikak ne mog s etim
primirit'sya. Oni ne obrashchali na nas - naskol'ko mozhno bylo sudit' - ni
malejshego vnimaniya. My shli i shli po izvilistoj zaputannoj doroge. |to
prodolzhalos', pozhaluj, okolo chasa. Postepenno obstanovka izmenilas'. Pol,
do sih por gladkij, stal rebristym. V nem poyavilis' neglubokie poperechnye
zhelobki. Menya muchila zhazhda. Esli by hot' nemnogo vody. Mne vspomnilsya
ledyanoj vodovorot ozera, v kotorom my chut' ne utonuli, i zlaya grimasa
iskrivila moi guby. O, chelovecheskoe ubozhestvo, vechnye metaniya mezhdu
nedostatkom i izbytkom... YA srazu zhe obrugal sebya za eto durackoe
filosofstvovanie. Ugolkom glaza vzglyanul na Roberta. On to ubystryal shagi,
to ostanavlivalsya i oglyadyvalsya, oblizyvaya guby, odin raz dazhe uselsya, no,
kogda ya posmotrel na nego, molcha vstal i poplelsya za mnoj. Nakonec on
zagorodil mne dorogu.
- Karl, eto bessmyslenno. Vernemsya.
- Kuda?
- Tuda, otkuda prishli. Tam... ryby.
YA ponyal.
- Ty goloden?
- YA sgorayu ot zhazhdy, ya edva mogu govorit'. S menya hvatit. Vernemsya.
Poprobuem prorezat' nozhom eti steny. Oni slovno rezinovye.
- Snachala nuzhno issledovat' zdes', eto prostranstvo. Mozhet byt',
udastsya najti vyhod. YA ne dumayu, chto my najdem ego tam, v temnote.
- Poshli sejchas. YA bol'she ne mogu. YA... govoryu tebe, za nami sledyat.
- Sledyat? S chego ty eto vzyal?
- Ne znayu. YA eto chuvstvuyu.
- Robert, tebe pochudilos'. CHtoby vybrat'sya iz etoj istorii, my dolzhny
starat'sya...
Ego lico iskazilos', on zakrichal:
- Perestan' menya pouchat'! Znayu, znayu, my dolzhny vesti sebya razumno, ya
dolzhen byt' rassuditel'nym i ostorozhnym...
- Ne trat' sily na krik, - perebil ya. - Poka nam ne iz-za chego
otchaivat'sya; s nami ne proizoshlo nichego plohogo i...
- Konechno. Da, znayu, oni zabotyatsya o nas. Proshu tebya, daj im ponyat',
chto bez vody i pishchi my ne mozhem zhit'. My zdes' budem podyhat', a oni nam
posvetyat.
- Robert!
YA podavil gnev.
- Pojmi, Robert, oni ne mogut byt' takimi, kak my. Schitat', chto
evolyuciya povtoryaetsya vo vsem kosmose, s temi zhe formami, mozgami,
otverstiyami glaz i rta, myshcami, - eto zhe chush'. My dolzhny sohranyat'
hladnokrovie.
- Nu i chto? Nu i chto? - snova vzorvalsya on. - Razve ya hochu, chtoby oni
byli na nas pohozhi? Razve ya voobshche chego-nibud' hochu? Ochen' tebya proshu,
bud' razumnym, bud' zdes' genial'nym myslitelem, N'yutonom, |jnshtejnom,
prodemonstriruj im chelovecheskoe dostoinstvo i mudrost'.
Robert vdrug smolk, zakusil drozhashchie guby i poshel, dazhe ne posmotrev,
idu li ya za nim. Ogni po-prezhnemu plavali nad nami. My prodvigalis' po dnu
dlinnogo zheloba; ego steny stanovilis' vse vyshe. Sverkayushchie klubki
rassypali vokrug pyatna sveta. YA razmerenno shel vpered. Robert inogda pochti
bezhal, vse bol'she operezhaya menya, - ya ne proboval ego zaderzhat', schitaya eto
bescel'nym. Svetyashchayasya chashchoba pul'sirovala ognyami, ona opuskalas' vse
nizhe, blizhe k nam, - ogromnye truby, napolnennye golubovatym mercaniem, v
kotorom vse chashche poyavlyalis' trepeshchushchie krasnye poloski; v glubine
steklyanistyh kolonn oni rosli i prevrashchalis' v sgustki. YA otchetlivo videl,
kak v odnoj kolonne, pryamo peredo mnoj, takoe uplotnenie, osveshchennoe
iznutri rubinovym ognem, otverdelo, zatem nakatilas' volna bolee moshchnogo
sveta i dvizheniya i unesla purpurnye sgustki - snova v glubine kolonny
gorela molochnaya belizna. Zaglyadevshis' na etu igru purpurnyh zakatov i
belyh rassvetov, ya na mgnovenie poteryal Roberta iz vida. Osmotrelsya - on
stoyal v neskol'kih shagah ot menya, slovno okamenev. Vdrug on nachal medlenno
pyatit'sya... Kosnulsya nogoj chego-to na polu i s voplem uzhasa brosilsya
bezhat'.
- Stoj, - kriknul ya. - Robert! Robert!
YA kinulsya k nemu. On vyrvalsya s takoj siloj, chto ya upal. V moment
stolknoveniya ya zametil, chto u nego sumasshedshie steklyannye glaza. YA
podnyalsya na koleni i pozval ego eshche raz, ne nadeyas', chto on uslyshit. Ego
sverkayushchij siluet stanovilsya vse men'she. On nessya, sognuvshis', skvoz'
perepleteniya medlenno plyvushchih, oblachnyh ognej. YA videl, kak on
pereprygnul cherez kakoe-to prepyatstvie, potom on ischez. YA ostalsya odin.
Pervym poryvom bylo bezhat' za nim, no ya mog by chasami iskat' ego v etom
labirinte ognej. YA povernul nazad - chto ego tak napugalo? V neglubokoj
vyemke mezhdu dvumya stenami-zhelobami pritailsya s®ezhivshijsya chelovek. Na
temnom fone sten ego telo bledno svetilos', tak zhe, kak moe. On naklonil
golovu, podtyanul koleni k grudi i sidel sovershenno nepodvizhno. Vverhu
proplyla sverkayushchaya massa, obdala nas svetom. Nichego ne ponimaya, s gorlom,
szhatym otvratitel'nym strahom, ya shvatil nedvizhimoe telo za plecho i oshchutil
pod pal'cami nechto tverdoe - obolochku - chelovek byl pokryt tonkoj
steklopodobnoj plenkoj. Mumiya? YA neproizvol'no otpustil ego - on medlenno
kachnulsya nazad, upersya spinoj v stenu, tak chto ego lico, slabo svetyashcheesya
v temnote, smotrelo na menya.
Kakoe eto bylo potryasenie! YA znal eti cherty. No ne mog srazu ponyat', na
kogo oni pohozhi. Konechno - lico Roberta, no pohozhee i na moe... YA eshche raz
shvatil eto telo... legkoe... pustoe... eto ne byl zhivoj chelovek, on
nikogda ne zhil - eto voobshche byl ne chelovek, a kukla, mertvaya kukla... YA
byl blizok k isterike. Vokrug menya letali prodolgovatye izvivayushchiesya ogni,
i ya smotrel na nih, slovno pytayas' najti razgadku. Eshche raz dobrosovestno
oshchupal svetyashchuyusya nepodvizhnuyu figuru. V golove moej byl haos. YA vstal i
osmotrelsya; ya kak budto chto-to iskal. Vdrug vspomnil: net Roberta.
