Ocenite etot tekst:



                      Trilogiya o Ekaterine Medichi - 2


     -----------------------------------------------------------------------
     Hol't V. Madam Zmeya; Otravitel'nica (nachalo).
     Hol't V. Otravitel'nica (okonchanie); Koroleva-rasputnica.
     Perevod A.E.Gerasimova, 1996. - Krasnodar: Kn. izd-vo, 1996.
     OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 14 sentyabrya 2003 goda
     -----------------------------------------------------------------------

     Imya  Viktorii  Hol't  stalo populyarnym bukval'no v schitannye dni, kogda
odna  za  drugoj poyavilis' knigi etoj izvestnoj vo mnogih stranah anglijskoj
pisatel'nicy,  izdavavshej  takzhe romany pod psevdonimami Filippa Karr, Dzhejn
Plejdi.
     "Madam  Zmeya".  "Otravitel'nica"  i  "Koroleva-rasputnica" (trilogiya) -
romany   ne   stol'ko  istoricheskie,  skol'ko  lyubovnye.  Hotya  zapominayutsya
tochnost'yu  detalej,  harakterov,  opisaniem  byta  i  semejnyh otnoshenij. I,
konechno,  obrazom  glavnoj  geroini  Katrin,  Ekateriny  Medichi,  ital'yanki,
stavshej  francuzskoj  korolevoj,  strastno  zhazhdushchej  lyubvi  korolya Genriha,
vlasti i... smerti sopernicy Diany de Puat'e.
     Istoricheskij    roman-trilogiya    ("Madam    Zmeya",   "Otravitel'nica",
"Koroleva-rasputnica")  -  odin iz samih interesnyh sredi prinadlezhashchih peru
zamechatel'noj  anglijskoj  pisatel'nicy  Viktorin  Hol't,  i  ego zhanr mozhno
opredelit' kak lyubovno-priklyuchencheskij.
     Neuemnaya  zhazhda vlasti, stremlenie pravit' stranoj, rukovodya dejstviyami
svoih  detej,  kovarstvo  korolevy-materi,  Ekateriny Medichi, stali prichinoj
mnogih  zagadochnyh i strashnyh prestuplenij vo Francii vo vtoroj polovine XVI
veka.




                                Glava pervaya
                                Glava vtoraya
                                Glava tret'ya




     Malen'kaya  devochka  stoyala  na  kolenyah  na  divane pered oknom v svoih
pokoyah  v  zamke  Plessi-le-Tur;  ona pechal'no smotrela na zalityj solnechnym
svetom   dvor.   Ona   nenavidela   etot  zamok,  kazavshijsya  ej  mrachnym  i
bezradostnym.
     - YA - plennica, - proiznesla ona vsluh.
     ZHenshchina,  pogloshchennaya  vyshivaniem, lish' prichmoknula v otvet; ona sidela
spinoj  k  oknu  i  devochke,  chtoby solnechnye luchi padali na vyshivku. Ona ne
hotela  vstupat'  v  spor  s  ZHannoj; dvenadcatiletnij rebenok obladal stol'
horosho   podveshennym   yazychkom,  chto  dazhe  ee  repetitor  vozderzhivalsya  ot
slovesnyh  batalij  s  malen'koj govorun'ej; umnaya i nahodchivaya ZHanna vsegda
vyhodila  iz  nih pobeditel'nicej. CHto kasaetsya madam de Silli, bejlifa Kana
i  nastavnicy ZHanny, to ona znala, chto ne v silah sorevnovat'sya s devochkoj v
krasnorechii.
     - YA  slyshu  inogda  po  nocham,  -  prodolzhila ZHanna, - kak voet veter v
lesu.  YA  dumayu,  eto  stonut  dushi  teh,  kto  umer  v  mucheniyah,  ne uspev
pomirit'sya s Gospodom. Ty soglasna so mnoj, |jme?
     - Erunda!  -  voskliknula  |jme de Silli. - Ty sama tol'ko chto skazala,
chto eto voet veter.
     - My  nahodimsya  v  tyur'me,  |jme. Neuzheli ty etogo ne chuvstvuesh'? |tot
zamok  byl  svidetelem  mnogih  stradanij,  ya ne mogu byt' zdes' schastlivoj.
Vspomni  o  plennikah  moego predka, o zheleznyh kletkah, v kotoryh on derzhal
ih...  stol'  tesnyh,  chto  uzniki  ne  mogli  dvigat'sya; oni ostavalis' tam
dolgie  gody.  Podumaj  o  muchenikah, podvergavshihsya pytkam v etom mrachnom i
uzhasnom  meste.  Posmotri  na  etu zhivopisnuyu reku. V nej bezzhalostno topili
lyudej.  Kogda  ya vyhozhu iz zamka v sumerki, mne mereshchatsya tela poveshennyh na
derev'yah.
     - Ty slishkom mnogo dumaesh', - skazala |jme.
     - Kak  mozhno  slishkom  mnogo dumat'? - prezritel'no sprosila ZHanna. - YA
reshila,  chto  ne  ostanus'  zdes'.  Sbegu  otsyuda k moim roditelyam. Pochemu ya
dolzhna nahodit'sya vdali ot nih?
     - Potomu  chto  takova  volya korolya Francii. CHto, po-tvoemu, proizojdet,
esli  ty ubezhish'? Esli by tebe udalos' dobrat'sya do navarrskogo dvora tvoego
otca,  v chem ya sil'no somnevayus', chto, dumaesh', sluchilos' by? YA mogu skazat'
tebe. Tebya otpravili by nazad.
     - Vozmozhno,   net,  -  skazala  ZHanna.  -  Esli  by  moj  otec,  korol'
Navarrskij,  okazalsya tam, on by spryatal menya. YA znayu, chto on hochet, chtoby ya
nahodilas' ryadom s nim.
     - No  tvoj  dyadya zhelaet, chtoby ty zhila zdes'. Ty zabyla o tom, chto on -
korol' Francii?
     - Vot uzh eto dyadya Francisk nikomu ne pozvolit zabyt'.
     ZHanna  ulybnulas'; ona lyubila svoego dyadyu, hotya i obizhalas' na nego. On
byl  krasivym,  ocharovatel'nym; kogda ona prosila vernut' ee k roditelyam, on
lish'  ulybalsya,  no  ne  serdilsya na devochku. Ona znala, chto on hotel, chtoby
ona ostavalas' v zamke.
     - Kogda  ya  vizhu  krest'yanskih  detej,  zhivushchih  so  svoimi materyami, ya
zaviduyu im, - skazala ZHanna.
     - Nichego  podobnogo!  -  vozrazila  |jme.  -  Tebe lish' kazhetsya, chto ty
zaviduesh'  im.  Predstav'  sebe,  kakie chuvstva ty ispytala by, uslyshav, chto
zavtra ty poteryaesh' svoe polozhenie? Tebe by eto ponravilos'?
     - Vovse  net.  No tem ne menee ya hochu uvidet' mamu. Rasskazhi mne o nej,
|jme.
     - Ona ochen' krasiva; korol' Navarrskij lyubit i uvazhaet ee...
     - Korol'  Francii  tozhe obozhaet ee, - perebila zhenshchinu ZHanna. - Kogda ya
byla  malen'koj,  ya  chasto  prosila  tebya rasskazat' mne o tom, kak moya mama
otpravilas'   v   Madrid   i  vyhodila  bol'nogo  dyadyu  Franciska,  plennika
ispanskogo korolya.
     - YA horosho eto pomnyu, - ulybnulas' |jme.
     - No,  -  prodolzhila  ZHanna,  -  ty schitaesh', chto zhenshchina dolzhna lyubit'
brata sil'nee, chem muzha i sobstvennogo rebenka?
     Vnezapno  lico  |jme  stalo  rozovym;  ona podzhala guby. Ona delala tak
vsegda, kogda ne zhelala otvechat' na zadannyj ej vopros.
     - Tvoya  mat'  -  velikaya  koroleva,  -  skazala  |jme.  -  Ona  - samaya
blagorodnaya zhenshchina Francii...
     - Znayu,  dorogaya  |jme,  no  my  govorili  o  drugom. Dolzhna li zhenshchina
lyubit'  brata  bol'she,  chem  muzha  i  rebenka?  Vot  chto ya sprosila. I ty ne
osmelilas'  otvetit' mne. Esli by moya mama proyavila nastojchivost', ona mogla
by  ostavit'  menya  u sebya. Dyadya Francisk ustupil by ee mol'bam, on ne mozhet
otkazat'  ej  ni  v  chem.  No ona lyubit brata i bol'she vsego na svete zhelaet
radovat'  ego,  poetomu,  kogda  on  govorit:  "YA hochu, chtoby tvoya doch' byla
uznicej  v  moem  uzhasnom  mrachnom  zamke",  moya mama otvechaet: "Pust' budet
tak". U nee net sobstvennoj voli. Ty sama tak govorila.
     - Vse   poddannye   korolya   dolzhny   emu  podchinyat'sya.  Dazhe  koroleva
Navarrskaya yavlyaetsya poddannoj korolya Francii.
     ZHanna  v razdrazhenii vskochila s divana. Inogda privychka |jme uklonyat'sya
ot  otveta  besila ee. ZHanna byla emocional'noj devochkoj; ona legko vyhodila
iz  sebya  i  bystro  uspokaivalas'. Glupo pritvoryat'sya, kogda vsem izvestno,
kak obstoyat dela v dejstvitel'nosti!
     - Nenavizhu neiskrennost'! - voskliknula ona.
     - Mademuazel',  -  strogim  tonom  proiznesla nastavnica, - ya ne lyublyu,
kogda  deti  razvivayutsya  slishkom bystro. Ty znaesh' gorazdo bol'she, chem tebe
polezno znat'.
     - Lyubye   znaniya   polezny   cheloveku.  |jme,  ty  serdish'  menya  svoim
pritvorstvom.  Moi  roditeli lyubyat menya; dyadya zhelaet mne dobra. Vse eti gody
ya  toskovala  po  mame  i  pape,  no  menya  derzhali  vdali ot nih. Teper' ty
pytaesh'sya  predstavit' delo tak, budto moj dyadya, korol' Francii, i moj otec,
korol'  Navarrskij,  - luchshie druz'ya. Posmotri pravde v glaza. Oni nenavidyat
i  boyatsya  drug  druga.  Korol' Francii podozrevaet moego otca v tom, chto on
pytaetsya  vydat'  menya  zamuzh  za  Filippa Ispanskogo. Poetomu dyadya Francisk
derzhit menya zdes'. Sejchas on mozhet ne boyat'sya, chto menya otdadut ego vragu.
     Uvidev rasteryannost' v glazah nastavnicy, ZHanna zasmeyalas'.
     - O,  |jme,  ty  ne  vinovata. Ty sdelala vse, chtoby skryt' ot menya eti
fakty. No ty znaesh', chto ya nenavizhu pritvorstvo. I ne poterplyu ego zdes'.
     |jme pozhala plechami i snova zanyalas' vyshivaniem.
     - ZHanna,  -  skazala  ona,  -  pochemu  by  ne  zabyt' obo vsem etom? Ty
moloda.  Tebe  zdes'  horosho.  Ty  mozhesh'  ni  o  chem  ne  bespokoit'sya.  Ty
schastliva. V odin prekrasnyj den' ty okazhesh'sya so svoimi roditelyami.
     - Poslushaj! - zakrichala ZHanna. - YA slyshu zvuki rozhka.
     |jme,  vstav, podoshla k oknu. Ee serdce bilos' uchashchenno. Ostanavlivayas'
v  Ambuaze,  korol'  Francisk  obychno  zaezzhal  v  Plessi-le-Tur.  Inogda on
nanosil  korotkij  neoficial'nyj  vizit  svoej  plemyannice  v  soprovozhdenii
neskol'kih  priblizhennyh.  V  takie  dni  |jme  ispytyvala  strah, poskol'ku
ZHanna,  pohozhe,  zabyvala  o  tom, chto ee velikolepnyj i ocharovatel'nyj dyadya
byl  eshche i korolem Francii. Ona mogla byt' derzkoj, derzhat'sya neuvazhitel'no,
demonstrirovat'  chuvstvo  obidy. Esli korol' nahodilsya v horoshem nastroenii,
on  otnosilsya  k  takomu povedeniyu devochki snishoditel'no. No kto znaet, chto
proizojdet, esli on vozmutitsya?
     - Dvor sejchas v Ambuaze? - sprosila ZHanna.
     - YA etogo ne znayu.
     Oni  postoyali  neskol'ko sekund, glyadya na les, nachinavshijsya za zelenymi
sklonami  holma. Uvidev vsadnikov, priblizhavshihsya k zamku, ZHanna povernulas'
k svoej nastavnice.
     - Korol'  dejstvitel'no  ostanovilsya  v Ambuaze. Sejchas on napravlyaetsya
syuda, chtoby nanesti mne vizit.
     |jme polozhila drozhavshuyu ruku na plecho svoej podopechnoj.
     - Vedi sebya prilichno...
     - Esli  ty  hochesh',  chtoby  ya skazala emu o tom, kak ya schastliva zdes',
kak  dovol'na  svoej  zhizn'yu  vdali  ot roditelej, to znaj - ya ne budu vesti
sebya prilichno. Ne sobirayus' lgat'.


     Korol'  pozdorovalsya  so  svoej  plemyannicej  v roskoshnom zale, kotoryj
probudil  v  nem  vospominaniya.  Zdes'  Francisk  byl  obruchen s francuzskoj
princessoj  Klaudiej. Togda on ne byl uveren v tom, chto so vremenem syadet na
tron.  Ego  sestra  Margarita,  samaya dorogaya emu zhenshchina, obodryala v te dni
brata.  Kakoj  byla  by  ego  zhizn'  bez Margarity? On vsegda dumal ob etom,
glyadya  na  ee  doch'. On dolzhen lyubit' etogo rebenka. On by lyubil ZHannu, dazhe
esli  by  ona  ne  byla  docher'yu Margarity. Nesmotrya na svoi rezkie manery i
neposredstvennost'  v  razgovore,  devochka ne byla lishena obayaniya. Francisku
hotelos'  by,  chtoby  ona  v bol'shej stepeni unasledovala krasotu materi. On
sozhalel  o  tom, chto ZHanna pohodila na etogo starogo hitrogo negodyaya, svoego
otca, korolya Navarrskogo.
     Devochka  preklonila  koleno  i  pocelovala  ruku  korolya;  u  Franciska
dernulis'  guby.  On  vspomnil istoriyu, rasskazannuyu Margaritoj. Odnazhdy eta
devochka,  nahodyas'  v  durnom  nastroenii,  srezala  s vyshivki lica svyatyh i
zamenila  ih  lis'imi  golovami.  |tot  prostupok  pozabavil Franciska i ego
sestru.
     - Vstan',  malyshka,  -  skazal  on.  -  Ty  prekrasno vyglyadish'. Vozduh
Plessi, pohozhe, idet tebe na pol'zu.
     On  zametil,  kak  vspyhnulo  lico devochki. Emu nravilos' poddraznivat'
ee.
     - Net, Vashe Velichestvo, on vovse ne idet mne na pol'zu!
     Francisk  videl zamershuyu v otdalenii madam de Silli; zhenshchina drozhala ot
straha. CHto eshche skazhet eta devchonka?
     - Ty  udivlyaesh'  menya,  plemyannica. YA hotel pozdravit' madam de Silli s
tem, chto u tebya ochen' zdorovyj vid.
     - Vozduh rodnoj Navarry podoshel by mne luchshe, Vashe Velichestvo.
     - Kogda  ty  uslyshish'  horoshuyu  novost',  kotoruyu  ya  privez  tebe,  ty
perestanesh'  toskovat'  po vozduhu Navarry. YA priehal iz Ambuaza tol'ko radi
togo, chtoby soobshchit' tebe ee. CHto ty skazhesh', uznav, chto ya nashel tebe muzha?
     ZHanna v uzhase perestala dyshat'.
     - Muzha... mne, Vashe Velichestvo?
     - YA  vizhu,  chto  ty  schastliva. |to horosho. Ty vzrosleesh', moya dorogaya;
prishlo vremya podumat' o brake. Ty hochesh' vyjti zamuzh?
     - Ne  ochen',  Vashe  Velichestvo.  Razve  chto  za  kakogo-nibud' velikogo
korolya.
     Francisk  nahmurilsya,  i  |jme  vzdrognula.  Pohozhe,  ZHanna namekala na
brak,  kotorogo  zhelal  dlya  devochki  ee otec. Rech' shla o soyuze s chelovekom,
kotoromu predstoyalo stat' korolem Ispanii.
     - Ty dorogo sebya cenish', - zametil holodnym tonom Francisk.
     - Menya  privlekaet lish' takoj brak, kotoryj delaet mne chest', - skazala
ZHanna.  -  Mnogie  muzh'ya  okazyvayut  ee  zhenshchinam,  ne yavlyayushchimsya ih zhenami.
Poetomu  devushka dolzhna vstupat' tol'ko v takoj brachnyj soyuz, kotoryj delaet
ej chest'. Pozzhe ona mozhet ne poluchit' ee ot muzha.
     Korol'  vsegda  lyubil teh, kto zabavlyal ego; ne po godam razvitaya ZHanna
napominala  emu  sestru Margaritu. Ego minutnoe razdrazhenie razveyalos', i on
zasmeyalsya.
     - Moya  dorogaya  plemyannica,  ya  ne  somnevayus'  v  tom,  chto ty sumeesh'
derzhat' gercoga Klevskogo pod kontrolem.
     - Gercoga  Klevskogo!  -  voskliknula  ZHanna.  - CHto... chto vy imeete v
vidu, Vashe Velichestvo?
     - To, chto on dolzhen stat' tvoim muzhem.
     ZHanna zabyla o tom, chto ona govorit s korolem. Ee rot okamenel.
     - Vy otdadite menya v zheny gercogu iz kakogo-to malen'kogo korolevstva?
     - Poslushaj,  gercog  Klevskij - bolee vazhnaya persona, chem ty polagaesh'.
Pohozhe,  zdes',  v  Plessi, ty malo osvedomlena ob okruzhayushchem mire. A teper'
vstan'  na  koleni  i poblagodari menya za to, chto ya, zabotyas' o tvoem blage,
podyskal dlya tebya takogo supruga.
     - Boyus',  Vashe  Velichestvo,  - nadmenno proiznesla devochka, - ya ne mogu
poblagodarit' vas za podgotovku etogo brachnogo soyuza.
     Madam  de  Silli  shagnula  vpered;  svita korolya zamerla v ozhidanii ego
gneva. No on lish' s ulybkoj na lice povernulsya k pridvornym.
     - Ostav'te  menya  naedine s moej plemyannicej, - skazal on. - Dumayu, nam
neobhodimo pogovorit' naedine.
     Svita, a takzhe slugi ZHanny i |jme, poklonivshis', pokinuli zal.
     ZHanna,  napugannaya i unizhennaya predlozheniem dyadi, gordo podnyala golovu,
pokazyvaya vsem svoim vidom, chto ne boitsya posledstvij svoej derzosti.
     Kogda oni ostalis' vdvoem, korol' skazal:
     - Syad' u moih nog. Vot tak. Polozhi svoyu golovu mne na koleni.
     On  pogladil  ee  volosy; ona oshchutila zapahi muskusa i yufti, ishodivshie
ot  ego  kostyuma. YA budu nenavidet' eti zapahi do konca moej zhizni, podumala
ZHanna.
     - Mne   bol'no,  -  skazal  korol',  -  delat'  tebya  neschastnoj.  Tebe
izvestno,  chto  tvoya  mat'  -  samyj dorogoj mne chelovek na svete; ty - doch'
Margarity,  i uzhe poetomu ya lyublyu tebya. No my, lyudi s korolevskoj krov'yu, ne
mozhem  protivit'sya  brachnym  soyuzam,  kotorye  gotovyat  dlya  nas. Ty - umnaya
devochka  i  dolzhna  ponimat' eto. Ty vprave imet' svoe mnenie i vyrazhat' ego
bez  straha.  Mne  eto  po dushe. No ty takzhe znaesh', chto obyazana podchinit'sya
tvoemu  korolyu.  Tebe  nechego  boyat'sya.  Gercog  budet ocharovan toboj; on ne
lishen privlekatel'nosti.
     - Vashe Velichestvo, ya slishkom moloda dlya zamuzhestva, verno?
     - Net.  Tebe dvenadcat' let... v etom vozraste princessa mozhet vstupat'
v brak.
     - No razve ya ne imeyu prava vybora?
     - Moya  dorogaya  devochka,  my  lisheny takoj privilegii. Utesh'sya tem, chto
vse  muzh'ya  ochen'  pohozhi  drug na druga. Esli vse nachinaetsya so strasti, to
ona  bystro ischezaet. K tomu zhe, dorogaya ZHanna, brak - ne pomeha dlya poiskov
lyubvi.  Schast'e inogda obretaetsya vne sem'i. Ty mudra ne po godam, i ya vizhu,
chto mogu govorit' s toboj, kak s tvoej mater'yu.
     - No... gercog Klevskij! Vy obeshchali mne vashego syna Genriha.
     - Da,  no  Genrih  zhenilsya  na  yunoj  ital'yanke...  k  tomu  zhe  on  ne
ponravilsya by tebe.
     - On mne nravilsya.
     - Kak  kuzen.  No  ne kak muzh. On nelovok i molchaliv. On izmenyaet svoej
zhene.  Bednaya  Katrin! Ona vpolne privlekatel'na, no on provodit vse vremya s
Dianoj de Puat'e. Ty by ne pozhelala vyjti za Genriha, noya dorogaya.
     - Vozmozhno,  esli  by  on zhenilsya na francuzhenke, a ne na ital'yanke, on
provodil by bol'she vremeni so svoej suprugoj.
     - Ty  slushaesh'  spletni. Znachit, oni doshli do Plessi? Net! Genrih davno
privyazan  k  madam  Diane;  on vernyj lyubovnik. Skuchnyj i vernyj. Ne zhalej o
Genrihe.  A  teper' ya, otdavaya dolzhnoe tvoej smelosti, rasskazhu tebe, pochemu
etot  brak  dolzhen  sostoyat'sya.  U  nas  est'  prichiny dlya bespokojstva, moya
malen'kaya  ZHanna. Moj konnetabl' provodit politiku, kotoraya mne ne po vkusu.
YA  s  grust'yu  otmechayu, chto on rabotaet na dofina Genriha v bol'shej stepeni,
chem  na  korolya  Franciska.  Ty  vidish',  chto  u  menya tozhe est' prichiny dlya
pechali.  Imperator  Karl  otdal  Milan  svoemu  synu Filippu; eto rasserdilo
menya,  potomu  chto  Milan  dolzhen  stat'  moim. Ty eshche slishkom moloda, chtoby
razbirat'sya    v    politike,    no   popytajsya   vse   ponyat'.   YA   dolzhen
prodemonstrirovat'  Ispanii  moe  nedovol'stvo. YA hochu, chtoby ty pomogla mne
sdelat'  eto  tvoim  brakom  s  gercogom  Klevskim,  kotoryj, vosstav pretiv
imperatora,  prevratilsya  v  moego  druga.  Ponimaesh',  my  dolzhny sohranyat'
balans  sil.  |to dostigaetsya posredstvom brakov mladshih chlenov nashej sem'i.
Nadeyus',  ty  proyavish'  blagorazumie; ty soglasish'sya na etot brak, znaya, chto
takim obrazom posluzhish' svoemu korolyu.
     - Vashe  Velichestvo,  umolyayu  vas ne ispol'zovat' menya podobnym obrazom.
Vy  obladaete bol'shoj vlast'yu. Vy vsemogushchi. Vy sposobny spravit'sya s vashimi
vragami bez moej pomoshchi.
     - Uvy,  ya ne vsemogushch! I u menya celyj legion vragov. Moj glavnyj nedrug
-  imperator; ya dolzhen postoyanno sohranyat' bditel'nost' po otnosheniyu k nemu.
Zatem  -  kovarnyj  anglijskij  licemer.  YA ne chuvstvuyu sebya v bezopasnosti,
ditya  moe.  Poetomu  ty,  moya vernaya poddannaya, dolzhna pomoch' mne. Poslushaj,
malen'kaya  ZHanna, brak - eto ne slishkom vazhno. YA byl dvazhdy zhenat, no eto ne
meshalo   mne  radovat'sya  zhizni.  Oba  moi  braka  zaklyuchalis'  v  interesah
gosudarstva,  byli oficial'nymi; tvoj budet takim zhe. ZHalovalsya li ya? Net. YA
s  uvazheniem  otnessya  k  moemu  dolgu, prednaznacheniyu. Snachala ya zhenilsya na
bednoj  Klaudii,  kotoraya  pozvolila  mne  vypolnyat'  moi  obyazannosti pered
stranoj,  rodiv mnogochislennyh naslednikov. Kogda ona umerla, ya, zabotyas' ob
interesah  gosudarstva,  vzyal  vtoruyu  suprugu.  Ona  - slavnaya zhenshchina i ne
dostavlyaet  mne hlopot. Pover' mne, mozhno sostoyat' v brake i pri etom zhit' v
svoe udovol'stvie.
     - No  ya  by ne hotela vesti takuyu zhizn', Vashe Velichestvo. YA hochu, chtoby
moj  brak,  esli  ya  vstuplyu  v  nego, byl nastoyashchim, horoshim. YA hochu lyubit'
svoego supruga, sluzhit' emu i znat', chto on veren mne.
     Korol' usadil ZHannu na koleni, obnyal devochku i prizhal ee k sebe.
     - Ty  vprave  mechtat' ob etom. Bud' uverena, ya sdelayu vse, chtoby pomoch'
tebe.  A  sejchas ty dolzhna podgotovit'sya k nemedlennomu ot®ezdu iz Plessi. YA
hochu, chtoby ty otpravilas' v Alenson k svoej mame. Ty rada?
     - Da, Vashe Velichestvo, no... ya ne hochu vstupat' v etot brak.
     On sochuvstvenno ulybnulsya.


     Po  doroge  v  Alenson  ZHanne predstoyala ostanovka v Parizhe. Obychno ona
zhdala  s neterpeniem ocherednogo priezda v stolicu. Ona poluchala udovol'stvie
ot  dolgogo puteshestviya, kotoroe komu-to kazalos' skuchnym i utomitel'nym. Ej
predstoyalo  ehat'  verhom  v  soprovozhdenii  slug; poklazhu vezli osly. ZHannu
vsegda  porazhalo velikolepie dvora ee dyadi; ona lyubila vstrechat'sya so svoimi
dvoyurodnymi  brat'yami  i  sestrami,  obozhala  baly i maskarady; prazdnestva,
ustraivavshiesya   pri  dvore,  yavlyali  razitel'nyj  kontrast  s  odnoobraznoj
zhizn'yu, kotoruyu devochka vela v Plessi-le-Tur.
     No  eto  puteshestvie  otlichalos'  ot  predydushchih;  u nego byla nedobraya
cel'.
     Dazhe  radost'  ot  pribytiya  v  Fontenblo  ne  izbavila  devochku  ot ee
strahov.  Ona  vsegda  schitala Fontenblo odnim iz krasivejshih mest na zemle.
Ego   sady,   dikie   i   uhozhennye,   byli  nepovtorimy;  kartiny,  kotorye
kollekcioniroval  Francisk,  zapolnyali  prostornye  zaly i galerei. ZHanna ne
uvlekalas'  proizvedeniyami  iskusstva,  no  ee  voshishchala roskosh' dvora. Ona
predvkushala radost' ot vozobnovleniya staryh znakomstv.
     Ee   bespokoila   lish'  skoraya  vstrecha  s  kuzenom  Karlom,  lyubitelem
nepriyatnyh  shutok. Lozhas' vecherom v postel', ej pridetsya byt' vnimatel'noj -
tam  vpolne  mozhet  okazat'sya dohlaya letuchaya mysh' ili zhaba. Ona otnosilas' k
Karlu  s prezreniem, chto bylo nerazumno s ee storony - Karl ne terpel lyudej,
ne  umeyushchih  cenit'  ego rozygryshi, i presledoval ih s udvoennoj derzost'yu i
zhestokost'yu.  No  ZHanna  otkazyvalas'  smeyat'sya,  kogda ej ne hotelos' etogo
delat';   ona  ohotnee  soglashalas'  platit'  za  svoyu  nepreklonnost',  chem
pritvoryat'sya, budto ej veselo.
     Ee  kuzen  Genrih  byl  dobree  svoego brata, hotya emu bylo prakticheski
nechego  skazat' ej - kak i vsem drugim, za isklyucheniem ego lyubovnicy. On byl
teper'  bolee vazhnoj figuroj, chem v proshlyj priezd ZHanny - gercog Orleanskij
stal  dofinom  Francii. Ona by hotela pogovorit' s nim o ee brake, poskol'ku
on  sam  zhenilsya,  kogda  emu  bylo  chut'  bol'she let, chem sejchas ZHanne. No,
konechno, eto nevozmozhno.
     Est'  eshche  Katrin,  nu konechno, - dofina Katrin. S nej ZHanna nikogda ne
smogla  by  obsuzhdat'  svoe  budushchee  zamuzhestvo;  v  ital'yanke  bylo  nechto
ottalkivayushchee,   hotya   ZHanna   ne  sumela  by  sformulirovat',  v  chem  ono
zaklyuchalos'.  Katrin  byla  nelyubimoj  zhenoj.  O  nej  hodila  massa sluhov,
poskol'ku   ona  ne  imela  detej  posle  shesti  let  braka.  Govorili,  chto
besplodnoj  byla  Katrin,  potomu  chto  dofin  vo vremya p'emontskoj kampanii
podaril  doch'  devushke,  kotoruyu on nedolgo lyubil vo vremya razluki s Dianoj.
Bednaya  Katrin!  ZHanna  hotela by podruzhit'sya s nej. Da, ej ispolnilos' lish'
dvenadcat'  let,  a  Katrin  bylo  dvadcat';  odnako v dannyj moment oni obe
ispytyvali   rasteryannost'   i   stradali.  No  podruzhit'sya  s  Katrin  bylo
nevozmozhno.  ZHanna  nablyudala za tem, kak Katrin prinimaet Dianu, ulybaetsya,
beseduet  s  nej;  holodnoe,  blednoe lico Katrin ne vydavalo ee unizheniya. YA
nikogda  ne  budu takoj! - skazala sebe ZHanna. Nikogda ne budu krotkoj. Esli
etot  Gijom  osmelitsya obrashchat'sya so mnoj podobno tomu, kak Genrih obhoditsya
s  Katrin,  ya  nemedlenno  rasstanus' s nim, pust' dazhe eto privedet k vojne
mezhdu Ispaniej, Franciej i Angliej.
     No  kogda  do  nee  doshli sluhi o Katrin, ZHanna reshila, chto ona ponyala,
pochemu  ee  kuzen Genrih ne lyubit svoyu zhenu i predpochitaet provodit' vremya s
lyubovnicej.
     Odna iz devushek, razdevavshih ZHannu pered snom, skazala:
     - YA  ne  lyublyu ital'yancev, moya princessa. Oni - iskusnye otraviteli; ih
yady  stol'  neulovimy, chto kazhetsya, budto chelovek umer estestvennoj smert'yu.
Govoryat,  chto madam dofina zhelala stat' korolevoj Francii i poetomu dobilas'
naznacheniya   svoego   sootechestvennika   na   dolzhnost'   vinocherpiya  dofina
Franciska; ital'yanec dal nasledniku prestola smertel'nuyu dozu yada.
     - Ty  ne  dolzhna govorit' podobnye veshchi! - zayavila ZHanna. - Esli kto-to
uslyshit eto i peredast korolyu, u tebya budut nepriyatnosti.
     - |to  vse govoryat drugie, moya gospozha. Ne ya. YA prosto peredala vam to,
chto slyshala. Vinocherpij dofina byl ital'yancem; vot vse, chto ya skazala.
     ZHanna  vzdrognula.  Ona  nikogda ne podruzhitsya so svoej kuzinoj Katrin.
Neuzheli ej moglo prijti v golovu doverit'sya ital'yanke?
     Odnazhdy ona vstretila Katrin gulyayushchej v odinochestve po sadu Fontenblo.
     - Dobryj den', kuzina, - skazala Katrin.
     - Dobryj den', kuzina, - otvetila ZHanna.
     - Kazhetsya, ty skoro vyjdesh' zamuzh?
     ZHanna  nevol'no  szhala guby i pokrasnela; ona nikogda ne umela skryvat'
svoi   chuvstva.   |to   svojstvo  razdrazhalo  devochku,  osobenno  kogda  ona
stalkivalas'  s  lyud'mi,  podobnymi  Katrin, kotoraya nichem ne vydavala togo,
chto proishodit v ee golove.
     - Pohozhe, ty ne rada etomu braku, kuzina.
     - YA ne hochu vstupat' v nego, - otvetila devochka.
     - Pochemu?
     - YA ne hochu ehat' v chuzhuyu stranu. Ne hochu vyhodit' zamuzh.
     ZHanna  nikogda  ne uspevala podumat', prezhde chem raskryt' rot. Madam de
Silli chasto ukazyvala ej na eto. Devochka prodolzhila:
     - Ty  pojmesh'  menya.  Braki  byvayut  poroj uzhasnymi. Muzh'ya prenebregayut
zhenami radi drugih zhenshchin.
     Oni  obe  pomolchali. Lico Katrin nichego ne vyrazhalo, no ona smotrela na
ZHannu.  Devochke  ne  hotelos',  chtoby ih glaza vstretilis', no eto proizoshlo
pomimo ee zhelaniya.
     - O,  Katrin,  ya  by  ne  poterpela,  chtoby so mnoj obrashchalis' tak, kak
Genrih  obrashchaetsya  s  toboj. Vse govoryat o nem i madam de Puat'e. Genrih ne
otvodit ot nee vzglyada! Ty, verno, neschastna.
     - YA neschastna? Ty zabyvaesh' o tom, chto ya - dofina.
     - Znayu.  No  tebya  tak unizhayut! Madam d'|tamp upravlyaet korolem. Trudno
poverit',  chto  Genrih sposoben na takuyu zhestokost'. YA rada, chto ne vyshla za
nego.  Odno  vremya  menya  sobiralis'  vydat'  za Genriha. YA schitala, chto eto
neizbezhno,  i  vnushala  sebe,  chto  ne  imeyu  nichego  protiv etogo - v konce
koncov,  on - moj kuzen, my davno znakomy. No esli by ya byla ego zhenoj, ya by
ne  pozvolila  emu  obrashchat'sya  so mnoj tak, kak on obrashchaetsya s toboj. YA by
proyavila tverdost'. YA by...
     Katrin zasmeyalas'.
     - Ty  ves'ma  dobra,  kol'  bespokoish'sya  za  menya.  Kak zabavno! |to ya
zhalela  tebya.  YA  zamuzhem  za  naslednikom  francuzskogo  prestola,  a  ty -
princessa  -  vyhodish'  za  zhalkogo  gercoga.  |to  tebya, dorogaya princessa,
oskorblyayut.  Kakoe mne delo do togo, chto korol' zavedet sotnyu lyubovnic, esli
ya  stanu  korolevoj Francii? A ty budesh' vsego lish' gercoginej... gercoginej
Klevskoj...
     ZHanna  zalilas'  kraskoj.  Prezhde ona ne ponimala, skol' unizitelen dlya
nee etot brak.
     Katrin   povernulas'   i   pokinula  ZHannu,  eshche  bolee  rasteryannuyu  i
neschastnuyu, chem v tot moment, kogda korol' soobshchil ej o ee zamuzhestve.