Popytalsya ubedit' sebya sohranyat' spokojstvie - tak zhe, kak ubezhdal pered
etim Roberta, no vo mne ne bylo nikakih myslej, nikakih slov. YA poplelsya
tuda, otkuda prishel.
YA byl kak v goryachke, ogni roilis' v glazah, izo vseh sil ya stiskival
zuby i bezzvuchno povtoryal: "Spokojno... spokojno..." ZHazhda issushila menya,
ya ne mog dazhe obliznut' gub. Vdrug vspomnil o rybah, ob ih sochnom svezhem
myase, i u menya svelo chelyusti. YA uzhe ni o chem bol'she ne dumal, tol'ko o
tom, chtoby najti rybinu. SHel vse bystree pod tolstymi pul'siruyushchimi
kabelyami, dobralsya do otverstiya bol'shogo koridora i, spotykayas', tyazhelo
dysha, pobezhal pod goluboj zhiloj, tyanushchejsya po potolku. Gorlo slovno
skreblo kogtyami, dyhanie perehvatyvalo. Mne prishlos' zamedlit' beg, kogda
vokrug stalo temno. Lish' moe telo davalo vo t'me toliku sveta. Vytyanuv
ruki, ya dvigalsya vpered, vremya ot vremeni natykayas' na elastichnye steny, i
nakonec nogoj pochuvstvoval kraj nebol'shogo otverstiya. Naverno, gde-to
zdes'... YA upal na koleni i, s serdcem, polnym otchayaniya, osveshchaya
sobstvennym licom i rukami pol, stal lihoradochno iskat'. Net nichego...
Vdrug ya kosnulsya chego-to skol'zkogo, oval'nogo. Ryba! Ona byla dovol'no
bol'shaya, no ploskaya, v nej bylo bol'she plavnikov, chem myakoti, ya dazhe ne
pochuvstvoval vkusa ee krovi. YA nachal iskat' dal'she - nichego. Podumal, chto
oni svalilis' vniz, v pustotu, razverstuyu pod etimi kruglymi otverstiyami,
i vse zhe iskal, poka ne uvidel ele zametnyj ogonek. |to byla ryba, ona
slabo svetilas' - ya shvatil ee i ostolbenel... nekotoroe vremya smotrel na
nee i razrazilsya otchayannym hohotom. Ne ryba, a imitaciya ryby, steklyanistaya
kukla - kak i to podobie cheloveka v prostranstve kruzhashchihsya ognej... YA ne
mog spravit'sya so smehom, zahodilsya tak, chto potekli slezy. Zamknutoe
prostranstvo otozvalos' tihim zvonom. Vnezapno ya umolk. Sel v temnote,
stisnuv golovu rukami, i nachal dumat' s ogromnym usiliem, kak budto
podnimal tyazhesti. |ta ih sistematichnost' v issledovaniyah, eto pred®yavlenie
rybam kukol ryby, a nam - cheloveka, svidetel'stvovalo o takom polnom
neponimanii zemnogo mira, chto dlya vesel'ya u menya ne bylo ni malejshego
povoda. I gde oni voobshche est'? Pod moimi opushchennymi vekami poyavilas'
kartina prostranstva kruzhashchihsya ognej. Mog eto dejstvitel'no byt' edinyj
organizm, ego vnutrennost'? Ne veritsya... No na kakom osnovanii ya
otbrasyvayu etu gipotezu? Iz-za prisutstviya vozduha. Organizm iz inogo
mira, napolnennyj zemnym vozduhom, - etogo nikak ne ob®yasnish'. Sravnenie s
vnutrennostyami bylo natyanutym i primitivnym.
"Na analogiyah daleko ne uedesh', - podumal ya. - CHto-to, odnako, nuzhno
ponyat', s chego-to nuzhno nachat', inache grozit smert'. Ne tol'ko v mukah
goloda i zhazhdy, no i v polnom neznanii ya budu bluzhdat' zdes', v samom yadre
zagadki, i do samogo konca nichego ne pojmu. CHto za izdevatel'stvo!
Podohnu, kak eti ryby, vylovlennye iz vody, zadyhayushchiesya ryadom s delikatno
podlozhennoj im imitaciej..."
YA nashel otpravnuyu tochku. Pozhaluj, eto bylo dokazatel'stvom moego
otupeniya ili utraty sposobnosti rassuzhdat' logicheski - vo vsyakom sluchae,
kak otkrytie, kak putevodnuyu zvezdu ya prinyal tot ochevidnyj fakt, chto oni
pribyli na Zemlyu. Pribyli na korable, kotoryj razogrelsya v atmosfere, a
znachit, dolzhen byt' sdelan iz kakogo-to tverdogo veshchestva,
nechuvstvitel'nogo k vysokim temperaturam. No ne eto bylo sejchas samym
vazhnym. Glavnoe, chto prezhde, chem pribyt', oni dolzhny byli zahotet' etogo,
reshit'sya na takoj polet, i v etom okazalis' pohozhi na nas - my ved' tozhe
planiruem kosmicheskie puteshestviya. Itak, oni predprinyali ekspediciyu - s
kakoj cel'yu? Navernyaka s nauchnoj. Otkuda? Neizvestno. Vprochem, eto
nevazhno. Kakoj eshche u menya byl material? Kukly. Vozmozhno, popytki
ustanovit' kontakt. CHem eto podtverzhdeno? Nuzhno byt' chrezvychajno
ostorozhnym, chtoby ne oshibit'sya, pospeshno traktuya fakty. Kakoj celi dolzhny
sluzhit' kukly? Izuchenie nashih reakcij? Lyudej - i ryb? No etih reakcij oni
ne ponyali by, ne sumeli by ih rasshifrovat', tak kak ne ponimali ni nashego
yazyka, ni znacheniya nashih zhestov, dvizhenij, povedeniya. Nichego. Oni,
navernoe, ne znali o nas nichego - razve ne dokazyvalo etogo odinakovoe
otnoshenie k nam i k rybam? Odnako vot sushchestvennyj faktor - prisutstvie
vozduha. Pochemu nas oni obespechili vozduhom, a rybam vody ne dali?
U menya bylo neyasnoe vpechatlenie, chto zdes' kroetsya esli ne razgadka, to
nachalo kakoj-to putevodnoj niti. YA perebral etapy svoih rassuzhdenij.