     ZHanna  popala v nemilost', korol' rasserdilsya na nee. Ona poznakomilas'
so  svoim  budushchim  suprugom,  dvadcatichetyrehletnij gercog byl vdvoe starshe
devochki;  ego  mozhno  bylo nazvat' krasivym, no ZHanna voznenavidela zheniha v
tot  mig,  kogda  ona  uslyshala  ego imya; ona ne mogla osvobodit'sya ot etogo
chuvstva.  Korol'  nameknul  na  to,  chto  ee  neprivetlivost'  stavit  ego v
nelovkoe  polozhenie.  Ona,  v  svoyu  ochered',  reshila ne izobrazhat' radosti,
kotoruyu  ne  ispytyvala.  CHto  kasaetsya  gercoga Klevskogo, to on byl smushchen
manerami  svoej  nelyubeznoj  budushchej  nevesty.  Gnev  korolya glavnym obrazom
ob®yasnyalsya  tem,  chto  on schital, budto otec devochki tajno podderzhivaet ee v
zhelanii  sorvat' etot brak. |to bylo ne prostym otkazom devushki pretendentu,
a soznatel'nym buntom poddannoj protiv korolya.
     Francisk  napisal  svoej sestre; mat' vstretila ZHannu v Alensone ves'ma
surovo;  eto  stalo  novoj tragediej dlya devochki. Ona obozhala svoyu mat'; ona
mnogo  slyshala  o  ee  krasote  i  ostroumii; oni davno ne videlis'; teper',
kogda  ZHanne nakonec pozvolili vstretit'sya s nej, devochka pochuvstvovala, chto
eyu nedovol'ny.
     Myagkoj,   dobroj   Margarite,   sushchestvovavshej   v   sobstvennom  mire,
naselennom  takimi  obrazovannymi  lyud'mi,  kak  Ronsar  i Maro, pisatelyami,
hudozhnikami   i   arhitektorami   epohi   Vozrozhdeniya,   ochen'  ne  hotelos'
otvlekat'sya  ot  duhovnoj  zhizni radi takogo skuchnogo, prozaichnogo dela, kak
usmirenie  nepokornoj docheri. Margarite ne prihodilo v golovu, chto ona mozhet
ne podderzhat' v chem-to brata; ego volya vsegda stanovilas' ee volej.
     Ona  provela  neskol'ko  dolgih besed s pechal'noj i rasteryannoj ZHannoj,
kotoraya,  odnako,  sohranyala sposobnost' otstaivat' svoyu poziciyu s chetkost'yu
i yazvitel'nost'yu.
     - Korolyu  sleduet  podchinyat'sya,  -  ob®yasnyala  Margarita. - My dolzhny s
radost'yu ispolnyat' kazhdyj ego prikaz.
     - On mozhet sovershat' oshibki, - vozrazila ZHanna.
     - Tol'ko ne nash korol', doch' moya.
     - No  on  oshibalsya.  Ser'ezno  oshibalsya.  Ty  pomnish',  kakoj promah on
dopustil v Pavii?
     Krasivye glaza korolevy Margarity v uzhase okruglilis'.
     - Paviya!  Fortuna  izmenila  emu. On ne byl vinovat. Na svete net bolee
smelogo soldata, bolee velikogo polkovodca.
     - No velikie polkovodcy ne terpyat porazhenij ot menee talantlivyh.
     - Est'  veshchi,  v  kotoryh ty ne razbiraesh'sya. Devushka ne imeet pravo na
sobstvennuyu volyu.
     - Togda kak ona mozhet otlichit' dobro ot zla?
     - Ee napravyat roditeli i korol'.
     - A esli roditeli i korol' rashodyatsya vo mneniyah?
     - Ty  govorish'  gluposti.  My  obsuzhdaem tvoj brak s gercogom Klevskim.
|to horoshij brak.
     - Kak  on  mozhet  byt'  horoshim?  YA,  princessa, kotoraya mogla vyjti za
Genriha,  syna  korolya,  stanu  zhenoj kakogo-to gercoga! Na mne mog zhenit'sya
syn ispanskogo korolya...
     - |to  horoshij  brak,  potomu  chto  ego  zhelaet korol', - suho perebila
ZHannu  Margarita.  -  Ty,  moya doch', dolzhna lyubit' svoego dyadyu i podchinyat'sya
emu, kak eto delayu ya.
     - No,  -  ne  sdavalas'  ZHanna,  - tvoi rassuzhdeniya daleki ot togo, chto
menya uchili schitat' logichnym.
     - ZHanna,  -  grustno promolvila Margarita, - moya dorogaya devochka, ty ne
dolzhna  buntovat'.  Korol' zhelaet etogo braka, poetomu on dolzhen sostoyat'sya.
Esli  ty  ne  soglasish'sya,  mne  pridetsya bit' tebya kazhdyj den' - u menya net
inogo  vybora. Poslushaj menya, moya devochka. |to budut samye zhestokie porki iz
vseh, kakie tebe dovodilos' vynosit'. Dazhe tvoya zhizn' okazhetsya v opasnosti.
     - Neuzheli?  -  prezritel'no skazala ZHanna. - YA dumala, ty hochesh' vydat'
menya zamuzh, a ne pohoronit'.


     Ona  ne  sdastsya.  Ne  soglasitsya  na etot brak. Brosit vyzov vsem. Ona
postoyanno  dumala  o  gercoge  Klevskom i vspominala pri etom ulybku Katrin.
ZHanna  ponimala, chto ona obidela Katrin, no ej ne bylo do etogo dela. Dofina
proyavila  neiskrennost';  ona  pritvoryalas',  budto  ne  zamechaet  unizhenij,
kotorym  podvergaet  ee  muzh, derzhalas' s madam Dianoj stol' lyubezno, slovno
ispytyvala  blagodarnost'  k  etoj zhenshchine za to, chto ona byla lyubovnicej ee
muzha.  ZHanna  nenavidela  podobnoe  pritvorstvo,  ona  schitala ego priznakom
kovarstva.  Ona  sama  v podobnyh obstoyatel'stvah udarila by madam Puat'e po
licu.  I  vse  zhe...  ona  ne  mogla  steret' iz pamyati nevozmutimuyu usmeshku
Katrin,  kotoraya,  pohozhe,  podstrekala  ZHannu  k  nepovinoveniyu,  ukreplyala
reshimost' izbezhat' etogo braka.
     Ona  reshila  zafiksirovat'  na  bumage  svoe otvrashchenie k nemu; esli on
sostoitsya, pust' mir uznaet, chto eto proizoshlo vopreki ee vole.
     Ona  dolgo  sidela  v  svoej  komnate, sochinyaya dokument. Iz-pod ee pera
vyshel sleduyushchij tekst:

     "YA,  ZHanna  Navarrskaya,  podtverzhdaya  moi  ranee  vyskazannye protesty,
nastoyashchim  zayavleniem  svidetel'stvuyu  o  moem  nezhelanii  vstupat' v brak s
gercogom  Klevskim;  ya  ne soglashalas' i nikogda ne soglashus' na nego; lyubye
moi  budushchie  slova  i  postupki,  mogushchie byt' istolkovannymi kak vyrazheniya
soglasiya,  na  samom  dele stanut lish' sledstviem straha pered korolem, moim
otcom  i  moej  mater'yu, kotoraya ugrozhala mne fizicheskoj raspravoj. Ispolnyaya
ukazanie  korolevy,  moej  materi, moya nastavnica, bejlif Kana, neodnokratno
zayavlyala,  chto  esli  ya  ne  budu ispolnyat' vse pozhelaniya korolya, kasayushchiesya
etogo   braka,  to  menya  podvergnut  zhestokomu  nakazaniyu,  predstavlyayushchemu
opasnost'  dlya  moej zhizni. Mne bylo skazano, chto moj otkaz mozhet privesti k
gibeli  moih otca i materi, a takzhe ih doma. Podobnaya ugroza pobudila vo mne
takoj  strah,  chto  ya obratilas' k Gospodu s pros'boj sdelat' tak, chtoby moi
roditeli  prostili menya. Im oboim izvestno, chto ya nikogda ne polyublyu gercoga
Klevskogo.  Takim  obrazom,  ya  zaranee  zayavlyayu:  esli  mne  pridetsya stat'
nevestoj  ili  zhenoj  vysheupomyanutogo  gercoga  Klevskogo, to eto proizojdet
vopreki  moej  vole.  On  nikogda  ne stanet moim nastoyashchim muzhem, vo vsyakom
sluchae,  ya  ne  budu  schitat'  ego  takovym.  YA  proshu  Gospoda  stat'  moim
svidetelem   pri   podpisanii   etogo   dokumenta   i  zapomnit',  chto  menya
podtalkivayut k etomu braku posredstvom nasiliya i prinuzhdeniya".

     Kogda  ZHanna  konchila pisat', ona vyzvala k sebe chetyreh svoih frejlin;
s  pomoshch'yu  krasnorechiya malen'koj devochke, na tele kotoroj byli sledy porki,
udalos'  probudit'  v  zhenshchinah  zhalost'  i  voshishchenie  ee  muzhestvom.  Oni
prenebregli strahom i postavili podpisi pod zayavleniem ZHanny.
     Posle  dnevnoj  porki  ZHanna  sumela  otnesti  doku  ment  v sobor; ona
potrebovala,   chtoby   prelaty   prochitali  ego;  devochka  skazala  im,  chto
rasschityvaet na ih pomoshch'.
     No,  uvy, dlya vseh sushchestvovala lish' volya korolya. Prigotovleniya k braku
ZHanny d'Al'bre i gercoga Klevskogo prodolzhalis'.


     Korol'  nazval postupok ZHanny glupym i detskim. On rasserdilsya. Vpervye
Francisk  otkazalsya ponyat' shutku. Ego plemyannica - glupaya, derzkaya i upryamaya
devchonka.
     Poslednee   vremya   ee   ne  bili,  poskol'ku  dal'nejshaya  porka  mogla
predstavit'  ugrozu  dlya zhizni ZHanny. Plat'e iz pozolochennoj tkani, rasshitoj
brilliantami,  uzhe  zhdalo  devochku. Ono bylo takim tyazhelym, chto ona s trudom
podnimala ego. Ona nenavidela eti dragocennye kamni i gornostaevyj shlejf.
     Kak  ona  zavidovala vsem v utro svoej svad'by! Da vsem bez isklyucheniya.
ZHenshchiny,  polovshie  sornyaki  v  sadu,  byli  schastlivee  pechal'noj malen'koj
princessy;  ona  zavidovala  posudomojkam  i  sluzhankam,  zavidovala Katrin,
kotoroj   prenebregal  ee  sobstvennyj  muzh,  zavidovala  dofinu  Francisku,
lezhavshemu v mogile.
     Obremenennaya  tyazhest'yu  plat'ya blednaya devochka s zaplakannymi glazami i
razbitym   serdcem  shestvovala  v  sostave  brachnoj  processii.  Ona  videla
velikogo  konnetablya,  Anna  de Monmoransi; ee tyanulo k nemu, potomu chto on,
po  sluham,  tozhe nahodilsya v opale i byl neschasten. Ego obvinyali v tom, chto
on   dopustil   proschety  v  otnosheniyah  s  Ispaniej.  Imenno  iz-za  oshibok
Monmoransi  ZHanne predstoyalo stat' suprugoj gercoga Klevskogo. No Monmoransi
ne smotrel na devochku; on byl pogloshchen svoimi problemami.
     Korol'  Francisk,  velikolepnyj  v  belom  atlase,  rasshitom rubinami i
izumrudami  i  prekrasno ottenyavshim ego mrachnoe, sardonicheskoe lico, uzhe byl
gotov  povesti  ZHannu  k altaryu. Segodnya on smotrel na nevestu nelaskovo. On
byl   razdrazhen   dokumentom,  kotoryj  ona  otnesla  v  sobor.  Pri  drugie
obstoyatel'stvah   on   mog   ulybnut'sya   otmetiv  original'nost'  postupka,
voshitit'sya smelost'yu devochki. No on ustal ot ee nepokornosti.
     Ona  pochuvstvovala ego pal'cy na svoej ruke; on slegka ushchipnul ee. No v
dushe  devochki ne ugasala nadezhda. Eshche est' neskol'ko minut. Ona dolzhna najti
sposob,  kak izbezhat' etogo braka. Ona ne smirilas' s porazheniem. V otchayanii
posmotrev po storonam, devochka tiho promolvila:
     - Mne  durno. YA sejchas poteryayu soznanie. YA ne mogu idti. Plat'e slishkom
tyazheloe.
     Korol'   posmotrel  na  nee,  prishchuriv  glaza.  Zatem  on  sdelal  znak
Monmoransi.
     - Otnesite princessu k altaryu, - skazal Francisk.
     Poluchiv  takoj  neobychnyj  prikaz,  konnetabl' Francii poblednel; ZHanne
pokazalos',  chto  sejchas  on  otvetit  otkazom  na suhuyu komandu korolya. Ona
znala,  chto  korol'  Francii  oskorbil velichajshego soldata strany, predlozhiv
emu  otnesti  malen'kuyu  devochku  k  altaryu.  Ona  pozhalela o tom, chto stala
prichinoj   unizheniya  Monmoransi.  No  chto-libo  izmenit'  bylo  uzhe  pozdno.
Pokolebavshis'  s  mgnovenie,  Monmoransi  podnyal ee svoimi moguchimi rukami i
shagnul  vpered.  Esli  by  on  oslushalsya korolya, to nemedlenno okazalsya by v
tyur'me.  Emu  prihodilos' terpet' nemilost'; tochno tak zhe ona, ZHanna, dolzhna
prinyat'  etot  brak s chelovekom, kotorogo ona ne znala i kotorogo sobiralas'
nenavidet'.


     ZHanna  vyshla zamuzh... za neznakomca s nepriyatnym gortannym akcentom. On
sidel  vozle  nee  vo vremya pira, tanceval s nej v bol'shom zale. On staralsya
byt'  vnimatel'nym k devochke, no ona ne mogla zastavit' sebya ulybnut'sya emu.
Ee  lico  bylo  blednym,  guby - stoicheski podzhatymi; blestyashchie chernye glaza
ZHanny  zapali.  Korol' govoril s devochkoj privetlivo i ne serdilsya na nee za
to,  chto  ona  otvechala  emu  suho,  holodno.  Ej dazhe pokazalos', chto v ego
glazah mel'knulo sochuvstvie.
     Muzykanty  ispolnyali bodrye melodii; posle banketa sostoyalsya bal, zatem
-  novyj  banket. Sil'nee vsego ZHanna boyalas' nochi i torzhestvennogo rituala,
vo vremya kotorogo ee dolzhny byli ulozhit' v postel' s muzhem.
     Korol'  znal  o  ee  strahah;  tancuya  s  ZHannoj,  on pytalsya uspokoit'
devochku.  Poskol'ku  ona  podchinilas' emu, on bol'she ne serdilsya na nee; ona
snova stala ego dorogoj plemyannicej.
     On laskovo pozhal ee ruku vo vremya tanca.
     - Ulybnis',   milaya.   Nevesta   dolzhna  ulybat'sya.  Gospodin  Klevskij
obladaet  opredelennymi  dostoinstvami.  On  ne  okazhetsya  hudshim muzhem, chem
dofin,  kotoryj  mog  dostat'sya  tebe.  Ulybnis',  moya  malen'kaya  ZHanna. Ty
ispolnila svoj dolg. Teper' prishlo vremya udovol'stvij.
     No  ona  ne ulybalas' i byla ves'ma nelyubezna so svoim dyadej, odnako on
ne ukoryal ee za eto.
     Ona  ne  znala,  kak  ej  udalos' perezhit' uzhas ceremonii vozlozheniya na
brachnuyu  postel'.  Frejliny  uteshali  ee;  nastavnica  pocelovala devochku, i
ZHanna  sprosila  sebya,  podvergnut  li  ee  porke, esli ona otkazhetsya lech' v
postel' s muzhem; kto zajmetsya etim? Muzh?
     Dazhe  sejchas  ona  iskala  vozmozhnost'  bezhat'.  Ej  prihodilo v golovu
mnozhestvo  bezumnyh  idej. Mozhet li ona vybrat'sya iz dvorca? Otrezat' volosy
i  odet'sya, kak odevayutsya stranstvuyushchie menestreli ili nishchie? Ona zavidovala
im vsem; oni poroj golodali, no ne byli zhenami gercoga Klevskogo.
     Kak  glupo  mechtat'  o  begstve!  Ono nevozmozhno. Ona slyshala negromkuyu
muzyku.  Odna  iz  frejlin,  razdevavshih  ZHannu, shepnula devochke, chto korol'
zhdet ee v spal'ne, chtoby uvidet', kak nevestu ulozhat v postel'.
     ZHannu  otveli  v  spal'nyu.  Uvidev muzha i ego svitu, ona otvernulas' ot
nih.  Zatem  brosila  na Franciska vzglyad, polnyj otchayaniya. Ee guby drozhali,
glaza  molili;  korol'  podoshel  k  nej;  ego  lico  vyrazhalo sochuvstvie. On
podhvatil ee na ruki, nezhno poceloval i proiznes:
     - Tvoj  zhenih  -  schastlivyj chelovek, ZHanna. Klyanus' chest'yu! YA hotel by
okazat'sya na ego meste.
     Kogda   on  opustil  ZHannu,  ej  pokazalos',  chto  ona  uvidela  ulybku
zagovorshchika  v  ego  glazah.  Korol' Francisk podvel ee k krovati. Ona legla
ryadom  s  muzhem.  Frejliny  ZHanny  i  priblizhennye  gercoga nakryli suprugov
roskoshnym odeyalom.
     Zatem korol' zagovoril.
     - Gospoda,  etogo  dostatochno.  Brachnye otnosheniya osushchestvleny v nuzhnoj
stepeni;   nevesta   slishkom   moloda  dlya  polnogo  ispolneniya  supruzheskih
obyazannostej.  Ona  i ee muzh byli ulozheny v postel'. Zapomnite eto. Ne stoit
toropit'  sobytiya.  Kogda  devochka  stanet  starshe,  brachnye otnosheniya budut
osushchestvleny  polnost'yu.  Damy,  otvedite  princessu  v  ee pokoi. A vy, moj
gercog,  vozvrashchajtes' v vashi apartamenty. Da zdravstvuyut gercog i gercoginya
Klevskie!
     S   prisushchej   ej  neposredstvennost'yu  ZHanna  vskochila  s  posteli  i,
opustivshis'   na  koleni,  pocelovala  ruku  korolya.  Ona  dolgo  ne  hotela
otpuskat'  ee.  Ona zabyla, chto on yavlyalsya korolem Francii; ona videla v nem
svoego  spasitelya,  blagorodnogo  rycarya,  izbavivshego  ee ot togo, chego ona
boyalas' sil'nee vsego.
     Izyashchnye  blagouhayushchie  pal'cy laskali volosy ZHanny. Francisk nazyval ee
svoej  lyubimicej;  kazalos',  zhenihom  byl korol', a ne smushchennyj gercog. No
scena  v  spal'ne byla harakternoj dlya Franciska. On hotel vsegda ostavat'sya
glavnym  licom,  geroem  vseh  sobytij. Dazhe nevesta mogla okazat'sya v teni.
Francisk zhelal videt' proyavleniya ee lyubvi i predannosti korolyu.
     God,   kogda   ZHanne   ispolnilos'   pyatnadcat'   let,   stal  dlya  nee
schastlivejshim  blagodarya  dvum  sobytiyam,  kotorye  vposledstvie  ona  sochla
vazhnejshimi v ee zhizni.
     Posle  brakosochetaniya  ona zhila so svoimi roditelyami - inogda pri dvore
Neraka,  inogda  v  Pau;  ona  sovershila  odno  ili dva puteshestviya ko dvoru
Franciska.  ZHanna naslazhdalas' obshcheniem s mater'yu, o kotorom vsegda mechtala;
tri  goda  ee obucheniem rukovodili velikie uchenye, Farel i Rassel. ZHanna vse
shvatyvala   na  letu,  hotya  otsutstvie  u  devochki  hudozhestvennogo  vkusa
ogorchilo  Margaritu.  ZHanna  ne  unasledovala  priverzhennosti svoej materi k
reformistskoj  vere i ostavalas', kak ee otec, katolichkoj. Ona obozhala mat',
hotya   poroj   Margarita   vyzyvala   u   docheri  legkoe  razdrazhenie  svoej
otorvannost'yu  ot  real'noj  zhizni,  sklonnost'yu videt' slishkom mnogo storon
odnogo  voprosa; ee nepostoyannaya natura ne garmonirovala s dushevnoj pryamotoj
ZHanny.  Idealiziruya  mat',  ZHanna  oshchushchala  blizost'  k bolee surovomu otcu.
Genrih  Navarrskij  ne obladal utonchennost'yu maner, priobretennoj Margaritoj
pri  dvore brata, gde ona byla fakticheskoj korolevoj. Grubovatoe povedenie i
pryamodushie  otca  ob®edinyali  ego s docher'yu; neudivitel'no, chto ona iskrenne
uvazhala Genriha Navarrskogo.
     ZHanna  ne  mogla  zabyt' togo dnya, kogda otec voshel v pokoi ee materi i
zastal   ih  molyashchimisya.  Prisutstvovavshim  tam  Rasselu  i  Farelu  udalos'
uskol'znut'.   Na  lbu  Genriha  Navarrskogo  ot  gneva  razbuhli  veny;  on
vozmutilsya  tem,  chto  ego  doch'  priobshchayut k protestantskoj vere. On udaril
Margaritu  po  shcheke,  chto  vposledstvii vyzvalo gnev korolya Francii, i zatem
povernulsya  k  ZHanne.  Ee  on  mog  nakazat',  ne  boyas' posledstvij. Genrih
prikazal  podat'  emu pletku. Ozhidaya ee, on zayavil docheri, chto sejchas zadast
ej  samuyu  bezzhalostnuyu  porku,  chtoby  vpred'  ona  ne zabivala svoyu golovu
nelepymi  religioznymi  doktrinami.  Ona dolzhna ispovedovat' tu zhe veru, chto
ispovedovali ee otec i ded.
     Genrih  polozhil  devochku  na  stul  i  vyporol  ee. Ona lezhala s plotno
szhatymi   gubami,  ne  smeya  plakat'.  Ona  znala,  chto  slezy  usugubyat  ee
polozhenie.  Otec  ne  vynosil  plaksivyh  devochek.  Zakonchiv  ekzekuciyu,  on
predupredil  doch',  chto,  esli  podobnoe  povtoritsya, ona budet nakazana eshche
bolee zhestoko.
     Skloniv golovu, ZHanna otvetila emu:
     - YA zapomnyu eto, papa.
     Posle  etogo sluchaya Margarita nikogda bol'she ne pytalas' zainteresovat'
doch' reformistskoj veroj, hotya sama prodolzhala izuchenie novyh teorij.
     ZHanne  horosho  zhilos'  v  eti  gody  -  ona pochti zabyla o tom, chto ona
zamuzhem  za  gercogom  Klevskim.  Ona  vsegda  hotela zhit' s roditelyami v ee
rodnom Bearne; v techenie treh poslednih let ee zhelanie osushchestvlyalos'.
     Dlya ZHanny nastupil zamechatel'nyj god.
     On  takzhe  okazalsya  schastlivym dlya dofiny Katrin; promozglym, vetrenym
fevral'skim vecherom byl kreshchen ee pervenec.
     Kakoe  prazdnestvo  ustroili  pri  dvore!  Kak likoval korol' Francisk!
Vnuku  dali  ego  imya.  Ves'  den'  lyudi molilis' za blagopoluchie malen'kogo
princa   Franciska.   Ego   mat'   postoyanno   nosila  pri  sebe  talismany,
sposobstvuyushchie  zdorov'yu  malysha; ona konsul'tirovalas' s samymi znamenitymi
koldunami  i astrologami strany. Dlya Katrin de Medichi bylo neobhodimo, chtoby
etot  rebenok  zhil  i chtoby ona rodila novyh detej. ZHanna slyshala o tom, chto
Katrin  edva  ne  razveli  s muzhem iz-za togo, chto ona dolgoe vremya ne mogla
rodit'.
     Pyatnadcatiletnyaya  princessa  Navarrskaya byla schastliva v den' kreshcheniya.
Ona  nahodilas'  v  lyubimom  eyu  Parizhe.  Mogla li pyatnadcatiletnyaya devochka,
obozhavshaya  vesel'e,  maskarady,  baly i prazdnestva, ravnodushno otnosit'sya k
Parizhu?  Pravda,  ona  postoyanno  zhila  v  strahe pered gryadushchim neschast'em.
Vojna,  v  kotoroj  uchastvoval  ee  suprug,  ne mogla dlit'sya beskonechno; po
zavershenii  kampanii  on  vernetsya  k  zhene.  Togda  ej  ne udastsya izbezhat'
osushchestvleniya  brachnyh  otnoshenij,  ot  kotoryh ee izbavil dobryj dyadya v tot
mig,  kogda  ona  uzhe pochuvstvovala ryadom s soboj goryachee telo muzha. Ona uzhe
ne  byla  rebenkom.  Ej ispolnilos' pyatnadcat'; drugie v etom vozraste legli
na  brachnoe lozhe. Naprimer, Katrin, Genrih. A sejchas... u nih rodilsya pervyj
syn.
     Poka  chto  ona  ne  mogla  ne  dumat' o vozvrashchenii Gijoma de la Marka,
gercoga  Klevskogo.  Vojna okazalas' neudachnoj dlya Francii; znachit, ona byla
neudachnoj  i  dlya  ee  muzha,  kotoryj  yavlyalsya  soyuznikom  Francii  i vragom
imperatora. Razve ne poetomu ee vydali zamuzh za gercoga?
     On  srazhalsya  na  vojne,  a  zdes',  v  chudesnom  Fontenblo, sostoyalos'
radostnoe  torzhestvennoe  kreshchenie  malysha,  kotoryj  mog  v  budushchem zanyat'
francuzskij tron.
     Fontenblo  byl prekrasen dazhe v fevrale. Nezhnaya golubaya dymka okutyvala
derev'ya;  vozduh  byl  holodnym  i  syrym,  no  on ne meshal ZHanne radovat'sya
zhizni.  Ee  frejliny sheptalis', odevaya devochku dlya ceremonii. Svechi oplyvali
voskom;  v  zerkale  s  pozolochennoj  kajmoj  otrazhalos' pochti krasivoe lico
ZHanny;  polumrak  l'stil devochke, sglazhivaya rezkie linii podborodka i kontur
lica, pridaval ej bolee vzroslyj oblik - prelestnyj i zagadochnyj.
     Pozzhe  ona  skazala  sebe,  chto  zaranee  znala o tom, chto v etot vecher
sluchitsya nechto zamechatel'noe.
     Na  nej  bylo  roskoshnoe  plat'e  - bolee dorogoe, chem na drugih damah,
poskol'ku  ona  yavlyalas'  princessoj.  ZHanna  byla  samoj  yunoj iz princess;
volosy svobodno padali na plechi devochki.
     Ona prislushalas' k razgovoru zhenshchin.
     - Gospod'  vovremya  spas  ee.  Esli  by  ne  etot  malen'kij princ, nam
prishlos' by poproshchat'sya s madam Katrin.
     - Da  blagoslovit  Gospod'  etogo  malysha.  YA  rada, chto on poyavilsya na
svet,  no  bylo  by sovsem neploho, esli by ital'yanke prishlos' sobirat' svoi
veshchi.
     - Tishe!  Govoryat,  ona  sposobna  slyshat'  dazhe  cherez steny. Ty hochesh'
pogibnut'? Vypit' stakan vody i rasprostit'sya s zhizn'yu?
     - Tss! Princessa nas slyshit...
     - Nu  i pust' slyshit. Ej sleduet byt' nastorozhe. Vsem nado osteregat'sya
ital'yanki.
     Osteregat'sya  ital'yanki?  ZHanna  boyalas'  tol'ko  odnogo  - vozvrashcheniya
sobstvennogo muzha s vojny.
     Ona  ne  perestavala  dumat'  ob  etom  pechal'nom  sobytii, dazhe idya ot
dvorca k cerkvi Maturin, mimo treh soten fakelov, osveshchavshih dorogu.
     Cerkov'  byla  ubrana  tak  roskoshno,  chto  ee  inter'er porazil ZHannu,
privykshuyu  k  velikolepiyu dyadinogo dvora. Ona uvidela velikolepnye gobeleny.
Kardinal  Burbon  stoyal  na kruglom pomoste, nakrytom serebristoj tkan'yu. On
zhdal poyavleniya kortezha, chtoby krestit' malen'kogo princa.
     Stoya  ryadom  s  korolevoj  Francii  i Margaritoj, docher'yu korolya, ZHanna
smotrela  po  storonam  okruglivshimisya  glazami.  Ona  videla  svoego otca i
molodogo  Karla  -  gercoga Orleanskogo. Zatem nastupil radostnyj mig, kogda
ee   glaza   vstretilis'  s  glazami  odnogo  iz  princev.  Molodoj  chelovek
ulybnulsya,  i  ZHanne  pokazalos',  chto  ona  nikogda  prezhde ne videla takoj
ocharovatel'noj  ulybki.  |to  byl  Antuan  de Burbon, gercog Vendomskij. Ona
vdrug ponyala, chto on - samyj krasivyj muzhchina Francii.
     Princ  Burbon  stoyal  vozle  Genriha  Navarrskogo, no ZHanna ne zamechala
prisutstviya  otca.  Dlya  nee  imelo  znachenie  lish' to, chto Antuan de Burbon
smotrit  na  nee;  pohozhe,  on  interesovalsya  princessoj Navarrskoj gorazdo
sil'nee, chem novorozhdennym princem.
     Bol'she   ZHanna  nichego  ne  videla  i  ne  slyshala.  Ona  vernulas'  po
osveshchennoj  fakelami  ulice  vo  dvorec,  slovno  vo  sne;  kogda  processiya
dostigla  zala,  gde  gostej  zhdal velikolepnyj banket, ona prinyalas' iskat'
Antuana de Burbona.
     Ona  znala, chto on zanimaet vysokoe polozhenie pri dvore; on byl starshim
iz  princev Burbonov, imevshih pravo pretendovat' na tron v sluchae otsutstviya
naslednikov  iz  roda  Valua.  Antuan  i  mladshij iz dvuh ego brat'ev, princ
Konde,  schitalis'  krasivejshimi  muzhchinami  dvora; oni pol'zovalis' ogromnym
uspehom  u zhenshchin. No ZHanna ne verila spletnyam ob Antuane, otnosya ih k chislu
legend, kotorye vsegda okruzhayut stol' privlekatel'nyh muzhchin.
     Ona  ogorchilas'  tomu, chto vo vremya banketa ej ne udalos' sest' ryadom s
nim;  ona  ne mogla naslazhdat'sya delikatesami, stoyavshimi na stole. No pozzhe,
kogda  banket  zakonchilsya i nachalsya bal, ZHanna obnaruzhila Antuana de Burbona
vozle sebya.
     - YA  zametila  vas  v cerkvi, - skazala pryamodushnaya devushka. Ona vsegda
govorila to, chto bylo u nee na ume, i ozhidala togo zhe ot drugih.
     Krasivyj  lovelas,  vechno  iskavshij  novyh  pobed,  byl  ocharovan  yunoj
princessoj,   ch'ya   zabavnaya   iskrennost'  yavlyala  razitel'nyj  kontrast  s
privychnym emu koketstvom.
     - YA  pol'shchen.  |to  dlya menya chest'. Skazhi, tvoj interes ko mne okazalsya
sil'nee interesa k novorozhdennomu princu?
     - Da, - otvetila ZHanna, - hotya mne nravyatsya malen'kie deti.
     - YA nadeyus', chto sumeyu ponravit'sya tebe sil'nee ih.
     On  poceloval  ee  ruku,  i  ZHanna  prochitala  v  ego  nahal'nyh glazah
voshishchenie ee izyashchnoj figuroj.
     Oni  tancevali  vmeste.  Ego  ostroumie  bylo  ves'ma smelym; esli by s
ZHannoj  razgovarival  tak  kto-to  drugoj, devushka by vozmutilas', no ona ne
mogla kritikovat' Antuana. Ej nravilos' v nem vse.
     - Rozhdenie  etogo  rebenka  menyaet  dlya  vas mnogoe, - so svoej obychnoj
neposredstvennost'yu zayavila ona.
     On soglasilsya s etim.
     - I dlya madam dofiny tozhe, - dobavil Antuan.
     On  lukavo  ulybnulsya. Molodomu cheloveku nravilos' byt' geroem spleten,
hodivshih  sredi  pridvornyh.  |ta  malen'kaya  princessa,  plemyannica korolya,
ostavalas'   sel'skoj   prostushkoj,   vospitannoj   vdali   ot   Parizha;  ee
neiskushennost'  i  iskrennost'  byli  kachestvami,  redkimi pri dvore. Antuan
nahodil ZHannu neobychnoj, ocharovatel'noj.
     Antuan  privyk k zhenskoj lesti, no komplimenty etogo rebenka pokazalis'
emu osobenno priyatnymi.
     - Kak  by  tebe  ponravilos' okazat'sya na meste madam Katrin, malen'kaya
princessa?  Muzh  ne  lyubit  ee.  Lyubovnica zastavlyaet ego lozhit'sya v postel'
zheny. Ty by poterpela takoe polozhenie? Skazhi mne!
     Glaza ZHanny sverknuli.
     - YA by ne vynesla etogo.
     - U  tebya est' harakter. No esli by ty okazalas' na meste Katrin, ty by
ne imela inogo vybora.
     - YA by poprosila, chtoby menya izbavili ot takogo braka.
     - CHto?  Ty  by  promenyala francuzskij dvor, obshchestvo korolej i princev,
na nishchuyu Florenciyu i obshchestvo torgovcev?
     - Ne  dumayu, chto Katrin bedstvovala vo Florencii. Ee sem'ya ochen' bogata
-  vozmozhno,  Medichi  bogache  francuzskogo korolevskogo doma. YA by predpochla
poteryat' etu roskosh' radi izbavleniya ot unizhenij, kotorye soputstvuyut ej.
     - Ne  trat'  svoyu  zhalost'  na  ital'yanku.  Posmotri  na nee. Razve ona
nuzhdaetsya v sochuvstvii?
     ZHanna  poglyadela  na  dofinu.  Katrin kazalas' absolyutno schastlivoj, no
esli  Antuan ne zamechal holodnogo bleska ee glaz, to ZHanna videla ego. Nikto
iz  pridvornyh  ne  ponimal,  chto  proishodit v dushe ital'yanki. Poetomu lyudi
predpochitali dumat', chto tam ne proishodit nichego.
     - Ej  eshche  povezlo,  -  prodolzhil  Antuan. - Ona uspela spasti sebya. Ty
znaesh', uzhe pogovarivali o razvode. Korol' izbavil ee ot etogo.
     - Korol'  ochen'  dobr,  -  skazala  ZHanna.  -  On pozhalel menya, kogda ya
nuzhdalas' v etom.
     Antuan priblizilsya k nej.
     - Lyuboj  muzhchina  budet  dobr  k  tebe,  dorogaya princessa. YA by hotel,
chtoby mne predstavilas' takaya vozmozhnost', kakaya predstavilas' korolyu.
     |to  byla  obychnaya  pridvornaya  lest',  legkij  flirt. Pyatnadcatiletnyaya
ZHanna  prekrasno  soznavala eto. Tem ne menee slova, sletavshie s gub Antuana
de  Burbona,  kazalis'  ej  volshebnymi; esli by ih proiznosil kto-to drugoj,
devochka  nazvala  by  vse eto neiskrennost'yu. Prikasayas' k ego ruke vo vremya
tanca,  vstrechayas'  s  nim  vzglyadami  nad  bokalami  vina,  ona  ispytyvala
vostorg;  pozzhe ona stradala, vidya ego tancuyushchim s drugimi, brosayushchim na nih
nezhnye   vzglyady   i,   nesomnenno,  delayushchim  komplimenty,  sovsem  nedavno
kruzhivshie golovu ZHanne Navarrskoj.
     |to  bylo  pervym  vazhnym  sobytiem  goda. ZHanna vlyubilas' v Antuana de
Burbona,  buduchi  zamuzhem  za  gercogom  Klevskim,  kotorogo plohaya politika
Francii zastavlyala voevat'.


     V  techenie  etogo bogatogo sobytiyami goda ZHanna sledila za hodom vojny;
nikogda  eshche  navyazannyj  devochke brak ne kazalsya ej takim postylym. Mysli o
Gijome  de  la  Marke povergali ee v sostoyanie uzhasa; ona preuvelichivala ego
nedostatki,   on  prevrashchalsya  v  ee  soznanii  v  monstra,  ugrozhavshego  ee
vozmozhnomu schast'yu.
     Ej  legko  mechtalos',  kogda  ona  vernulas'  ko dvoru svoego otca. Ona
brodila  po  okrestnostyam,  lezhala na trave vozle dvorca i dumala ob Antuane
de   Burbone.   Obladaya   praktichnoj   naturoj,  ona  mechtala  ne  tol'ko  o
Antuane-lyubovnike,  laskayushchem  ee, govoryashchem komplimenty, kotorye mogli byt'
neiskrennimi,  skol'ko  o  schastlivom,  blagopoluchnom  brake, o tom, kak oni
vdvoem  budut  pravit'  Navarroj.  Ona  boyalas', chto ej pridetsya podchinit'sya
vnezapnomu  prikazu  korolya  vstretit'  muzha i otpravit'sya s nim v chuzhuyu dlya
nee  stranu.  Protesty  ej  ne  pomogut; ona uzhe pytalas' soprotivlyat'sya, no
nichego  ne  dobilas'. Snova i snova ona myslenno perezhivala te minuty, kogda
ee  ukladyvali  v postel'; ona vzdragivala, predstavlyaya, ot chego izbavilo ee
vmeshatel'stvo  dyadi.  Kak  ej  povezlo!  No  ona  dolzhna  pomnit' o tom, chto
Francisk  proyavlyal  dobrotu,  kogda on ne zabyval sdelat' eto i kogda ona ne
ugrozhala nanesti vred emu ili ego politike.
     V  techenie  mesyacev,  posledovavshih  za kreshcheniem malen'kogo Franciska,
ZHanna  s  zhadnost'yu  lovila kazhduyu vest' o vojnah, prodolzhavshihsya v Italii i
Gollandii.  Ona  radovalas',  uznav, chto imperator nanes porazhenie ee muzhu v
Sittarde,  v  to  vremya  kak  korol' i dofin prodolzhali pobedonosnoe shestvie
vdol'   Sambry.   Uspeshnoe   zavershenie  vojny  bylo  ne  za  gorami;  ZHanna
razryvalas'  mezhdu  vernost'yu dyade i strahom za sebya; ona znala, chto udachnoe
okonchanie   kampanii   sulit   ej   soedinenie   s  muzhem.  Imperator  Karl,
razgnevannyj  takim  razvitiem  sobytij,  vozlozhil  upravlenie  Ispaniej  na
svoego  syna  Filippa i otpravilsya v Genuyu. Ego yarost' byla obrashchena glavnym
obrazom  protiv  myatezhnogo  gercoga  Klevskogo,  muzha  ZHanny, on videl v nem
svoego  vassala.  Mogushchestvennyj  imperator  dolzhen  nemedlenno  usmirit'  i
podvergnut'  unizheniyu  svoego nevernogo poddannogo. ZHanna slyshala o tom, chto
gercog  prosit korolya okazat' emu voennuyu pomoshch', no Francisk, nereshitel'nyj
v   mgnoveniya,  trebovavshie  smelyh  dejstvij,  i  bezrassudnyj,  kogda  emu
sledovalo  proyavit'  ostorozhnost', uzhe raspustil bol'shuyu chast' svoej armii i
ne sobiralsya predprinimat' srochnyh voennyh akcij.
     |to  opredelilo  sud'bu  gercoga  Klevskogo; ego porazhenie oznachalo dlya
ZHanny  izbavlenie  ot  togo,  chego  ona  boyalas' sil'nee vsego. Kogda korol'
Francii  brosil  Gijoma  Klevskogo na proizvol sud'by, gercogu ne ostavalos'
nichego drugogo, kak brosit'sya k nogam imperatora i molit' ego o poshchade.
     Francisk  vyzval  ZHannu  i  sam  soobshchil  ej  novost'. Ego glaza gnevno
sverkali;   korol'  imel  privychku,  poteryav  po  sobstvennoj  vine  vazhnogo
soyuznika, ob®yasnyat' proisshedshee verolomstvom etogo lica.
     - ZHanna,  moya  devochka,  -  skazal  on,  -  u menya est' dlya tebya plohaya
vest'. YA vydal tebya zamuzh za predatelya.
     ZHanna  pochuvstvovala,  chto ee serdce zabilos' chashche, ruki stali drozhat';
ona ispugalas', chto Francisk zametit v ee glazah iskorki radosti.
     - On  predal  nas, ZHanna. Pereshel na storonu nashego vraga. Ty ne mozhesh'
lyubit' takogo cheloveka. Ne zahochesh' razdelit' ego zhalkuyu sud'bu.
     ZHanna nikogda ne byla diplomatom.
     - YA  i  prezhde  ne zhelala zhit' s nim, - vypalila ona. - Dazhe esli by on
byl vashim drugom, vse ravno ya by ne zahotela etogo.
     Korol' podnyal ruku.
     - Tvoj  yazychok  dorogaya,  kogda-nibud' pogubit tebya. Umolyayu tebya, sledi
za  nim.  Moya  devochka,  s  toboj  oboshlis'  durno.  Tebe  prishlos' v rannem
vozraste  vyjti za predatelya; eto bylo sdelano v interesah gosudarstva, no ya
ne mogu dopustit', chtoby ty ostavalas' zhenoj takogo cheloveka.
     ZHanna radostno proiznesla:
     - Da, Vashe Velichestvo. YA ne mogu ostavat'sya zhenoj takogo cheloveka.
     Francisk polozhil ruku na plecho devochki.
     - YA poproshu papu rastorgnut' etot brak.
     Ona  shvatila  ego  ruku  i  pocelovala  ee,  potom opustilas' na pol i
pocelovala  nogi  korolya.  Zapah  yufti,  vsegda  ishodivshij  ot  ego odezhdy,
pokazalsya  ej  samym chudesnym aromatom na zemle. Ona vsegda budet ispytyvat'
volnenie, vdyhaya ego.
     - Uvy!  Uvy!  Podlyj  gercog  brosil  svoi  vladeniya  i zhenu. YA poteryal
cheloveka, kotorogo schital svoim drugom, a ty, moe ditya, lishilas' muzha.
     On ulybnulsya ej.
     - ZHanna, ty menya udivlyaesh'. YA ne vizhu na tvoem lice ogorcheniya.
     - Vashe Velichestvo, ya molilas' ob etom.
     - CHto? Ty molilas' o tom, chtoby drug korolya brosil ego?
     - Net... ne ob etom. No on nikogda ne nravilsya mne, Vashe Velichestvo.
     Korol' poceloval ZHannu.
     - YA  rad, moya devochka. YA by legche perezhil pobedu imperatora, chem ugrozu
tvoemu schast'yu.
     Konechno,  eto bylo lozh'yu, no Francisk umel govorit' priyatnye neleposti;
on  veril  v  svoi  slova,  kogda  proiznosil ih, i poetomu zastavlyal drugih
verit' emu.
     V  etot  god,  kogda  ZHanna vlyubilas' v Antuana de Burbona, miloserdnaya
sud'ba   rasporyadilas'   soglasno   zhelaniyu  korolya  i  po  razresheniyu  papy
rastorgnut' nominal'nyj brak princessy Navarrskoj i gercoga Klevskogo.