Vozduh... Samyj prostoj otvet takoj: on napolnyaet eto prostranstvo, potomu
chto korabl' soobshchaetsya (ili kakoe-to vremya soobshchalsya) s atmosferoj. Mozhet
byt', otkryty lyuki dlya provetrivaniya? Nonsens. No vozmozhno, oni otkryty po
drugim, ne izvestnym mne prichinam, bezotnositel'no k zemnym usloviyam, i
vozduh vtorgsya v korabl' i napolnil ego sovershenno sluchajno? Esli tak, to
moj logicheskij analiz ya mog ostavit' pri sebe. Iz prisutstviya vozduha
nichego nel'zya bylo vyvesti - vo vsyakom sluchae, v otnoshenii intellekta i
obychaev Sushchestv. Oni mogli voobshche ne dyshat', i sostav gaza, napolnyayushchego
korabl', mog byt' im sovershenno bezrazlichen. |to vpolne veroyatno. Net, eto
ne tot put' - slishkom mnogo variantov, i sverh togo, sluchajnosti, kotorye
ya ne mog ugadat', - a oni vpolne mogli byt' prichinoj sobytij. Vo vsyakom
sluchae, blagodarya istorii s kuklami, mysl' o tom, chto Sushchestva vse znayut i
horosho orientiruyutsya v zemnyh usloviyah mozhno bylo pohoronit'. No kuda oni
podevalis'? Ili zhe my dejstvitel'no okazalis' v "bryuhe Leviafana",
vtyanutye potokom vtekayushchej vody? I eti ogni... CHto potom proizoshlo s
vodoj? Esli ona zapolnila pomeshchenie, to zatem vytekla skvoz' kruglye
otverstiya, cherez kotorye ushli ryby. Ryby vernulis' v vodu? I ob etom oni
pozabotilis'?
Na etom ya so vzdohom zakonchil analiz. Golova bolela vse sil'nee, ya vse
eshche mog rassuzhdat'. Po-prezhnemu muchila zhazhda. V temnote poyavilos' chto-to
edva razlichimoe - ya vskochil. Svetyashchayasya, udlinennaya figura byla uzhe
blizko. YA uznal Roberta, no ne sdvinulsya s mesta. On podoshel ko mne,
osmotrelsya - ya ponyal ego.
- Ryb net. Ostavalas' odna, ya ee s®el. Ostal'nye, dolzhno byt', upali
vniz.
On molcha napravilsya tuda, gde pobleskivala steklyanistaya kukla. YA
ostanovil ego i v dvuh slovah ob®yasnil, v chem delo. Robert pihnul nogoj
etu mertvuyu veshch' i mgnovenie postoyal nad nej, sgorbivshis'. Kogda on
povernulsya ko mne, ya ispugalsya: on vyglyadel postarevshim na mnogo let.
- CHto delal? Gde byl? - sprosil ya s perehvachennym gorlom.
On pozhal plechami i medlenno sel. YA posledoval ego primeru i sprosil:
- Videl chto-nibud' novoe?
On pokachal golovoj.
- Gde nozh?
- V karmane.
- Daj ego mne.
On otdal nozh.
- Ty uspokoilsya?
- Perestan', - hriplo skazal Robert.
Mne stalo zhal' ego.
- Ladno, starik, chto bylo, to bylo, - skazal ya, - no ty mog bog znaet
kakuyu bedu navlech'...
- Ne mogu govorit'... vo rtu peresohlo, - shepnul on.
YA molcha raskryl nozh i, poprobovav lezvie pal'cem, prilozhil k krayu
blizhajshego otverstiya. Uprugij material snachala prognulsya, no ya nazhal
sil'nee, i on poddalsya. Oruduya nozhom, kak piloj, ya doshel do sleduyushchego
otverstiya i izmenil napravlenie razreza. Takim putem ya vyrezal bol'shoj
kusok pola, otognul ego i naklonilsya nad obrazovavshimsya otverstiem - tam
bylo temno. YA zakolebalsya - chto delat' dal'she? Na pomoshch' prishel Robert. On
podal mne svetyashchuyusya imitaciyu ryby, ya kivnul i brosil ee vniz. Stoya na
kolenyah, zataiv dyhanie, sledili my za golubovatoj chertochkoj ee poleta.
V chernoj glubine migom vspyhnula takaya zhe svetyashchayasya poloska i
poneslas' vverh, navstrechu padavshej, - oni vstretilis', poslyshalsya tihij
plesk, i blednyj ogonek "ryb'ej kukly" stal nepodvizhen.
- Voda! Tam est' voda! - razom vskriknuli my.
YA poproboval ocenit' rasstoyanie: metra chetyre - pyat'. Robert
shevel'nulsya, kak budto sobirayas' prygnut' vniz. YA shvatil ego za ruku.
- Ne delaj glupostej!
- My dolzhny tuda popast'!
- Postoj. Prygat' nel'zya, potom ne vernesh'sya. Pogodi-ka. Est'!
|to byla horoshaya mysl'. YA pospeshno stal vyrezat' dlinnuyu polosu iz
elastichnogo pola - na kolenyah, rassekal ego ot otverstiya k otverstiyu.
Rabota prodvigalas' ne tak bystro, kak hotelos' by, - lezvie zastrevalo v
vyazkom uprugom materiale. Robert ponyal moj plan i stal pomogat'. Smenyayas',
my nakonec vyrezali polosu shirinoj v polmetra, dlinoj metra chetyre, pochti
do samoj steny. Svobodnyj konec polosy opuskalsya do chernogo zerkala vody.
Blagodarya segmentam otverstij, ostavshimsya po krayam lenty, eyu mozhno bylo
pol'zovat'sya kak lestnicej. YA dernul ee raz-drugoj - ona pokazalas'
dostatochno prochnoj, chtoby vyderzhat' nashu tyazhest'. My ostorozhno polezli
vniz, nogi kosnulis' holodnoj poverhnosti, i my sprygnuli v vodu - srazu
po sheyu. Ne vypuskaya iz ruk koso natyanutoj lenty, pili i pili, poka ne
zabul'kalo v zhivote. YA eshche umyl lico i teper' chuvstvoval sebya bodrym. Sil
srazu pribavilos'. Kakoe eto bylo blazhenstvo! Robert tozhe poveselel, kak
ot prikosnoveniya volshebnoj palochki; on otpustil lentu, poplyl i v dva
vzmaha dostig steny. My obsledovali eto zamknutoe prostranstvo - kolodec
chetyreh-pyati metrov v poperechnike, Potom ya nyrnul, no, hotya ushel kak mog
gluboko, tak chto zazvenelo v golove i ot davleniya zaboleli ushi, mne ne
udalos' ni dna dostat', ni obnaruzhit' kakoj-nibud' lyuk v stene. Vynyrnuv,
ya skazal ob etom Robertu.
Lish' sejchas, kogda my byli po sheyu v vode i tol'ko slegka prikasalis' k
svisayushchej sverhu elastichnoj polose, my vdrug zametili, chto nashi tela
perestali svetit'sya, - tol'ko plavayushchaya ryadom iskusstvennaya ryba izluchala
bledno-goluboj svet.
- Mozhet, zdes' granica togo prostranstva, ponimaesh'?! - vozbuzhdenno
skazal Robert. - A eto vyhodnoj kolodec: korabl' chastichno pogruzilsya v
ozero, i zdes' ego uroven'!
- Ozera?
- Nu da! Pronyrnut' by do konca etogo proklyatogo kolodca i vybrat'sya
naruzhu!
YA uslyshal, kak on gluboko vdohnul, nabiraya vozduh dlya nyrka. Potom
sil'no ottolknulsya i edva vidimoj belesoj chertoj ushel vniz, ischez v
glubine - tol'ko voda okolo menya slegka zapenilas' ot puzyr'kov vozduha. YA
uzhe nachal bespokoit'sya, kogda on poyavilsya na poverhnosti, sudorozhno hvataya
rtom vozduh.