     Posle  razvoda  ZHanna vernulas' k svoej spokojnoj zhizni v Plessi-le-Tur
v  obshchestve  madam  de  Silli. Ona postoyanno dumala ob Antuane de Burbone. S
zhadnost'yu  slushala  o  ego  voennyh  uspehah, kotorye byli znachitel'nymi. On
stal dlya nee geroem; ona idealizirovala ego, kak prezhde - svoyu mat'.
     ZHanna  vzroslela,  odnako nikto ne zavodil rech' o novom zamuzhestve. Ona
vse  rezhe  i  rezhe  videla  korolya  Franciska, zdorov'e kotorogo uhudshalos'.
Kogda  ZHanne  ispolnilos'  devyatnadcat', ona uznala, chto korol' umer v svoem
zamke  Rambuje.  ZHanna  ponyala,  chto  smert'  dyadi  ser'ezno  povliyaet na ee
budushchee; ona okazalas' prava.
     Ee  otec,  Genrih  Navarrskij,  vyzval  ZHannu  k  sebe;  vvidu  konchiny
Franciska  ona  postupala  v rasporyazhenie roditelej. Ee mat' izmenilas'. Ona
poteryala  vkus  k  zhizni,  provodila  mnogo  vremeni  v monastyre. Margarita
ob®yavila,  chto  zhdet momenta, kogda ona soedinitsya s bratom. Ona utverzhdala,
chto  mechtaet  posledovat'  za  nim  na  nebesa,  kak  kogda-to posledovala v
Madrid.
     V  Parizhe  poyavilsya  novyj  korol' - kuzen ZHanny, za kotorogo ona mogla
vyjti  zamuzh  -  Genrih Vtoroj. Ital'yanka Katrin de Medichi stala francuzskoj
korolevoj.  Vskore  Genrih otpravil poslanie v Nerak; on velel ZHanne pribyt'
k ego dvoru.
     Priehav  v Parizh, ZHanna totchas zametila raznicu mezhdu dvorami Genriha i
ego  otca.  Genrih  byl  sderzhannee korolya Franciska. On ne obladal obayaniem
svoego  otca.  On  nahodil  vremya  lish' dlya odnoj zhenshchiny - Diany de Puat'e,
kotoruyu on sdelal gercoginej de Valentinua.
     ZHanna  znala,  chto  ee vyzvali radi opredelennoj celi. Genrih, ne menee
pryamolinejnyj, chem sama ZHanna, ne zamedlil ob®yasnit' ej eto.
     Ona  pochtitel'no  preklonila  koleno  soglasno etiketu i pocelovala ego
ruku.  Kuzen  ne  schel  nuzhnym  prilaskat'  ee,  kak  eto  delal ee dyadya. On
oboshelsya  bez laskovyh slov. No Genrih byl dobr i otnosilsya k svoej kuzine s
nezhnost'yu, kotoraya ne ischezla, kogda on stal korolem.
     - Kuzina,  -  skazal  Genrih,  -  ty  sozrela dlya braka. YA vyzval tebya,
chtoby obsudit' etot vopros.
     ZHanna  nastorozhenno  zhdala  prodolzheniya;  ee  uzhe  odnazhdy vydali zamuzh
nasil'no,   sejchas   ona   lomala  golovu  nad  tem,  kak  izbezhat'  vtorogo
nezhelannogo  braka.  Ona chuvstvovala, chto molchalivyj Genrih sposoben byt' ne
menee upryamym, chem ego otec.
     - Vashe  Velichestvo,  ya  uzhe  byla  zamuzhem, - skazala ona, - i moj opyt
zastavlyaet   menya   proyavit'  nekotoruyu  ostorozhnost'.  Postupiv  odnazhdy  v
sootvetstvii  s interesami gosudarstva, ya by hotela v dal'nejshem imet' pravo
vybora.
     Genrih ne ulybnulsya; on smotrel na nee nastorozhenno.
     - Dva  cheloveka  vyrazili  zhelanie  soedinit'sya s toboj brachnymi uzami.
Oni  zanimayut  vysokoe  polozhenie;  dumayu,  oni  oba  imeyut  pravo  na  tvoyu
blagosklonnost'  k  nim.  Odin  iz  nih  - Francisk, gercog de Giz; vtoroj -
Antuan de Burbon gercog Vendomskij.
     - Antuan   de   Burbon!  -  voskliknula  ZHanna,  zabyv  ob  oficial'nom
haraktere  audiencii.  - YA... ya horosho ego pomnyu. YA vpervye obratila na nego
vnimanie vo vremya ceremonii kreshcheniya malen'kogo dofina.
     - YA  by otdal predpochtenie mes'e de Gizu, - skazal Genrih. - Kuzina, on
- velikij princ i hrabryj soldat.
     - No...  gercog  Vendomskij  takzhe  velikij princ i otvazhnyj voin, Vashe
Velichestvo.
     Genrih  ne  lyubil  sporit'.  Ego  lyubovnica Diana vybrala v muzh'ya ZHanny
svoego  svoyaka  de  Giza; doch' gercogini byla zamuzhem za ego bratom; esli by
ZHanna  Navarrskaya  vyshla za Franciska de Giza, mezhdu domami Valua i de Gizov
obrazovalas'  by  novaya  svyaz',  poleznaya  dlya  poslednego.  ZHanna  perezhila
mgnovenie  straha.  Ona  znala, chto, esli lyubovnica Genriha hochet zaklyucheniya
etogo  soyuza,  korol' podderzhit ee; buduchi razumnoj dvadcatiletnej zhenshchinoj,
a  ne  svoenravnoj  dvenadcatiletnej  devchonkoj,  ona  ne  verila  v zhalost'
korolej.
     Ona poprosila Genriha otpustit' ee, dat' ej vremya na razmyshleniya.
     Francisk  de  Giz,  velichajshij  voin  i  chestolyubec etoj strany! Redkaya
zhenshchina  ne  obradovalas'  by  perspektive stat' ego suprugoj. V to zhe vremya
mnogie  nahodili  elegantnogo,  vsegda  izyskanno  odetogo  Antuana  nemnogo
zhenstvennym.  Pridvornye  obsuzhdali  dazhe to, kak on snimaet svoyu ukrashennuyu
per'yami  shlyapu, zdorovayas' s damoj. Genrih schital, chto ZHanna postupit glupo,
vybrav   lyubveobil'nogo   krasavca   i  otkazavshis'  ot  soyuza  s  odnim  iz
mogushchestvennejshih   muzhchin  Francii.  Provozglasiv  sebya  samym  liberal'nym
monarhom  Evropy,  Genrih predostavil ZHanne neskol'ko nedel' na razmyshleniya,
odnako  dal  yasno  ponyat', chto ona dolzhna predpochest' gercoga de Giza. ZHanna
znala,  chto  eto  bylo  zhelaniem  Diany.  |ta zhenshchina podozrevala Burbonov v
simpatiyah  k  reformistskoj vere; vo Francii samye melkie voprosy, kazalos',
vrashchalis'  vokrug  osi religioznogo protivostoyaniya. De Giz byl nepokolebimym
katolikom;   on   takzhe   yavlyalsya  drugom  i  svoyakom  Diany.  Korol'  hotel
sposobstvovat' zhenit'be de Giza na devushke, vybrannoj ego lyubovnicej.
     Volneniya  i  razdum'ya zapolnili posleduyushchie nedeli. Francisk de Giz byl
uveren  v  svoem  uspehe;  on  ne znal o tom, kakuyu radost' dostavlyalo ZHanne
obshchestvo  Antuana  de  Burbona.  Antuan zayavil ZHanne, chto, esli korol' reshit
otdat'  ee  gercogu  de Gizu, oni - ZHanna i Antuan - ubegut vdvoem. ZHanna ne
verila  v  to,  chto  on  sposoben sovershit' stol' derzkij postupok, no takoe
predlozhenie usililo ee lyubov' k molodomu cheloveku.
     Postepenno   ZHanna   stala   zamechat'  prisutstvie  korolevy  -  tihoj,
spokojnoj,  derzhavshejsya  s  dostoinstvom,  ni  edinym slovom ili vzglyadom ne
vydavavshej   svoih   pristrastij,  vsegda  privetlivoj  s  lyubovnicej  muzha,
blagodarnoj  Diane  za  to,  chto  ona  vse-taki predostavlyala ej Genriha dlya
zachatiya  naslednikov  francuzskogo  trona.  ZHanna  ponyala,  chto eta zhenshchina,
Katrin,  takzhe  nablyudaet  za  nej.  ZHanna  chasto  lovila  na sebe vzglyad ee
besstrastnyh  glaz; ZHanna, v otlichie ot bol'shej chasti dvora, ne mogla videt'
v  Katrin  krotkuyu  i  bezlikuyu zhenshchinu, s ravnodushiem prinimavshuyu svoyu rol'
samoj prenebregaemoj i unizhaemoj korolevy Francii.
     Odnazhdy  Katrin  priglasila  ZHannu  k  sebe;  pridya  v  pokoi korolevy,
devushka zastala ee odnu, bez frejlin i slug.
     Katrin  predlozhila  ej  sest'. ZHanna sdelala eto, zametiv, chto ona ne v
silah otvesti vzglyad ot holodnyh, zmeinyh glaz korolevy.
     - Esli  tebe  bezrazlichno,  -  skazala  Katrin, - tebya vydadut zamuzh za
Franciska  de  Giza.  YA  pomnyu  tvoj  brak  s Gijomom de la Markom, gercogom
Klevskim.  Pomnyu  sochinennyj  toboj  dokument.  Togda  ty proyavila muzhestvo,
kuzina.
     - Ono  malo pomoglo mne, madam. YA vse ravno vyshla zamuzh; spasla menya ot
etogo braka vojna, a ne moya izobretatel'nost'.
     - Ty  verish'  v  chudesa?  -  Katrin ulybnulas' odnimi gubami. - O, ya ne
imeyu  v  vidu  chudesa,  sovershennye  nashim  Gospodom  i  svyatymi. YA govoryu o
chudesah, sovershaemyh prostymi smertnymi.
     - YA nikogda ne slyshala o nih, madam.
     - Oni  vpolne  real'ny.  CHudo  sposobno izbavit' tebya ot nezhelatel'nogo
braka. Izbezhav ego, ty mozhesh' sama vybrat' sebe supruga.
     - YA ne ponimayu.
     - Pochemu  Francisk  de  Giz  hochet  zhenit'sya  na  tebe?  Potomu  chto on
chestolyubiv.   On   zhelaet   vstupit'   v  brachnyj  soyuz  s  kuzinoj  korolya.
Priblizit'sya k tronu.
     - YA znayu, vy pravy, no...
     - Ty  mozhesh'  obratit'  na  eto  vnimanie  korolya.  Skazat'  emu,  chto,
soedinyaya  navarrskij  dom  s  Lorrenom,  on  ukreplyaet  polozhenie  cheloveka,
kotoryj  mozhet  okazat'sya  ego glavnym vragom; lish' hitrost' madam de Puat'e
meshaet  emu  uvidet'  eto.  Napomni  Genrihu  o  poslednih  slovah ego otca,
obrashchennyh  k nemu: "Osteregajsya doma Gizov. Dom Gizov i Lorrena - vrag doma
Valua". Sprosi ego, ne zabyl li on eto.
     - Vy pravy, madam. No korol' dolzhen sam znat' ob etom.
     - Ty  pomozhesh'  sebe,  napomniv  emu  to,  chto  on  sklonen zabyvat'. YA
zabochus'  o  tvoem  blage.  YA  by  hotela, chtoby ty vyshla zamuzh za cheloveka,
vybrannogo toboj. Pochemu ty ulybaesh'sya, kuzina?
     - YA  dumayu,  madam,  o  sovpadenii nashih zhelanij, - iskrenne priznalas'
ZHanna.  -  YA  ne  hochu  vyhodit'  za  Franciska de Giza. Vy ne hotite etogo,
potomu chto etogo zhelaet madam de Puat'e.
     - YA  ne  dumala o madam de Puat'e, - suho proiznesla Katrin. - YA dumala
o tebe.
     - YA  blagodarna  vam,  madam.  YA  hochu  skazat',  chto  na  vashem  meste
postupila by tochno tak, kak vy - sdelala by vse, chtoby unizit' etu zhenshchinu.
     Katrin  slovno  vnezapno vspomnila o tom, chto ona - koroleva Francii, a
ZHanna - ee poddannaya. Ona protyanula devushke ruku.
     - Ty mozhesh' idti, - skazala Katrin.
     ZHanna  slishkom  pozdno  ponyala, chto ona gluboko oskorbila korolevu. Ona
proyavila  bestaktnost'  i  glupost'.  No tak trudno pritvoryat'sya, kogda rech'
idet  o  chem-to  stol'  ochevidnom.  Ona  lish'  hotela  podcherknut',  chto ona
ponimaet stremlenie Katrin svesti schety s Dianoj i odobryaet ego.


     ZHanna vospol'zovalas' sovetom Katrin.
     Kogda  korol'  snova  vyzval  k  sebe  devushku, ona reshila obratit' ego
vnimanie na to, chto, po mneniyu Katrin, on byl sklonen zabyt'.
     - Gercog  de  Giz  -  velikolepnyj  muzhchina! - skazal Genrih. - Vo vsej
Francii emu net ravnyh. Ty budesh' gordit'sya im, vyjdya za nego zamuzh.
     ZHanna podnyala golovu.
     - CHto,  Vashe  Velichestvo?  - skazala ona. - Vy dejstvitel'no dopustite,
chtoby  gercoginya d'Omal', kotoraya sejchas chuvstvuet, chto dolzhnost' moego pazha
delaet ej chest', stala moej svoyachenicej?
     Ona  uvidela,  chto  korol'  bagroveet  ot  gneva  -  madam d'Omal' byla
docher'yu ego vozlyublennoj, Diany de Valentinua.
     V golose ZHanny zazvuchal pravednyj gnev:
     - Vy  sochtete  vozmozhnym,  Vashe Velichestvo, chtoby gercoginya, doch' madam
de  Valentinua,  posredstvom  braka,  v  kotoryj  vy sovetuete mne vstupit',
obrela  pravo  idti  ryadom  so  mnoj  vmesto  togo,  chtoby nesti shlejf moego
plat'ya?
     Genrih  rasteryalsya;  kak  vsegda  v  podobnyh  sluchayah, on ne mog najti
nuzhnyh  slov.  Emu  ne chasto prihodilos' vyslushivat' nedvusmyslennye napadki
na svoyu lyubovnicu.
     ZHanna reshila vospol'zovat'sya svoim shansom.
     - Vashe  Velichestvo,  Francisk de Giz hochet vzyat' v zheny ne stol'ko menya
lichno,   skol'ko   moyu   koronu   princessy.   Esli  ego  plemyannica,  Mariya
SHotlandskaya,  vyjdet  za  dofina, a on sam, zhenivshis' na mne, stanet korolem
Navarry, to, pozhaluj, Franciya poluchit ne odnogo, a dvuh monarhov.
     Genrih  nedoverchivo  posmotrel  na  kuzinu. V ego soznanii voznik obraz
smelogo  voina;  Genrih  slyshal kriki parizhan: "De Giz! De Giz!" Francisk de
Giz  uzhe  byl  geroem  Parizha.  Genrih  uvazhal  kuzinu  za um. Sam on ne mog
pohvastat'sya  blestyashchim  intellektom, no voshishchalsya temi, kto obladal im. On
pomnil  o  tom,  chto  mat' ZHanny byla odnoj iz samyh odarennyh zhenshchin svoego
vremeni.
     - Vy  zabyli  slova  vashego  otca,  proiznesennye  im na smertnom lozhe?
"Osteregajsya  doma  de Gizov..." O, Vashe Velichestvo, korol' Francisk ponimal
ambicii etoj sem'i.
     Genrih  podumal,  chto  v  skazannom  eyu bylo mnogo pravdy. Diana zhelala
etogo  braka,  no  emu  pridetsya  napomnit'  ej  o predosterezhenii otca i ob
opasnosti usileniya vlasti de Gizov.
     On  otpustil  ZHannu, ne serdyas' na nee; vskore on ob®yavil, chto odobryaet
brachnyj  soyuz  mezhdu  svoej kuzinoj ZHannoj d'Al'bre Navarrskoj i Antuanom de
Burbonom, gercogom Vendomskim.
     Genrih  nashel  vyhod  iz  polozheniya.  Francisk  de  Giz  poluchit v zheny
devushku,  kotoraya  podojdet emu ne huzhe, chem ZHanna. On, Genrih, sam publichno
podpishet  brachnyj  kontrakt  mezhdu Franciskom i Annoj d'|st, docher'yu gercoga
Ferrarskogo  i  vnuchkoj Lyudovika Dvenadcatogo. |to budet horoshij korolevskij
brak. Menee opasnyj, chem soyuz de Giza s navarrskim domom.
     Francisk  de  Giz soglasilsya s resheniem korolya; Diana takzhe smirilas' s
volej lyubovnika. ZHanna Navarrskaya byla obruchena so svoim izbrannikom.


     Schastlivejshaya  devushka  Francii  vyhodila  zamuzh. Ee frejliny govorili,
chto  im eshche ne dovodilos' videt', chtoby nevesta tak mnogo i chasto ulybalas'.
ZHanna ob®yasnyala im: "Ponimaete, ya, princessa, vyhozhu zamuzh po lyubvi!"
     So  dnya kreshcheniya malen'kogo Franciska, kogda ZHanna vlyubilas' v Antuana,
proshlo pyat' let, no chto znachili teper' eti gody ozhidaniya?
     Kogda   zhenshchiny  razbudili  ZHannu  utrom  v  den'  brakosochetaniya,  oni
uvideli,  kak  ona  schastliva.  Ona  postoyanno  napevala,  govorila  o svoem
vozlyublennom.  Kogda,  snova  i  snova  sprashivala  ona, princesse pozvolyali
vyjti  zamuzh  po  lyubvi?  Ej povezlo bol'she, chem lyuboj drugoj princesse. Ona
chasto   vspominala   svoj   pervyj,  chisto  nominal'nyj,  brak;  ona  zanovo
perezhivala  tot  uzhasnyj  moment, kogda ee ulozhili na brachnoe lozhe s Gijomom
Klevskim.  Kakoj  uzhas!  I kakoe chudesnoe izbavlenie! Neudivitel'no, chto ona
schitala sebya schastlivejshej princessoj mira.
     Ee  mat'  ulybalas', vidya sostoyanie docheri, odnako etot brak ne radoval
Margaritu.  Ona  nadeyalas'  na  luchshuyu  partiyu  dlya  ZHanny.  Ona by aktivnee
vystupala  protiv  etogo  zamuzhestva,  esli  by ne ee apatiya i ravnodushie ko
vsemu.  Margarita  oshchushchala  svoyu  otorvannost' ot mira. Otec ZHanny takzhe byl
nastroen  protiv braka s Antuanom, no korol' Francii podkupil korolya Navarry
uvelicheniem  ego  dohodov  i  obeshchaniem otvoevat' Verhnyuyu Navarru, neskol'ko
let tomu nazad zahvachennuyu ispancami.
     ZHanna  obradovalas', uznav o soglasii otca, etogo revnostnogo katolika,
kotoryj   pobil  ee,  kogda  ona  molilas'  s  mater'yu,  na  brak  docheri  s
protestantom  Burbonom.  Ona  vsegda  znala,  chto  on  mechtaet o vozvrashchenii
Verhnej Navarry, o ee osvobozhdenii ot ispancev.
     Kak  ej povezlo! ZHanne ne bylo dela do bur', kotorye mogli v dal'nejshem
razrazit'sya  nad  ee  brakom. Pust' mat' nedovol'na im. Pust' otec smirilsya,
potomu  chto Genrih podkupil ego. Vse eto ne imelo znacheniya. Antuan stanet ee
muzhem. On ob®yavil, chto eshche ne znal takoj lyubvi.


     Antuan  radovalsya etomu braku. Ego smushchali lish' odin-dva momenta. Sem'ya
Burbonov  dolgoe  vremya  nahodilas' v nemilosti; kogda korol' oblaskal grafa
d'|ngema;  tragicheski pogibshego vo vremya igry v snezhki v La-Rosh-Gijone, vsem
pokazalos',  chto  Burbonov  zhdet  vozvyshenie.  No posle smerti grafa milost'
korolya  ne rasprostranilas' na sem'yu; staraniyami Diany v favore okazalis' de
Gizy.
     Teper'  zhe  princ Antuan, glava doma Burbonov, zhenilsya na kuzine korolya
Genriha.  Antuan  byl dovolen etim; bolee togo - buduchi pylkim i chuvstvennym
muzhchinoj,  on  uvleksya svoej molodoj nevestoj. Net, ona uzhe razmenyala tretij
desyatok  i ne byla ochen' yunoj, no i staroj ee nel'zya bylo nazvat'. |tot brak
imel  i  drugoj  priyatnyj  aspekt:  kazalos'  pochti opredelennym, chto Genrih
Navarrskij  ne ostavit naslednikov muzhskogo pola. Znachit, ZHanna posle smerti
otca  stanet  korolevoj  etoj  provincii. ZHanna ne byla krasavicej po merkam
parizhskogo   dvora.   Vyrazhenie   ee   lica   bylo   dovol'no   surovym,  no
neposredstvennost'  i  iskrennost'  devushki vydelyali ee iz okruzheniya; Antuan
obozhal  vse  novoe. Vo vremya besedy lico ZHanny ozhivlyalos', i ona stanovilas'
privlekatel'noj.  Ona  obladala  umom  i sil'nym harakterom. Slabogo Antuana
prityagivali sil'nye natury.
     On  ne mog ne radovat'sya braku, sblizhavshemu doma Valua i Burbonov. Deti
ZHanny  i  Antuana imeli shans podnyat'sya na francuzskij tron. Molodoj Francisk
-  teper'  uzhe  dofin - obladal slabym zdorov'em. Katrin imela drugogo syna,
Lui,  no  on,  pohozhe,  yavilsya  v  etot mir ne nadolgo. Kazalos', chto korolyu
Genrihu  i  Katrin ne udastsya zavesti fizicheski krepkih detej. Vozmozhno, oni
rasplachivalis'  za  grehi dedov. Oba deda po otcovskoj i materinskoj liniyam,
Francisk  Pervyj  i  Lorenco,  zhestokij  gercog  Urbino,  umerli ot bolezni,
kotoraya  vo  Francii  nazyvalas'  "anglijskoj",  a v Anglii - "francuzskoj".
Genrih  i  Katrin  proizvodili  vpechatlenie zdorovyh lyudej, odnako kazalos',
chto  deti  ne  unasleduyut  ih  zdorov'e...  Esli  dom  Valua  ostanetsya  bez
naslednikov,   korona   po  zakonu  perejdet  k  Burbonam.  Gizy  popytayutsya
perehvatit'  ee,  no  narod  Francii, nesomnenno, etogo ne dopustit. Burbony
byli  polnopravnymi  naslednikami  prestola,  sleduyushchimi  za  Valua. Nevesta
Antuana  dovodilas'  kuzinoj nyneshnemu korolyu Genrihu Valua. Da, eto horoshij
brak.
     Malen'kaya  ZHanna obozhala ego, Antuana, a on obozhal ee. On uzhe neskol'ko
nedel' ne proyavlyal interesa k drugim zhenshchinam.
     No   zatem,   vspomniv  o  brake  ZHanny  s  gercogom  Klevskim,  Antuan
zabespokoilsya.  Togda  brachnye  otnosheniya ne byli osushchestvleny polnost'yu, no
molodozhenov  polozhili  v  postel'.  Korol'  Francisk  zayavil  togda, chto dlya
priznaniya braka dejstvitel'nym etogo dostatochno.
     Korol'  Genrih  snachala  vozrazhal  protiv  zhenit'by Antuana na ZHanne, a
potom  vnezapno  peredumal.  Pochemu?  Madam  Diana  byla svyazana s de Gizami
brakom  docheri  i  obshchej  veroj.  CHto,  esli  ego  brakosochetanie  s  ZHannoj
Navarrskoj   bylo  chast'yu  d'yavol'skogo  plana?  Vdrug  ih  synovej  ob®yavyat
nezakonnorozhdennymi?
     Antuan  rashazhival  po  svoim  pokoyam. On lyubil malen'kuyu ZHannu, obozhal
ee, no ne nastol'ko sil'no, chtoby podvergat' opasnosti budushchee svoego doma.
     Poetomu  za den' do svad'by Antuan poprosil audienciyu u korolya. Pridya k
Genrihu,  on  podelilsya  s  nim  svoimi  strahami otnositel'no togo, chto ego
zhenit'ba na ZHanne ne mozhet sostoyat'sya iz-za pervogo braka nevesty.
     ZHanna ne znala, kak blizka ona k tomu, chtoby poteryat' zheniha.
     K  nachalu  ceremonii  korol'  i  cerkovnye  ierarhi  uspokoili Antuana.
Teper'  on  mog  polnost'yu  otdat'sya  lyubvi.  K  radosti ZHanny, on prekrasno
vladel etim iskusstvom.
     Pust'  prodlitsya  schast'e,  molilas'  ona,  hot' i byla uverena v etom.
ZHanna  ispytyvala  absolyutnoe  schast'e.  Ona  napominala  sebe o tom, chto ej
udalos'  izbavit'sya  ot  nenavistnogo  supruga  i  obresti  zhelannogo. Posle
takogo   chuda   ona   ne  somnevalas'  v  tom,  chto  zhizn'  i  dal'she  budet
zamechatel'noj.
     Posle  svad'by  otec  otvel  ee  v storonu. Ot nego pahlo lukom, korol'
Navarrskij  zalil  vinom  svoyu  odezhdu.  Teper', kogda ZHanna poznakomilas' s
izyskannymi   manerami  elegantnyh  Burbonov,  grubovatost'  roditelya  stala
sil'nee  brosat'sya ej v glaza. Odnako on byl ee otcom, ZHanna bol'she pohodila
na  nego,  chem  na  mat'. Korol' Navarry schitalsya hrabrym soldatom; esli emu
nedostavalo  izyashchestva,  prisushchego  parizhskomu  dvoru, to ZHanna otnosilas' k
etomu s ponimaniem. Ona pomnila ego porki, no ispytyvala k nemu pochtenie.
     - YA  hochu  vnuka,  doch' moya, - skazal Genrih Navarrskij. - Ne zastavlyaj
menya   zhdat'   ego   slishkom   dolgo.   Ty   poluchila   v  muzh'ya  krasivogo,
privlekatel'nogo  muzhchinu.  Prosledi za tem, chtoby on daril detej tebe, a ne
razbrasyval  svoe  semya  po  svetu.  Nesomnenno,  on  otnositsya  k chislu teh
molodyh  lyudej,  chto  ne  mogut  obhodit'sya  bez  zhenshchin, hotya do nastoyashchego
vremeni on ne stradal ot otsutstviya zheny.
     Glaza ZHanny sverknuli, upryamyj podborodok vzletel vverh.
     - YA  znayu,  chto  on vel zhizn' pridvornogo povesy. No teper', otec, on -
muzh. Moj muzh. So mnoj on nachal zhit' po-novomu.
     Slova docheri zastavili otca zasmeyat'sya.
     - Ne  trebuj fizicheskoj vernosti, doch' moya. Prosi synovej. Ne zastavlyaj
menya  dolgo zhdat' vnukov, inache ya ne posmotryu na to, chto ty zhenshchina, nosyashchaya
familiyu Burbonov, i voz'mu v ruki rozgi.
     Ona  laskovo  ulybnulas' emu. Ona uvazhala otca za muzhestvo, proshchala emu
grubost',  zhestokost' i mnogochislennye vnebrachnye svyazi: on byl muzhchinoj, ee
mat'  ne  pitala  k nemu sil'nogo chuvstva. Ona, ZHanna, dolzhna pomnit' o tom,
chto  ne  vsem  sud'ba  darit  takuyu  lyubov',  kakaya svyazyvala ee i Antuana -
vechnuyu,   nezhnuyu,   ideal'nuyu.   Vozmozhno,   ne  bylo  eshche  na  svete  bolee
sovershennogo soyuza.
     Antuan soglashalsya s nej.
     - YA  dazhe  ne mechtal o podobnom schast'e. Milaya ZHanna, moya dorogaya zhena,
kak by ya hotel, chtoby moya prezhnyaya zhizn' byla takoj zhe chistoj, kak tvoya!
     ZHanna laskovo pocelovala ego.
     - Proshloe zakonchilos', Antuan. A budushchee prinadlezhit nam.
     - Vse  zhenshchiny podurneli v moih glazah, - rastroganno zametil Antuan. -
Pochemu  eto  proizoshlo, moya ZHanna? Ni odna iz nih ne kazhetsya mne krasivoj. V
tebe  zaklyuchena  vsya  zemnaya  krasota. Da, vsya prelest' mira sosredotochena v
etom chudesnom lice i figurke. Odin tvoj poceluj dorozhe mne vseh sokrovishch.
     ZHanna  verila  emu.  CHto  kasaetsya  Antuana, to on zabyl o tom, chto eshche
nedavno ego prihodilos' ugovarivat' vstupit' v etot brak.


     V  dushe  ZHanny  strah  pered  pervoj  bol'yu  lyubvi  borolsya  s zhelaniem
dostavit'   muzhu  udovol'stvie,  stat'  dostojnoj  partnershej  mnogoopytnogo
Antuana.  Emu ne raz prihodilos' imet' delo s zhenshchinami, vydavavshimi sebya za
devstvennic,  no  na samom dele uzhe poteryavshimi nevinnost'. Antuan znal, chto
dazhe  on  sposoben  oshibit'sya  v  etom  voprose.  No  devstvennost' ZHanny ne
vyzyvala u nego somnenij. Pryamodushie ne pozvolilo by ej obmanyvat' supruga.
     Antuan  strastno  zhelal,  chtoby  pervaya  intimnaya  blizost'  ostalas' v
pamyati  ZHanny  kak  nechto prekrasnoe. On ponimal, chto mnogoe v ih dal'nejshih
otnosheniyah  budet zaviset' ot ego chutkosti i delikatnosti v eti chasy. On mog
ne toropit'sya - u nih vperedi vsya zhizn'.
     V  pervuyu  noch' on ogranichilsya nezhnymi laskami. Celuya telo zheny, Antuan
spuskalsya  ot  shei i plech k uprugim grudyam s rozovymi soskami, tverdevshimi u
nego  na  glazah.  Sladko  pomuchiv  ZHannu,  on razdvinul ej bedra. Ego vzoru
otkrylsya  svezhij  vesennij  cvetok;  emu  hotelos'  trogat' pal'cami rozovye
lepestki;  oni  blesteli,  tochno  byli  pokryty  kapel'kami  utrennej  rosy.
Postepenno  buton  nachal  ozhivat',  raskryvat'sya.  Palec  Antuana massiroval
plotnuyu  zavyaz',  raspolozhennuyu  vnizu  pod zaroslyami gustogo vereska. ZHanna
dyshala  vse  chashche i gromche. Antuan szhal rukami yagodicy zheny i sliznul yazykom
solenuyu  kapel'ku, vystupivshuyu na razbuhshem bugorke. Potom prinyalsya celovat'
ee  prelesti,  inogda  slegka  pronikat'  vnutr'.  Nakonec  iz gorla devushki
vyrvalsya  sdavlennyj  ston. Vse orgazmy, perezhitye samim Antuanom v proshlom,
ne   kazalis'   emu   stol'   voshititel'nymi,   kak  ispytannoe  im  sejchas
naslazhdenie. On mog sdelat' lyubimuyu schastlivoj!
     Na  tret'yu  noch'  ZHanna  okonchatel'no  poteryala  golovu  ot  lask muzha.
Otbrosiv  zastenchivost',  ona  sama osedlala Antuana i medlenno vvela v sebya
ego goryachee, tverdoe estestvo.
     |to  imelo  simvolicheskoe  znachenie.  Suprugi eshche ne podozrevali, chto v
takoj pozicii im suzhdeno provesti bol'shuyu chast' ih sovmestnoj zhizni.


     ZHanna  uzhe  dva  goda  byla  schastlivoj  zhenoj.  Lyubov'  mezhdu nej i ee
suprugom  stala  bolee glubokoj; Antuan ne mog ne zamechat' iskrennost' zheny,
ee nekolebimuyu veru v to, chto oni prozhivut v soglasii do konca ih dnej.
     Antuan  chasto  uezzhal iz doma; ZHanna soprovozhdala ego v voennyj lager',
kogda  eto  bylo  vozmozhno; v drugih sluchayah ona terpelivo zhdala muzha. Posle
kazhdogo ego vozvrashcheniya ih schast'e kak by obnovlyalos'.
     Im  dovelos'  perezhit'  gore. Poteryav vkus k zhizni posle konchiny korolya
Franciska, umerla mat' ZHanny.
     Za etoj bedoj posledovala novaya.
     V  sentyabre  ZHanna  k  ogromnoj radosti oboih suprugov rodila mal'chika.
Ona  hotela  poehat'  s Antuanom v voennyj lager'. Pomnya o predannosti svoej
staroj  nastavnicy,  |jme de Silli, bejlifa Kana, ZHanna ostavila pervenca na
popechenie  etoj  zhenshchiny.  Otvetstvennaya  madam  de  Silli  gorela  zhelaniem
opravdat'  okazannoe  ej doverie i pozabotit'sya o rebenke nailuchshim obrazom.
No  za  poslednie  gody  ona postarela, ee sustavy stali malopodvizhnymi, ele
zametnyj  skvoznyak  usilival  boleznennye  oshchushcheniya v nih. Ona ne raskryvala
okon,  uteplyala  komnaty  s  pomoshch'yu  visevshih  na  stene tolstyh gobelenov,
kruglye   sutki  podderzhivala  ogon'  v  kaminah.  Ona  utverzhdala,  chto  ee
organizmu  trebuetsya teplo. CHto bylo horosho dlya nee, to ona schitala poleznym
i  dlya  malen'kogo  princa Navarrskogo. Ego derzhali v duhote, ne vyvodili na
svezhij  vozduh, kutali v tepluyu odezhdu. Blagodarya podobnoj zabote princ stal
chahnut',  uvyadat'.  Nakonec ego sostoyanie uhudshilos' tak sil'no, chto ob etom
izvestili  ZHannu. Vernuvshis' k synu, ona byla potryasena uvidennym. S gorech'yu
upreknuv  staruyu  nastavnicu,  ona zabrala u nee malysha. No bylo uzhe pozdno.
Malen'kij princ umer, prozhiv chut' bol'she goda.
     |to   bylo   bol'shim  neschast'em,  no  ZHanna  snova  zaberemenela;  ona
poklyalas',  chto budet sama nyanchit' rebenka. K ee likovaniyu, na svet poyavilsya
zdorovyj  mal'chik.  Ee  zabotami  - otlichnymi ot opeki madam de Silli - on s
kazhdym dnem stanovilsya krepche.
     V  odin  schastlivyj  den'  peremiriya  ZHanna,  Antuan,  malysh i ih svita
otpravilis' v zamok ee otca, gde oni sobiralis' provesti Rozhdestvo.
     Antuan  tozhe  byl schastliv. Ego mysli vrashchalis' vokrug zheny; on ne znal
vtoroj  takoj  zhenshchiny.  Ona  byla  ocharovatel'na  v svoej pryamote i naivnoj
neposredstvennosti;  ona  vsem  serdcem  lyubila  ego.  Antuan gordilsya svoim
obayaniem;  zhenshchiny  lyubili  princa ne men'she, chem ego brata, princa Konde, i
on  otlichno  soznaval  eto. Vysokoe polozhenie brat'ev, ih privlekatel'nost',
romanticheskij  obraz  zhizni,  kotoruyu  oni  veli  do  zhenit'by,  -  vse  eto
privodilo  k  tomu,  chto ih postoyanno pytalis' soblaznit'. Odnazhdy, uehav iz
doma,  Antuan napisal zhene: "YA nikogda ne dumal, chto kogda-nibud' budu stol'
ravnodushen  k  zhenskomu  vnimaniyu.  Ne  znayu,  v  chem  tut prichina - to li v
laskovom  vetre,  duyushchem  iz  Bearna,  to li v peremenah, proisshedshih s moim
zreniem, ne zhelayushchim bolee obmanyvat'sya".
     Muzhskoe   tshcheslavie!   -  s  nezhnost'yu  podumala  ZHanna.  Znachit...  on
prinimaet uhazhivaniya zhenshchin! Nu i chto? S ego amoral'nym proshlym pokoncheno.
     ZHanna  prodolzhala  radovat'sya  svoemu braku; ona polyubila rodnyh muzha -
osobenno   ego  nevestku,  princessu  |leonoru,  zhenu  princa  Konde.  CHerez
|leonoru  ona  sblizilas'  s  ee rodstvennikami Kolin'i - Gasparom, Odetom i
Andelotom.  U  ZHanny  i  |leonory  bylo  mnogo obshchego; oni obe lyubili muzhej,
kotorye  yavlyalis'  rodnymi  brat'yami.  |leonora  kazalas' ZHanne svyatoj; sebya
ZHanna  ne  schitala bezgreshnoj, ona malo izmenilas' s toj pory, kogda srezala
lica  svyatyh s vyshivki svoej materi i zamenyala ih lis'imi golovami; ona byla
nesderzhannoj, vspyl'chivoj.
     V  pervye  gody  braka  ZHanna  uvlekalas'  religiej svoih novyh druzej.
Kogda  muzh  uezzhal,  ona  chudesno  provodila  vremya  vo  dvorce Konde. Zdes'
sobiralis'  storonniki  novoj  very.  Sredi  nih  byli  izgnanniki, bogachi i
bednye  lyudi.  Goncy prinosili ustnye poslaniya, kotorye nel'zya bylo doverit'
bumage.  Posle  Antuana  ZHanna bol'she vsego voshishchalas' Gasparom de Kolin'i.
On  byl sil'nym, dobrym chelovekom, sposobnym otdat' zhizn' za svoi ubezhdeniya.
ZHanna  ispytyvala zhelanie sojtis' s etimi lyud'mi poblizhe, razdelit' ih veru.
No  ona  ponimala,  chto  eto  nevozmozhno, poka zhiv otec. Ona pomnila, kak on
vyporol  ee  za  to,  chto  ona  molilas'  vmeste  s  mater'yu. Ona ne boyalas'
ekzekucii,  v lyubom sluchae otec ne mog vysech' ee sejchas, no v soznanii ZHanny
ostalos'  chuvstvo,  chto  devushka  dolzhna  uvazhat'  zhelaniya otca. Mogla li ot
pojti  naperekor ego vole v voprose religii? Net! Ona vsegda budet pomnit' o
dochernem  dolge.  Ona  ogranichivalas' uchastiem v diskussiyah, izucheniem novoj
very, no ne prinimala ee... poka.
     Otec  ZHanny  obradovalsya  gostyam.  Vnuk  ocharoval  ego,  odnako  Genrih
Navarrskij  ne preminul upreknut' ZHannu v tom, chto ona ne sberegla pervenca.
Odnako  on  byl  gotov  prostit'  ej  eto  -  vtoroj ee syn, pohozhe, obladal
otmennym zdorov'em.
     Genrih   sobiralsya   razvlech'   gostej  grandioznoj  ohotoj  i  govoril
prakticheski  tol'ko  o  nej.  On  nastorozhenno  poglyadyval na Antuana, etogo
shchegolya s bezvol'nym licom.
     - Bearn  - eto ne Parizh, - surovo napomnil zyatyu Genrih Navarrskij, - no
nam, zdeshnim zhitelyam, nravitsya eto mesto.
     ZHanna  zametila, chto ee otec derzhitsya bolee grubo, chem obychno, ne zhelaya
podstraivat'sya pod loshchenogo Burbona.
     Ona  ispytyvala oblegchenie, kogda oni otpravilis' na ohotu; Antuan ehal
ryadom s zhenoj, ee otec uskakal vpered.
     Vernuvshis'  v  zamok  posle ohoty, ZHanna uslyshala plach syna, malen'kogo
princa. Ona poslala za nyan'koj i sprosila ee, chto muchaet malysha.
     Nyanya, slegka drozha, otvetila:
     - On nemnogo raskapriznichalsya, madam. Nichego ser'eznogo.
     No rebenok proplakal vsyu noch'.


     Katrin  de Medichi lezhala v prostornoj spal'ne Fontenblo, dumaya o ZHanne.
Pochemu  ee  mysli  snova i snova vozvrashchayutsya k etoj zhenshchine? Uvidev vpervye
ZHannu   d'Al'bre  pri  dvore,  Katrin  ispytala  k  nej  sil'nuyu  nepriyazn';
strannoe,  neob®yasnimoe chuvstvo zastavilo korolevu nastorozhit'sya. No pochemu?
ZHanna  byla glupa v svoej pryamote, u nee otsutstvoval vsyakij diplomaticheskij
takt.  Odnako  ona  proyavila silu haraktera, kogda ee zastavlyali vyjti zamuzh
za  gercoga  Klevskogo.  Svoim  zayavleniem ona prodemonstrirovala uporstvo i
neposredstvennost'.  ZHanna  ne  zhelala vstupat' v etot brak, i u nee byli na
to   osnovaniya.   Plemyannice   korolya   Franciska,   kuzine  korolya  Genriha
podsovyvali  kakogo-to  zhalkogo  gercoga-inostranca!  Katrin ulybnulas'; ona
sama  byla by dovol'na svoim brakom, esli by Genrih hotya by pritvoryalsya, chto
lyubit ee tak, kak lyubit svoyu zhenu Antuan de Burbon.
     No  kak  glupa  eta  ZHanna,  ne  soznayushchaya  hrupkosti  svoego semejnogo
schast'ya.  Neuzhto  ona sovsem slepa? Neuzheli ona ne vidit vrozhdennuyu slabost'
Antuana?  Sejchas  on  hranit ej vernost'. Sejchas! Katrin gromko zasmeyalas' -
ona  pozvolyala  sebe  eto,  nahodyas'  odna. Kak dolgo Antuan budet polnost'yu
prinadlezhat'  glupoj  supruge?  To, chto on stol' dlitel'noe vremya ne izmenyal
ej,  kazalos'  chudom. I kogda on nachnet pogulivat', devushka budet ne v silah
skryt'  svoyu bol' i gnev, potomu chto ona ne proshla surovuyu shkolu Medichi. Kak
povela  by sebya ZHanna d'Al'bre, esli by muzh izmenyal ej s odnoj lyubovnicej na
protyazhenii dvadcati let? Smogla by ona ulybat'sya i zhdat' svoego chasa?
     Net!  Ona  by  prishla  v yarost'. Takoj zhenshchiny mozhno ne boyat'sya. Odnako
Katrin  nahmurilas',  snova vspomniv lico ZHanny, kotoroe bylo nesovershennym,
no  yavno  govorilo ob isklyuchitel'noj sile haraktera ego obladatel'nicy. Ona,
Katrin  de  Medichi,  budet  sledit'  za  ZHannoj d'Al'bre; ej sleduet znat' o
kazhdom shage devushki. Ona dolzhna ponyat', pochemu ZHanna vnushaet ej strah.
     Ne  potomu  li, chto kogda-to ZHannu sobiralis' vydat' za Genriha? Kak by
ponravilas'   emu   kuzina  v  roli  zheny?  Sumela  by  ona  razorvat'  uzy,
soedinyavshie  ego s neuvyadayushchej Dianoj? Ne v etom li kroetsya prichina chuvstva,
kotoroe  ispytyvala  Katrin?  Zaviduet  li  ona  devushke, kotoraya, vozmozhno,
sumela by dobit'sya bol'shego uspeha v etom dele?
     Katrin  zahotela,  chtoby ej prinesli ee poslednego rebenka. Mysli o nem
smyagchili  lico  lyubyashchej materi. Teryaya nadezhdu otnyat' Genriha u Diany, Katrin
udelyala bol'she vnimaniya synu.
     Pochemu  ona  dolzhna  boyat'sya  ZHanny  d'Al'bre?  Tri  syna  korolevy  ne
pozvolyat  edinstvennomu  chadu ZHanny zavladet' koronoj Francii. Neuzheli strah
Katrin svyazan s etim edinstvennym synom ZHanny?
     Teper'  ona  ne  mogla  obhodit'sya  bez  svoego  malen'kogo Genriha. Ej
hotelos'  vzyat'  ego  na  ruki, lyubovat'sya krasivym lichikom syna, radovat'sya
tomu,   chto  posle  stol'kih  let  postoyannyh  unizhenij,  stav  cinichnoj  ot
mnozhestva razocharovanij, ona mogla tak sil'no lyubit'.
     Katrin vyzvala Madalennu.
     - Prinesi mne malysha Genriha.
     - Horosho, madam.
     Madalenna  zamerla  v  nereshitel'nosti.  U  nee byli novosti, sposobnye
zainteresovat' gospozhu.
     - Govori, - skazala Katrin. - CHto takoe?
     - Est' vesti iz Bearna.
     - Iz Bearna?
     Katrin  pripodnyalas';  ee  glaza  sverknuli.  Novosti o ZHanne d'Al'bre.
Neudivitel'no, chto ona, Katrin, dumala o nej.
     - Nu zhe, Madalenna, - neterpelivo proiznesla Katrin. - CHto proizoshlo?
     - Pechal'noe izvestie, madam. Uzhasnoe. Malen'kij princ umer.
     Katrin  udalos'  skryt' radostnuyu ulybku. Madalenna znala svoyu gospozhu,
kak nikto drugoj, no i etoj sluzhanke ne sledovalo doveryat' slishkom mnogoe.
     - Umer!
     Iz gorla Katrin vyrvalsya ne to smeh, ne to vshlip.
     - |ta zhenshchina ne umeet rastit' detej. Dva rebenka... i oba mertvy.
     - Madam,    proizoshel   neschastnyj   sluchaj.   Vinovata   nyan'ka.   Ona
razgovarivala  cherez  okno  so  svoim  poklonnikom i radi zabavy brosila emu
rebenka. On ne smog pojmat' malysha.
     - O!  -  voskliknula  Katrin. - Znachit, slugam madam d'Al'bre razresheno
igrat' v myach ee synom. Neudivitel'no, chto ona teryaet detej.
     - Madam,  u  rebenka  okazalis'  slomannymi  rebra; nyan'ka, boyas' gneva
gospozhi,  pytalas'  uspokoit' princa i nichego ne skazala materi, poka bednyj
mal'chik ne umer; kogda ego raspelenali...
     Vnezapno razvolnovavshis', Katrin zakrichala:
     - Prinesi mne moego Genriha. Bystro. Ne teryaj vremeni.
     Madalenna  ubezhala  i  vskore vernulas' s rebenkom; ona polozhila ego na
ruki  materi.  Katrin prizhala malysha k svoej grudi - ee dorogoj, lyubimyj syn
Genrih  stanet  voznagrazhdeniem  za  to, chto ona terpit holodnoe otnoshenie k
sebe Genriha-muzha.
     Teper',  kogda  rebenok Katrin okazalsya v bezopasnosti, u ee grudi, ona
zasmeyalas'  nad  neschast'em  zhenshchiny,  kotoruyu  ona prodolzhala schitat' svoim
vragom.


     ZHanna snova zaberemenela.
     Ona  molilas'  kazhdyj  vecher  i  kazhdoe  utro  o  tom, chtoby ej udalos'
vyrastit'  sleduyushchego  rebenka.  Ona  vela  tihuyu,  razmerennuyu zhizn'; ZHannu
naveshchali  rodstvenniki muzha. Antuan priezzhal domoj iz voennogo lagerya, kogda
emu  predstavlyalas'  takaya  vozmozhnost'.  On byl po-prezhnemu vlyublen v zhenu.
Lyudi  izumlyalis'  etomu  postoyanstvu,  no ZHanna nahodila ego estestvennym. U
nih  byli  raznoglasiya,  poroj  sluchalis'  vspyshki  revnosti,  no  eto,  kak
podcherkivala  ZHanna,  lish'  svidetel'stvovalo  o  sile ih lyubvi. Neschast'e s
rebenkom  - bednyj malysh dolgo lezhal so slomannymi rebrami; stradaya ot boli,
- moglo pogubit' schast'e ZHanny, esli by Antuan ne uteshal ee.
     - Otdaj  mne svoe gore, - skazal on. - Umolyayu tebya, ne terzaj svoyu dushu
vospominaniyami o nem.
     Potom on filosofski dobavil:
     - Gospod', zabrav chto-to, mozhet dat' cheloveku gorazdo bol'shee.
     Otec  ZHanny  prishel  v  yarost';  ona  ispugalas', chto on uchinit nad nej
raspravu;  ona  pomnila,  kak  odnazhdy  on  porol ee do teh por, poka ona ne
poteryala  soznaniya.  On  byl  nesderzhannym  chelovekom.  On  nazval ee plohoj
mater'yu,   zayavil,  chto  ej  vryad  li  udastsya  vyrastit'  naslednika,  chto,
ochevidno,  emu  samomu  pridetsya  snova  zhenit'sya.  On prigrozil zhenit'sya na
svoej  favoritke,  kotoraya uzhe rodila emu syna i umelo vospityvala mal'chika.
On  sdelaet  ego  zakonnym  naslednikom.  Lishit  ZHannu  prava  na  tron; ona
beschelovechna i nedostojna takoj chesti.
     Oni  ser'ezno  possorilis';  ZHanna  vstrevozhilas'.  Kak otrazitsya na ee
budushchih detyah ugroza otca?
     Odnako  pered  ot®ezdom  Genrih Navarrskij zabyl o svoem gneve i vzyal s
docheri  obeshchanie  pri  sleduyushchej  beremennosti  priehat'  v  ego zamok Pau i
rodit' rebenka tam, pod prismotrom otca.
     Ona dala emu slovo, i oni rasstalis', nedovol'nye drug drugom.
     Teper'  ona  snova  zaberemenela.  Antuan nahodilsya v lagere. ZHanna, ne
teryaya  vremeni,  otpravilas'  v  zamok  otca. Genrih Navarrskij teplo prinyal
doch'.
     On  podgotovil  dlya  nee  pokoi  materi  -  samye roskoshnye v zamke. Na
stenah  viseli  voshititel'nye  kartiny  i  chudesnye  gobeleny iz malinovogo
atlasa s vyshitymi na nih samoj Margaritoj scenami iz ee zhizni.
     V  techenie  sleduyushchih nedel' otec priglyadyval za ZHannoj; on ne pozvolyal
ej  slishkom  mnogo  otdyhat'. On ne byl storonnikom prazdnosti, carivshej pri
francuzskom dvore.
     Za  neskol'ko nedel' do rodov on ser'ezno pogovoril s docher'yu. Esli ona
ne  dast  emu  vnuka,  on  ostavit vse svoemu vnebrachnomu synu i sdelaet ego
zakonnym naslednikom.
     - YA  ne  hochu  postupat'  tak,  -  skazal  on,  - no esli ty, moya doch',
nesposobna rastit' detej, mne pridetsya pojti na eto.
     On  pokazal  ej  zolotuyu  cep',  dlina  kotoroj  pozvolyala  obmotat' ee
dvadcat'  pyat'  raz  vokrug  gorla  ZHanny;  k  koncu  cepi  byla prikreplena
malen'kaya zolotaya korobochka.
     - Poslushaj,  devochka,  - skazal Genrih Navarrskij. - Zdes' hranitsya moe
zaveshchanie,  po  kotoromu  vse  dostanetsya  tebe. No pri odnom uslovii. Posle
moej  smerti  ty  poluchish'  vsyu  moyu sobstvennost', no vzamen ya hochu obresti
koe-chto  sejchas.  Mne nuzhen vnuk. Boyus', ty ne dash' mne takogo vnuka, kakogo
ya  hochu  imet'.  Mne  ni  k  chemu plaksivaya devchonka ili hilyj slyuntyaj. |tot
mal'chik  dolzhen  poyavit'sya  na  svet  ne pod stony ego materi. Ona ne dolzhna
stonat',  rozhaya  malysha.  Ego  prihod  v etot mir stanet velikim sobytiem, o
kotorom  vozvestyat  podobayushchim  obrazom.  Ved' eto - moj vnuk. Pust' pervymi
zvukami,  kotorye on uslyshit, budet penie ego materi, i pust' eto budet nasha
pesnya...  sochinennaya v Bearne ili Gaskonii. Ne izyskannyj zhenstvennyj romans
francuzskogo  dvora, a ballada nashej zemli. Ponimaesh' menya, devochka? Pozvol'
mne  uslyshat'  pesnyu  v moment rozhdeniya moego vnuka; za eto ty poluchish' vse,
chem  ya  vladeyu.  Da,  doch',  kak  tol'ko  ya  umru,  vse moe stanet tvoim. Ty
sohranish' eto dlya moego vnuka. Ty vypolnish' moyu pros'bu?
     ZHanna zasmeyalas'.
     - Da,  otec, vypolnyu. YA budu pet', kogda moj syn poyavitsya na svet, i ty
so svoej malen'koj zolotoj korobochkoj budesh' nahodit'sya vozle menya.
     - Klyanus'  chest'yu!  -  skazal  on i torzhestvenno rasceloval ZHannu v obe
shcheki.  -  YA otpravlyu Kotena, moego vernogo slugu, spat' v tvoej priemnoj. On
pridet  ko  mne, kogda nachnutsya rody. YA smogu poprivetstvovat' moego vnuka i
ubedit'sya v tom, chto ty sderzhala svoe obeshchanie.
     Vo   vremya   etih  nedel'  ozhidaniya  ZHanna  byla  schastliva  nastol'ko,
naskol'ko  eto  bylo  vozmozhno  v  otsutstvie  Antuana.  Ona gulyala s otcom,
poskol'ku  on  nastaival  na  neobhodimosti  fizicheskoj nagruzki dlya docheri.
Esli  ona  otdyhala,  on  podnimal ee. On boyalsya, chto ona rodit emu rebenka,
pohozhego  na  boleznennyh,  hilyh  synovej korolya Francii. Pust' vse uvidyat,
chto ego vnuk - nastoyashchij urozhenec Bearna.
     Hmurym  zimnim  utrom  ZHanna  ponyala,  chto  etot chas blizok. Ona velela
Kotenu  zhdat'  ee  vyzova.  Kogda  nachalis'  shvatki, ona vspomnila o mukah,
dvazhdy  perenesennyh  eyu,  i  usomnilas' v tom, chto smozhet pet', prevozmogaya
bol'.
     No ona dolzhna pet', ot etogo zaviselo, poluchit li ona nasledstvo.
     - Koten,  -  kriknula  ona.  -  Koten... bystro... pozovi moego otca. YA
skoro rozhu.
     Pot  bezhal  po ee licu; ona sognulas' ot boli. Uslyshav shagi otca, ZHanna
zapela mestnuyu pesnyu "Nasha Gospozha na krayu mosta".

                Nasha Gospozha na krayu mosta,
                Pomogi mne v etot chas.
                Pomolis' za menya,
                CHtob ya bystro rodila,
                Podari mne syna.
                Nasha Gospozha na krayu mosta,
                Pomogi mne v etot chas.

     Likuyushchij  Genrih  ne  otvodil glaz ot rozhenicy. Prevozmogaya bol', ZHanna
obrashchalas'  k  "Gospozhe  na  krayu  mosta".  Genrih  byl  dovolen. Imenno tak
sleduet poyavlyat'sya na svet ego vnuku.
     I nakonec rebenok rodilsya.
     Genrih  rastolkal  zhenshchin,  stoyavshih  u  krovati; emu hotelos' poskorej
vzyat' malysha v svoi ruki.
     Mal'chik! Torzhestvo Genriha bylo polnym.
     - Nastoyashchij  grazhdanin  Bearna!  -  voskliknul  korol'.  - Kakoj drugoj
rebenok  rodilsya  pod  penie  materi?  Skazhite  mne!  CHto  vy delaete s moim
vnukom?  On  -  moj.  YA nazovu ego Genrihom; ego zhdet velikoe budushchee. Dajte
ego mne! Dajte ego mne! O... pogodite.
     On  dostal  zolotuyu  cep'  i  obernul  ee vokrug shei svoej obessilevshej
docheri. Ulybnuvshis' ej pochti nezhno, on vlozhil v ee ruku zolotuyu korobochku.
     Genrih  Navarrskij  zabral  malysha  u  zhenshchin  i  zavernul  ego v podol
dlinnoj  mantii.  On  otpravilsya  s  mal'chikom  v  svoi lichnye pokoi, gromko
kricha:
     - U  menya rodilsya vnuk. Ovechka prinesla l'va. Blagoslovennogo l'va! Moj
vnuk! Genrih Navarrskij, tebya zhdet bol'shoe budushchee.
     Pridya  v  sebya  posle  rodov,  ZHanna  pochuvstvovala  na  shee  cepochku i
popytalas'  otkryt'  malen'kuyu zolotuyu korobochku. No ona okazalas' zapertoj.
Otec ne dal ej klyuch i nichego ne skazal o nem.
     ZHanna  ponyala,  chto  on  ne  hotel, chtoby ona prochitala dokument do ego
smerti.  Ona  ne  uznaet,  kakoe  nasledstvo  zhdet  ee  i  syna; ej pridetsya
dovol'stvovat'sya nadezhdoj.
     ZHanna  rasserdilas';  otec  provel  ee; postepenno zlost' oslabla. Otec
sovershil  tipichnyj  dlya  nego postupok. Formal'no on vypolnil svoe obeshchanie.
Ej ostalos' tol'ko unyat' sobstvennoe neterpenie.
     Tem  vremenem  Genrih  Navarrskij  lyubovalsya  vnukom.  On provel po ego
gubam dol'koj chesnoka - gaskonskim protivoyadiem. Zatem prikazal slugam:
     - Dajte mne vina.
     Kogda  emu  prinesli  vino,  on  nalil ego v lichnyj zolotoj bokal i dal
novorozhdennomu  otpit'  zhidkost'.  Malysh  sdelal glotok; ded, povernuvshis' k
slugam i pridvornym, zasmeyalsya ot radosti:
     - On - nastoyashchij grazhdanin Bearna!


     Interes  Genriha Navarrskogo k vnuku ne ischerpalsya v den' ego rozhdeniya.
Korol'  reshil,  chto mal'chik ne dolzhen rasti iznezhennym balovnem; chtoby etogo
ne sluchilos', ego sleduet otdat' na vospitanie zhene prostogo rabotnika.
     Genrih  tshchatel'no  vybiral  zhenshchinu;  on  skazal ej, chto, esli zdorov'e
rebenka  uhudshitsya,  ee  postignet  surovaya  kara. Mal'chika nel'zya balovat',
zayavil  korol'  Navarry.  On  i  ego doch' budut naveshchat' malen'kogo Genriha.
Mal'chika  ne  stali  pelenat';  s  nim obrashchalis', kak s synom rabotnika, za
isklyucheniem  togo,  chto on vsegda el dosyta. Bednaya ZHanna Furshar, napugannaya
gromadnoj  otvetstvennost'yu,  prinyala ee s gordost'yu - ona ne mogla otvetit'
otkazom.  Poka  v ih sem'e nahoditsya princ, oni budut imet' vdovol' edy. Vse
znali  o  tom,  chto  za  mal'chik  zhivet  v skromnom dome. Ryadom razmestilas'
ohrana, sostoyavshaya iz navarrskih gvardejcev.
     Malen'kij  Genrih  ros  sil'nym,  zakalennym - takim hotel videt' vnuka
ego  ded.  No  korol' Navarry nedolgo radovalsya etomu. Men'she chem cherez god,
gotovyas'  k  vojne  s  Ispanskoj  Navarroj,  korol'  umer vo vremya epidemii,
razrazivshejsya v provincii.
     ZHanna  stala  korolevoj  Navarry;  ona  bez promedleniya sdelala Antuana
korolem.
     Tol'ko  teper'  ZHanna  vpervye zasomnevalas' v muzhe - ne v ego vernosti
ej,  a v nalichii u Antuana gosudarstvennogo sklada uma. Prezhde on kazalsya ej
samim sovershenstvom.
     Navarroj  sejchas  pravila  zhenshchina;  korol'  Francii, ne zhelavshij imet'
vozle  franko-ispanskoj  granicy  malen'koe korolevstvo, udalennoe ot Parizha
na  znachitel'noe rasstoyanie, zadumal obmen territoriyami. On vyzval Antuana v
stolicu.  Korol'  Navarry pochti soglasilsya na etu akciyu. Lish' uznav, chto dlya
ee   osushchestvleniya,   soglasno   zaveshchaniyu  Genriha  Navarrskogo,  trebuetsya
soglasie ZHanny, on reshil posovetovat'sya s suprugoj.
     Antuan  pospeshil  k  nej,  chtoby soobshchit' o predlozhenii korolya Genriha;
vyslushav  muzha,  ZHanna  prishla  v  uzhas. Oni vpervye vser'ez possorilis'; ne
umevshaya  kontrolirovat'  svoj  yazyk zhenshchina nazvala Antuana glupcom, edva ne
ugodivshim v lovushku.
     Mezhdu  suprugami  poyavilas'  holodnost', prichinyavshaya bol' ZHanne. Antuan
umel  bystro prihodit' v sebya posle porazhenij. Imenno togda ZHanna obnaruzhila
v  sebe diplomaticheskie sposobnosti. Ona poehala v Sent-ZHermen i vstretilas'
tam  s  korolem  Francii,  hotya  Antuan  preduprezhdal  ee  o  tom,  chto  ona
podvergnet  sebya  opasnosti.  Korol' mog uderzhat' ZHannu v kachestve zalozhnicy
do   obmena  territoriyami.  No  ZHanna,  znavshaya,  chto  navarrcy  nikogda  ne
pokoryatsya  korolyu  Francii,  s  pomoshch'yu  tonkoj diplomatii ubedila Genriha v
tom,  chto  ona  sama  soglasilas'  by  na  obmen,  esli  by  ego  prinyali ee
poddannye.  Ona zayavila, chto, esli takogo soglasiya ne budet polucheno, korolyu
Francii  ne  udastsya  usmirit'  Navarru.  Genrih  ponyal  mudrost'  ee slov i
otpravil  ZHannu  nazad,  chtoby  ona  proverila  loyal'nost'  ee  naroda.  Ona
okazalas'  prava;  ona  znala,  chto  mozhet  polozhit'sya  na  svoih poddannyh.
Vernuvshis'  v  Pau, ona s gordost'yu uvidela demonstraciyu; lyudi zayavlyali, chto
ne priznayut inogo pravitelya, krome ZHanny.
     |to  uspokoilo  zhenshchinu,  odnako ona byla opechalena; Antuan v nekotorom
smysle predal zhenu legkomyslennym otnosheniem k lyubimomu eyu korolevstvu.
     Pozzhe  iz  Parizha  prishlo  priglashenie  na svad'bu dofina i shotlandskoj
korolevy  Marii;  vo  vremya  etogo  vizita ZHanna stala svidetel'nicej novogo
legkomyslennogo postupka ee muzha.
     Kogda  oni  pribyli v Parizh, no eshche ne yavilis' k korolyu, chtoby vyrazit'
emu  svoe pochtenie, im nanes vizit staryj drug Antuana, sluga kotorogo popal
v   tyur'mu.   Drug   poprosil  Antuana  posodejstvovat'  osvobozhdeniyu  etogo
cheloveka;   korol'   Navarry,   pol'shchennyj   etoj   pros'boj   i  pozhelavshij
prodemonstrirovat'  svoe  vliyanie,  obeshchal vypolnit' ee. Poskol'ku ego brat,
kardinal  de  Burbon,  byl  v  eto vremya pravitelem Parizha, Antuan bez truda
dobilsya zhelaemogo.
     Korol'  Genrih  prishel  v  yarost',  uznav  o  proisshedshem;  on schel eto
vmeshatel'stvom  v  ego  dela  i  ves'ma  holodno  prinyal  Antuana  i  ZHannu,
yavivshihsya k nemu s vizitom vezhlivosti.
     Povernuvshis' k Antuanu, Genrih skazal:
     - Monsen'or!  Razve  vam  ne  izvestno, chto ya - edinstvennyj vlastitel'
Francii?
     Antuan nizko poklonilsya.
     - Vashe  Velichestvo,  moe  siyanie  merknet  v  vashem prisutstvii. V etom
korolevstve ya - vsego lish' vash poddannyj i sluga.
     - Togda pochemu vy otkryvaete dveri moih tyurem bez moego vedoma?
     Antuan  pustilsya  v  dolgie ob®yasneniya; lico korolya potemnelo ot gneva.
No  v  etot  moment v komnatu ves'ma besceremonno vbezhal malen'kij mal'chik -
Genrih  Navarrskij,  syn Antuana i ZHanny. On sdelal eto ves'ma svoevremenno.
Rozovoshchekij  malysh  s  blestyashchimi  glazami  oglyadelsya,  zatem  bez kolebanij
brosilsya  k  korolyu  Francii  i  obnyal ego koleni. On ne znal, ch'i koleni on
obnimaet. On lish' mgnovenno pochuvstvoval simpatiyu k etomu cheloveku.
     Korol'  Genrih  lyubil  detej tak zhe, kak i oni - ego. On kolebalsya lish'
odno  mgnovenie.  Korol' posmotrel na radostnoe lichiko, vyrazhavshee iskrennee
voshishchenie i polnoe doverie.
     - Ty kto? - sprosil on.
     - YA - Genrih Navarrskij, - totchas otvetil mal'chik. - A ty?
     - YA - Genrih Francuzskij.
     Korol'  podnyal mal'chika na ruki i ulybnulsya; Genrih Navarrskij obhvatil
svoimi ruchonkami sheyu korolya Francii.
     - Kazhetsya, ty by hotel byt' moim synom, - skazal Genrih Valua.
     - Da! - otozvalsya mal'chik. - No u menya uzhe est' papa, vot on.
     Korol' Francii poceloval rozovuyu shcheku malysha i skazal:
     - Pohozhe, mne ne ostaetsya nichego drugogo, kak sdelat' tebya moim zyatem.
     - |to budet zdorovo, - skazal mal'chik.
     Posle  takoj  vstrechi  s  malyshom  korol' ne mog serdit'sya na ego otca.
Vopros byl snyat.
     - No,  -  predupredil  Genrih  Antuana, - vy dolzhny znat' svoe mesto vo
Francii.
     Nablyudaya  za  etoj  scenoj, ZHanna gordilas' synom i stydilas' muzha. Ona
udivilas'  tomu,  chto prodolzhaet lyubit' cheloveka, kotorogo ne mogla uvazhat',
kak prezhde.
     Kak  razitel'no  otlichalsya  malen'kij  Genrih  ot korolevskih detej! On
imel  bolee  zdorovyj  vid,  rumyanye  shcheki  i  manery  prostolyudina.  On byl
svoboden  ot  kompleksov;  kogda  Margo,  rodivshayasya  na god ran'she Genriha,
posmeyalas' nad nim, ona totchas okazalas' na polu.
     - On  eshche  rebenok, - ob®yasnila ZHanna; Margo preuvelichila nanesennyj ej
vred   i  pozhalovalas'  vospitatel'nice.  -  On  ploho  znakom  s  manerami,
prinyatymi pri dvore.
     Katrin uslyshala ob etom incidente i zasmeyalas'.
     - Staraya navarrskaya privychka - valit' dam na pol? - sprosila ona.
     ZHanna  oshchutila  prosnuvshuyusya  v  dushe  nenavist',  kotoruyu  v nej mogla
probuzhdat'  tol'ko  Katrin; chuvstva ZHanny ne sootvetstvovali malomu znacheniyu
proisshestviya.
     No  Genrih  bystro  uchilsya;  vskore  on  uzhe kopiroval manery synovej i
docherej  Katrin  i  malen'kih  princev de Gizov, provodivshih mnogo vremeni s
korolevskimi det'mi.
     ZHanna  chuvstvovala,  chto  ona  nikogda  ne  smozhet  doveryat' obitatelyam
korolevskogo  dvorca; zdes' zhili neiskrennie lyudi; oni klanyalis', ulybalis',
govorili  komplimenty,  vynashivaya v dushe zlobu i zavist'. ZHanna bez umileniya
i vostorga nablyudala za korolevskimi det'mi.
     Bednyj   Francisk,  budushchij  suprug,  kazalsya  boleznennym  i  strastno
vlyublennym  mal'chikom. On postoyanno govoril Marii o svoih chuvstvah, uvodya ee
v  ukromnye ugolki. Lyubov' vladela im polnost'yu; on podvergal ispytaniyu svoi
sily,  pytayas'  otlichit'sya  v  muzhskih  zabavah;  on  skakal  na  loshadi  do
iznemozheniya,  chtoby  pokazat'  yunoj  koroleve  SHotlandii, chto on - nastoyashchij
muzhchina.  Mat'  smotrela  na Franciska, ne perezhivaya iz-za slabogo zdorov'ya.
ZHanne  pokazalos',  chto  Katrin vtajne rada hilosti syna. Strannoe otnoshenie
dlya materi!
     Mariya  Styuart  byla  voploshcheniem  obayaniya  i  koketstva;  ZHanna vpervye
videla  stol' prelestnuyu devochku; odnako ona reshila, chto Mariya byla by bolee
privlekatel'noj,  esli  by  derzhalas' ne stol' samouverenno. Ona kak dolzhnoe
prinimala  poklonenie  okruzhayushchih i, kazalos', dumala lish' o svoej krasote i
obayanii.  Ona  dazhe  popytalas'  ocharovat' malen'kogo Genriha Navarrskogo, i
etot  smelyj  malysh  proyavil gotovnost' uvlech'sya eyu. Stanet li on pohozhim na
svoego  rodnogo  dedushku  i  dvoyurodnogo  deda,  korolya Franciska Pervogo? -
dumala ZHanna.
     Ona  smotrela na Karla. Emu bylo tol'ko vosem' let, odnako on probuzhdal
v  ZHanne  trevogu.  V  ego  glazah  sverkala  neobuzdannost' nrava, on legko
perehodil   ot   vnezapnyh   pristupov   smeha   k   melanholii.  On  brosal
krasnorechivye  vzglyady na Mariyu Styuart, yavno zaviduya bratu. Poroj on kazalsya
vpolne  priyatnym  mal'chikom, no ZHanne ne nravilos', kak blestyat ego glaza. V
nih tailos' nechto bezumnoe.
     Genrih,  lyubimyj  syn  Katrin,  byl  na  god  mladshe  Karla.  On  takzhe
proizvodil  strannoe  vpechatlenie.  Nesomnenno, Genrih obladal umom. Ryadom s
nim  Genrih  Navarrskij  kazalsya  eshche  bolee  grubym i dikim, chem obychno. No
ZHanna  ne hotela by imet' takogo syna. On semenil nozhkami, derzhalsya zhemanno,
prihorashivalsya,  kak  devochka,  nosil  izyskannye  naryady,  plakal,  esli ne
poluchal  ponravivsheesya  emu  ukrashenie,  postoyanno  govoril  o pokroe svoego
kamzola.  On  vyprashival  u ZHanny ee yuvelirnye izdeliya. V otnoshenii Katrin k
synu  bylo  nechto  neobychnoe.  S  nim  ona stanovilas' drugim chelovekom. Ona
balovala  i  opekala  ego;  on poluchil pri kreshchenii imya |duard Aleksandr, no
Katrin  zvala  ego  Genrihom.  |to  imya  nosil  otec mal'chika, kotorogo ona,
nesomnenno,  lyubila.  ZHanna  ne  ponimala  Katrin.  Genrih  byl edinstvennym
rebenkom  korolevy,  ne  boyavshimsya  ee.  Dazhe  nahal'naya  Margo szhimalas' ot
straha  pri poyavlenii materi. Stoilo Katrin nedovol'no podnyat' brov', kak na
lice devochki poyavlyalos' ispugannoe vyrazhenie.
     Esli  by  Margo  byla moej docher'yu, govorila sebe ZHanna, ya by ne zhalela
dlya  nee rozg. ZHanna chuvstvovala, chto Margo trebuet pristal'nogo nablyudeniya.
Ej  ispolnilos'  tol'ko  pyat';  ona byla by krasivoj devochkoj, esli by ee ne
portil   krupnyj   nos  Valua,  unasledovannyj  ot  deda.  Margo  otlichalas'
soobrazitel'nost'yu,  zhivost'yu  haraktera  i  rannim  razvitiem. V stol' yunom
sozdanii  uzhe  oshchushchalas'  chuvstvennost'.  Pyatiletnyaya  Margo svoimi zhestami i
igrivymi  vzglyadami,  kotorye  ona  brosala  na  mal'chikov, poroj napominala
opytnuyu,  zreluyu  zhenshchinu.  ZHanna  radovalas'  tomu,  chto  ee Genrih i Margo
postoyanno  dralis'. Ona by ogorchilas', esli by isporchennaya Margo ponravilas'
ee  synu  tak  zhe,  kak  horoshen'kaya  koketlivaya  Mariya  Styuart. Nablyudaya za
det'mi,  mozhno  bylo  podumat',  chto  u  pyatiletnej Margo nastoyashchaya lyubovnaya
svyaz'  s  drugim  Genrihom  -  synom  gercoga de Giza. |ta parochka postoyanno
kuda-to udalyalas'; nazad oni vozvrashchalis' raskrasnevshimisya i vozbuzhdennymi.
     Malen'kij  |rkyul'  byl  simpatichnym,  odnako  isporchennym i egoistichnym
mal'chikom.  Emu  ispolnilos'  chetyre  goda.  On rodilsya na neskol'ko mesyacev
pozzhe syna ZHanny.
     Da,  vo  vseh  etih  detyah  bylo  nechto  nepriyatnoe; oni ne proizvodili
vpechatlenie  sovershenno normal'nyh. Kogda ZHanna videla ih v obshchestve materi,
ona  oshchushchala,  chto  korni etoj strannosti nahodyatsya v nej. Katrin vnushala im
strah   i  pochtenie,  ona  zavorazhivala  ih;  oni  stremilis'  zasluzhit'  ee
odobrenie,  boyalis' rasserdit' mat'. ZHanna zametila, chto koroleva probuzhdala
v okruzhayushchih strannye chuvstva, dalekie ot lyubvi.
     Odnako  ryadom  s  otcom  deti  kazalis' sovershenno normal'nymi. Bezumie
ischezalo  iz  glaz  Karla,  Genrih  zabyval  o  naryadah, Margo zabiralas' na
koleni  korolya  i  dergala  ego  za  borodu. V obshchestve otca oni stanovilis'
obychnymi schastlivymi malyshami.
     Brakosochetanie  dofina  soprovozhdalos' pyshnymi prazdnestvami. Antuan ne
skryval  svoej  radosti  ot  togo, chto on vnov' posle dolgih razluk okazalsya
ryadom  s  zhenoj. Oni smotreli turniry, tancevali, pogloshchali yastva. On nazval
eto  ih  vtorym  medovym  mesyacem.  ZHanna,  zamechavshaya  razlad  v otnosheniyah
bol'shinstva  suprugov,  govorila  sebe,  chto  glupo  kritikovat' muzha za ego
melkie  nedostatki;  opustivshis'  na  koleni, ona blagodarila Gospoda za to,
chto on daroval ej samoe cennoe sokrovishche - lyubov' muzha.
     Ona  zhalela  Katrin, videvshuyu, chto lyubovnica korolya otnimaet u nee vse.
I  pravda,  vezde  vidnelis'  perepletennye  inicialy  D  i N - pervye bukvy
francuzskih  imen  "Diana"  i "Genrih". Tradiciya trebovala, chtoby v podobnyh
monogrammah   soedinyalis'  nachal'nye  bukvy  imen  korolevskoj  chety.  Kakoe
unizhenie! Kak terpelivo snosila ego Katrin!
     - Esli  by  ty  obrashchalsya  so  mnoj  podobnym  obrazom, - skazala ZHanna
Antuanu,  -  ya  by izgnala sopernicu iz korolevstva. YA by ne poterpela takoe
prenebrezhenie.
     - Moya  dorogaya, - skazal vernyj Antuan, - ty - ne Katrin de Medichi, a ya
-  ne Genrih Francuzskij. Ty - zamechatel'naya zhenshchina, i ya blagodaren Gospodu
za eto. Esli by ya byl zhenat na ital'yanke, ne somnevayus', ya by izmenyal ej.
     Inogda   ZHanna  lovila  ustremlennyj  na  nee  vzglyad  Katrin;  pohozhe,
koroleva  dogadyvalas',  chto  ona  vyzyvaet  zhalost'.  Kogda  vypuklye glaza
Katrin  vstrechalis'  s glazami ZHanny, koroleva Navarry nevol'no vzdragivala.
Inogda ej kazalos', chto Katrin de Medichi obladaet darom chitat' chuzhie mysli.
     Za  den'  do  svad'by  byla  vozvedena  dlinnaya  galereya  mezhdu dvorcom
episkopa  Parizha,  gde  nochevali  gosti,  i zapadnoj dver'yu sobora Notr-Dam.
Kryl'co  hrama  bylo  uveshano  alymi  gobelenami  s vyshitymi na nih liliyami.
Antuan  shagal  v  sostave  processii,  zanimaya  pochetnoe mesto sredi princev
korolevskoj  krovi,  soprovozhdavshih  dofina  v sobor. Sam korol' shestvoval s
shotlandskoj korolevoj Mariej; ZHanna shla ryadom s Katrin i princessami.
     Glaza  vseh  byli  prikovany k neveste. Ona vsegda byla horoshen'koj, no
segodnya  vyglyadela  luchshe, chem kogda-libo. Na nej bylo beloe plat'e i korona
s  zhemchugami,  brilliantami,  sapfirami,  izumrudami  -  kazalos',  chto  tam
predstavleny vse vidy dragocennyh kamnej.
     No  Antuan,  kak  zametila  ZHanna,  pochti  ne smotrel na nevestu; ZHanna
verila,  chto  ego  interesuet sejchas tol'ko odna zhenshchina - sobstvennaya zhena.
Gordost'  i  schast'e  perepolnyali  dushu ZHanny. Pyatnadcat' let tomu nazad, vo
vremya  kreshcheniya  etogo  dofina,  ona  vlyubilas'  v  muzhchinu, kotoryj stal ee
suprugom.
     ZHanna  vnezapno ispytala zhelanie prinyat' veru Antuana i ego rodnyh; ona
hotela vesti pravednyj, bogougodnyj obraz zhizni.
     |to  byl  znachitel'nyj  moment  dlya  ZHanny. Ona ne videla, kak kardinal
Burbon  obvenchal  Franciska  i  Mariyu, ne slyshala cerkovnuyu sluzhbu. Pozzhe na
svadebnom  bankete ona kazalas' rasseyannoj; zadumchivost' ne pokidala ZHannu i
togda,  kogda  uchastniki  prazdnika  otpravilis'  iz  dvorca  episkopa  v Le
Turnel'.
     I  zatem  dlya  ZHanny  nastupil  samyj  radostnyj moment. V bol'shom zale
poyavilis'  shuty  i klouny; kogda predstavlenie zakonchilos', deti korolya i de
Gizov  v®ehali  na  malen'kih loshadkah, nakrytyh pozolochennymi poponami. Oni
vpryagli  loshadok  v miniatyurnye ekipazhi, proslavlyaya nezhnymi golosami krasotu
i  dobrodeteli  molodozhenov.  Vseh  zhdal  radostnyj syurpriz. V zal s pomoshch'yu
nevidimyh  trosov  vkatili  shest'  galeonov;  v  kazhdom korable sidel princ,
kotoromu  predstoyalo  vybrat'  sebe  damu.  Dofin,  estestvenno, vybral svoyu
zhenu.  No,  k  vostorgu  ZHanny i izumleniyu prisutstvuyushchih, Antuan takzhe uvez
svoyu suprugu. On i dofin byli edinstvennymi princami, postupivshimi tak.
     Lyudi  ulybalis', kommentirovali eto sobytie; pridvornye damy zavidovali
ZHanne.
     Ona   sidela  v  galeone  i  ulybalas'  v  ob®yatiyah  Antuana.  Cinichnyj
francuzskij  dvor  ne  mog ozhidat' podobnogo shaga ot muzhchiny, prozhivayushchego v
brake bol'she neskol'kih dnej.
     Ona  zapomnit etot chudesnyj mig navsegda. Ona byla absolyutno schastliva.
No  vposledstvii ZHanna svyazhet etu poezdku v galeone s okonchaniem schastlivoj,
radostnoj zhizni.