- Bespolezno, chert voz'mi! - skazal on preryvayushchimsya golosom.
- CHto ty delaesh'?!
- Probuyu stenu nozhom, - burknul Robert.
No on ne dobralsya do pustogo prostranstva, hot' i vsadil nozh po samuyu
rukoyatku; steny kolodca okazalis' tolstymi.
- Poostorozhnee, eshche uronish' nozh, - skazal ya. - I davaj vylezat'.
D'yavol'ski holodno.
Molcha my vybralis' naverh. Tol'ko zdes' nam stalo po-nastoyashchemu
holodno; my otryahivalis' ot vody i vyzhimali ee iz volos, energichnymi
dvizheniyami vosstanavlivaya krovoobrashchenie. Nashi tela snova slabo svetilis'
v temnote. Dolzhno byt', takovo bylo svojstvo etogo prostranstva.
- Neploho my nachinaem, - zagovoril Robert. - Prodyryavim im steny...
YA zametil blesk na ego zapyast'e.
- Tvoi chasy hodyat?
- Da. Vodonepronicaemye.
On posmotrel na ciferblat.
- Sidim zdes' uzhe vosem' chasov... Ty goloden?
- Pozhaluj.
- YA tozhe. CHto budem delat'?
- Poshli eshche raz k tem ognyam. Tam dolzhny byt' eshche koridory, nuzhno ih
issledovat'...
- YA byl v odnom, - skazal Robert. - Szhimalsya kak mog, no v konce koncov
ne sumel prolezt' dazhe na chetveren'kah. Potom poshel v druguyu storonu, gde
etih ognej bol'she vsego, tam est' kakoe-to bol'shoe uglublenie i naklonnaya
shahta, nemnogo pohozhaya na etu, no uzhe. Vnutr' ya ne vhodil, poboyalsya, chto
ne sumeyu vylezti. Tam kakie-to zerkala ili chto-to v etom rode...
- Zerkala?
- Ne znayu, ya uvidel nevdaleke samogo sebya, no nechetko, kak skvoz'
tuman.
Nekotoroe vremya my stoyali v nereshitel'nosti.
- Znaesh', chto ya podumal? - snova zagovoril Robert. - |to proklyataya
kukla sovershenno vybila menya iz kolei. Priznat'sya, ya poteryal golovu. Potom
mne eto pokazalos' nedorazumeniem, no takim nelepym...
- Kosmicheskim...
- Da. Da. No eto mozhet byt' eshche chem-to inym. Ne stoilo by obrashchat' na
eto vnimanie, no ne vsegda to, chto kazhetsya nevinnym, nevinno na samom
dele... Pomnish', ty govoril ob etih obez'yanah i raketah? Mne vspomnilas'
fotografiya obez'yanki, kotoruyu odeli v horoshen'kuyu, podbituyu mehom
kurtochku, a na golovu nadeli letnyj shlem... Ona, naverno, dumala, chto eto
kakaya-to igra, a ee vzyali i vystrelili v rakete na pyat'sot kilometrov!
- Dumaesh', nasha situaciya?..
- YA etogo ne govoryu. No kak-to associiruetsya...
- U tebya slishkom bogataya fantaziya dlya nashego polozheniya, - skazal ya. -
Nu chto zh, vedi k etomu uglubleniyu i shahte, poglyadim...
Kak obychno byvaet, doroga po koridoru teper', v tretij raz, pokazalas'
gorazdo koroche; skoro koridor konchilsya, i nas okruzhili roi ognej.
- |to, pozhaluj, ne... oni, - poniziv golos, skazal Robert. On
ostanovilsya i ustavilsya v ognennoe oblako, proplyvayushchee mimo nas. -
Hotya... eti izmeneniya sveta mogut byt' yazykom. CHto? Kak ty dumaesh', mnogoe
ponimala obez'yanka iz teh zvukov, kotorye izdavali lyudi, sazhavshie ee v
raketu?
- Ostav' ty v pokoe etu neschastnuyu obez'yanu! - ogryznulsya ya.
Robert dvinulsya vpered, tuda, gde ya do teh por ne byl. Svetyashcheesya
oblako ostalos' pozadi; my probiralis' mezhdu prizemistymi, primerno v
chelovecheskij rost, grushevidnymi obrazovaniyami. YA kosnulsya odnogo iz nih -
poverhnost' byla tverdoj i gladkoj.
- Zdes', - skazal vdrug Robert, ostanavlivayas'.
My nahodilis' na dne pologoj voronki; vokrug podnimalis' eti
grushevidnye obrazovaniya, budto sleplennye iz kom'ev, pohozhih na
kartofeliny; nad nami, na vysote, kotoruyu trudno bylo opredelit', gusto
kruzhilis' ogni, sozdavaya kak by nebosvod etogo prostranstva. V ih svete
bylo vidno ziyayushchee pered nami, okajmlennoe kruglym valikom otverstie
shahty. Ona koso padala vniz; mne udalos' razglyadet' lish' neskol'ko metrov
sten, dal'she oni propadali vo mrake. YA zhdal, poka glaza privyknut k
temnote, i cherez nekotoroe vremya dejstvitel'no uvidel, chto shahta
zakanchivaetsya ploskoj chernoj poverhnost'yu, kotoraya inogda neyarko
pobleskivaet. YA poiskal v karmanah kakoj-nibud' nenuzhnyj predmet, nichego
ne nashel i otorval pugovicu ot rubashki. Brosil ee vniz; ona soskol'znula
po naklonnoj stene i so slabym vspleskom ischezla v chernom zerkale.
- Tam voda! - skazal ya s udivleniem.
- Ran'she ee ne bylo, - otvetil ne menee udivlennyj Robert.
- Mne kazhetsya, zdes' my kuda vyshe, chem tam, u temnogo kolodca...
Znachit... Neuzheli uroven' vody podnyalsya?
- Mozhet, tut i net edinogo urovnya, v odnih pomeshcheniyah voda podnimaetsya,
v drugih opuskaetsya, - zametil Robert.
My dolgo stoyali nad temnym otverstiem.
- Nemnogo pogodya zaglyanem syuda eshche, - skazal ya. - Posmotrim, izmenitsya
li chto-nibud'. A teper'... gde... Ty govoril, chto otkryl eshche chto-to?
- Nikakoe eto ne otkrytie, - otvetil Robert. - Poshli.
Naskol'ko ya mog sorientirovat'sya, my nahodilis' v central'noj chasti
etogo ogromnogo zala. Vblizi ego sten svetyashchiesya perepleteniya shli dovol'no
nizko, tak chto mestami zagorazhivali dorogu, no zdes' oni sozdavali
vysokie, nepreryvno mercayushchie svody. V etom nepostoyannom, no sil'nom svete
pered nami otkrylas' kruglaya vpadina, dno kotoroj lezhalo primerno na metr
nizhe togo mesta, gde my ostanovilis'. Posredi vysilos' vnushitel'nyh
razmerov sooruzhenie; nichego podobnogo ya nikogda ne videl. Verhnyaya chast'
byla pohozha na vypuklyj zerkal'nyj shchit, na kotorom igrali umen'shennye
otrazheniya ognej; etot shchit voznosilsya na shishkovatyh kolonnah, sdvinutyh
vplotnuyu, tak chto mezhdu nimi vryad li mozhno bylo prosunut' palec. Oni
izluchali mutnyj zheltovatyj svet.