     Godom  pozzhe  Antuan  de Burbon gotovilsya vo dvorce Neraka k ocherednomu
vizitu  v  Parizh.  ZHanna  bespokoilas';  ona  vsegda  ogorchalas',  kogda muzh
pokidal  ee. Ona vse sil'nee pronikalas' reformistskoj veroj; ee uzhasalo to,
chto  tvorili  katoliki  i protestanty po vsej strane. Princa Konde, mladshego
brata  Antuana,  i  ego  zhenu  |leonoru,  a  takzhe  ee rodstvennikov Kolin'i
schitali  liderami  novogo  religioznogo  dvizheniya; oni obladali vliyaniem, no
koe-kto  prevoshodil  ih  v sile. |to byli de Gizy, vechnye vragi i soperniki
Burbonov.
     Sredi   nih   glavnym   byl   Francisk,  gercog  de  Giz  -  nadmennyj,
samouverennyj,  zhestokij.  Ego  schitali  luchshim voinom Francii. Esli naciya v
celom  boyalas'  etogo  cheloveka,  to Parizh obozhal ego. On obladal obayaniem i
vyzyval  svoimi  voennymi pobedami voshishchenie kak druzej, tak i vragov. Ni o
kom francuzy ne govorili stol' chasto, kak o Mechenom.
     Zatem  sledoval  ego brat Karl, kardinal Lorren, kotoryj hotel navyazat'
vsej  Francii  odnu  veru.  Gercog  Francisk  chasto  pokidal dvor, uezzhaya na
vojnu;  drugie  brat'ya  de  Gizy pol'zovalis' men'shim vliyaniem, chem kardinal
Lorren.  Karl  yavlyalsya  samym  umnym i hitrym chlenom sem'i de Gizov, a takzhe
naibolee  vlyubchivym  i  krasivym  iz  brat'ev; nesmotrya na svoe rasputstvo i
strast'  k  izlishestvam,  on  obladal  blagorodnymi  chertami  lica,  kotorye
zhenshchiny  nahodili  neotrazimymi. Skupoj i alchnyj, on okruzhal sebya roskosh'yu s
eshche  bol'shim  userdiem,  chem  anglijskij kardinal Uolsi. On byl tshcheslavnym i
truslivym - poslednee kachestvo vydelyalo ego iz semejnogo kruga de Gizov.
     Ob etih lyudyah dumala ZHanna, kogda ee muzha vyzvali ko dvoru.
     Ona  nablyudala  za  ego  prigotovleniyami  k  poezdke. Antuan prebyval v
nereshitel'nosti. On otvergal plany, kotorye eshche vchera stroil s entuziazmom.
     - Antuan,  dorogoj,  -  skazala  ZHanna, - inogda mne kazhetsya, chto ty ne
hochesh' ehat' v Parizh.
     - Kak ya mogu zhelat' razluki s toboj, lyubov' moya?
     Ona  radostno  ulybnulas'; ZHanne ostavalos' lish' podavit' ohvativshij ee
strah; ona boyalas' za svoego slabogo, vechno koleblyushchegosya supruga.
     Ona  byla  sejchas  bolee schastlivoj, chem kogda-libo, i chasto napominala
sebe  ob  etom.  Teper',  krome syna Genriha, ona imela eshche i voshititel'nuyu
doch'.   Ee  nazvali  Katrin,  potomu  chto  krestnoj  mater'yu  devochki  stala
koroleva.  Spasibo  Gospodu,  snova  i  snova  dumala ZHanna, za eto semejnoe
schast'e.
     Dvor  gotovilsya  k bol'shim torzhestvam. |lizabet, doch' korolevskoj chety,
vyhodila  zamuzh za Filippa Ispanskogo. V ceremonii primet uchastie doverennoe
lico  zheniha.  Serdce  ZHanny  oblivalos'  krov'yu;  ej kazalos', chto Katrin i
Genrih  vydayut  doch'  za  monstra.  No  takova sud'ba korolevskih detej. Ona
snova  vspomnila  o  svoem vezenii. Otec ZHanny kogda-to pytalsya vydat' ee za
cheloveka,  kotoryj  teper'  dolzhen  byl  stat' muzhem |lizabet. A posle etogo
brakosochetaniya   sostoitsya  svad'ba  Margarity,  sestry  korolya,  i  gercoga
Savojskogo.
     - Tebe  sleduet  prisutstvovat'  na  etih  ceremoniyah,  -  skazala  ona
Antuanu.
     - Net!  -  zayavil  on.  -  YA  hochu  provesti  vremya doma s moej zhenoj i
det'mi.
     ZHanna  naslazhdalas' semejnoj idilliej, ona zabyvala ob okruzhayushchem mire,
o  tom,  chto chelovek, prinadlezhashchij k korolevskomu rodu, ne mozhet ostat'sya v
storone ot velikih potryasenij.
     Antuan  vse  eshche  tyanul  so  sborami,  kogda v zamok pribyli goncy. Oni
dostavili vazhnye izvestiya iz Parizha.
     - Korol' mertv! - vozvestili oni. - Da zdravstvuet korol' Francisk!
     |ta  novost'  kazalas'  neveroyatnoj.  Eshche  nedavno,  vo  vremya  svad'by
Franciska,  korol'  chuvstvoval sebya prekrasno. On pogib na turnire, poyasnili
goncy.  Korol' srazhalsya s molodym Montgomeri, kapitanom shotlandskoj gvardii.
Boec  nanes  Genrihu  udar  v  latnyj  vorotnik;  kop'e  tresnulo,  i  shchepka
vonzilas' v glaz korolya.
     - |to zagovor! - skazal Antuan.
     - Net,  mes'e, - promolvil gonec. - Korol' ne hochet, chtoby tak schitali.
On  zastavil  Montgomeri  srazhat'sya s nim vopreki vole shotlandca; on zayavil,
chto molodoj chelovek ni v chem ne vinovat.
     Poslanniki  otpravilis'  est'; ZHanna i Antuan vyshli v sad pogovorit' ob
etom  vazhnom  sobytii. ZHanna, kotoraya stanovilas' vse bolee pronicatel'noj i
dal'novidnoj,  skazala,  chto  Antuanu  sleduet  nemedlenno  vyehat' v Parizh.
Proisshedshee ser'ezno otrazitsya na vsej strane.
     - Muzh  moj,  -  proiznesla  ona,  -  ne zabyvaj o tom, chto ty - princ i
glava  doma  Burbonov.  Ty  - osnovnoj pretendent na tron posle detej Valua.
Francisk  slab  zdorov'em;  Karl  -  tozhe.  Genrih  i  |rkyul'?  - Ona pozhala
plechami.  -  Da,  mezhdu  toboj i prestolom stoyat neskol'ko chelovek. No kakim
obrazom  shestnadcatiletnij  yunosha mozhet pravit' Franciej? Opytnye muzhi vrode
ego  deda  i  otca  stalkivalis' s sotnyami problem, im prihodilos' prinimat'
tysyachi  riskovannyh  reshenij. Nasha strana razdelena, povsyudu l'etsya krov'...
vo  imya  very.  Korol' nuzhdaetsya v sovetnikah, Antuan; ty dolzhen stat' odnim
iz nih.
     - Ty  prava.  YA  dolzhen  kak mozhno skoree otpravit'sya v Parizh. Esli mne
pridetsya ostat'sya tam, ty prisoedinish'sya ko mne, dorogaya?
     - Da,  vmeste  s det'mi. My mozhem byt' schastlivy v Parizhe tak zhe, kak i
v Nerake.
     Ona nahmurilas', potom dobavila:
     - YA  boyus'  de Gizov. ZHena novogo korolya - ih plemyannica, cherez nee oni
smogut  vliyat'  na  Franciska.  Antuan,  ya boyus', chto storonnikov reformizma
zhdut novye presledovaniya.
     - Ne  bojsya, moya dorogaya. Moj brat Konde i ya... vmeste s Gasparom... my
perehitrim de Gizov.
     Ona  nezhno  pocelovala  Antuana;  lyubov' k muzhu pomogala ej ne zamechat'
ego nedostatkov.
     Prezhde  chem  on  sobralsya  v dorogu, odin iz goncov poprosil razresheniya
pogovorit' s nim; Antuan soglasilsya bez kolebanij.
     - Vashe  Velichestvo,  - skazal muzhchina, - mne stalo izvestno, chto korol'
Ispanii  sledit  za  vashimi  dejstviyami. Ego shpiony nahodyatsya vezde - dazhe v
vashej  strane. On znaet o vashem otnoshenii k novoj vere i poetomu schitaet vas
svoim  vragom.  Otpravlyajtes'  v  Parizh, eto neobhodimo, no sdelajte eto bez
lishnego  shuma  i pompy. Voz'mite s soboj lish' neskol'kih sputnikov, pokin'te
tajno  etot  dvorec. Soglyadatai ispanskogo korolya ne dolzhny znat' o tom, chto
vy pokinuli Nerak.
     Imya  Filippa  Ispanskogo  nagonyalo  strah  na  mnogih;  Antuan  ne  byl
isklyucheniem.  Ispaniya  uzhe anneksirovala chast' Navarry, vernut' kotoruyu bylo
nevozmozhno.   Antuan   boyalsya,  chto  odnazhdy  ispanec  reshit  zahvatit'  vsyu
territoriyu Navarry.
     Antuan  ne  usomnilsya  v  iskrennosti  gonca,  hotya  on  znal, chto etot
chelovek  byl prislan francuzskim dvorom. Antuanu sledovalo sprosit' sebya, ne
vybral li poslannikov odin iz brat'ev de Gizov.




     Odetaya  v  prostoe  chernoe  plat'e i ukutannaya s golovy do pyat v chernuyu
vual'  Katrin  rashazhivala po svoim luvrskim pokoyam. Lish' dve voskovye svechi
osveshchali   komnatu,   steny  kotoroj  byli  zadrapirovany  tyazhelymi  chernymi
shtorami. |toj zhe tkan'yu byli nakryty ee krovat' i altar'.
     Sorok  dnej  i  nochej traura istekli; Katrin stala yasnee soznavat', chto
oznachala  dlya  nee  smert'  muzha.  Ona  obnaruzhila,  chto smotrit v budushchee s
entuziazmom.
     Bol'she  ne  budet  unizhenij,  tshchetnyh popytok zavoevat' lyubov' Genriha.
Ona  ne  uvidit  ego  zanimayushchimsya  lyubov'yu s Dianoj. Genrih, prichinyavshij ej
stol'ko  stradanij,  uzhe  nikogda  ne  smozhet  sdelat' eto. Ona lyubila muzha,
zhalela  ego;  smert'  Genriha stala dlya nee tragediej, odnako Katrin nakonec
obrela svobodu.
     Ona  brosila  mimoletnyj vzglyad na proshloe - oglyadyvat'sya nazad bylo ej
nesvojstvenno.   Myslenno   uvidela   muzha  s  lyubovnicej.  Katrin  vnezapno
rassmeyalas',  vspomniv  o  tom,  chto  sceny  lyubvi,  kazavshiesya chudesnymi ih
uchastnikam,   chasto   vyzyvayut  u  nevidimogo  nablyudatelya  ulybku,  komichno
vyglyadyat  so  storony.  Kogda pochti shestidesyatiletnyaya zhenshchina i sorokaletnij
muzhchina  vedut  sebya,  kak  yunye lyubovniki, tajnyj soglyadatel', dazhe muchimyj
revnost'yu,  imeet  pravo  na  nedobruyu  usmeshku.  Ne  primeshivalos'  li k ee
revnosti  i  zlosti  udovol'stvie  ot nepristojnogo zrelishcha? Kakoe eto imelo
teper' znachenie? Ne stoilo oglyadyvat'sya nazad - ee zhdalo budushchee.
     Francisk  stal  korolem,  hotya  emu  bylo  vsego shestnadcat' let. On ne
blistal  umom  i  stradal  zabolevaniem  krovi,  kotoroe  proyavlyalos' v vide
gematom.   V   svoem  oficial'nom  obrashchenii  k  poddannym  on  poprosil  ih
podchinyat'sya  ego  materi.  Na  vseh  gosudarstvennyh  dokumentah  on  pisal:
"Nastoyashchee   reshenie   odobreno  moej  mater'yu".  On  podderzhival  lyubye  ee
nachinaniya.
     Takoe  pochtitel'noe  otnoshenie  syna  k Katrin ponachalu radovalo ee, no
ona bystro ponyala, chto ono menee lestno, chem moglo pokazat'sya.
     Kak  zhal',  chto  Genrih  i  Diana  zhenili  Franciska  na shotlandke! |ta
devochka  ne vyhodila iz golovy Katrin. Mariya zastavlyala muzha podchinyat'sya ej,
a sama slushalas' vo vsem hitryh de Gizov, dovodivshihsya ej dyadyami.
     Kak  ya  nenavizhu  nepokornyh  detej! - dumala Katrin. CHto by ni zayavlyal
Francisk, on byl nepokornym synom, podchinyavshimsya ne materi, a de Gizam.
     Katrin  nenavidela  de  Gizov,  oni  vnushali ej strah. Nadmennyj gercog
Francisk  i  kovarnyj  kardinal  Lorren  pokazyvali  ej,  chto  oni  yavlyayutsya
vlastitelyami  strany.  Ona  pytalas'  umirotvorit'  de  Gizov i odnovremenno
iskala  sposob  ih ustraneniya. Katrin klyalas' im v svoih druzheskih chuvstvah,
ona  nastoyala  na  tom,  chtoby  Francisk  izdal ukaz, trebovavshij ot grazhdan
podchineniya  gercogu  i kardinalu. Sdelav eto, Katrin prinyalas' lomat' golovu
nad  tem,  kak  ona mozhet podstavit' i pogubit' ih. Kak i v te dni, kogda eyu
vladela  mechta ob ubijstve Diany, ona s uporstvom dumala o yadah, hranivshihsya
v  Blua.  No  lyudi,  ch'ej  smerti ona zhelala, byli slishkom mogushchestvenny, ih
nadezhno   ohranyali.   Ej   sledovalo   zhdat'  podhodyashchego  chasa.  Ona  mogla
ispol'zovat'   soderzhimoe   svoego  shkafchika  i  iskusstvo,  v  kotorom  ona
postoyanno  sovershenstvovalas', lish' dlya ustraneniya menee znachitel'nyh figur.
V   nastoyashchij   moment   ot   nee  trebovalas'  ostorozhnost'.  Stroya  plany,
napravlennye  protiv  de  Gizov,  ona  mogla  byt' uverena v tom, chto brat'ya
vnimatel'no sledyat za nej. Odin nevernyj shag sposoben pogubit' ee.
     Katrin  uzhe  uvidela,  chto  ona  sovershila  oshibku,  predprinyav slishkom
pospeshnye   dejstviya.   Ona  povergla  v  nemilost'  konnetablya  Monmoransi,
dobivshis'  togo,  chto  molodoj  korol'  otobral u etogo cheloveka korolevskie
pechati.  ZHelaya  zadobrit'  de  Gizov,  ona predlozhila otdat' ih im. Francisk
zayavil  konnetablyu,  chto obyazannosti, svyazannye s hraneniem pechatej, slishkom
obremenitel'ny  dlya  starogo  cheloveka,  no  predlozhil  emu  ostat'sya chlenom
Tajnogo  Soveta.  Konnetabl'  zapal'chivo  otvetil:  "Vryad  li vam prigoditsya
sovet   slaboumnogo  starika".  Razgnevannyj  Monmoransi  udalilsya  v  zamok
SHantili.  Katrin  ponyala,  chto  ona  nazhila  sebe opasnogo nedruga, kotoryj,
ochevidno, stanet soyuznikom Burbonov.
     Ona  ne  mogla  reshit',  stoit  li ej sdelat' svoimi druz'yami Burbonov,
pozhertvovav  de  Gizami. Ona vybrala de Gizov, potomu chto ne mogla proshchupat'
otsutstvuyushchego   Antuana   de   Burbona,   uznat'  ego  nastroenie.  Ona  ne
somnevalas'  v  tom,  chto dolgoe otsutstvie Antuana podstroeno de Gizami, no
eto  ne  povyshalo  ego  akcii v ee glazah; ona schitala Antuana slabym, vechno
koleblyushchimsya  chelovekom,  kotoryj ne mog reshit'sya dazhe na takoj prostoj shag,
kak  pribytie  ko  dvoru.  Princ  Konde byl galantnym i krasivym; ona vsegda
simpatizirovala  emu,  no  ne doveryala etomu cheloveku rol' svoego soyuznika v
opasnoj  politicheskoj  igre,  kotoruyu  zatevala. De Gizy zhe byli pod rukoj i
kazalis'  vsemogushchimi;  cherez  svoyu  plemyannicu  Mariyu  Styuart oni okazyvali
bol'shee  vliyanie  na korolya, chem ego mat'. Poetomu v nastoyashchij moment Katrin
prishlos' prinyat' de Gizov v kachestve svoih soyuznikov.
     Ona  razdvinula  tyazhelye  shtory  i  posmotrela  v  sad.  Tam nahodilas'
molodezh';  Katrin  vsegda  poluchala  udovol'stvie  ot  tajnogo nablyudeniya za
lyud'mi, ne videvshimi ee.
     Ona   nahmurilas',   poglyadev   na   svoih  detej.  Francisk  gulyal  po
ogorozhennomu  sadu,  obnimaya  svoyu zhenu. Vremya ot vremeni on ostanavlivalsya,
chtoby  strastno pocelovat' ee. Izdali on kazalsya malen'kim starichkom. Katrin
vnezapno  ulybnulas',  vspomniv  o  tom,  kak  on  iznuryaet  sebya  sportom i
ispolneniem  supruzheskih obyazannostej. Kogda ego sily okonchatel'no issyaknut,
vlasti  de  Gizov  pridet  konec.  Im  budet  gorazdo trudnee manipulirovat'
Karlom.  Ili  net?  No  u  Karla  net  hitroj  zheny, sposobnoj otnyat' syna u
materi. Ona, Katrin, budet edinolichno upravlyat' Karlom.
     Karl  podoshel  k  Marii  i  popytalsya  vzyat'  ee  za ruku; on brosal na
devushku  strastnye  vzglyady.  Ego  glaza  izluchali  lyubov'. Glupyj Karl! On,
konechno,  prosit,  chtoby  ona  razreshila  emu  sygrat'  dlya nee na lyutne ili
prochitat'  posvyashchennye  ej stihi. Katrin dolzhna polozhit' konec etomu bezumiyu
vtorogo  syna;  sudya  po  vneshnemu  vidu  Franciska,  emu  predstoyalo bystro
pokinut'  etot svet. Esli eto proizojdet, nel'zya dopustit' sblizheniya Karla s
Mariej Styuart. Vdova Franciska ne dolzhna stat' zhenoj Karla.
     Ona  dolzhna  prismatrivat'  za  svoimi  det'mi;  ot  nih budet zaviset'
mnogoe.  Posle  smerti  Genriha  ih znachenie sil'no vozroslo. S nimi svyazano
budushchee, zhdavshee Katrin na ee vtoroj rodine.
     Vzglyad  Katrin  upal  na  Margo.  Devochka  vytyanulas' na trave. S odnoj
storony  ot  nee  nahodilsya malen'kij princ ZHuanvil', syn gercoga de Giza, s
drugoj  -  markiz  de  Bopro,  otprysk princa de Rosh-syur-Pna. Igrivyj vzglyad
Margo  pereskakival  s  temnoj  golovy  de  Bopro na svetluyu, prinadlezhavshuyu
yunomu  de  Gizu. V ee glazah gorelo nedetskoe zhelanie. Margo umolkala lish' v
prisutstvii  materi.  Vnezapno ona vskochila i zatancevala na trave, podol ee
plat'ya  razvevalsya  ves'ma  smelo.  Molodye  princy  pytalis' pojmat' Margo,
chtoby potancevat' s nej.
     V  pokoi  Katrin voshel ee dorogoj Genrih, ego soprovozhdal |rkyul'. Malysh
podurnel  iz-za  ospy,  na  ego  lice ostalis' shcherbinki; ego bol'she ne budut
nazyvat' "krasavchikom |rkyulem". No Genrih, naprotiv, horoshel s kazhdym dnem.
     Uvidev  ego,  ona  ne  smogla  uderzhat'sya  ot laskovoj ulybki. On lyubil
odevat'sya  yarko,  no  cveta  ego naryadov vsegda sochetalis' ideal'no - Genrih
obladal  vkusom.  V ego ushah viseli sapfirovye ser'gi; on prishel pokazat' ih
materi.  Devyatiletnij  mal'chik obladal glazami Medichi - blestyashchimi, temnymi.
Kak  zauryadno  vyglyadeli  drugie  deti  ryadom  s  Genrihom!  V  nih  ne bylo
tonkosti.  Francisk  ne blistal umom, Karl byl isterichen, |lizabet i Klaudiya
-  tihimi,  poslushnymi.  Vos'miletnyaya  neposeda  Margo postoyanno nuzhdalas' v
tverdoj   roditel'skoj  ruke.  |rkyul',  utrativshij  krasotu,  prevratilsya  v
obychnogo  kapriznogo  rebenka. No ee dorogoj Genrih byl samim sovershenstvom.
Dazhe sejchas, glyadya na nego, ona dumala: "Pochemu on ne stal moim pervencem?"
     On  hotel pokazat' ej svoi novye ser'gi. Pravda, oni krasivye? Ona tozhe
schitaet, chto sapfiry idut emu bol'she, chem izumrudy?
     - Moj  dorogoj,  - skazala Katrin, - oni velikolepny. No razve mal'chiki
nosyat ser'gi?
     On  podzhal  guby.  |rkyul'  posmotrel na brata s tem udivleniem, kotoroe
poyavlyalos'  na  licah  detej,  kogda  oni  videli,  kak  vedet sebya Genrih s
mater'yu, kotoruyu oni vse boyalis'.
     - No mne nravyatsya ser'gi, mama; poetomu ya budu nosit' ih.
     - Konechno,   budesh',  moj  dorogoj.  Vot  chto  ya  tebe  skazhu:  muzhchiny
postupayut glupo, ne nosya ser'gi. Oni krasyat vseh.
     Genrih  obnyal  ee. On skazal, chto hotel by imet' v dopolnenie k ser'gam
sapfirovoe ozherel'e.
     - Ty  - tshcheslavnoe sozdanie, - zametila Katrin. - Kazhetsya, ty nadushilsya
moimi duhami?
     Genrih vozbuzhdenno otvetil:
     - |to  tvoi  luchshie  duhi,  mama. Zapah muskusa ocharovyvaet menya. Kosmo
ili Rene mogut prigotovit' ih dlya menya?
     Katrin  obeshchala  podumat'  ob etom; on vosprinyal ee slova kak obeshchanie.
Genrih  zatanceval  po  komnate - ne tak zhizneradostno, kak Margo, a izyashchno,
charuyushche.   Zatem   on  pozhelal  prochitat'  materi  poslednee  sochinennoe  im
stihotvorenie;  uslyshav  ego, Katrin reshila, chto ono vyderzhivaet sravnenie s
luchshimi  tvoreniyami  Ronsara.  O,  podumala  ona,  moj  talantlivyj syn, moj
krasivyj malen'kij ital'yanec, pochemu ty ne stal moim pervencem?
     Ona  obnyala  ego  i  pocelovala.  V  ocherednoj  raz  skazala  sebe, chto
vospol'zuetsya  vsej  svoej  vlast'yu, chtoby vozvysit' lyubimogo syna. Ona byla
neobhodima emu tak zhe, kak i on - ej.
     No  teper'  on pozhelal pokinut' ee, otpravit'sya v svoi pokoi i zanyat'sya
stihoslozheniem;   on  hotel  videt'  svoe  otrazhenie  v  novom  venecianskom
zerkale, lyubovat'sya elegantnymi naryadami i ser'gami, kotorye on nosil.
     Katrin  otpustila  ego  - v protivnom sluchae on by zakapriznichal; kogda
Genrih  ushel,  Katrin  s  nepriyazn'yu  podumala  o  drugih  svoih detyah, malo
pohodivshih na nego.
     Ona  ne  zahotela  ostavit'  |rkyulya  u  sebya;  Katrin poslala ego v sad
skazat'  sestre  Margarite, chtoby ona srochno zashla k materi. |rkyul', pohozhe,
ispugalsya;  kogda  Katrin  nazyvala  Margo  ne  etim  umen'shitel'nym imenem,
pridumannym Karlom, eto oznachalo, chto devochka v nemilosti.
     - Ty  mozhesh'  ne  vozvrashchat'sya  vmeste  s  nej,  -  dobavila  Katrin. -
Ostan'sya v sadu.
     |rkyul' udalilsya; Margo nezamedlitel'no vypolnila prikaz materi.
     Pered  Katrin  stoyala  malen'kaya  devochka,  sovsem nepohozhaya na veseluyu
koketku  iz  sada.  Ona  sdelala  reverans;  bol'shie  temnye  glaza vydavali
ovladevshij eyu strah. Margo vsegda boyalas' vyzovov k materi.
     Ona  shagnula  vpered,  chtoby  pocelovat'  ruku  Katrin, no rasserzhennaya
zhenshchina ne protyanula ee devochke.
     - YA  nablyudala za toboj, - holodnym tonom proiznesla Katrin, - i nahozhu
tvoe  povedenie  postydnym.  Ty  valyaesh'sya na trave, kak poslednyaya sluzhanka,
pytaesh'sya  glupo  koketnichat'  snachala  s  mes'e de ZHuanvilem, potom s mes'e
Bopro.
     Katrin  vnezapno  rassmeyalas',  napugav Margo. Devochka ne znala, pochemu
mat'  vnushala  ej  strah.  Da,  ona dogadyvalas', chto ee zhdet porka, kotoruyu
osushchestvit  vospitatel'nica;  no  devochku  sekli  chasto,  i  Margo nauchilas'
uklonyat'sya  ot  rozg.  Ona  sama  izobrela original'nyj sposob i obuchila emu
drugih  detej.  Ee  pugala  ne  porka, a sama mat'. Margo boyalas' razgnevat'
Katrin.  Odnazhdy devochka skazala, chto sdelat' eto - vse ravno chto rasserdit'
Boga  ili  d'yavola. "Mne kazhetsya, - zayavila Margo, - ej izvestno vse, chto my
delaem;  ona  vidit nas, nahodyas' daleko, i znaet nashi mysli. Vot chto pugaet
menya".
     - Ty  ne  prosto  glupa, - prodolzhala mat'. - Ty razvratna i porochna. YA
by  ne  poruchilas'  za  tvoyu  nevinnost'.  Horoshen'koe  delo! Tvoj otec umer
sovsem  nedavno,  a  ty  schitaesh'  dopustimym  razvlekat'sya  v  sadu s dvumya
kavalerami.
     Pri  upominanii  ob  otce  Margo zaplakala; ona vnezapno yasno vspomnila
bol'shogo,  dobrogo  cheloveka s serebristymi volosami i laskovoj ulybkoj; ona
vsegda  videla  v nem prezhde vsego otca, a lish' zatem - korolya. Ona zabyla o
nem,  zastavlyaya  Genriha  revnovat'  ee  k glupomu yunomu Bopro. Kazhetsya, ona
zabyvala obo vsem, nahodyas' ryadom s Genrihom de Gizom.
     - Ty  francuzskaya  princessa...  vedesh'  sebya  postydnym obrazom. Skazhi
komu-nibud'  iz  zhenshchin  - pust' najdut tvoyu vospitatel'nicu i prishlyut ee ko
mne.
     Dozhidayas'  prihoda  nastavnicy,  Margo  uspokaivala  sebya.  |to pustyak,
vsego lish' porka. No devochka ne mogla unyat' drozh'.
     - Zaberite  princessu,  - skazala Katrin zhenshchine. - Ustrojte ej porku i
prosledite za tem, chtoby ona ostavalas' v svoej komnate do konca dnya.
     Margo,  po-prezhnemu  drozha, ushla ot materi, no, okazavshis' v koridore s
nastavnicej,  vnov'  obrela  prisutstvie  duha; slezy vnezapno ostanovilis',
devochka  hitro  posmotrela  na  bednuyu  zhenshchinu,  dlya kotoroj ekzekuciya byla
bolee tyazhkim ispytaniem, chem dlya Margo.
     V  pokoyah  princessy  nastavnica  s  rozgoj  v  ruke  pytalas'  nastich'
vertkuyu,  shustruyu  prokaznicu;  redkie  udary dostigli podvizhnogo malen'kogo
tela.  Vremya  ot  vremeni  Margo  nasmeshlivo pokazyvala zhenshchine svoj krasnyj
yazychok;  kogda  sily  vospitatel'nicy  issyakli,  Margo zaplyasala po komnate,
lyubuyas'  svoej  rascvetayushchej  krasotoj  i  zhaleya o tom, chto Genrih de Giz ne
mozhet sejchas voshishchat'sya eyu.
     Otpustiv Margo, Katrin otpravila sluzhanku v sad za Karlom.
     Kak   i   Margo,   on   yavilsya  v  strahe.  Devyatiletnij  Karl  kazalsya
otnositel'no  zdorovym  mal'chikom.  Lish'  posle  istericheskih  pripadkov ego
glaza nalivalis' krov'yu, a na gubah vystupala pena.
     - Zahodi, syn moj, - skazala Katrin.
     - Vy zvali menya, madam.
     - YA nablyudala za toboj, kogda ty nahodilsya v sadu, Karl.
     V  ego  glazah  poyavilsya  tot  zhe  ispug,  chto i u Margo. On, kak i ego
sestra, boyalsya vsevidyashchego materinskogo oka.
     - CHto ty govoril Marii, Karl?
     - YA sprosil, mozhno li mne pochitat' ej stihi.
     - Stihi... napisannye toboj dlya Marii?
     On vspyhnul.
     - Da, madam.
     - CHto  ty  dumaesh'  o  svoej  nevestke?  Skazhi  mne pravdu, Karl. Ty ne
mozhesh' utaivat' ee ot menya, syn moj.
     - YA  dumayu,  -  skazal  Karl, - chto na svete eshche ne bylo bolee krasivoj
princessy.
     - Prodolzhaj, prodolzhaj.
     - Mne  kazhetsya,  moj  brat  Francisk  schastlivee  vseh,  potomu chto emu
dostalas' v zheny Mariya.
     Katrin szhala zapyast'e syna.
     - |to izmena, - tiho proiznesla ona. - Francisk - tvoj korol'.
     - Izmena!  -  zakrichal  mal'chik,  pytayas' osvobodit'sya. - O net, eto ne
izmena.
     - Ty vynashivaesh' nechestivye mysli otnositel'no ego zheny.
     Ona  govorila  tiho,  slovno situaciya byla slishkom shokiruyushcheyu, chtoby ee
mozhno bylo obsuzhdat' v polnyj golos.
     - Vovse  ne  nechestivye,  -  voskliknul  Karl. - Prosto ya hotel by byt'
starshim  synom moego otca i okazat'sya na meste Franciska - ne radi prestola,
a chtoby Mariya byla moej zhenoj.
     - |to gadkie, porochnye mysli, syn moj. Predatel'skie mysli.
     On hotel vozrazit' ej, no vzglyad Katrin lishil ego dara rechi.
     - Ty  znaesh',  moj  syn,  chto  sluchaetsya  s izmennikami? Kogda-nibud' ya
svozhu  tebya  v  tyur'mu  i  pokazhu tebe, kak obrashchayutsya s nimi. Ih podvergayut
pytkam.  Ty  ne  znaesh', chto eto takoe, no raz v tvoej golove zavelis' takie
mysli, moj dolg - pokazat' tebe, kak muchayut izmennikov.
     - Pozhalujsta,  ne  nado,  - vzmolilsya Karl. - YA ne smogu... smotret' na
eto. YA ne v silah glyadet' na takie veshchi.
     - No  tebe  sleduet  znat',  malysh, chto dazhe princev podvergayut pytkam,
esli oni predayut svoih korolej.
     Ego  guby  zashevelilis';  Katrin  uvidela  vystupivshuyu na nih penu; ego
glaza okruglilis', belki nalilis' krov'yu.
     - YA  skazhu  tebe,  chto sluchaetsya s predatelyami, - prodolzhila ona. - |to
stanet  chast'yu  tvoego  obrazovaniya.  V temnicah Kons'erzheri - ty znaesh' etu
tyur'mu  -  tomyatsya  prestupniki.  Oni  krichat ot uzhasa. Oni mechtayut poteryat'
soznanie,  no  im  ne pozvolyayut sdelat' eto. Ih privodyat v chuvstvo s pomoshch'yu
trav  i  uksusa.  U  nekotoryh vykoloty glaza, u drugih - otrezany yazyki ili
ushi.  Odnih  podvergayut  vodyanoj  pytke,  inyh  muchayut  "ispanskim sapogom".
Osobenno   zhestoko   istyazayut   teh,   kto  predal  korolya.  Ih  plot'  rvut
raskalennymi  dokrasna  shchipcami,  a  v  rany  zalivayut rasplavlennyj svinec,
vosk, smolu, seru...
     Karl nachal krichat':
     - Net...  Net!  YA ne pojdu tuda. Ne hochu, chtoby menya pytali. Ne hochu...
mama... Ty ne pozvolish' im zabrat' menya?
     Katrin  vzyala  mal'chika na ruki. S nego dostatochno. Veroyatno, on teper'
poumneet.  Budet  dumat'  o  kamere  pytok  kazhdyj  raz,  kogda Mariya Styuart
vzglyanet na nego svoimi blestyashchimi glazami.
     - Karl,  Karl,  moj  dorogoj syn. Tvoya mama zdes', ona zashchitit tebya. Ne
dopustit,  chtoby  tebe  prichinili  vred.  Ty - moj syn, moj princ. Ty znaesh'
eto.
     On utknulsya licom v grud' Katrin.
     - Da, mama. Da, mama.
     Karl  krepko  vcepilsya  v  rukav ee plat'ya, ishcha zashchity, tochno malen'kij
rebenok.
     - Nu,  moj  malysh,  -  uspokaivayushche proiznesla ona. - S toboj nichego ne
sluchitsya.  Ty  -  moj  malen'kij  princ,  i  ya budu gordit'sya toboj. Ty ved'
nikogda  ne  predash' svoego korolya, verno? Nikogda ne pozhelaesh' zhenu drugogo
cheloveka - tem bolee sobstvennogo brata?
     - Da, mama, da!
     Karl  drozhal. Katrin predotvratila pripadok. Ona sdelala eto, poskol'ku
ne lyubila videt' ego v bezumnom sostoyanii.
     Ona  uspokaivala  syna,  gladila svoej prohladnoj rukoj ego lob; Katrin
polozhila Karla na krovat', sela ryadom s nim, vzyala ego za ruku.
     - Ne  bojsya,  syn  moj,  -  skazala  zhenshchina.  - Postupaj tak, kak tebe
sovetuet mat', i ona primet mery k tomu, chtoby s toboj vse bylo horosho.
     - Da, mama, ya obeshchayu.
     - Vsegda pomni eto, Karl.
     On  kivnul,  Katrin sterla kapel'ki pota s ego lba. Ona sidela s nim do
teh por, poka on ne uspokoilsya okonchatel'no.
     Kakie  trudnosti  zhdut  ee!  -  podumala  Katrin.  Ona  dolzhna provesti
samouverennyh   de   Gizov  i  nereshitel'nyh  Burbonov,  a  takzhe  postoyanno
napravlyat'  sobstvennyh detej, sledit' za kazhdym ih shagom. Ona ne znala, chto
trudnee - obmanut' sopernikov ili sovladat' s krov'yu Valua.