- Ty byl vnizu? - obernulsya ya k Robertu.
- Net.
- Davaj spustimsya.
Po naklonnomu krayu my soskol'znuli na dno uglubleniya. Teper' ono
kazalos' kol'cevym zhelobom; ya mog ohvatit' vzglyadom tol'ko ego chast' -
ostal'noe zaslonyala vysivshayasya v centre gromada. YA reshil obojti ee vokrug.
CHerez neskol'ko shagov Robert ostanovilsya i pozhalovalsya na golovokruzhenie.
Mne tozhe bylo ne po sebe. Podderzhivaya drug druga, my podoshli k yantarno
tleyushchim kolonnam i uselis' u ih osnovaniya. Robert prilozhil ko lbu
metallicheskuyu rukoyat' nozha.
- Mne uzhe luchshe, - skazal on, otkryvaya glaza. - Ne mozhet byt', chtoby my
popali syuda sluchajno. - On polozhil nozh ryadom s soboj. - Tvoi krysy, vhodya
v labirint, tozhe... - On zamer s poluotkrytym rtom. - Labirint! Labirint!
- povtoril on chut' slyshno.
YA namerenno gromko rassmeyalsya.
- Robert, ty neispravim. Gde zdes' labirint? |tot kol'cevoj zhelob? Gde
zdes' mozhno zabludit'sya? Vybirat' dorogu? Snova tvoi analogii - snachala
makaka, teper' krysy - net, moj dorogoj... CHto eto?! - voskliknul ya
vnezapno.
Robert v eto vremya tyanulsya k nozhu. My oba smotreli na etot dlinnyj nozh
s metallicheskoj ruchkoj, on lezhal v zheltom svete u osnovaniya kolonny, i
vdrug ona nachala stremitel'no razgorat'sya, nozh zapylal ognem, otrazhennym v
klinke, a potom stal serym, potom prozrachnym i rastayal. Ischez... Robert,
pytavshijsya shvatit' ego, szhal pustuyu ladon'. Ne izdavaya ni zvuka, kak
zavorozhennye, smotreli my na pustoe mesto. Menya snova ohvatilo nepriyatnoe
oshchushchenie, kak pri nachale morskoj bolezni. YAntarnoe siyanie kolonny medlenno
blednelo... Na prezhnem meste poyavilas' prozrachnaya udlinennaya ten',
okrasilas' serebrom... i vot nozh lezhal, kak i ran'she, spokojno otrazhaya
svet.
Robert ne reshalsya protyanut' ruku, i ya vzyal nozh. Metall byl teplyj,
slovno nagretyj prikosnoveniem k telu. My medlenno posmotreli drug na
druga.
- Opticheskij obman... - zagovoril ya, ne verya sobstvennym slovam.
Robert molcha oglyadel kolonnu, pritronulsya k nej rukoj, vdrug rezko,
ispuganno povernul ko mne lico.
- CHto?..
- Slushaj!
YA uslyshal slabyj stuk... otzvuk shagov. Robert mgnovenie sidel
nepodvizhno, opredelyaya, otkuda donosyatsya zvuki, vskochil i poshel tuda. YA za
nim. SHagi vperedi na sekundu stihli... poslyshalis' snova, toroplivye, kak
budto kto-to ot nas ubegal. My pobezhali oba, Robert na tri shaga vperedi.
Vdrug iz-za povorota pokazalis' spiny dvuh begushchih, kak i my, lyudej. Odin
- on byl na polgolovy vyshe - tyanul za ruku drugogo, tot, kazalos',
upiralsya. Udivlenie slovno paralizovalo menya, ya zamedlil shag,
ostanovilsya... te obernulis'... my smotreli drug na druga. Tot, chto
ponizhe, byl Robert. Tot, kotoryj ego tyanul, - ya sam. Robert - tot, drugoj,
- ispuganno vskriknul i brosilsya bezhat', a nastoyashchij Robert, zastyvshij
bylo v dvuh shagah ot menya, pognalsya za nim. Vtoroj chelovek, pohozhij na
menya, kak otrazhenie v zerkale, vse eshche stoyal; kogda Robert probegal mimo,
on popytalsya shvatit' ego za ruku i kriknul chto-to, chego ya ne ponyal, no
Robert uvernulsya i ischez za povorotom; tot sejchas zhe kinulsya za nim. Mozhet
byt', sekund desyat' ya stoyal odin, potom pobezhal za nimi. YA ne uspel
sdelat' i shaga, kak poslyshalsya shum bor'by, sdavlennyj ston i grohot.
Zametalos' eho, vozvrashchaya plaksivye, vihryashchiesya golosa so vseh storon
srazu. YA uvidel Roberta. On polulezhal u zheltovatoj mercayushchej kolonny i
derzhalsya za gorlo. YA zadel nogoj za kakoj-to predmet - nozh. On kasalsya
ostriem nebol'shogo pyatna. YA mashinal'no naklonilsya i podnyal ego. Ostrie
bylo vymazano chem-to lipkim, temnym. YA vzglyanul na Roberta. On sidel,
massiruya sebe gorlo. Popytalsya chto-to skazat'. Nachal kashlyat' i
otplevyvat'sya, potom, umolyayushche glyadya na menya, prosheptal:
- On... on dushil menya...
- CHto proizoshlo?
- YA ne hotel! Dumal, eto kakoj-to prizrak, obmanka... Hotel tol'ko
uvidet' ego vblizi, kosnut'sya...
Snova zakashlyalsya. Vdrug vskochil i medlenno, sgorbivshis', podoshel ko
mne. Dolgo smotrel mne v lico steklyannymi glazami.
- Kto ty takoj?! Kto ty takoj?! - kriknul on strashnym golosom.
YA shvatil ego za ruku; nekotoroe vremya my borolis'. Kogda on poproboval
kusat'sya, ya udaril ego. On upal na koleni.
- Voz'mi sebya v ruki, ty, tryapka! - kriknul ya.
YA vse eshche derzhal ego i pochuvstvoval, chto ego myshcy rasslabilis'.
- Bezhim otsyuda... bezhim, - bormotal on, ne glyadya na menya.
- Sejchas pojdem. Sejchas! No ty derzhis', Robert! Vyshe golovu! Rasskazhi,
kak eto bylo, no spokojno, ponimaesh'?
- YA bezhal za nim, bystree, chem on, dognal ego zdes'... shvatil szadi za
rubashku, togda on vcepilsya mne v gorlo; Nachal dushit' i... i...
- Dal'she!
- YA udaril...
- Nozhom?
- Da. On upal, togda podbezhal ty i podnyal ego...
- Kak eto ya?
- Nu, ty! Ty pribezhal, podnyal ego na ruki i poshel tuda, - on pokazal v
protivopolozhnuyu storonu, - a potom... potom snova prishel, no uzhe bez
nego...
- |to byl ne ya, a tot... Vprochem, sejchas ne vremya. Vstan'! Kak ty sebya
chuvstvuesh'? Idti mozhesh'?
- Mogu... Da, mogu.
Robert sudorozhno glotnul.
- Davit...
- Pokazhi.
YA osmotrel ego sheyu; s obeih storon krasneli otpechatki pal'cev. "Mozhet,
eto son?" - mel'knulo u menya v golove. YA vyter krov' s nozha, pristavil ego
k bedru i nazhal. Kogda bol' stala ostroj, otnyal nozh. Net, eto ne byl son.