     Francisk  gotovilsya  k ohote. Emu nezdorovilos', no on byl schastliv. On
poluchal  udovol'stvie  ot ohotnich'ih vylazok, kogda v nih uchastvovala Mariya.
On  vsegda  radovalsya  obshchestvu  Marii. Emu nikogda ne nadoedalo smotret' na
nee, govorit' ej o tom, kak ona krasiva. |to delalo ih oboih schastlivymi.
     On  hotel  izbavit'sya  ot  materi i kardinala, postoyanno byt' naedine s
Mariej.  On  zhalel  o  tom,  chto  lyubimyj  im  otec umer. On byl gotov ubit'
Montgomeri,   kapitana   shotlandskih  gvardejcev.  Francisk  ne  hotel  byt'
korolem;  on chuvstvoval sebya gorazdo luchshe, buduchi dofinom. Togda on mog vse
vremya  tancevat'  i  igrat'  s  Mariej.  Stav  korolem,  on poteryal svobodu,
postoyanno nahodilsya pod prismotrom materi i kardinala.
     On  boyalsya  ih  oboih. On znal, chto nikogda ne sravnyaetsya s nimi v ume.
Emu  prihodilos' podchinyat'sya im; eto bylo trudno delat', poskol'ku inogda ih
zhelaniya  rashodilis'. Kardinal otkryto nasmehalsya nad nim, delaya ostroumnye,
obidnye,  bezzhalostnye  zamechaniya,  prichinyavshie Francisku bol', v kotoroj on
ne  smel  priznat'sya. Korol' hotel by ustranit' kardinala, no Mariya nazyvala
ego  svoim  dorogim  dyadej;  kardinal umel radovat' devushku. Francisk ne mog
prognat' proch' dyadyu Marii.
     CHto  kasaetsya  materi,  to  on byl gotov predostavit' ej polnuyu svobodu
dejstvij,  poskol'ku  ona  luchshe  ego razbiralas' v tom, kak sleduet pravit'
Franciej.  No  ryadom s nim postoyanno nahodilsya kardinal s tonkimi, krasivymi
chertami lica i zhestokimi gubami, s kotoryh sryvalis' nedobrye slova.
     Kardinal  besceremonno  voshel  k  korolyu,  kogda  Francisk odevalsya dlya
ohoty,  i  povelitel'nym  zhestom  otpustil  pomogavshih  yunoshe slug. Francisk
hotel  vyrazit' protest, no togda on nepremenno nachal by zaikat'sya; kardinal
smeyalsya nad zaikami, i Francisk boyalsya raskryt' rot v ego prisutstvii.
     - My vyezzhaem cherez polchasa, Vashe Velichestvo, - skazal kardinal.
     - YA ne znayu, budet li gotova koroleva, - otvetil Francisk.
     - Koroleva dolzhna byt' gotova, - razdrazhenno skazal kardinal.
     - O...  eshche  est'  vremya,  -  vydavil  iz  sebya Francisk. - My vstretim
princa Burbona v meste, raspolozhennom v poluchase ezdy ot dvorca.
     - Net, Vashe Velichestvo, segodnya... my ne vstretim Burbona.
     - Net... no on edet syuda. YA slyshal ob etom.
     Kardinal Lorren posmotrel na svoi dlinnye belye pal'cy.
     - Vashe  Velichestvo,  Burbon  dejstvitel'no edet k nam. Ego soprovozhdaet
skromnyj  eskort,  potomu  chto emu stalo izvestno o tom, chto on predstavlyaet
interes  dlya  ispanskogo  korolya.  SHpiony  etogo  monarha  ne dolzhny znat' o
peredvizheniyah Burbona. On pribudet ko dvoru kak prostoj chelovek.
     Francisk  ne  ulybnulsya.  On  ne vynosil, kogda nad kem-to nasmehalis';
Antuan  de  Burbon  zanimal  bolee vysokoe polozhenie, chem kardinal. Francisk
nenavidel hitroe, krasivoe lico kardinala, ego vkradchivyj golos.
     - V lyubom sluchae my dolzhny vstretit' princa, - skazal korol'.
     - Zachem, Vashe Velichestvo?
     - Zachem?  |togo  trebuet  vezhlivost'.  Bolee togo, eto - nasha tradiciya.
Razve  my  ne  vstrechaem  vsegda  nashih  gostej...  vo vremya ohoty... kak by
sluchajno?
     - Esli gost' - vazhnaya persona - da.
     - No eto princ Burbon.
     - Tem ne menee on dolzhen ponyat', chto on ne slishkom vazhen dlya nas.
     - YA  ne  mogu tak postupit', gospodin kardinal. Ne mogu stol' nevezhlivo
obojtis' s moim rodstvennikom.
     Kardinal  sel;  on  s  ulybkoj glyadel na svoi pal'cy do teh por, poka k
muzhchinam  ne  prisoedinilas' Mariya. Ona byla radostnoj, ulybayushchejsya; molodoj
korol' snova voshitilsya krasotoj zheny.
     - Ty gotov, lyubov' moya? - sprosila Mariya. - Kogo my zhdem?
     Francisk shagnul k supruge i poceloval ej ruku.
     - My zhdali tebya.
     - K  sozhaleniyu,  dorogaya  plemyannica, - skazal kardinal, - my poedem ne
toj  dorogoj,  kotoruyu  vybrala  ty. Korol' prikazal ehat' na yug i vstretit'
Burbona.
     Mariya  perevela  vzglyad  s muzha na dyadyu. Ona, kak vsegda, totchas ponyala
namek kardinala.
     - O,  Francisk,  no  ya  ne  hochu  ehat'  na  yug. U menya drugie plany. YA
sobiralas' pokazat' tebe koe-chto k severu ot dvorca.
     Ona sdelala ocharovatel'nuyu grimasu.
     - |tot  Burbon!  On  nosit  ser'gi. On shchegol' i durak, ya ustayu ot nego.
Francisk,  pozhalujsta, davaj sdelaem vid, chto my razminulis' s nim. Poedem v
druguyu storonu. Francisk... dorogoj... sdelaj eto radi menya.
     - My  poedem  tuda,  kuda  ty  povedesh' nas, moya dorogaya, - probormotal
Francisk.
     Kardinal  laskovo  ulybnulsya  svoej  krasivoj  plemyannice  i  ee  yunomu
korolyu.
     Antuan  nahodilsya  vsego  v  neskol'kih milyah ot dvorca Sent-ZHermen. On
dumal  o  novom  polozhenii, kotoroe on obrel posle smerti korolya Genriha. On
byl   princem   korolevskih   krovej,   yunomu   Francisku  ispolnilos'  lish'
shestnadcat'  let.  V  takih sluchayah vazhno imet' sil'nyj i vliyatel'nyj Tajnyj
Sovet.  Razumeetsya, on, Antuan, v sootvetstvii so svoim polozheniem, zajmet v
nem vysokij post.
     Antuan  razmyshlyal  o tom, chto on sdelaet dlya presleduemyh protestantov,
kotorym  sochuvstvoval  vmeste  s  bratom.  On  zaranee  gordilsya soboj - vse
protestanty  Francii  priznayut ego svoim liderom; oni obraduyutsya, uznav, chto
on  nahoditsya  pri  dvore.  On  pochti  slyshal kriki: "Da zdravstvuet Burbon!
Sdelaem ego nashim vozhdem. Vse nashi nadezhdy svyazany s nim!"
     On   govoril  ob  etom  s  ZHannoj  pered  ot®ezdom;  zhena  vse  sil'nee
sochuvstvovala  storonnikam  novoj  very;  skoro ona publichno zayavit ob etom.
Delo  bylo  ne  v tom, chto ona boyalas' otkryt' svoi religioznye pristrastiya;
ee  ne  strashila  vrazhdebnost'  de  Gizov i Filippa Ispanskogo; ona skryvala
svoyu veru iz uvazheniya k chuvstvam otca.
     O,  ZHanna, podumal on, kak ya lyublyu tebya! Voshishchayus' toboyu, moya dorogaya!
Ty  bol'she,  chem  zhenshchina... bol'she, chem zhena. YA rad tomu, chto vel rasputnuyu
zhizn'  do  vstrechi  s  toboj,  potomu chto obshchenie s pustymi, legkomyslennymi
zhenshchinami pomoglo mne luchshe ocenit' tebya.
     ZHanna  hotela,  chtoby  on  vozglavil  dvizhenie  reformistov  i pomog im
izbavit'sya  ot  periodicheskih  gonenij. V glazah ZHanny on uzhe byl vozhdem. On
vernetsya v Nerak, k ZHanne i detyam; ona smozhet gordit'sya ego dostizheniyami.
     On skazal svoim sputnikam:
     - My s minuty na minutu vstretim korolya i ego svitu. Bud'te gotovy.
     No  oni  tak  i  ne  uvideli korolya; kogda Antuan i ego eskort dostigli
Sent-ZHermena, pridvornye, pohozhe, udivilis' ih poyavleniyu.
     Antuan, vozmushchennyj takim priemom, proiznes holodnym tonom:
     - Otvedite menya nemedlenno v moi pokoi.
     - Princ, - skazali emu, - dlya vas ne prigotovleny pokoi.
     - |to   absurd.  Menya  ne  zhdut?  Otvedite  menya  k  korolyu...  net,  k
koroleve-materi.
     - Moj gospodin, oni uehali na ohotu i vernutsya k vecheru.
     Antuan  ponyal,  chto  eto  ne  sluchajnoe nedorazumenie, a prednamerennoe
prenebrezhenie;  on  dogadalsya,  kto stoyal za etim. Proisshedshee moglo znachit'
tol'ko odno. Ego davnishnie vragi de Gizy kontrolirovali situaciyu.
     Antuan  zakolebalsya,  proyavil nereshitel'nost': on znal, kak postupil by
na  ego meste Francisk de Giz. Gercog vyhvatil by svoyu shpagu i obrushil by na
lyudej  potok  brani; on potreboval by nemedlenno prigotovit' dlya nego pokoi.
A  kardinal?  Antuan  predstavil  sebe  polnoe  prezreniya  lico s holodnymi,
krasivymi  chertami;  on  uslyshal chetkij, rezkij golos, vnushavshij strah vsem,
kto slyshal ego.
     No  Antuan  ne  byl  de  Gizom.  On  ne znal, kak emu postupit'. Buduchi
smelym  voinom,  on  robel  v situaciyah, trebovavshih moral'noj stojkosti, ne
umel    bystro   soobrazhat'   i   pravil'no   reagirovat'   na   neozhidannye
obstoyatel'stva. On hrabro dralsya v boyu, no eto bylo ne voennoe srazhenie.
     Ego  drug,  marshal  de  Sent-Andre,  prishel emu na pomoshch'; on predlozhil
Antuanu  svoyu  komnatu  vo  dvorce  i  poobeshchal  najti  zhil'e  v derevne dlya
sputnikov  Antuana.  Princ  s  blagodarnost'yu  soglasilsya. On ponyal, chto vse
podstroeno  de  Gizami,  pozhelavshimi,  chtoby,  priehav ko dvoru, on okazalsya
odin  sredi  svoih  vragov, v to vremya kak ego nemnogochislennyj eskort budet
razbrosan  po  derevne.  On  znal,  chto postupal nerazumno, dolgo otkladyvaya
vizit  v  Sent-ZHermen;  emu  sledovalo  yavit'sya ko dvoru na neskol'ko nedel'
ran'she;  vozmozhno,  togda  vlast'  de  Gizov  eshche  ne byla stol' polnoj. On,
Antuan,  dolzhen  byl  pribyt'  s  pompoj  i nadezhnoj sobstvennoj ohranoj. On
sovershil  glupost',  vnyav  nedobromu  sovetu,  i  teper'  ponyal  eto. Antuan
polnost'yu  osoznal,  kakie  sily  rabotali  protiv nego, kogda po zavershenii
ohoty voshel v komnatu dlya audiencij.
     Korol'  Francisk  -  smushchennyj,  no yavno podchinyavshijsya prikazam - stoyal
nepodvizhno,  ne  pytayas'  poprivetstvovat'  gostya. Kardinal Lorren, zamershij
vozle  korolya,  povel  sebya  tochno  tak zhe. |to bylo ser'eznym oskorbleniem,
poskol'ku  Antuan zanimal bolee vysokoe polozhenie, chem kardinal, i dazhe esli
korol'  zhelal  unizit' princa, to Lorren opredelenno ne imel prava derzhat'sya
podobnym   obrazom.   No  Antuan  byl  lishen  sobstvennogo  dostoinstva.  On
neuverenno  obnyal korolya i kardinala, kotorye nikak ne otreagirovali na etot
zhest.
     Na  audiencii  prisutstvovali  Katrin  i  yunaya  koroleva;  nablyudaya  za
Antuanom  de  Burbonom,  Katrin  ispytyvala zhelanie rassmeyat'sya. Slava Bogu,
chto  ona ne doverilas' Burbonu. Emu otveli rol' kameristki, podumala Katrin.
I  on  bezropotno  smirilsya  s etim! Glupec! Neuzheli on ne vidit, chto sejchas
emu nel'zya pokazyvat' slabost'?
     On  dolzhen byl potrebovat' pochteniya ot kardinala; esli by Antuan sdelal
eto,  bednyj  yunyj  korol' drognul by, i kardinal ponyal by, chto imeet delo s
sil'nym   chelovekom.  No,  uvy,  u  Antuana  ne  bylo  chuvstva  sobstvennogo
dostoinstva, uverennosti v sebe.
     Kardinal  govoril  s  nim  ves'ma vysokomerno; Antuan ulybalsya, raduyas'
hot' kakomu-to vnimaniyu.
     Bednyj   zhalkij   shchegol'!   -   podumala   Katrin.   Poyavilsya  chelovek,
ispol'zovat' kotorogo ne sostavit truda.


     Antuan  vernulsya k zhene; Katrin s ulybkoj risovala sebe ih vstrechu. Ona
bol'she  ne  zavidovala  ih vzaimnoj lyubvi, poskol'ku byla uverena, chto ZHanna
kogda-nibud'  razocharuetsya  v  etom  brake.  ZHanna  byla sil'noj, ona dolzhna
prezirat'  slabost'.  Katrin  s  udovol'stviem predstavlyala sebe, kak Antuan
vozvrashchaetsya  k  zhene, chtoby rasskazat' ej o tom, kak ego prinyali pri dvore,
chto  on  smog  sdelat' dlya protestantov, nadezhdoj kotoryh yavlyalsya s teh por,
kak  princa  Konde  prednamerenno otpravili s missiej za granicu - Antuan ne
dobilsya rovnym schetom nichego.
     Konde  byl  chelovekom  drugoj  porody.  Ego  nel'zya bylo ignorirovat' s
takoj  zhe  legkost'yu,  kak  Antuana,  starshego  brata  Konde.  No  sejchas on
nahodilsya  v  ot®ezde, i o nem mozhno bylo zabyt'. Bor'ba za vlast' - slozhnoe
delo,  pogloshchayushchee cheloveka celikom; zdes' nel'zya predvidet' budushchee dal'she,
chem na rasstoyanie neskol'kih hodov.
     Ona,  odnako, raspolagala vremenem predstavit' sebe Antuana, s podzhatym
hvostom   vozvrashchayushchegosya  k  supruge,  chtoby  povedat'  ej  istoriyu  svoego
unizitel'nogo  porazheniya.  Kogda-nibud'  madam  ZHanne  pridetsya  ponyat',  za
kakogo cheloveka ona vyshla zamuzh.
     Katrin  chasto  presledovali  mysli o ZHanne; ona vsegda budet nenavidet'
ee,  schitat'  svoej politicheskoj protivnicej, a takzhe zhenshchinoj, schastlivoj v
lyubvi - hotya s kakim partnerom! V budushchem ej sleduet osteregat'sya ZHanny.
     Katrin  bylo  o  chem  porazmyshlyat'  doma.  S pomoshch'yu brat'ev Rudzheri, a
takzhe  ee parfyumera Rene, derzhavshego lavku na naberezhnoj naprotiv Luvra, ona
ubrala  odnu  ili  dve  vtorostepennye  figury,  meshavshie ej. Takie dejstviya
pozvolyali   Katrin  oshchutit'  svoyu  vlast';  ona  s  udovol'stviem  ulybalas'
namechennym  eyu  zhertvam  i  obeshchala  im  svoe  raspolozhenie. Zatem sledovala
likvidaciya  -  mgnovennaya  ili  dlitel'naya,  v zavisimosti ot celej, kotorye
presledovala  Katrin.  |to  dejstvovalo  na  nee, tochno obezbolivayushchaya maz',
prilozhennaya  k  ranam,  nanesennym  kogda-to  Dianoj, a v poslednee vremya de
Gizami.  Inogda  ej  kazalos',  chto  sleduet  podsypat'  chto-nibud'  v bokal
Franciska  de  Giza  - kakoe-nibud' yadovitoe veshchestvo, uluchshayushchee vkus vina,
poskol'ku  gercog  obladal  darom degustatora; v drugie momenty ona dumala o
tom,  chto  s  radost'yu  podarila  by  kardinalu  Lorrenu knigu, obrabotannuyu
osobym  obrazom Rene ili odnim iz brat'ev Rudzheri; ona ohotno prepodnesla by
etomu  dendi,  Antuanu de Burbonu, paru nadushennyh perchatok, kotorye ubivali
nadevshego  ih.  No  eto  sulilo  lish'  mgnovennoe  udovletvorenie. Nerazumno
postupat'  tak  s  lyud'mi  vliyatel'nymi  ili  imevshimi vysokoe zvanie. Krome
togo,  ona  nachala videt', chto zhivye de Gizy i Burbony poleznee dlya nee, chem
mertvye,  -  ona  mozhet s vygodoj dlya sebya stolknut' dva sopernichayushchih doma.
Inogda  moglo  pokazat'sya,  chto  ona  prinyala  storonu  de  Gizov, no ona ne
sobiralas'  delat'  eto  vsegda.  Kogda predstavlyalsya udobnyj sluchaj, Katrin
davala  ponyat'  slabomu, tshcheslavnomu Burbonu, chto ona - ego soyuznica, hotya i
tajnaya,  poskol'ku  vlast' de Gizov velika; ona napominala princu o tom, chto
Francisk ne vechen.
     Kogda   Francisk   umret,   korona   perejdet   k   Karlu;  isterichnyj,
neuravnoveshennyj  Karl  byl  priuchen  vo vsem polagat'sya na mat'. On obladal
slabym  harakterom,  no  ej sleduet pomnit' o ego sklonnosti k buntu. Katrin
uzhe videla, kak Mariya Styuart uvela iz-pod ee kontrolya Franciska.
     Ona   reshila  osushchestvit'  plan,  kotoryj  davno  vynashivala.  Kazalos'
nevozmozhnym  zastavit'  Karla  vybrosit' iz svoej golovy Mariyu Styuart. Kogda
Katrin  govorila  s nim, probuzhdaya v ego dushe samoe sil'noe chuvstvo, kotoroe
on  mog  ispytyvat', a imenno strah, on ustupal ej. Uvidev na sleduyushchij den'
Mariyu, on pozhiral ee vzglyadom, kak vlyublennyj mal'chik.
     Katrin  poslala  za  dvumya  ital'yancami  iz ee svity, kotorym ona mogla
doveryat' tak zhe, kak svoim astrologam.
     Kogda  oni  yavilis' v ee pokoi, ona zakryla za nimi dveri i ubedilas' v
tom,  chto  nikto  ne  pryachetsya  v  shkafah  ili  priemnoj.  Posle  etogo  ona
ob®yasnila,  chego  ona  hotela  ot  nih.  Ona mogla govorit' otkrovenno-v toj
mere,  v  kakoj  ona  byla  sposobna  na  eto, - s Birago i Gondi, grafom de
Retcem;  ital'yancam  prihodilos' podchinyat'sya koroleve-materi, oni znali, chto
ih polozhenie vo Francii zavisit ot Katrin.
     - YA  trevozhus' za moego syna, - skazala ona. - YA imeyu v vidu ne korolya,
a  Karla,  kotoromu predstoit zanyat' tron v sluchae rannej konchiny Franciska.
On  ne po godam sil'no... uvleksya zhenoj brata. |to ne polezno dlya malen'kogo
mal'chika. Francuzy...
     Ona doveritel'no ulybnulas' svoim sootechestvennikam.
     - Francuzy  ne  vidyat  nichego  opasnogo  v plotskoj lyubvi... dazhe mezhdu
det'mi.  |to  estestvenno,  govoryat  oni.  Kakoj  lyubovnik vyrastet iz etogo
mal'chika!
     Katrin vnezapno rassmeyalas'.
     - No  v  tom  vozraste,  v  kakom  nahoditsya  moj  syn, po-moemu, bolee
estestvenno lyubit' lic svoego pola.
     Ee  bol'shie,  vypuklye  glaza  smotreli vpered, v prostranstvo; muzhchiny
pristal'no glyadeli na Katrin.
     - Vy   schitaete,   madam,  -  osmelilsya  proiznesti  graf  de  Retc,  -
zhelatel'nym,  chtoby  on  podderzhival  obychnuyu  tesnuyu druzhbu s... mal'chikami
svoego vozrasta.
     - Kak  horosho  vy  menya  ponyali!  Da,  imenno tak. YA ne hochu lomat' ego
vrozhdennye naklonnosti.
     Oni  obmenyalis'  ulybkami.  Ital'yancy  znali,  chto  koroleva-mat' imeet
privychku govorit' obratnoe tomu, chto ona dumala.
     - YA  hochu,  chtoby  on  naslazhdalsya druzhboj s licami ego pola. On ves'ma
slab,  i  ya  polagayu, chto vy, dzhentl'meny, sposobny sdelat' dlya nego mnogoe.
Pust' on ne dumaet v stol' yunom vozraste o zhenshchinah.
     Ital'yancy  snova  ulybnulis'.  Im  stalo  yasno, chto oni vybrany na rol'
vospitatelej  Karla  iz-za  ih  izvrashchennyh  naklonnostej,  a  ne vsledstvii
obrazovannosti.
     Oni  ponyali korolevu-mat'. Princ Genrih byl "dorog ej, kak pravyj glaz"
-  tak govorili lyudi, Francisk, pohozhe, imel malo shansov dozhit' do starosti;
u  nego  poka  chto ne bylo sobstvennogo syna. Esli yunaya koroleva Mariya rodit
emu   naslednika,   nesomnenno,   reshili  ital'yancy,  Katrin  najdet  sposob
ustraneniya  etogo  malen'kogo  prepyatstviya.  I posle Franciska... Karl. Nado
svesti  k  minimumu  opasnost'  poyavleniya  detej  u  Karla.  On byl slabym i
neuravnoveshennym;  im  ne  sostavit  truda  izmenit'  prirodnye  naklonnosti
Karla.
     Kto-to  mog  udivit'sya  takoj  besede s korolevoj-mater'yu, no tol'ko ne
novye  vospitateli  Karla. Oni vse otlichno ponyali i vzyalis' za poruchennoe im
delo.


     Obnazhennyj  Birago  lezhal  na  krovati licom vniz; ego ruki i nogi byli
prikovany k chetyrem ee stojkam kandalami.
     Malen'kij   Karl   sidel   v  glubokom  kresle,  krepko  szhav  pal'cami
podlokotniki;  emu  hotelos'  ubezhat'  iz pokoev grafa de Retca, no mal'chika
ohvatil  strannyj  paralich,  nogi  ne  slushalis' ego. On ne znal, chto zel'e,
podmeshannoe  v utrennij chaj, otnyalo u nego i bez togo slabuyu volyu. On boyalsya
svoih  nastavnikov,  osobenno  de Retca, i ne smel vozrazhat' emu. Na blednom
lice Karla blestela isparina, ego guby sudorozhno podergivalis'.
     - Eshche!  Eshche!  - zakrichal Birago. - Ne ostanavlivajsya! Delaj so mnoj vse
chto hochesh', moj gospodin!
     Pletka-semihvostka,   upravlyaemaya   iskusnymi   pal'cami  grafa,  snova
opustilas' na spinu mazohista. Iz ego gorla vyrvalsya sladostrastnyj ston.
     Birago  rano  ostalsya  bez materi, umershej pri ocherednyh rodah. Molodaya
macheha,  kotoruyu  ego  staryj  otec  ne  mog  udovletvorit',  brosala tomnye
vzglyady  na dvenadcatiletnego mal'chika. Skoro s ee pomoshch'yu on stal muzhchinoj.
Otkryv  dlya  sebya mir chuvstvennyh naslazhdenij, on svyazal ego isklyuchitel'no s
molodoj  zhenoj  otca i bystro prevratilsya v ee poslushnogo raba. Otec Birago,
ne  bez  osnovanij revnuya pohotlivuyu suprugu, chasten'ko izbival ee. Nahodyas'
v  zavisimosti  ot groznogo muzha, dvadcatipyatiletnyaya Klaudiya otygryvalas' na
syne,  mstya  ego  otcu:  ona  stala  dopuskat'  ego  k svoemu velikolepnomu,
iskushennomu  telu  lish'  posle  izoshchrennoj,  obstoyatel'noj porki. Postepenno
istyazaniya nachali nravit'sya yunoshe, on uzhe ne mog obhodit'sya bez nih.
     Kogda  ruka  grafa  ustala  hlestat'  "druga",  de  Retc  posadil ego v
korzinu  bez  dna,  podveshennuyu  s  pomoshch'yu  verevki  k potolku. Isterzannye
yagodicy  Birago  torchali iz otverstiya vozle pola, ustlannogo tolstym kovrom.
De  Retc  leg  na  pol, rasstegnul shtany i smazal svoj chlen kakim-to maslom.
Potom on vvel ego v zadnij prohod Birago i stal vrashchat' korzinu rukami.
     Karl  smotrel na proishodyashchee s otvrashcheniem, odnako on ne smel i ne mog
podnyat'sya  s kresla. Kogda telo grafa zadrozhalo v ekstaze, yunyj princ istorg
na kover neperevarennyj zavtrak.


     Katrin   zanimalas'   podgotovkoj   koronacii  Franciska,  kotoraya,  po
tradicii,  dolzhna  byla sostoyat'sya v Rejmse. Skol'ko vremeni, sprashivala ona
sebya,   etot   yunyj   korol'  provedet  na  trone?  On  dostavlyal  ej  mnogo
bespokojstva   v   detstve.   Na   pervom  godu  zhizni  Franciska  ego  telo
periodicheski   pokryvalos'  alymi  pyatnami,  s  kotorymi  doktora  ne  mogli
spravit'sya.  Oni  ne znali ih proishozhdeniya. V ego nosu obrazovalsya abscess,
kotoryj,  kak  schitali,  mog  privesti  k smerti malysha; on vyzhil, no u nego
ostalas'  nepriyatnaya  na  sluh  gnusavost'  rechi.  Vsegda  kazalos',  chto on
prozhivet  nedolgo.  Sejchas,  glyadya  na  nego, mozhno bylo podumat', chto on ne
dotyanet  do koronacii. Katrin chuvstvovala, chto mozhet dejstvovat' smelo - vse
pojdet tak, kak ona hotela.
     Za   neskol'ko  dnej  do  ot®ezda  v  Rejms  Katrin  sidela  so  svoimi
frejlinami;  rech'  zashla  ob  Anne  dyu  Burge, kotorogo muzh Katrin, pokojnyj
Genrih  Vtoroj, otpravil v tyur'mu za ereticheskie vzglyady. Sejchas Ann dyu Burg
zhdal  suda; etot chelovek stal prichinoj volnenij, prokativshihsya po strane. Vo
vremya   besedy  Katrin  ponyala,  chto  okruzhavshie  ee  damy  -  gercoginya  de
Monpans'e,  mademuazel'  de  Gogir,  madam  de  Kryussol' i madam de Mejlli -
sochuvstvuyut   gugenotam.   Katrin   vospryala   duhom,   intuiciya  intriganki
podskazyvala   ej,  chto  eti  zhenshchiny  sobralis'  vmeste  ne  sluchajno.  Ona
pozvolila im govorit'.
     - No,  -  proiznesla nakonec Katrin, - mne kazhetsya, vo Francii uzhe est'
dve  partii  gugenotov: odna zanyata voprosami very - ee ya uvazhayu, - a vtoraya
sosredotochena   na   politicheskom  aspekte  religii.  Madam  de  Mejlli,  ne
perebivajte  menya.  YA  imeyu  osnovaniya  polagat',  chto  chast'  vtoroj partii
sostoit  v sgovore s |lizabet Anglijskoj. Po-moemu, oni stremyatsya sbrosit' s
trona moego syna i posadit' tuda princa Konde.
     Podumav  o Konde, Katrin ne smogla sderzhat' ele zametnoj ulybki. Konde!
Kakie  strannye mysli probuzhdal v nej etot chelovek! Ona znala, chto mogla bez
kolebanij,  ispol'zovat'  ego,  mogla  podsypat'  yadu  v  ego  vino, esli by
poyavilas'  takaya neobhodimost'. No ona vsegda ispytyvala volnenie, slysha imya
princa.  |to  bylo  bezumiem.  Dlya zhenshchiny ee vozrasta, tem bolee ne slishkom
nuzhdavshejsya  v  fizicheskoj  blizosti.  Odnako  vopreki svoemu zhelaniyu ona ne
mogla  unyat' vozbuzhdenie, ohvatyvavshee ee pered ocherednoj vstrechej s nim. On
obladal  bol'shoj  zhiznennoj  siloj, ego magnetizm dejstvoval na vseh zhenshchin,
hot'  raz  videvshih  princa. Nesomnenno, eto bylo tak, esli on tronul serdce
Katrin  de  Medichi.  Ona  slyshala,  chto  mnogie damy vlyubleny v nego. On byl
nevysokim,  no  obvorozhitel'nym muzhchinoj, obladal vspyl'chivym temperamentom,
legko  obizhalsya.  Ona  polagala,  chto  u  nego neuravnoveshennyj harakter. On
nuzhdalsya  v  rukovodstve, no, po sluham, Konde poluchal ego v izbytke ot zheny
|leonory,  strastnoj  zashchitnicy  reformistov.  On byl opytnym soblaznitelem,
kak  i  ego  brat  Antuan  de Burbon. Dva lovelasa v cepkih rukah zabotlivyh
zhen!
     Mysli  o  Konde otvlekli Katrin na vremya ot besedy, chto pokazyvalo, kak
sil'no menyalas' ona, slysha ego imya.
     - Vy  ne mozhete ozhidat', chto ya podderzhu teh, kto zhelaet zla moemu synu!
- prodolzhila Katrin.
     - Madam,  -  skazala  madam  de Monpans'e, - gugenoty absolyutno loyal'ny
korone.
     Katrin pozhala plechami.
     - Koe-kto,  -  zametila  ona,  - zhelaet, chtoby ne bylo nikakogo korolya.
Oni predpochitayut monarhii respubliku... upravlyaemuyu Kal'vinom!
     - Net, madam, eto lozhnye sluhi.
     - Vozmozhno, vy pravy, - skazala Katrin.
     Kogda Katrin otpustila zhenshchin, otstavshaya madam de Mejlli shepnula ej:
     - Madam,  admiral  Francii hochet pogovorit' s vami. Mogu ya privesti ego
k vam?
     Katrin kivnula.
     Gaspar  de  Kolin'i...  Katrin izuchala muzhchinu, preklonivshego pered nej
koleno.  Glyadya  na  ego  surovoe  i  krasivoe  lico,  ona reshila, chto takogo
cheloveka,  veroyatno,  netrudno  ispol'zovat'. Ona mnogoe znala o nem; Katrin
poznakomilas'  s Gasparom Kolin'i, kogda vpervye priehala vo Franciyu. On byl
rovesnikom   Katrin,   ego   mat'   dovodilas'  rodnoj  sestroj  Monmoransi,
konnetablyu Francii. Ego krasota otlichalas' ot krasoty Konde.
     Kolin'i   obladal   strogimi,   blagorodnymi  chertami  lica.  Odnako  v
molodosti  on slyl veselym povesoj, delivshim svoe vremya mezhdu dvorom i polem
brani.  Katrin  horosho  ego  pomnila. Gaspar vezde poyavlyalsya so svoim luchshim
drugom,  Franciskom  de  Gizom;  teper'  luchshij  drug  stal  glavnym vragom.
Franciska   schitali  nominal'nym  glavoj  katolicheskoj  partii;  protestanty
vozlagali  nadezhdu  na  Gaspara.  Kolin'i  obladal  real'noj vlast'yu; buduchi
admiralom  Francii,  on  kontroliroval  Normandiyu  i Pikardiyu. On byl vernym
katolikom  do  teh  por, poka ne provel tri goda v plenu vo Flandrii. Tam on
uvleksya  protestantizmom.  On  stal  tihim,  ser'eznym chelovekom, zhenilsya na
nekrasivoj  i  umnoj  zhene,  kotoraya  bogotvorila  ego;  on  byl  predan ej.
Nahodyas'  ryadom s etim chelovekom, Katrin oshchushchala ego silu; ona volnovala ee.
Kak ispol'zovat' Kolin'i? - dumala zhenshchina.
     Kogda  Kolin'i  podnyalsya,  ona  sprosila  ego, chto on hochet skazat' ej.
Protestanty   s  nadezhdoj  smotryat  na  korolevu-mat',  otvetil  on.  Katrin
ulybnulas',  dovol'naya  tem,  chto  ej  udaetsya uspeshno skryvat' ot okruzheniya
svoe istinnoe lico.
     - Oni  oshchushchayut  vashe  sochuvstvie,  madam,  -  ser'eznym  tonom proiznes
Kolin'i.
     Ona  skazala  emu  to  zhe,  chto  i  damam,  o zagovore s anglichanami, o
intrigah  Kal'vina.  V  otvet on zaveril ee v svoej loyal'nosti korone. Kogda
Kolin'i govoril o predannosti, emu sledovalo verit'.
     - Madam,  -  skazal  on,  -  vy sobiraetes' v Rejms. Vstrecha mozhet byt'
ustroena tam... ili gde-to ryadom. Nam nado mnogoe obsudit' s vami.
     - CHto budut obsuzhdat' so mnoj, admiral?
     - My  hotim  hodatajstvovat'  ob ustranenii de Gizov, zahvativshih mnogo
dolzhnostej;  my  poprosim  o  pereraspredelenii postov, o sozyve Sinoda. Vse
eto otvechaet interesam korony.
     - O,  mes'e  admiral, kogda ya vizhu, kak bednyh lyudej szhigayut na kostrah
ne  za  ubijstvo  ili  vorovstvo,  no za vernost' svoim ubezhdeniyam, moya dusha
oblivaetsya  krov'yu.  I  kogda  ya  vizhu,  s  kakim  muzhestvom  oni  prinimayut
muchenicheskuyu  smert',  mne  kazhetsya,  chto  v ih vere est' nechto neob®yasnimoe
razumom.
     - Nashi lyudi zhdut ot vas pomoshchi, madam, - vzmolilsya Kolin'i.
     - O,  madam,  - voskliknula madam de Mejlli, - ne pozvolyajte oskvernyat'
pravlenie  vashego  syna  nasiliem. Ta krov', chto uzhe byla prolita, vzyvaet k
otmshcheniyu.
     Katrin holodno posmotrela na zhenshchinu.
     - Vy  imeete  v  vidu  to,  chto proizoshlo, kogda na trone nahodilsya moj
muzh?
     ZHenshchina upala na koleni i poprosila korolevu-mat' prostit' ee.
     Katrin perevela vzglyad na Kolin'i.
     - Dumayu,  -  medlenno  proiznesla  ona,  - vy hotite skazat' sleduyushchee:
mnogie  postradali  po  vine  moego  muzha,  i  poetomu  ego postigla uzhasnaya
smert'.
     Katrin gorestno rassmeyalas'.
     - Vy  hotite  predupredit'  menya,  chto  v  sluchae  novyh  smertej  mogu
postradat'  ya?  O,  madam, mes'e admiral! Gospod' zabral u menya togo, kogo ya
lyubila i kto byl mne dorozhe zhizni. CHto eshche on mozhet sdelat' so mnoj?
     Katrin  zaplakala,  ej  nravilos'  kazat'sya  Kolin'i  slaboj  zhenshchinoj.
Admiral  i madam de Mejlli prinyalis' uteshat' ee. Placha, Katrin dumala o tom,
razumno  li  soglashat'sya na vstrechu s protestantami. Ona reshila, chto sdelat'
eto  stoit,  poskol'ku  ona ne voz'met na sebya nikakih obyazatel'stv i uznaet
ih sekrety.
     Ona  obeshchala  prinyat' lyubogo svyashchennika Reformistskoj Cerkvi; Kolin'i i
madam de Mejlli ushli, dovol'nye besedoj.
     Ostavshis'  odna,  Katrin  stala  dumat'  o  protestantah;  s  nih mysli
pereskochili  na  Konde;  ona  oshchushchala  ego privlekatel'nost' i slabost'. Ona
razmyshlyala  ob  Antuane  i  ZHanne, Konde i |leonore. Kogda yavilis' frejliny,
chtoby  ulozhit' Katrin v postel', ona zametila, kak krasivy nekotorye iz nih.
Dve  zhenshchiny obladali nezauryadnoj krasotoj - eto byli Luiza de la Limod'er i
Izabella de Limej.
     Otpustiv ostal'nyh frejlin, Katrin skazala:
     - Vy  pomnite,  chto  v  dni  pravleniya moego svekra, Franciska Pervogo,
sushchestvoval  krug  zhenshchin  -  ocharovatel'nyh, ostroumnyh, prekrasno ezdivshih
verhom - slovom, zhenskaya elita dvora?
     Krasavicy slyshali ob Uzkom Kruge. Oni skazali ob etom Katrin.
     - YA   zadumyvayu   vossozdat'   etot   krug.   YA   soberu   vokrug  sebya
ocharovatel'nyh,  elegantnyh  zhenshchin,  kotorye  budut gotovy sdelat' dlya menya
tak  zhe  mnogo,  kak izbrannicy Franciska delali dlya nego. Kriteriyami otbora
stanut  krasota, smelost', ostroumie; popast' v Letuchij |skadron budet stol'
zhe pochetno, kak i v Uzkij Krug.