- Temneet... - skazal Robert.
YA podnyal golovu. Dejstvitel'no, ogni vverhu, nad nami, krasneli, no
zato v glubine kolonny, u kotoroj my stoyali, v ee utolshcheniyah plameneli
sgushcheniya medovogo cveta. |tot ogon' vse usilivalsya. Pochemu-to ego
narastayushchij blesk pokazalsya mne pozharom, bushuyushchim za steklyannoj obolochkoj.
- Poshli! - pozval ya i vdrug oshchutil golovokruzhenie. YA ne mog dvinut'
nogami, takie oni stali tyazhelye. I uslyshal hriplyj golos Roberta:
- Net sil... Karl...
Obeimi rukami vcepivshis' v besformennuyu kolonnu, drozha vsem telom, on
medlenno spolzal vniz, upal na koleni. ZHar razryval mne viski; prishlos'
poskoree sest', pochti upast'; kazalos', chto pod nogami net opory, chto menya
kuda-to neset. V glazah vse plyasalo. "Korabl' startuet, - mel'knula mysl',
- uletayut... zabiraya nas s soboj!" No v svoem strannom davyashchem bessilii ya
ne pochuvstvoval straha. YA ne byl uzhe sposoben ni na kakuyu mysl'. Lezha
ryadom s Robertom, slyshal stremitel'nye udary serdca, razryvayushchie grud', a
siyanie nad nami vse usilivalos', vsya eta amorfnaya konstrukciya gorela,
slovno ob®yataya plamenem. YA zakryl glaza i okonchatel'no poteryal chuvstvo
vremeni i prostranstva. Potom nachal medlenno prihodit' v sebya. YA oblivalsya
potom, ryadom blestelo lico Roberta, on dyshal otkrytym rtom.
- Ujdem! Ujdem otsyuda! - prohripel ya, vstavaya s ogromnym usiliem.
Myshcy moi drozhali, no ya uzhe mog idti. Robert byl slabee. YA podper ego
plechom, i my dvinulis' k krutoj stenke zheloba, chtoby vernut'sya v zal, iz
kotorogo my prishli, nuzhno bylo podnyat'sya vsego na metr, no ya somnevalsya,
chto v nashem sostoyanii my s etim spravimsya. Blesk uzhe ugas, prevrativshis' v
slaboe svechenie, kogda ya uslyshal szadi shagi. Menya ohvatil uzhas, ya potyanul
Roberta za soboj, a on podnyal golovu, prislushivayas', i vydohnul:
- Bezhim!
My pobezhali. SHagi za nami tozhe stali bystree. Oni byli sovsem ryadom.
Robert, derzha menya za ruku, bystro obernulsya. YA tozhe vzglyanul nazad. Tam
stoyali dvoe lyudej. Prezhde chem ya razglyadel ih lica, ya ponyal, chto uvizhu nas
samih, chto dvojnik Roberta brositsya v pogonyu za moim tovarishchem, chto
razygraetsya - tol'ko s peremenoj rolej! - scena, kotoruyu ya uzhe raz
perezhil. Vse eto proneslos' u menya v golove kakoj-to oslepitel'noj
vspyshkoj, a "moj" Robert s iskazhennym licom nachal ubegat', tot pobezhal za
nim. "Stoj! Stoj!" - kriknul ya, protyanul ruku, no on uvernulsya. Tot,
vtoroj, smotrel na menya, a ya na nego, i vdrug ya vspomnil, chto, stoya tam,
gde on sejchas, ya videl, chto moj dvojnik kolebletsya. Potom menya kol'nula
mysl' o Roberte, i ya kinulsya za nim, on uzhe ischez vmeste so svoim
presledovatelem. YA podbezhal, kogda oni, scepivshis', lezhali pod kolonnoj.
Odin utknulsya mne v grud' - krov' zalivala ego rubashku. YA podnyal ego, kak
peryshko, i, izo vseh sil prizhimaya k sebe, pobezhal dal'she. YA nessya kak
sumasshedshij, mne kazalos', chto, esli ya vynesu ego otsyuda, esli vyberus' iz
etogo bezumnogo kol'ca, vse budet v poryadke, i, ubegaya na podlamyvayushchihsya
nogah, s nepodvizhnym Robertom, ya prizhimal ego k sebe, slovno takim
sposobom mog ostanovit' ego krov', skvoz' rubashku zhgushchuyu mne telo.
Nekotoroe vremya ya slyshal za soboj topot... potom stalo sovershenno tiho.
Sily menya pokinuli. SHatayas', ya ulozhil obmyakshee telo u podnozhiya kolonny.
Krov' iz rany uzhe ne shla. YA vse-taki sodral s Roberta rubashku, razorval ee
i nachal perevyazyvat' emu grud'. Poluchalos' ploho, ya nikak ne mog zatyanut'
uzel tryasushchimisya rukami. Vnezapno Robert otkryl glaza.
- |to ty?.. - skazal on tiho. - Snimi masku...
- CHto ty govorish'?! Molchi, lezhi spokojno!
- Proshu tebya, snimi masku... - povtoril on, opuskaya veki. - V
laboratorii... Karl nadeval masku... chtoby krysa v labirinte... ne mogla
ugadat', idet li ona po pravil'noj doroge, no ya... ya ne dolzhen... snimi,
proshu tebya...
- Tebe pomereshchilos', Robert... U menya net maski, i my ne v laboratorii,
a na etom korable... ty ved' znaesh'... Tebe nemnogo ne povezlo, no ne
bojsya... vse budet horosho, - toroplivo bormotal ya, sklonyayas' nad nim.
On molchal, glaza ego byli zakryty. YA prinik k ego grudi. Ne uslyshal
nichego. Snova i snova prizhimal uho k obnazhennomu telu. Nichego. YA podnyal
ego. Tryahnul za plechi - golova svalilas' nabok. YA opustil ego, ohvatil
rukami ego viski i pochuvstvoval, chto on holodeet. YA sel okolo nego,
polozhil podborodok na ruki i zastyl v nepodvizhnosti. Svetyashchijsya svod nad
nami ugasal, kolonny izlivali purpurnoe siyanie, ono tozhe stanovilos' vse
temnee. YA slovno pogruzilsya v krovavuyu tuchu. Svet medlenno ostyval, serel,
delalsya pepel'nym. YA uzhe davno slyshal kakoj-to rovnyj shum, no ne obrashchal
na nego vnimaniya. Vdrug chto-to prikosnulos' k moej noge i otstupilo. Skoro
prikosnovenie povtorilos', ono bylo holodnoe. YA mashinal'no podnyal golovu.
Voda. Ona zalivala vpadiny v polu, podnimalas' millimetr za millimetrom. V
polnom ocepenenii ya smotrel na blestyashchuyu izvilistuyu, prodvigayushchuyusya vpered
polosku. Voda vse pribyvala, ona pokryla uzhe moi nogi. YA hotel podnyat'
Roberta, chtoby ego ne zatopilo, no nichego ne sdelal, sidel nepodvizhno, a
voda medlenno podbiralas' k grudi... Zatoplennoe osnovanie kolonny snova
zasiyalo; ona odna eshche pylala v sgushchavshemsya sumrake. Svet oslepil menya, ya
zazhmurilsya. Serdce opyat' razryvalos', navalilas', pridavila strashnaya
tyazhest'... Vdrug chernyj ledyanoj vodovorot sorval menya s mesta i poglotil.