     Po  sovetu  korolevskogo  hirurga Ambruaza Pare dvor otpravilsya v zamok
Blua.  Zabolevanie  krovi,  muchivshee  Franciska,  obostrilos';  klimat Blua,
bolee myagkij, chem parizhskij, mog prinesti korolyu pol'zu.
     V  eti  nelegkie  dni  Katrin  oshchushchala,  chto ona v opasnosti. Vstrecha s
protestantskimi  svyashchennikami,  kotoruyu  ona  zaplanirovala,  ne sostoyalas'.
Kardinal  Lorren  uslyshal  o podgotovke k nej i vmeste s bratom, gercogom de
Gizom,  v  svoej  nadmennoj manere dal Katrin yasno ponyat', chto ej ne udastsya
sluzhit'  dvum  gospodam.  Esli  Katrin  hochet  sdelat'  stavku  na Kolin'i i
protestantov,   ona   nemedlenno   i  avtomaticheski  prevrashchaetsya  vo  vraga
storonnikov   de   Gizov.  Na  trone  nahodilsya  ee  syn  Francisk,  kotorym
rukovodila  ego  zhena,  slushavshayasya  svoih  blizkih  rodstvennikov de Gizov;
poetomu  Katrin  ne mogla pozvolit' sebe takuyu roskosh', kak ssora s gercogom
i kardinalom.
     Esli   by   delo  zakonchilos'  na  etom,  vse  bylo  by  normal'no,  no
presledovaniya  protestantov  usililis'.  Dyu  Burga prigovorili k sozhzheniyu na
kostre;   mnogie  stali  svidetelyami  ego  kazni,  sostoyavshejsya  na  ploshchadi
Myatezhnikov.
     Protestanty  roptali  - Katrin ne sderzhala svoego obeshchaniya. K kakomu by
sosloviyu  ili  partii  ni  prinadlezhali  francuzy,  oni  byli  vsegda gotovy
obvinit' ital'yanku.
     Nesposobnost'  dobit'sya  zhelaemogo  besila  Katrin;  kardinal  Lorren i
gercog  de  Giz  posledovali  za  dvorom  v Blua. Oni byli nastorozhe. Katrin
znala, chto oni pristal'no sledyat za neyu.
     Tol'ko   deti   ne   zamechali  napryazheniya.  Korol'  nichego  ne  znal  o
proishodivshem  vokrug  nego.  On  naslazhdalsya  semejnym schast'em. Mariya tozhe
byla   schastliva:   ona   mogla  tancevat',  boltat'  i  prinimat'  vseobshchee
voshishchenie.   Ee   radovala   rol'   samoj  krasivoj  francuzskoj  korolevy;
mogushchestvennye dyadi Marii uhazhivali za yunoj korolevoj, zabotilis' o nej.
     Karl  ne  byl  schastliv.  Kakie  prichiny  dlya  schast'ya  on  mog  imet'?
Vospitateli  smushchali  mal'chika veshchami, kotorym oni uchili ego. On po-prezhnemu
tyanulsya  k Marii - koroleve i zhene brata; on hotel posvyashchat' ej stihi i ves'
den' igrat' dlya nee na lyutne.
     Genrih   byl   schastliv  obshcheniem  so  svoimi  sobakami  i  mal'chikami,
tovarishchami  po igram. |to byli slavnye, simpatichnye deti korolevskogo dvora,
ne  pohozhie na huliganov povzroslej vrode Genriha de Giza, kotorye postoyanno
govorili  o  drakah  i  o  tom, chto oni budut delat', kogda vyrastut; druz'ya
Genriha Valua chitali i sochinyali stihi, lyubili zhivopis' i krasivye veshchi.
     Margo  byla  schastliva,  potomu chto Genrih de Giz nahodilsya v Blua. Oni
gulyali  vdol'  berega  Luary,  govorili  ob  ih  budushchem;  oni  reshili,  chto
kogda-nibud' pozhenyatsya.
     - Esli  menya  popytayutsya  vydat'  zamuzh  za drugogo cheloveka, - skazala
Margo,  -  ya  uedu s toboj v Lorren, i my budem pravit' im vdvoem; vozmozhno,
kogda-nibud' ya zahvachu vsyu Franciyu i sdelayu tebya korolem.
     No  mysl'  o  tom, chto kto-to mozhet vosprotivit'sya ih braku, pokazalas'
Genrihu nelepoj.
     - Ne govori ob etom nikomu, dorogaya Margo, no ya uzhe besedoval s otcom.
     Margo posmotrela na nego.
     - O nas?
     On kivnul.
     - Moj otec odobryaet nashi namereniya.
     - Genrih, a esli korol'...
     - Moj  otec  -  mogushchestvennejshij chelovek Francii. Esli on govorit, chto
my pozhenimsya, znachit, tak ono i budet.
     Margo  podumala  ob  otce  Genriha,  vliyatel'nejshem  gercoge  de  Gize,
Mechenom,  shram  na lice kotorogo delal ego bolee privlekatel'nym, potomu chto
byl  poluchen  v srazhenii. Mnogie mogli by soglasit'sya s ego synom v tom, chto
Francisk  de  Giz  yavlyalsya  velichajshim  grazhdaninom  Francii;  esli on zhelal
otdat'  syna v muzh'ya Margo, devochka mogla verit' v to, chto oni dejstvitel'no
pozhenyatsya.
     YUnaya  para  gulyala  v  okrestnostyah  zamka,  govorya o budushchem, o dne ih
svad'by,  davaya drug drugu klyatvy vernosti, ubezhdaya sebya v tom, chto nikto ne
smozhet pomeshat' ih soyuzu.
     Francisk   de  Giz  sozval  v  zamke  Blua  Sovet.  Lico  gercoga  bylo
ser'eznym,  mrachnym, no ego glaza sverkali v predvkushenii priklyucheniya; nichto
ne  radovalo Franciska tak sil'no, kak perspektiva shvatki; chem bol'she krovi
prol'etsya, tem luchshe.
     - Madam  i  mes'e,  -  skazal  on,  obrashchayas'  k Sovetu, sostoyavshemu iz
molodoj  korolevy,  korolevy-materi,  samogo  monarha,  kardinala  Lorrena i
samyh  vliyatel'nyh  pridvornyh.  -  U menya est' novost' - gotovitsya zagovor.
Mne  soobshchili ob etom moi anglijskie shpiony. Korol' v opasnosti. Planiruetsya
vooruzhennoe  vosstanie  s  cel'yu zahvata korolya, korolevy, korolevy-materi i
vseh  ee  detej. Predateli namerevayutsya posadit' na tron novogo korolya, esli
nyneshnij  otkazhetsya  prinyat'  protestantskuyu  veru.  Kak  vy uzhe dogadalis',
predvoditelyami  izmennikov yavlyayutsya brat'ya Burbony. Oni vstupili v perepisku
s  |lizabet  Anglijskoj,  kotoraya  obeshchala  im  pomoshch'.  Neobhodimo zashchitit'
korolya. My dolzhny ohranyat' zamok.
     Posle  etogo  soobshcheniya vsem bylo zapreshcheno pokidat' zamok. Dlya Margo i
Genriha  de  Giza  konchilis'  ih progulki po beregu Luary. Oni ne perezhivali
iz-za  etogo;  oni  byli  schastlivy,  potomu  chto nahodilis' vmeste; oni oba
otnosilis'  k  chislu lyudej, kotorye raduyutsya blizkoj opasnosti. |togo nel'zya
bylo  skazat' o Franciske i ego brate Karle. Pristupy poslednego uchastilis',
on  krichal  vo sne, chto ego ubivayut; spat' on lozhilsya so strahom, chto ubijca
pritailsya  za  shtorami.  On  vse  sil'nej  i  sil'nej  boyalsya za svoyu zhizn',
nervnichal.  Mat' posmatrivala na nego pristal'nym vzglyadom; ej kazalos', chto
vospitateli vliyayut na Karla; ona byla dovol'na etim.
     No  sejchas  ej sledovalo pereklyuchit' svoi mysli s detej na bolee vazhnye
dela  -  na  vojnu mezhdu katolikami i protestantami, v kotoroj ona ne hotela
uchastvovat',  razve  chto  esli  eto budet sulit' ej lichnuyu vygodu. Poroj ona
smeyalas'  nad  lyudskimi  strastyami,  bushevavshimi  vokrug  nee.  Katrin  bylo
bezrazlichno,  kto  oderzhit  verh - katoliki ili protestanty, esli pobeditel'
ostanetsya  pokoren vole korolevy-materi. Ona ne verila ni v katolicizm, ni v
protestantizm,  zhelala  borot'sya  tol'ko  za  to,  chtoby Valua ostavalis' na
francuzskom trone, v podchinenii u korolevy-materi.
     Slushaya plany storonnikov de Gizov, ona razrabatyvala sobstvennye.
     Ona  tajno  poslala  za  Kolin'i.  Odnazhdy  ona  uzhe  predala  ego,  no
chuvstvovala,  chto, podav signal trevogi, smozhet snova provesti admirala. Kak
i  mnogim  pryamodushnym  lyudyam,  emu  nedostavalo diplomaticheskogo chut'ya. Ona
napisala  Kolin'i,  chto anglichane sobirayutsya napast' na francuzskie korabli.
Kolin'i  mog vstupit' v sgovor s anglichanami protiv de Gizov i katolikov, no
ego  ponyatiya  o  chesti  zastavili  by  admirala  totchas primchat'sya na pomoshch'
Francii;  i  verno,  poluchiv  poslanie  Katrin,  on nemedlenno pribyl k nej.
Katrin  prinyala  ego so slezami na glazah; ona nazvala sebya slaboj zhenshchinoj,
polnost'yu nahodyashchejsya v rukah de Gizov, i poprosila zashchitit' korolya.
     - Istochnik  vseh  nepriyatnostej  -  sem'ya de Gizov, - skazal admiral. -
Edinstvennyj  sposob  predotvratit'  uzhasnuyu  grazhdanskuyu vojnu - eto izdat'
Ukaz o veroterpimosti.
     Katrin  dala  slovo  sdelat'  vse  ot  nee  zavisyashchee,  chtoby  eto bylo
osushchestvleno;  ej  predstavlyalos'  vazhnym  zavoevat'  doverie  protestantov,
utrachennoe  eyu,  kogda ona ne vypolnila svoego obeshchaniya otnositel'no vstrechi
vozle  Rejmsa;  poetomu ona izdala etot ukaz, cel'yu kotorogo bylo ostanovit'
presledovaniya  protestantov.  Dokument  daroval im svobodu veroispovedaniya i
nadezhdu   na  proshchenie  vseh  eretikov,  ne  zameshannyh  v  zagovore  protiv
korolevskoj sem'i.
     Katrin  chuvstvovala, chto ona neploho spravilas' s shchekotlivoj situaciej,
no  cherez  neskol'ko  dnej v ee pokoi vorvalsya Francisk de Giz; ego krasivoe
lico  so  shramom vyrazhalo reshimost'; on ostanovilsya pered Katrin, nasmeshlivo
glyadya  na  nee;  na  ego  bezzhalostnyh  gubah  igrala  ulybka. Koroleva-mat'
ponyala, s kakoj siloj ona stolknulas', i snova ispytala strah.
     - Madam,  my  nemedlenno  pokidaem  Blua,  -  skazal on. - YA dayu vam na
sbory tridcat' minut.
     - Pokidaem Blua!
     Glaza  de  Giza  sverknuli;  tot,  pod  kotorym  nahodilsya shram, slegka
uvlazhnilsya. |to sluchalos' vsegda, kogda Francisk ispytyval sil'nye chuvstva.
     - Korolyu, vam i detyam ugrozhaet opasnost'.
     - No, - vozrazila Katrin, - opasnost' minovala. Ukaz...
     - Vash  ukaz,  -  gercog  sdelal  akcent  na pervom slove, - pomozhet nam
odolet'  vragov.  My  otpravlyaemsya  v bezopasnyj Ambuaz. YA ne mogu riskovat'
zhizn'yu korolya.
     Ona  osoznala  mogushchestvo  etogo  cheloveka;  potryasayushchee  samoobladanie
pomoglo  ej  perezhit'  etot  moment  s  obychnoj  dlya  nee  stojkost'yu.  Ona,
koroleva-mat',  sterpit unizhenie i podchinitsya vole gercoga de Giza; gotovyas'
pokinut'  Blua,  Katrin  uspokaivala  sebya tem, chto takoe polozhenie ne budet
dlit'sya vechno.
     Korol'  Francisk  byl ochen' napugan. Pochemu oni ne ostavyat ego v pokoe?
On  hotel odnogo - byt' schastlivym s Mariej. On ne treboval mnogogo - tol'ko
ezdit'  s zhenoj verhom, tancevat' s nej, darit' Marii dragocennosti, slyshat'
ee  smeh.  Priyatno  byt' molodym vlyublennym muzhem i ochen' strashno - korolem.
Mnogie  hoteli pravit' Franciej: ego mat', gospodin de Giz, kardinal Lorren,
Antuan  de Burbon, Lui de Burbon... Esli by on tol'ko mog skazat': "Otlichno,
vot  korona.  Voz'mite  ee.  YA  hochu  odnogo - chtoby menya ostavili v pokoe s
Mariej".
     No  eto nel'zya bylo sdelat'. K neschast'yu, on - starshij syn svoego otca.
O,  pochemu  dorogoj  papa  umer?  Pochemu  proizoshel  etot uzhasnyj neschastnyj
sluchaj,  kotoryj  ne  tol'ko  otnyal  u  nego  lyubimogo  otca,  davavshego emu
oshchushchenie  bezopasnosti i blagopoluchiya, no i privel k tomu, chto na ego golove
okazalas' korona?
     A   teper'   voznikli  novye  nepriyatnosti.  Ambuaz  stal  tyur'moj  dlya
Franciska   i   ego   priblizhennyh.  Kardinal  nasmehalsya  nad  nim,  gercog
prikazyval  emu  chto  delat'.  O, esli by mozhno bylo izbavit'sya ot de Gizov!
Emu   govorili,  chto  oni  hotyat  lishit'  ego  zhizni.  On  dolzhen  sohranyat'
bditel'nost'.  V  lesah,  okruzhayushchih  Ambuaz,  pojmali  kakih-to  lyudej; oni
zayavili,  chto budut govorit' tol'ko s korolem. Emu raz®yasnili, kak on dolzhen
vesti  sebya.  On poluchil instrukcii ot materi i de Gizov. On dast kazhdomu iz
etih  lyudej  po  krone  i primet ih radushno, druzhelyubno, no s pomoshch'yu hitryh
voprosov vyvedaet, kem oni poslany v Ambuaz.
     On  znal,  chto mat' budet slushat' ih besedu cherez trubu, soedinyavshuyu ee
komnatu  s  ego  pokoyami. On znal, chto kardinal spryachetsya gde-to ryadom. Esli
on,  Francisk,  dopustit  kakuyu-to  oploshnost'  ili ne sumeet uznat' to, chto
interesuet  okruzhavshih  ego  lyudej,  emu  pridetsya  stolknut'sya s prezreniem
kardinala,   gnevom   gercoga  i  samym  nepriyatnym  -  holodnost'yu  materi.
Poslednego on boyalsya bol'she vsego.
     Muzhchin priveli k korolyu; oni sklonilis' nad ego rukoj.
     On  popytalsya derzhat'sya nevozmutimo, kak emu veleli, no u nego eto yavno
ne poluchalos'.
     - Ne  bojtes',  dobrye  lyudi,  -  robko,  smushchenno  proiznes Francisk i
podumal,  chto  ego  golos  zvuchit  tak,  slovno  eto  im sleduet uspokaivat'
korolya.
     On dal im deneg.
     - Skazhite mne, chto vy delali v lesu?
     Oni  pereglyanulis' s ulybkami na licah. CHego im boyat'sya? Korol' - vsego
lish' neschastnyj, boleznennyj yunosha.
     - Vashe  Velichestvo,  my  prishli,  chtoby spasti Vas, - prosheptal odin iz
muzhchin.
     Im  bylo  yasno,  chto  korol'  smushchen  i mechtaet izbavit'sya ot vlasti de
Gizov.   On  zavoeval  doverie  sobesednikov  svoej  zastenchivost'yu,  i  oni
soobshchili  emu  o  tom,  chto prislany iz ZHenevy. Ochen' skoro syuda pribudut ih
vozhdi.
     Korol'  iskrenne  nadeyalsya na to, chto plany etih lyudej osushchestvyatsya; on
iznemogal v plenu u gercoga i kardinala, zahvativshih vsyu polnotu vlasti.
     - Ne  bojtes',  Vashe Velichestvo, - skazal rukovoditel' etoj gruppy. - K
vam na pomoshch' idut sorok tysyach chelovek.
     Oni  poblagodarili  korolya  za shchedrost' i, pohozhe, s lyubov'yu pocelovali
ego  ruku;  Francisk ispytyval k nim zhalost', on hotel predupredit' goncov o
tom, chto ih podslushivali.
     Ih  shvatili,  kogda  oni  vyshli  iz  zamka. Golovy etih lyudej, a takzhe
drugih, pojmannyh v lesu, mnogo nedel' ukrashali bojnicy zamka.


     Vse  deti,  za  isklyucheniem  |rkyulya,  byli  vyzvany  na  balkon. Oni ne
posmeli   proignorirovat'   prikaz.   Im  predstoyalo  vmeste  s  pridvornymi
nablyudat' za kazn'yu gugenotov.
     Francisk  chuvstvoval  sebya  ploho;  on ne mog smotret' na proishodyashchee.
Mariya  zakryla  lico  rukami.  Karl v uzhase glyadel vniz; pozzhe on vernetsya k
svoim  vospitatelyam,  kotorye  budut  obsuzhdat' ekzekuciyu do teh por, poka s
nim  ne  sluchitsya  novyj  pripadok.  Poblednevshaya  Margo stradala, vidya, kak
molodyh  i  krasivyh  muzhchin,  isterzannyh v kamere dlya pytok, privyazyvayut k
stolbu.  Margo  ne  vynosila  vida  krovi, kotoraya byla povsyudu. Ej hotelos'
zakrichat':  "Ostanovites'!  Prekratite!"  Ee  brat  Genrih  vziral  na kazn'
ravnodushno;  emu ne bylo dela ni do kogo, krome sebya samogo i svoih krasivyh
druzej.  No  Genrih de Giz naslazhdalsya zrelishchem; on slepo veril svoemu otcu.
Ubijstvo  gugenotov organizovali de Gizy; znachit, eta akciya - spravedlivaya i
neobhodimaya.
     Francisk  de  Giz  obmenyalsya odobritel'nymi vzglyadami s synom, nadezhdoj
doma.  Glaza Genriha govorili o tom, chto on obozhaet otca; mezhdu Franciskom i
Genrihom  de  Gizami  carili  soglasie i vzaimoponimanie. No gercoginya, mat'
Genriha, opozorila ih tem, chto zakryla rukami lico i zaplakala.
     - CHto  vas  muchaet?  - sprosila koroleva-mat', nevozmutimo sledivshaya za
kazn'yu.
     - |to  uzhasnaya  tragediya!  -  isterichno  zakrichala  gercoginya. - L'etsya
krov'  nevinnyh  lyudej...  poddannyh korolya. Nas zhdet strashnaya kara Gospoda.
Ne somnevayus', nash dom postignet velikoe gore.
     Gercog  Francisk,  rasserdivshis',  uvel zhenu; Genrih stydilsya povedeniya
materi.
     Massovoe  ubijstvo  prodolzhalos'  ne  odin  den'; gercog stanovilsya vse
bolee  zhestokim,  on slovno brosal vyzov Gospodu. Povsyudu stoyal toshnotvornyj
zapah  krovi  i  gniyushchej  ploti;  deti  videli trupy, visevshie na krepostnyh
stenah.  Oni  nablyudali  za  tem,  kak muchenikov, tol'ko chto dostavlennyh iz
kamer pytok, brosali v meshkah v Luaru.
     Ni  Katrin,  ni  de  Gizy  ne  pytalis'  pomeshat'  detyam  licezret' eti
zverstva.  Gercog  de  Giz znal, chto oni ozhestochat ego syna Genriha, i zhelal
etogo.  Katrin  znala,  chto  ee  Genrih vosprinimaet stradaniya drugih tak zhe
ravnodushno,  kak  ona  sama.  CHto kasaetsya drugih detej, to de Gizy i Katrin
schitali  poleznym dlya sebya, chtoby korol' i ego brat Karl byli slabymi; uzhasy
istoshchali nervnuyu sistemu Franciska i Karla.
     Krovavye  dni prodolzhalis'; lyubimyj det'mi Ambuaz predstal pered nimi v
novom  svete.  Oni dumali o mrachnyh temnicah, v kotoryh proishodili strashnye
veshchi;  krasivye  steny  soedinyalis'  v ih soznanii s ottalkivayushchimi trupami;
sverkayushchaya na solnce reka stala mogiloj dlya mnogih.
     Ostavayas'  v  odinochestve,  Francisk  plakal.  On  perezhival, vyhodya iz
zamka  i  zamechaya,  chto  prostye  lyudi  ispuganno  storonyatsya  ego. Kogda on
priblizhalsya k derevne, zhenshchiny pryatali detej v bezopasnost' domov.
     - Korol'  idet!  -  krichali oni. - Govoryat, on bolen i ostaetsya v zhivyh
lish' potomu, chto p'et krov' mladencev.
     - Oni   nenavidyat  menya!  Nenavidyat!  -  vshlipyval  Francisk.  -  Nado
ob®yasnit' im, chto vse eti uzhasnye veshchi delayutsya ne po moej vole.
     Odnazhdy,  nabravshis'  muzhestva,  on  brosilsya s kulakami na kardinala i
pochuvstvoval  kol'chugu  pod  ego  odeyaniem. Francisk ponyal, chto etot chelovek
tozhe boitsya.
     Kardinal  zhil  v  postoyannom strahe. On izmenil muzhskuyu modu tak, chtoby
bylo  trudno  spryatat'  oruzhie  pod  odezhdoj.  Lyudi perestali nosit' shirokie
plashchi, sapogi ukorotilis', v nih uzhe ne pomeshchalsya kinzhal.
     On - trus, podumal Francisk i zakrichal:
     - Iz-za  vas  narod  nenavidit  menya. YA mechtayu o tom, chtoby vy ubralis'
otsyuda!
     Kardinal tol'ko ulybnulsya; on boyalsya ubijc, no ne korolya.


     Smyatenie  ohvatilo  malyj dvor Neraka. Korol' Navarry poluchil pis'mo ot
korolya Francii.
     Vskryv ego, Antuan prochital:
     "Moj  dyadya,  vy,  nesomnenno,  pomnite  soderzhanie  moih  pisem,  gde ya
soobshchal  o  zagovore,  imevshem  mesto  v  Ambuaze i svyazannom s moim dyadej i
vashim  bratom,  princem  Konde;  mnogie  plenniki  nazvali ego vdohnovitelem
smuty; mne ne hochetsya verit'..."
     Ruki Antuana zadrozhali; on probezhal glazami po stranice.
     "...YA   reshil   rassledovat'   eto  delo,  poskol'ku  bezumnye  ambicii
nekotoryh  lyudej  ugrozhayut  moej  bezopasnosti.  YA  poruchayu vam, moemu dyade,
dostavit'  vashego  brata, princa Konde, v Orlean, nezavisimo ot ego zhelaniya.
Esli  vysheupomyanutyj  princ  otkazhetsya  podchinit'sya, uveryayu Vas, moj dyadya, ya
pokazhu, chto yavlyayus' vashim korolem..."
     Nablyudaya  za muzhem, chitavshim pis'mo, ZHanna zametila, kak poblednelo ego
lico; ona ispugalas'.
     Poslednij  god byl tak nasyshchen sobytiyami, chto ej prishlos' izmenit' svoe
mnenie  o  supruge,  no  on  ostavalsya  ee  lyubimym Antuanom, nesmotrya na ih
periodicheskie  ssory.  Oni obladali ves'ma neshozhimi harakterami; Antuan byl
slabym,  nereshitel'nym;  ZHanna  byla sil'noj; prinyav odnazhdy reshenie, ona ne
menyala ego.
     Ona  sdelala ego korolem Navarry, no, buduchi smeloj i nezavisimoj, sama
pravila  etoj  provinciej.  Ona  rezko  poprekala  ego za to, chto proizoshlo,
kogda  on  otpravilsya  k  korolyu  Francii i pozvolil de Gizam obojtis' s nim
grubo.  Ona  ob®yasnila  emu, v skol' opasnoe polozhenie on postavil sebya, ee,
detej  i  ih  korolevstvo.  Ona  videla,  chto  princ,  najdya  obshchij  yazyk  s
korolevoj-mater'yu,  mog  okazyvat'  bol'shoe vliyanie na gosudarstvennye dela.
On proyavil nereshitel'nost', upustil vremya, i ego operedili de Gizy.
     Mezhdu  suprugami  vozniklo  vremennoe ohlazhdenie, no nedovol'stvo ZHanny
vsegda  bystro utihalo; Antuan, postoyanno menyavshij svoi resheniya, po-prezhnemu
byl  ee  lyubimym muzhem. Oni vse eshche lyubili drug druga; esli on nuzhdalsya v ee
podskazke,  pomoshchi, ona mogla lish' blagodarit' Gospoda za to, chto on daroval
ej neobhodimye dlya etogo silu i um.
     Sejchas,  glyadya  na  muzha, ona podumala o tom, kak schastlivy oni v svoej
provincii.  Ona  mogla byt' absolyutno schastliva, zanimayas' obucheniem lyubimyh
detej,  raduyas'  ih soobrazitel'nosti. Protestantskaya vera davala ej chuvstvo
umirotvoreniya,  hotya  ona  i ne priznavalas' publichno v tom, chto prinyala ee.
Vsya  Franciya  i  Ispaniya  znali,  chto  korolevstvo  ZHanny  yavlyaetsya nadezhnym
pristanishchem dlya gugenotov.
     - Antuan, - skazala ona. - CHto tam napisano, lyubov' moya?
     On protyanul ej poslanie Franciska i obnyal ee.
     Prochitav pis'mo, ZHanna totchas skazala:
     - Ty ne dolzhen ehat' i Lui - tozhe.
     - Dorogaya  ZHanna,  eto  -  prikaz.  Neuzheli  tebe  eto  ne yasno? Prikaz
korolya!
     - Korolya!  Bol'nogo  mal'chika, ne imeyushchego sobstvennoj voli. |to prikaz
gercoga  de  Giza  i  hitrogo  kardinala, a takzhe korolevy-materi. On zvuchit
tak: "Priezzhaj. Ugodi v lovushku, kotoruyu my prigotovili dlya tebya".
     - Veroyatno,  ty  prava.  Da, ya opredelenno ne poedu. YA ne skazhu ob etom
Lui, on mozhet sovershit' kakuyu-nibud' glupost'.
     No Antuan legko menyal svoi resheniya.
     - Prikazam  korolya  neobhodimo  podchinyat'sya.  YA  dumayu,  ZHanna, chto mne
sleduet poehat'. Oni ne posmeyut prichinit' vred nam - princam krovi!
     - Tak pogibli mnogie princy krovi, - napomnila emu ZHanna.
     Graf  Kryussol', poslannik, dostavivshij pis'mo v Nerak, zaveril Antuana,
chto emu nechego boyat'sya. On soslalsya na slovo, dannoe korolem.
     - No korol' ne mozhet davat' slovo, - zametila ZHanna.
     - Polozhites' na slovo korolevy-materi.
     - O!  -  pylko  i  oprometchivo  voskliknula  ZHanna.  -  Ona  sobiraetsya
vypolnit'  eto  obeshchanie tak zhe, kak to, prezhnee... otnositel'no vstrechi pod
Rejmsom?
     - Sushchestvuet eshche slovo gercoga de Giza i kardinala Lorrena.
     - Nel'zya doveryat' razbojnikam! - zayavila ZHanna.
     Teper' nastala ochered' Antuana upreknut' ee.
     Kak  trudno,  pochti  nevozmozhno,  sohranyat'  schast'e! Esli by oni mogli
zhit'   skromno,  prosto!  No  ej  prihodilos'  borot'sya  s  nereshitel'nost'yu
Antuana,  a  emu  -  s ee grubovatoj pryamotoj; oni boyalis' za detej, za svoe
korolevstvo.   Oni   serdilis'  drug  na  druga  za  promahi,  kotorye  lish'
pozabavili by chlenov prostoj sem'i.
     Antuan  schel  neobhodimym  predupredit'  Konde o pis'me korolya. Poluchiv
vestochku  ot  brata,  Konde  pribyl  v  Nerak  so  svoej  zhenoj,  princessoj
|leonoroj, chtoby obsudit' situaciyu.
     Konde,  besstrashnyj  lyubitel'  priklyuchenij,  zayavil, chto im ne ostaetsya
nichego  inogo,  kak  yavit'sya k korolyu. Nel'zya dopustit', chtoby Konde nazvali
trusom. ZHanna razozlilas' na oboih brat'ev.
     - YA  sovetuyu vam s Antuanom ostat'sya zdes', - skazala ona, - potomu chto
boyus' za vashi zhizni Lui.
     - My  ne  mozhem  ostat'sya,  dorogaya  ZHanna.  Oni  skazhut, chto my boimsya
uslyshat' obvineniya.
     ZHanna  v  gneve  zakusila gubu; princessa |leonora, ne ustupavshaya v ume
ZHanne,  podderzhala svoyachenicu; brat'ya soglasilis' ostat'sya, no zhenshchiny znali
o neprochnosti ih reshenij.
     - Esli  vy  poedete, - proiznesla nakonec ZHanna, - vy dolzhny yavit'sya ko
dvoru s vojskom, kotoroe zastavit de Gizov uvazhat' Burbonov.
     - Lui,  -  voskliknula  princessa  Konde,  - neuzheli ty ne vidish', chto,
priblizhayas'  ko  dvoru,  ty  idesh'  navstrechu  gibeli?  Korol' ne skryvaet v
pis'me  svoih  ugroz.  Voz'mi  s  soboj  vooruzhennuyu  ohranu. Esli ty hochesh'
umeret', sdelaj eto, komanduya armiej, a ne na eshafote.
     - Oni  pravy,  Lui,  -  soglasilsya  Antuan.  -  YA  poedu ko dvoru odin.
Glavnye  obvineniya  pred®yavlyayutsya tebe. Pozvol' mne otpravit'sya tuda odnomu;
ya razvedayu obstanovku... i soobshchu o nej tebe.
     Poka oni kolebalis', novyj gonec dostavil v Nerak poslanie Katrin.
     "Priezzhajte  bez  straha,  - sovetovala ona. - Vam nechego boyat'sya, esli
vy  smelo  yavites' syuda. Ne berite s soboj bol'shoj eskort. Takim obrazom, vy
dokazhete svoyu nevinovnost'".
     - Ona  prava,  -  skazal  Antuan. - Esli my priedem s vojskom, my budem
vyglyadet' kak vinovnye.
     - Esli  koroleva-mat' govorit "Ne berite s soboj bol'shoj eskort", mozhno
byt' uverennym v tom, chto on vam prigoditsya, - skazala ZHanna.
     Oni   poluchili   i   drugie  pis'ma.  Gercoginya  Monpans'e,  storonnica
gugenotov,  preduprezhdala  Antuana i Konde o tom, chto im ne sleduet pokidat'
Nerak.  Katrin  prosila  ZHannu poehat' v Orlean vmeste s muzhem. "Zahvatite s
soboj  vashih  detej,  -  pisala  koroleva-mat'.  -  YA  ochen' hochu uvidet' ih
simpatichnye, umnye lica".
     - Uzh  oni-to,  vo  vsyakom  sluchae,  ne  predstanut pered Madam Zmeej, -
zayavila ZHanna.
     Kogda  nakonec  Antuan  i  Konde otpravilis' v Orlean, ZHanna vyehala iz
Neraka v Pau, chtoby nachat' podgotovku k zashchite svoego korolevstva.