Bol'she ya ne pomnyu nichego.
Ochnulsya ya - cherez neskol'ko nedel', kak ya potom uznal, - v monreal'skoj
gorodskoj bol'nice. Sapery, ob®ezzhavshie na motornyh lodkah severnyj bereg
ozera cherez dva dnya posle katastrofy, zametili na vode cheloveka -
polurazdetogo, bez soznaniya. |to byl ya. Sledov Roberta nikto ne obnaruzhil.
Neskol'kimi dnyami pozzhe rybaki nashli v kamyshah zapadnogo berega ostatki
nashej lodki; eto mesto udaleno ot linii, po kotoroj my plyli cherez ozero,
na neskol'ko desyatkov kilometrov po pryamoj. Dolgoe vremya vrachi ne
pozvolyali mne dazhe vspominat' o perezhityh sobytiyah. Mne skazali, chto ya
perenes tyazhelyj shok i bredil, poka lezhal bez soznaniya.
Vse to vremya, kotoroe ya provel v bol'nice, menya malo interesovalo, chto
delaetsya vokrug. Mne prishlos' zanovo uchit'sya hodit' - do takoj stepeni
utratil ya vlast' nad sobstvennym telom. V poslednie dni ya nachal zadavat'
voprosy; chtoby udovletvorit' moe lyubopytstvo, menya snabdili pachkoj gazet,
iz kotoryh ya uznal podrobnosti katastrofy.
Meteor, kotoryj my videli v noch' s 26 na 27 sentyabrya, upal v boloto,
raskinuvsheesya na ploshchadi v tysyachi gektarov, nachinaya ot severnogo berega
ozera. Nikakih ostatkov meteora najti ne udalos'; uchenye ob®yasnyali eto
tem, chto ogromnaya energiya udara prevratila raskalennuyu massu v gaz,
kotoryj, rasshiryayas', povalil les v radiuse desyatkov mil' i vyzval
mnogochislennye pozhary. Poetomu v techenie mnogih dnej nel'zya bylo
priblizit'sya k centru katastrofy. Issledovaniya provodilis' s samoletov i
gelikopterov. Odin iz nih my s Robertom, po-vidimomu, i slyshali iz-pod
ogromnoj tuchi tumana, zakryvshego togda vsyu severnuyu chast' ozera.
Specialisty po meteoram prishli k edinodushnomu mneniyu, chto povtorilas'
istoriya znamenitogo sibirskogo bolida. Prevrashchennyj v gaz meteorit
ognennym stolbom vonzilsya v verhnie sloi atmosfery i polnost'yu v nej
rastvorilsya. V to zhe vremya vzryvnaya volna udarila v bolota i obrazovalas'
ogromnaya vpadina, kotoruyu v techenie sutok zapolnili vody ozera, sozdavaya
novyj zaliv, tak chto istinnoe mesto padeniya nahoditsya pod vodoj na glubine
v neskol'ko desyatkov metrov, okruzhennoe bolotistymi ostrovami.
To, chto ya rasskazal o svoih perezhivaniyah, bylo priznano plodom
gallyucinacii. Kogda my plyli po ozeru - ob®yasnyali mne, - nas podhvatil
moshchnyj potok vody, napolnyavshej obrazovavshuyusya v moment udara voronku,
lodka zatonula, a my stali igrushkoj voln. Robert utonul, menya zhe vybrosilo
centrobezhnoj siloj k beregu. YA proboval sporit'. Utverzhdal, chto chelovek,
poteryavshij soznanie, ne mozhet proderzhat'sya na vode neskol'ko chasov - a
imenno spustya takoe vremya menya vylovili. Vrachi pritvoryalis'
zainteresovannymi i so vsem soglashalis'. Nakonec ya ponyal, chto nikto ne
prinimaet moi slova vser'ez.
Do vesny ya probyl na yuge; u menya byl otpusk dlya popravki zdorov'ya,
kotoryj mne lyubezno predostavil rektor Blesberi. Pered samym koncom
otpuska ya sel v poezd i poehal v Richmond - tam v dal'nem predmest'e, vdali
ot avtostrady, zhil moj staryj uchitel', slava kanadskoj psihologicheskoj
nauki, professor Gedshill. YA soobshchil emu telegrammoj o svoem priezde i
rannim aprel'skim utrom ochutilsya v malen'kom domike professora.
Sidya v tesnom kolyuchem trostnikovom kreslice, ya rasskazyval o svoih
priklyucheniyah. Professor uzhe slyshal o nih. SHag za shagom, chas za chasom ya
rasskazal emu vse. Zakonchil i, stisnuv zuby, zhdal, chto skazhet on.
- Hochesh' uslyshat' moe mnenie? - sprosil on tiho. - Togda snachala skazhi,
chto ty sam ob etom dumaesh'.
- Dumayu, chto eto bylo, - skazal ya nastojchivo, glyadya na svoi ruki,
sceplennye na kolene.
- Konechno. No ty proboval eto kak-to uporyadochit', ponyat'?
- Da. YA mnogo chital... Iskal v knigah... govoril s fizikami i o
mehanizme nekotoryh yavlenij dogadyvayus'... Vo vsyakom sluchae, ob ih
fizicheskom mehanizme. Techenie vremeni tol'ko v opredelennyh usloviyah,
takih, kak zemnye, yavlyaetsya ravnomernym i odnonapravlennym. Izmeneniya
gravitacii mogut ego uskoryat' libo zamedlyat'. Vozmozhno, dlya teh sushchestv
vremya - primerno to zhe, chto dlya nas prostranstvo... Oni mogut modelirovat'
ego, formirovat' ego hod... Kakaya-to arhitektura vremeni - tak ya sebe eto
predstavlyayu. Dumayu, chto my popali v labirint vremeni. |pizod s nozhom: v
usilivayushchemsya gravitacionnom pole potok vremeni nachal tech' bystree, no
tol'ko v odnoj tochke, i nozh ushel ot nas, kak by prygnul v budushchee, a
potom, kogda eto yavlenie ohvatilo i nas, my ego "dognali"... YA prochel u
Vejlya o teoreticheskoj vozmozhnosti tak nazyvaemoj "petli vremeni".
Normal'no est' edinstvennoe nastoyashchee, nepreryvno stanovyashcheesya proshlym -
snachala blizkim, potom vse bolee otdalennym. Nu, a v "petle vremeni" mozhno
pervyj raz prozhit' sem' chasov, vtoroj - vosem'... Tut vremya nachinaet
otstupat', snova - eshche raz - budet sem'... I esli chelovek okazhetsya v tom
zhe meste, gde on byl v sem', - mozhet vstretit' samogo sebya. V etot moment
sushchestvuet dva secheniya nastoyashchego... Odno - rannee, drugoe - pozdnejshee.
My byli v tom meste dvazhdy: pervyj raz, kogda voshli v "petlyu vremeni" i
vstretili samih sebya, postarevshih na chas, a potom, kogda petlya zamknulas',
vtoroj raz... postarevshie na tot zhe chas, my videli snova samih sebya. Raz s
odnoj storony... raz s drugoj... Sledstviya i prichiny somknulis',
obrazovali kol'co... Oshchushchenie tyazhesti, poterya sil, zhar - eto iz-za
stremitel'nogo rosta gravitacii, kotoryj iskrivlyal hod vremeni. Tak ya sebe
eto ob®yasnyayu. No chemu eto dolzhno bylo sluzhit', chto oznachalo - ne znayu.
- Da... ya dumal o chem-to v etom rode, - skazal professor. - A chto stalo
s korablem? I kak ty iz nego vybralsya?
- Ne postigayu. Mozhet byt', oni prosto uleteli. Dopustim, ponyali, chto
Zemlya ne yavlyaetsya dlya nih ob®ektom, dostojnym dal'nejshego issledovaniya.
Ili prenebregli nami... Reshili, chto my nedostatochno razvitye sushchestva...
Professor smotrel na menya golubymi glazami, kotoryh ne izmenila
starost'.
- |togo ne bylo, Karl. Korabl' dolzhen byl podnimat'sya na vidu
ekspedicij, prochesyvayushchih ozero. Okrestnosti nepreryvno patrulirovalis'
samoletami i gelikopterami, a na yuzhnom beregu rabotali radiolokacionnye
stancii - zondirovali tuman. Esli posadka byla chem-to vrode kataklizma -
pod akkompanement ognya, vzryvov, zemletryasenij, to i start ne mog projti
nezamechennym! Odnako sejsmografy i drugie registriruyushchie pribory molchali.
Ne zamecheno nichego... YA informirovan tochno, Karl. |to navernyaka.
YA opustil golovu.
- Ponimayu. Znachit, vy tozhe dumaete, professor, chto...
- Net, moj dorogoj. Est' eshche odna vozmozhnost'. Tol'ko odna. Drugoj ya ne
vizhu.
YA podnyal golovu. Professor, ne glyadya na menya, poglazhival konchikami
pal'cev poverhnost' stola.
- CHto skazal tvoj drug pered smert'yu? "Snimi masku" - tak? YA verno
zapomnil? I eshche: "Karl nosil masku v laboratorii, no eto dlya krys..." Ty
ponyal, chego on hotel?
YA molchal, udivlennyj.
- Ne ponyal! Dumal, eto bessmyslica? On bredil, verno, no v ego slovah
byl smysl, i ochen' ser'eznyj. On obrashchalsya k etomu sushchestvu, prosil ego
pokazat' svoe nastoyashchee lico; on ne hotel umirat', nichego ne ponimaya, -
kak krysa... Mne kazhetsya, ya znayu, kakim bylo nastoyashchee lico Sushchestva... Vo
vsyakom sluchae, v chasy, kogda vy bluzhdali tam, v temnote. YA sklonen prinyat'
koncepciyu tvoego priyatelya. Imeyu v vidu "bryuho Leviafana". Da, eto mog byt'
odin organizm, zaklyuchennyj v metallicheskuyu skorlupu. |to ne edinstvennyj
vozmozhnyj variant, no po-vidimomu, samyj prostoj. Kolodec, kotoryj vy
obnaruzhili... Temnyj kolodec s zerkalom vody. Naklonnaya shahta, v kotoroj
podnimalas' voda; podnyalas' i nachala zalivat' uglublenie, gde vy byli pod
konec. |ta voda navodit na mysl'... Nu, zatem nekotorye yavleniya, kotorye
ty nablyudal v etom svetyashchemsya mire... Ty govoril o sonnoj pul'sacii
ognej... Ob ugasanii... Pomnish'?
- Da. Da. CHto-to nachinaet proyasnyat'sya. Vy dumaete, chto... CHto etot
korabl' byl neispraven? CHto proizoshla avariya?
- Avariya? Delo ser'eznej... Sushchestvo s inoj planety, ogromnoe, zapertoe
v svoem korable, kotoryj ne vyderzhal stremitel'noj posadki... Vozmozhno,
nepredvidennye posledstviya soprikosnoveniya s atmosferoj... Libo rezkoe
ohlazhdenie v vodah ozera. Pancir', raskalennyj do etogo treniem, lopnul.
CHto popalo vnutr' cherez treshchiny?
- Voda...
- Net, moj dorogoj. Vozduh! Vy ved' mogli dyshat'! A potom uzhe voda.
Tryasina medlenno rasstupalas' pod gigantskoj massoj, pogloshchala ee.
Ponimaesh'? Gasnushchie ogni... Smena cvetov... Dumayu, eti chudesa tvorilis'
tam ne v vashu chest'...
- Kak zhe... A... a te kukly? - edva vygovoril ya.
- Dejstvitel'no, zagadochno. No i zdes' proyavilas' nekotoraya
posledovatel'nost': kukla byla pohozha na vas. Potom vy vstretili samih
sebya. CHto eto oznachalo? YA ne reshayus' svyazyvat' eti elementy zhestkoj
logicheskoj cep'yu. Vozmozhno, oni byli sledstviem znakomstva s kakimi-to
sushchestvami, napominayushchimi zemnye... Mozhet byt', dejstvovali tol'ko organy
ili sistemy vtorostepennye, podchinennye glavnomu, kotoryj uzhe teryal vlast'
nad nimi... No mozhet byt', on sam predprinyal etu probu... Ili eto bylo
nachalo, kak by pervye bukvy, za kotorymi nichego ne posledovalo, potomu chto
tot, kto hotel govorit', uzhe ne mog nichego skazat'. |tot koloss medlenno
utopal v tryasine: ogni stanovilis' vse raznoobraznee - krasneli, bledneli,
ne pravda li? Feericheskoe dejstvo, fenomeny, sovershenno nepohozhie na vse,
nam izvestnoe, ih nepostizhimye svojstva... A ved' oni skladyvalis' v
kartinu, takuyu blizkuyu nam, takuyu znakomuyu!.. On umiral. Karl! |to byla
agoniya.
U menya perehvatilo gorlo, ya ne mog vydavit' iz sebya ni zvuka, a
professor prodolzhal s blednoj ulybkoj:
- Zvezdnyh prishel'cev, poseshchayushchih nashu planetu, my predstavlyaem sebe
triumfatorami, sposobnymi vse predusmotret', beskonechno mudrymi
pokoritelyami kosmicheskih prostranstv, a ved' oni sushchestva zhivye i
oshibayushchiesya, kak my, i tak zhe, kak my, obladayushchie iskusstvom smerti.
Nastupilo molchanie.
- A kak ya vybralsya ottuda? - sprosil ya nakonec.
- Agoniya usilila i iskazila ego vnutrennie processy, rezko uskorila hod
vremeni i, kogda tvoyu tyur'mu pochti zatopilo, spasla tebya, tak kak ty
okazalsya vybroshennym vo vremeni daleko, na chasy vpered... A kogda eti
chasy, prodolzhavshiesya dlya tebya neskol'ko mgnovenij, proshli, ty okazalsya na
volnah. Ponimaesh'?
- I znachit?..
- Da. Zatyanutyj poluzhidkim bolotom, tam, v glubine vod, v tolshche ila,
pod plastami gniyushchih rastenij, v svoem raskolovshemsya korable pokoitsya
prishelec so zvezd.
Last-modified: Wed, 11 Apr 2001 20:45:14 GMT