     Antuan,  korol'  Navarry,  i Lui de Burbon, princ Konde, priblizhalis' k
Orleanu.  Brat'ya  poslali  vpered svoih gofmejsterov, chtoby te ob®yavili o ih
skorom pribytii.
     Katrin   razmyshlyala   v   svoih  pokoyah.  V  blizhajshie  nedeli  ot  nee
potrebuyutsya  nezauryadnye hitrost' i lovkost'; ona proverit, naskol'ko horosho
ona  usvoila  uroki.  Sposobno  li  samoobladanie,  eto  sredstvo soversheniya
zemnyh  chudes,  kotoroe  ona  tak  dolgo ottachivala, pomoch' ej? Ona verila v
eto.
     Ona  horosho  pomnila  slova  Makiavelli,  lyubimca  Lorenco  de  Medichi:
"Blagorazumnyj  knyaz'  mozhet i dolzhen derzhat' svoe slovo lish' v teh sluchayah,
kogda  eto  nichem  emu  ne  grozit,  ili  esli  sohranyayutsya  obstoyatel'stva,
vynudivshie  ego  dat'  obeshchanie. Odnako neobhodimo skryvat' svoe kovarstvo i
otlichno   vladet'   iskusstvom  obmana  i  licedejstva;  lyudi  v  celom  tak
prostodushny i slaby, chto lyuboj zhelayushchij obmanut' vsegda najdet glupca".
     |ti  principy  stali ee politikoj. Ona usvoila uroki, prepodnesennye ej
doma,  vo  dvorce Medichi, obiteli Myurate, Vatikane vremen papy Klimenta. Ona
vospol'zuetsya  imi vo Francii. Ona eshche ne nasladilas' vlast'yu v polnuyu meru,
eshche  ne  oprobovala  svoi  kryl'ya,  no  chuvstvovala  sebya  uverenno. Ni odin
chelovek  v  etoj strane ne znal ee istinnogo lica. Verno, poroj o nej hodili
sluhi;  kogda  vnezapno  umer dofin Francisk, starshij syn Franciska Pervogo,
mnogie  schitali,  chto  ona prilozhila k etomu ruku. No vse zhe dlya bol'shinstva
ona  ostavalas'  krotkoj  i  terpelivoj zhenshchinoj, na protyazhenii dvadcati let
snosivshej   prichinyaemye  ej  Dianoj  de  Puat'e  unizheniya  s  bezropotnost'yu
skromnogo, zhalkogo sozdaniya. Ona provela vseh; lyudi okazalis' prostakami.
     Ona  otpravilas'  v malen'kij chulan, primykavshij k ee pokoyam, zaperlas'
tam  i  otomknula dvercu potajnogo otdeleniya, gde nahodilis' sluhovye truby.
Katrin prilozhila uho k odnoj iz nih.
     Inogda   ozhidanie   bylo  dolgim,  no  uslyshannoe  stoilo  zatrachennogo
vremeni.  |ti truby, ustanovlennye izobretatel'nymi Rene i brat'yami Rudzheri,
shli  k nekotorym komnatam dvorca. Sejchas ona vospol'zovalas' truboj, kotoraya
vela k lichnym pokoyam gercoga de Giza.
     Ona   znala,   chto  ee  terpenie  okupitsya  storicej;  Madalenne  stalo
izvestno, chto gercog priglasil k sebe yunuyu korolevu Mariyu.
     Katrin  schitala  korolevu  Francii  "temnoj  loshadkoj". Ona prihodila v
yarost'  pri  mysli  o  tom, chto eta glupaya devchonka byla istochnikom istinnoj
vlasti;  esli  by  ne  Mariya,  koroleve-materi ne prishlos' by terpet' chastye
unizheniya,  kotorym  ee  podvergali  nesnosnye  de Gizy. Nedalekij Francisk i
koketlivaya  Mariya  stali  vazhnymi  dlya  strany  figurami,  hotya  oni  i byli
marionetkami i ustami doma Lorrenov.
     Vskore ona uslyshala golos gercoga:
     - Moya  dorogaya  plemyannica,  ty  postupila  ves'ma lyubezno, yavivshis' po
moemu vyzovu...
     Eshche  by!  -  podumala Katrin. Ved' Mariya - koroleva Francii. CHto davalo
gercogu  pravo vyzyvat' k sebe podobnym obrazom korolevu? No on byl Mechenym,
chelovekom,   kotorogo   mnogie  nahodili  neotrazimym,  voploshchavshim  v  sebe
francuzskuyu  silu  i  muzhestvo. Krasivyj, derzkij, samouverennyj, on obladal
redkim   dlya   francuza   umeniem   sohranyat'   spokojstvie  v  chrezvychajnyh
obstoyatel'stvah.  Da,  on  pokoril  svoyu  ocharovatel'nuyu  plemyannicu,  kak i
mnogih drugih lyudej.
     Katrin  udavalos'  slyshat'  lish'  otdel'nye  slova.  |tot sposob ne byl
sovershennym,  no  pozvolyal Katrin uznavat' mnogoe. Do izobreteniya novogo ona
budet dovol'stvovat'sya im.
     - Burbony priblizhayutsya, Mariya.
     - Dyadya,   chto  dolzhen  sdelat'  Francisk?  -  prozvuchal  vysokij  golos
devochki.
     - Oni  predstavlyayut  ugrozu  nashemu  domu... eti princy Burbony. Oni ne
dolzhny ostavat'sya v zhivyh...
     Katrin mrachno kivnula golovoj.
     - No  oni budut zhit', gospodin gercog, - probormotala ona sebe pod nos,
-  potomu chto bez nashih neschastnyh Burbonov de Gizy stanut eshche bolee naglymi
i zanoschivymi.
     Zatem ona uslyshala slova, zastavivshie ee poblednet' ot zlosti.
     - Mariya,  prodolzhaj  sledit' za korolevoj-mater'yu. Soobshchaj mne o kazhdom
ee  shage,  dazhe kazhushchemsya na pervyj vzglyad neznachitel'nym. Izobrazhaj iz sebya
ee soyuznicu, naskol'ko eto vozmozhno.
     Glaza  Katrin  stali opustoshennymi, rot obmyak. Kogda ona vyglyadela tak,
kak sejchas, lyudi nahodili ee pohozhej na zmeyu.
     Znachit, koroleve Francii porucheno shpionit' za korolevoj-mater'yu!
     Tol'ko  soglyadataj  mog  vozmutit'sya  tak  sil'no,  uznav,  chto  on sam
yavlyaetsya ob®ektom slezhki!


     Katrin  nahodilas'  v  komnate  dlya  audiencij,  kogda  Antuan  i Konde
yavilis'  tuda  zasvidetel'stvovat'  svoe  pochtenie korolyu. U steny sideli de
Gizy i Mariya.
     Antuan  nizko  sklonilsya nad rukoj korolya; on derzhalsya slishkom skromno.
Francisk,  postoyanno oshchushchavshij na sebe svirepyj vzglyad de Giza i nasmeshlivyj
-  kardinala,  v  sootvetstvii  s  poluchennymi  ukazaniyami  pochti  ne udelil
vnimaniya  Antuanu,  hotya  korol'  ispytyval zhalost' k svoemu lyubimomu dyade i
stradal ot sobstvennoj grubosti, proyavlennoj po otnosheniyu k nemu.
     Zatem voshel Konde.
     Esli  Antuana  de  Gizy prezirali, to Konde oni boyalis'. Konde derzhalsya
nevozmutimo,  smelo,  on pokazyval svoim povedeniem, chto, dazhe oshchushchaya ugrozu
svoej zhizni, on ne zabyval o tom, chto yavlyaetsya princem krovi.
     Konde,  kak  i  Antuan  do  nego,  obratilsya  k  monarhu s tradicionnoj
privetstvennoj rech'yu; pridvornye i frejliny zamerli v napryazhennom ozhidanii.
     Zatem  Katrin  obratilas'  k  Konde.  |to byl neozhidannyj, impul'sivnyj
postupok;   ee   podtolknuli  k  nemu  tajnye  chuvstva,  v  kotoryh  ona  ne
razobralas'  do  konca.  Planirovalos' ubijstvo Konde; ona hotela pomoch' emu
spastis',   bezhat';   delo   bylo  ne  tol'ko  v  tom,  chto  ona  sobiralas'
ispol'zovat'  ego protiv de Gizov. V ee dushe proishodilo nechto neob®yasnimoe.
Katrin smotrela na elegantnogo princa s edva ulovimoj nezhnost'yu vo vzglyade.
     Nastorozhennyj  Konde,  znaya  o  grozivshej  emu  opasnosti, povernulsya k
koroleve-materi. Neuzheli u nego est' drug v etom zmeinom gnezde?
     - Gospodin  Konde, - skazala Katrin, - ya by hotela obsudit' s vami odin
vopros   do   nachala   rassledovaniya   vashej  roli  v  ambuazskom  zagovore.
Pozhalujsta, projdite v moi lichnye pokoi.
     De Gizy nastorozhenno posmotreli na korolevu-mat'.
     Konde  nizko  poklonilsya,  na ego ocharovatel'nom lice poyavilas' ulybka;
glaza  princa  govorili  o  tom,  chto  beseda  s  Katrin  stoit  vseh  tyagot
puteshestviya  i perezhitogo straha; on pochital ee ne tol'ko kak korolevu, no i
kak zhenshchinu.
     De  Gizy  ne  popytalis'  presech'  etot strannyj i neozhidannyj postupok
korolevy-materi,  oni pozvolili Katrin otvesti Konde v ee apartamenty; kogda
eta  para  udalilas',  bylo  prinyato reshenie o nemedlennyh dejstviyah. Princa
Konde arestovali v pokoyah korolevy-materi.
     Kogda  ego  shvatili,  on,  pohozhe,  izumilsya. On ne znal, chto oznachaet
druzhelyubie   korolevy-materi,  i  Katrin  ispytala  chuvstvo  torzhestva.  Ona
zastavila  ego  gadat'  o  ee  namereniyah  po otnosheniyu k nemu; ej nravilos'
stavit' v takoe polozhenie lyudej, s kotorymi ona stalkivalas'.
     Konde  ochutilsya  v  temnice,  a  svoboda Antuana ogranichivalas' stenami
dvorca, on tozhe v kakoj-to mere stal plennikom.
     Kak  glupo  s  ee  storony bylo smotret' na muzhchinu s nezhnost'yu v samom
razgare bor'by za vlast', podumala Katrin.


     Konde dostavili iz Orleana v Ambuaz i prigovorili k smertnoj kazni.
     Ego  neschastnaya  zhena  otpravilas'  v  Orlean;  ona  umolyala  kardinala
Lorrena  pozvolit'  ej  uvidet'sya  s  muzhem. |leonora poluchila grubyj otkaz.
Brat'ya   de  Gizy  ne  lyubili  zhen  Konde  i  Antuana.  Oni  byli  sil'nymi,
pryamodushnymi,  gluboko  poryadochnymi  zhenshchinami;  takie  damy ne interesovali
kardinala.  On  znal,  kakoj  shum oni sposobny podnyat'. On prognal |leonoru,
prigroziv ej.
     |ta  zhenshchina  byla neutomima. Ona hitrost'yu dobilas' audiencii molodogo
korolya  i  bystro  vyzhala  iz nego slezu; on zaveril ee v tom, chto prinimaet
blizko  k  serdcu  ee  bedu. No kardinal, yavivshis' vovremya, ne dal Francisku
sovershit' kakuyu-nibud' bol'shuyu glupost'.
     Konde   perevezli  v  Ambuaz  po  nastoyaniyu  Katrin;  zdes'  ona  imela
vozmozhnost' dostavlyat' sebe udovol'stviya chastymi vizitami k nemu.
     |to  byli,  pozhaluj,  samye  priyatnye  chasy  ee zhizni; Konde, znavshij o
smertnom  prigovore,  ne  pozvolyal sebe padat' duhom; on derzhalsya galantno i
bodro,   tochno  na  maskarade,  i  razvlekal  sebya  utonchennymi  besedami  s
korolevoj-mater'yu; ego zabavlyali razmyshleniya o tom, drug ona emu ili vrag.
     CHto  kasaetsya Katrin, to ona, sidya na prinesennom dlya nee stule i glyadya
na  krasivoe lico Konde, na kotoroe skvoz' zareshechennoe okno padal solnechnyj
svet,  govorila  sebe,  chto  ne  pozvolit ubit' etogo cheloveka. Ona kakim-to
sposobom  predotvratit  kazn'.  V  konce  koncov ona skazala emu ob etom; on
poveril  ej,  i  mezhdu  nimi  voznikla  nadezhnaya  druzhba. Katrin byla eshche ne
staroj   zhenshchinoj.   Ona   nikogda   ne  predavalas'  izlishestvam  i  horosho
sohranilas'.   Vdova   korolya   mozhet   vyjti   zamuzh  za  princa,  hotya  po
proishozhdeniyu  on  stoyal  vyshe  Katrin.  Princ  Konde  i koroleva-mat' mogut
pravit' vdvoem Franciej.
     |to byli sladkie mechty; oni mogli lopnut', kak myl'nyj puzyr'.
     Odnako     ee    zabavlyali    razmyshleniya    i    besedy,    nasyshchennye
dvusmyslennostyami,  porozhdavshie  v  serdce  princa  nadezhdy  na  to, chto ona
dob'etsya  ego  osvobozhdeniya  i  otdast  emu  ruku i serdce. |leonora? Katrin
raspiral  smeh pri mysli o dobrodetel'noj princesse. Ee nazyvali svyatoj. CHto
zh,  svyatye  sozdany ne dlya etoj zhizni. Ih mesto - na tom svete. Ustroit' eto
neslozhno.  Rene ili Kosmo? Do sih por ubijstva shodili Katrin s ruk, no esli
princessa  |leonora  Konde umret i posle etogo koroleva-mat' vyjdet zamuzh za
princa  Konde,  snova  vozrodyatsya nepriyatnye sluhi, pamyatnye ej s teh davnih
por,    kogda    dofin   Francisk   skonchalsya,   vypiv   vodu,   podnesennuyu
vinocherpiem-ital'yancem.  |ta smert' sdelala Katrin korolevoj Francii... lyudi
zagovorili  o  nej.  Katrin  ne nravilis' eti spletni. Pozzhe, okazavshis' vne
opasnosti,  stav  vsemogushchej,  ona  smozhet ne obrashchat' vnimaniya na sluhi. Po
sejchas  ej  sleduet  skryvat'  svoe  vladenie  smertonosnym  iskusstvom; ona
dolzhna pomnit' mudrye nastavleniya Makiavelli.
     Ona  poluchala  udovol'stvie ot besed s princem; takoj galantnyj chelovek
ne  byl  sozdan dlya supruzheskoj vernosti; no esli on kogda-nibud' zhenitsya na
koroleve-materi,  emu  pridetsya  vozderzhat'sya  ot  izmen  -  ona ne poterpit
vtoruyu Dianu. Ne zahochet snova nablyudat' za muzhem i ego lyubovnicej.
     Kogda  ona vspomnila pytku, kotoroj podvergala sebya, u nee pochti propal
vkus k igre, zateyannoj s Konde.
     Ona  ostavila  princa  v  temnice  rasteryannym  i nedoumevayushchim, tshchetno
pytayushchimsya  razgadat'  prirodu  strannoj  druzhby, predlozhennoj emu Katrin de
Medichi;  v  pokoyah,  raspolozhennyh  nad  mrachnymi  podvalami,  ona staralas'
podchinit' svoej vole vtorogo brata, Antuana.
     Okazyvat'  vliyanie  na slabogo shchegolya ne sostavlyalo bol'shogo truda; dlya
etogo   Katrin   dazhe   ne   prihodilos'  ispol'zovat'  vsyu  svoyu  hitrost'.
Tshcheslavnyj,  vechno  koleblyushchijsya,  s  ser'goj v uhe, on progulivalsya ryadom s
korolevoj-mater'yu,  kotoraya,  derzha  Antuana  pod  ruku,  nazyvala ego svoim
bratom i govorila emu, chto hochet, chtoby on stal ee drugom.
     - Moj  dorogoj  navarrskij  brat,  vy  ne dolzhny vinit' menya v tom, chto
proizoshlo  s  neschastnym  Konde. Ne somnevajtes' v tom, chto ya sdelala vse ot
menya  zavisyashchee,  chtoby  pomoch'  vam oboim. Arestovat' princa Konde prikazal
korol', a korolyam, dazhe yunym, sleduet podchinyat'sya.
     Vse  znali,  chto  korol'  Francisk ispolnyal volyu materi i rodstvennikov
zheny,    odnako   Antuanu   hotelos'   verit'   v   druzheskoe   raspolozhenie
korolevy-materi.
     - Princ,  na  moih  slabyh  plechah  lezhit  tyazhkij  gruz. Boyus', moj syn
prozhivet nedolgo.
     - Madam, eto pechal'naya vest'.
     - Uvy!  No ne slishkom neozhidannaya. Vy zametili, kak s®edaet ego uzhasnaya
bolezn'?  Dni  moego  bednogo  Franciska  sochteny.  No  tragediya  dlya  odnih
sposobna  obernut'sya udachej dlya drugih. Vy lyubite svoego brata; ni kto inoj,
kak  moj  syn,  poklyalsya,  chto  princ  Konde  budet kaznen za svoe uchastie v
ambuazskom zagovore.
     Antuan  pochuvstvoval,  kak  b'etsya zhilka na ego viske; on mechtal o tom,
chtoby  ZHanna  okazalas'  zdes',  ryadom  s nim, v Ambuaze; ona pomogla by emu
razgadat'  tajnyj  smysl namekov i avansov Katrin, ZHanna ne doveryala Katrin.
Ona  skazala  by:  "Ne svyazyvajsya s nej. Osteregajsya ee. Esli ona popytaetsya
zaruchit'sya  tvoim  odobreniem  v  otnoshenii kakoj-to intrigi, ne idi na eto,
kakimi by privlekatel'nymi ni kazalis' tebe ee plany".
     Katrin  szhala  ego  ruku;  ee  lico  nahodilos'  vozle lica Antuana: on
vglyadyvalsya  v  vypuklye  glaza,  bezuspeshno  pytayas'  ponyat', chto taitsya za
nimi.
     - Esli  Francisk umret, - medlenno prodolzhila ona, - korolem stanet moj
syn  Karl.  |to bremya slishkom tyazhelo dlya nego. Stol' yunyj mal'chik ne v silah
pravit'  velikoj stranoj, tem bolee razdelennoj religioznymi protivorechiyami.
Esli  Karl vzojdet na trop, budet ustanovleno regentstvo, i vy, princ krovi,
obretete  bol'shoe  vliyanie.  Vy  znaete,  chto  moi malen'kie Genrih i |rkyul'
molozhe  ih  brata  Karla;  sleduyushchim pretendentom na tron yavlyaetes' vy, a za
vami idet princ Konde.
     Ona vnezapno rassmeyalas'.
     - YA  ne  poruchus'  za  razumnost'  povedeniya  Karla,  esli emu ne budet
pomogat'  ego  mat'.  On chasto boleet... ya imeyu v vidu dushevnuyu bolezn'... v
takie  momenty  tol'ko  mat'  sposobna  spravit'sya  s  nim.  Kakaya  tragediya
postignet  moego  syna i teh, kto popytaetsya rukovodit' im... esli sredi nih
ne okazhetsya menya!
     Ona  otpustila  ego ruku. Katrin zamerla pered Antuanom, spletya ruki na
grudi.  Ona vyglyadela zagadochno v chernom plat'e i shapochke, kotoruyu ona stala
nosit'  posle smerti muzha; ostrie etogo golovnogo ubora pokoilos' na ee lbu.
Antuan  nevol'no  vzdrognul.  V  pazah  Katrin tailas' neponyatnaya ugroza; on
pomnil  o  zagadochnoj gibeli lyudej, vstupavshih v kontakt s neyu. V ego golove
mel'knula  mysl'  o  dofine,  smert'  kotorogo, kak govorili nekotorye lyudi,
raschistila ej put' k tronu.
     - CHego vy hotite, madam? - sprosil Antuan.
     Ee otvet pokazalsya emu iskrennim, chestnym.
     - Esli  budet  naznachen regent Francii, ya hochu stat' im. O, ne dumajte,
chto ya ne znayu o vashej sile, o vashem ume. |to daleko ne tak.
     Ona priblizilas' k nemu, i on uslyshal ee smeh.
     - YA  sdelayu  vas  namestnikom;  vse ukazy budut izdavat'sya ot imeni nas
oboih.
     - Ponimayu, - medlenno proiznes Antuan.
     Ona  podnesla pal'cy k svoim gubam i sdelala grubyj, pochti nepristojnyj
zhest.
     - |to   -  sekret,  dorogoj  Antuan,  sekret,  moj  brat.  De  Gizy  ne
obraduyutsya  podobnym  planam. Pover'te mne, oni ne hotyat smerti Franciska, k
kotoroj mozhet privesti zabolevanie krovi.
     - Da, madam, - skazal Antuan.
     - Vy soglasny?
     Vrozhdennaya nereshitel'nost' Antuana prishla emu na pomoshch'.
     - |to  slishkom vazhnoe reshenie, chtoby prinimat' ego v speshke. YA podumayu;
bud'te  uvereny  -  kak  tol'ko  moya poziciya opredelitsya, ya totchas soobshchu ee
vam.
     Krasivye belye pal'cy Katrin snova legli na ego ruku.
     - Moj   drug,  ne  sovershajte  oshibku,  proyavlyaya  medlitel'nost'.  YA  -
neschastnaya,  odinokaya vdova, kotoraya dolzhna zabotit'sya o svoih detyah. Esli ya
ne  najdu  podderzhku  v  dome  Burbonov - imenno zdes' ya obyazana iskat' ee v
pervuyu  ochered',  -  mne pridetsya obratit'sya za pomoshch'yu k domu Lorrenov. Oba
glavy  etogo  doma  pojdut  na vse... chtoby otnyat' u princa Burbona pochetnuyu
dolzhnost' namestnika, kotoruyu ya tol'ko chto predlozhila vam.
     Antuan   poklonilsya   Katrin.   On  chuvstvoval  sebya  tak,  slovno  emu
protyagivayut  chashu s yadom, chtoby uskorit' prinyatie im nuzhnogo koroleve-materi
resheniya.
     Lico   Katrin   ostavalos'  besstrastnym,  no  smysl  ee  slov  kazalsya
sleduyushchim:  "Sdelajte  menya  posle  smerti  korolya  regentom Francii, a sami
primite dolzhnost' namestnika... ili smert'".
     Pokinuv ee, Antuan dolgo oshchushchal na svoem tele lipkij pot straha.


     Katrin  nahodilas' v pokoyah korolya. Oslabshij Francisk lezhal na krovati.
Mariya, vstav, obratilas' k koroleve-materi.
     - Madam, Francisk ochen' ustal. On hochet spat'.
     Katrin vezhlivo ulybnulas'.
     - YA  ne  utomlyu ego. YA luchshe, chem kto-libo, znayu harakter ego bolezni i
kak  ee  sleduet  lechit'.  YA  hochu  pogovorit' s nim i proshu Vashe Velichestvo
ostavit' nas nenadolgo odnih.
     - Madam... - nachala Mariya.
     No Katrin podnyala svoyu beluyu ruku.
     - Pokin'  nas...  vsego  na  desyat'  minut. YA uverena, tebe nado mnogoe
skazat' tvoemu dyade, gercogu. Ponimaesh', my s Franciskom hotim pobyt' odni.
     - No Francisk skazal...
     Francisk  chuvstvoval  sebya  ploho;  on  vo vsem ustupal zhene, no vse zhe
oshchushchal vlast' materi.
     - Esli ty hochesh', chtoby ya ushla, Francisk, ya sdelayu eto.
     - Konechno,  on hochet. |to vsego lish' malen'kij razgovor mezhdu mater'yu i
synom, doch' moya. Gercog iskal tebya.
     Pokolebavshis', Mariya poklonilas' i ushla.
     - O,  da  ona  -  malen'kaya nadziratel'nica! - skazala Katrin. - Ona ne
zhelaet ostavlyat' svoego plemyannika naedine s ego sobstvennoj mater'yu!
     - |to  potomu,  chto ona hochet byt' so mnoj, zabotit'sya obo mne, kogda ya
bolen.
     - Konechno,  konechno.  Ne vstavaj, dorogoj syn. Lezhi spokojno. Ty mozhesh'
vyslushat'  menya  lezha. U tebya segodnya bol'noj vid. YA dolzhna dostat' dlya tebya
celitel'nuyu   nastojku.  Kosmo  prigotovit  dlya  tebya  chto-nibud'.  Kazhetsya,
mikstura Rene tebe bol'she ne pomogaet. Odnu minutu.
     Ona podoshla k dveri i otkryla ee. Tam stoyala Mariya.
     - O,  moya  dorogaya  doch',  -  s  ulybkoj  skazala  Katrin,  - ne stoj v
koridore.  Zdes'  skvoznyak,  on  vreden  dlya  zdorov'ya.  K tomu zhe tebya zhdet
gospodin de Giz. Ne razocharovyvaj ego.
     Katrin  provodila vzglyadom smutivshuyusya Mariyu; devushka ochen' medlenno, s
dostoinstvom udalilas' po koridoru v napravlenii pokoev gercoga.
     Katrin zakryla dver' k vernulas' k krovati.
     - Ty vzvolnovan, moj mal'chik. Tebya chto-to trevozhit. Skazhi svoej mame.
     - Menya nichto ne trevozhit, mama.
     - Dyadi  tvoej  zheny  ne  schitayutsya  s  ogranichennost'yu  tvoih sil. Tebe
sleduet  otpravit'sya  v samyj tihij iz tvoih zamkov, otdohnut' tam, gulyaya po
zelenym  lugam  s  zhenoj. Ty dolzhen na vremya osvobodit'sya ot gosudarstvennyh
del, razvlech'sya.
     - O da! - ohotno soglasilsya Francisk.
     - YA  vse  organizuyu.  Tvoya  mama  prosledit  za  tem,  chtoby ty poluchil
udovol'stvie ot kanikul.
     - Esli by eto bylo vozmozhnym!
     - Obeshchayu, ty otdohnesh', syn moj.
     Ona  polozhila  prohladnye  ruki na ego goryachuyu golovu. Kak bilas' zhilka
na viske!
     Francisk  podnyal  glaza  i posmotrel na Katrin, kak on delal eto, kogda
byl malen'kim mal'chikom.
     - Mama... u menya bolit golova... i vse telo.
     - Francisk... moj malysh!
     - Mama,  ya  tak ustal. YA smogu poehat'... s odnoj Mariej... i nebol'shoj
svitoj? Ty ustroish' eto?
     - YA  organizuyu  tvoj  ot®ezd,  moj  syn.  No  prezhde  skazhi,  chto  tebya
bespokoit.  Skazhi  mame.  K  chemu tolkayut tebya dyadi Marii? Ty nenavidish' ih,
verno? Hochesh' ubezhat' ot etih lyudej?
     - Mama, gercog - prekrasnyj chelovek. Samyj velikij vo Francii.
     - O  da.  Mechenyj  -  velikij  chelovek. Sprosi ob etom parizhan. On - ih
geroj. Oni pochitayut ego sil'nej, chem tebya, moj syn.
     - Da, on - velikij chelovek.
     - I kardinal - tozhe velikij chelovek. Tak schitaet Mariya. Verno?
     - Kardinal...
     Francisk zadrozhal, i Katrin priblizila guby k ego uhu.
     - Vozmozhno,   moj  syn,  ya  sumeyu  tebe  pomoch'.  Skazhi  mne,  chto  oni
zamyshlyayut?
     Francisk  proglotil  slyunu i plotno szhal guby. Znachit, ona ne oshiblas'.
Ona  slyshala  ob  etom,  no  sluhovaya,  ya truba podvodila ee, do chutkih ushej
Katrin  doletali lish' obryvki fraz; Francisk byl yavno chem-to vzvolnovan, emu
ne nravilis' poslednie plany rodstvennikov Marii.
     - |to svyazano s Antuanom de Burbonom, da?
     On posmotrel na mat' shiroko raskrytymi glazami.
     - Mama, kak ty uznala? |to... tajna.
     - Ty  mnogoe  eshche  ne  sposoben  ponyat',  moj  syn. Kogda-nibud' ty vse
pojmesh'. A poka prosto udovletvoris' tem, chto ya koe-chto znayu.
     - Mama... govoryat, chto ty... vstupaesh' v kontakt... s inym mirom.
     - Moj  syn,  o  tvoej materi govoryat mnogoe. Oni hotyat ubit' Antuana. YA
ved' prava?
     On kivnul.
     - I   kakim   obrazom   ty,   moj   bednyj   bol'noj   mal'chik,  mozhesh'
posposobstvovat' osushchestvleniyu etogo zamysla?
     - Vse  dolzhno  vyglyadet'  estestvenno.  On  brositsya  na menya, i ya... v
yarosti...  zamahnus'  kinzhalom.  V  etot moment gercog, kardinal i marshal de
Sent-Andre okazhutsya ryadom, vbegut v komnatu i sdelayut vse ostal'noe.
     - I  kak  ty  zastavish'  nashego  bednogo  Antuana  napast'  na  korolya,
Francisk? On lyubit tebya. On nikogda ne sovershit takogo prestupleniya.
     - YA  dolzhen  budu oskorbit' ego, rasserdit', udarit' pri neobhodimosti.
On budet dumat', chto nahoditsya naedine so slabym mal'chikom...
     - Moj neschastnyj syn! I ty sdelaesh' eto?
     Ona prigladila ego vz®eroshennye volosy.
     - Mama,  -  skazal on, - mama, Burbony hotyat pogubit' nash dom, sbrosit'
nas s trona.
     - Moj  bednyj  Francisk,  -  prosheptala ona. - Bednyj Antuan... slabyj,
bezzashchitnyj, bespomoshchnyj. Kakoj eto tyazhkij trud - nosit' koronu!
     Iz-za dveri doneslis' zvuki shagov.
     - Postupaj,  kak  tebe  podskazyvaet  sovest',  -  prosheptala Katrin, -
tol'ko  ne  govori  nikomu  o  tom,  chto tvoya mama znaet o d'yavol'skom plane
ubijstva tvoego rodstvennika... princa krovi.
     Mariya voshla v komnatu.
     - Do  svidaniya,  moj  syn.  A  vot  i tvoya prelestnaya zhena. Mariya, syad'
ryadom  s nim. Emu ne hvatalo tvoego blestyashchego prisutstviya. On govoril mne o
tom,  kak  mnogo  ty  delaesh'  dlya  nego. Ty vernulas' ochen' skoro. Ty nashla
dyadyu?
     - Gercoga net v ego pokoyah, madam.
     - Net?
     Vstav,  Katrin  polozhila  ruki  na plechi Marii. Pocelovala odnu goryashchuyu
shcheku devushki, potom druguyu.
     - Spasibo  tebe,  moya  dorogaya,  za  vse,  chto  ty  sdelala  dlya nashego
dorogogo malen'kogo korolya. Pust' svyatye hranyat tebya!
     Mariya  poklonilas';  ona  vsegda  byla  bezuprechno  korrektna s Katrin.
Koroleva-mat' ulybnulas', glyadya na ocharovatel'nuyu sklonennuyu golovku.
     SHpionka!  -  podumala  Katrin.  Skoro  ty  ne  smozhesh' sledit' za mnoj,
potomu chto pokinesh' francuzskij dvor.


     Francisk  zhdal.  Ego  ladoni  byli  lipkimi, on ispytyval strah, trogal
rukoj kinzhal, visevshij na poyase. On znal, chto poterpit neudachu.
     On  postoyanno pomnil, chto oni nablyudayut za nim, prezirayut ego. On znal,
chto  ego  guby budut drozhat' i on zabudet, chto on dolzhen skazat' Antuanu. On
zapnetsya,  ne  sumeet  razygrat' yarost' ili oskorbitel'noe prezrenie. Pochemu
by  dyadyam  Marii  ne  osushchestvit'  d'yavol'skij  plan samostoyatel'no, bez ego
uchastiya?
     Genrih  de  Giz  schel  by etu zateyu zahvatyvayushchim priklyucheniem, esli by
otec  doveril  emu  rol',  otvedennuyu  Francisku.  No yunyj korol' ne vynosil
krovoprolitiya  i  smert'.  On hotel byt' schastlivym, igrat' na lyutne, chitat'
Marii,  zanimat'sya  lyubov'yu.  V etom zaklyuchalis' ego predstavleniya o horoshej
zhizni. No emu ne davali naslazhdat'sya horoshej zhizn'yu.
     - Vashe Velichestvo, korol' Navarrskij prosi audiencii.
     - Vpustite ego, - skazal Francisk drozhashchim golosom.
     On dolzhen sdelat' to, o chem ego poprosili. On ne smel postupit' inache.
     Antuan  so  strannym,  holodnym  bleskom  v glazah, kazalos', znal, chto
proizojdet.   On   priblizilsya   k   korolyu,  v  ego  manerah  chuvstvovalas'
nastorozhennost',   on  iskal  vzglyadom  zataivshihsya  gde-to  ubijc.  On  byl
sderzhannym,  neobychno  ser'eznym;  Franciska  ne  pokidala  mysl' o tom, chto
Antuan vse znaet.
     Odin iz priblizhennyh Antuana ostalsya u dveri.
     - Vy  mozhete  ujti,  - skazal Francisk. - YA hochu skazat' korolyu Navarry
nechto prednaznachennoe lish' dlya ego ushej.
     CHelovek  pokinul  komnatu,  no Francisk reshil, chto on ostalsya po druguyu
storonu dveri, chtoby v nuzhnuyu minutu brosit'sya na pomoshch' svoemu gospodinu.
     Antuan  stoyal spokojno, no nastorozhenno. On byl gotov k tomu, o chem ego
predupredila  koroleva-mat',  rasskazavshaya  emu o zagovore. Ona posovetovala
Antuanu,  kak  emu postupit'; sovet korolevy-materi vsegda byl polezen. Esli
on,  Antuan,  vyberetsya  zhivym  iz etoj lovushki, on ohotno sdelaet stavku na
Katrin,  soglasitsya  na  dolzhnost'  namestnika,  a  posle  smerti  Franciska
odobrit  ee kandidaturu pri naznachenii regenta Francii. Ona, nesomnenno, ego
drug,  poskol'ku, esli ee preduprezhdenie okazhetsya vernym, i on vyjdet otsyuda
zhivym, on budet obyazan etim Katrin.
     Francisk neuverenno zakrichal:
     - Vy  -  trus!  Vy - predatel'! Vy i vash brat intriguete protiv nas. Vy
hotite  zahvatit'  prestol.  Vy  oba  -  predateli...  podlye  predateli. Vy
zasluzhivaete smerti.
     Francisk  zhdal  vozmushcheniya,  protesta;  on  ne uslyshal nichego; Francisk
nikogda ne umel nahodit' vyhod iz nepredvidennoj situacii.
     On proglotil slyunu i nachal snova.
     - Vy - predatel'! Kak vy posmeli?..
     No  Antuan  derzhalsya  poodal'  ot  korolya, ne priblizhalsya k nemu, stoyal
mezhdu Franciskom i dver'yu.
     - Pochemu  vy molchite? - kriknul korol'. - Govorite! Govorite! Pochemu vy
ne zashchishchaete sebya?
     Antuan nakonec zagovoril.
     - YA ne stanu nichego otricat', esli moj korol' ob®yavil, chto eto tak.
     - Vy  hotite  skazat'... hotite skazat'... - vydavil iz sebya Francisk i
povernulsya  v  storonu  dveri,  kotoraya  vela  v  prihozhuyu.  Zataivshiesya tam
muzhchiny  zhdali ego uslovnogo signala, krika "Pomogite! Pomogite! Ubijca!" No
kak  on mog zakrichat', esli Antuan nahodilsya tak daleko ot nego? Budet yasno,
chto  eto  -  ulovka. CHelovek Antuana, stoyavshij za dver'yu, vojdet v komnatu i
uvidit,  chto proizoshlo. On, Francisk, dolzhen podmanit' k sebe Antuana. No on
ne znal, kak eto sdelat'.
     - Vashe  Velichestvo,  -  spokojno  skazal Antuan. - Vy sejchas ne v duhe.
Pozvol'te  mne  ostavit'  vas  i poshlite za mnoj, kogda vy pochuvstvuete sebya
luchshe.
     - Da...  da...  -  kriknul  Francisk i tut zhe dobavil: - Net, net. Vy -
trus! Vy - predatel'...
     No Antuan uzhe vyskol'znul v dver'.
     - Vernites'! Vernites'! - zakrichal korol'. - YA... nichego ne vyshlo.
     Otkrylas'  dver',  no  ne  ta,  cherez kotoruyu vyshel Antuan, a vedushchaya v
prihozhuyu.
     S  odnoj storony ot korolya poyavilsya gercog so shramom, stavshim eshche bolee
zametnym  na ego pobagrovevshem lice, i slezyashchimsya glazom. On vsegda vyglyadel
tak v gneve. S drugoj storony ot korolya ostanovilsya kardinal.
     Oni  oba byli vooruzheny kinzhalami, i na mgnovenie Francisku pokazalos',
chto oni zakolyat imi ego, ne sumev ubit' korolya Navarry.
     Gercog  molchal,  no  Francisk  uslyshal  slova,  sorvavshiesya s uzkih gub
kardinala.
     - Posmotrite  na  samogo  truslivogo  korolya,  kogda-libo  sidevshego na
francuzskom trone!


     Antuan  soglasilsya  s  tem,  chto  on  stanet  namestnikom,  a  Katrin -
regentom  Francii.  Mariya  Styuart  byla  shpionkoj, sledivshej za kazhdym shagom
korolevy-materi  i  soobshchavshej  o  nem  svoim dyadyam. Ostavalos' tol'ko zhdat'
smerti  Franciska;  chem  ran'she  eto  proizojdet,  tem skoree Katrin obretet
zhelannuyu vlast'.
     Bednyj  malen'kij  korol'  postepenno  slabel. Katrin sama gotovila emu
mnogochislennye  snadob'ya,  no  oni,  pohozhe,  ne stol'ko pomogali Francisku,
skol'ko  priblizhali  razvyazku, Katrin provodila mnogo vremeni v ego pokoyah k
neudovol'stviyu,  kak  ona  priznavalas' nekotorym, revnivoj nevestki. "No, -
totchas  dobavlyala  koroleva-mat', - ya ee ponimayu. Oni - vlyublennye, no kogda
mal'chik bolen, vozle nego dolzhna nahodit'sya mat', a korol' - eshche mal'chik".
     Odnazhdy  Francisk pozhalovalsya na bol' v uhe. Ona zastavila ego krichat';
tol'ko  travy i lekarstva materi pomogli Francisku. On pogruzilsya v glubokij
son;  kazalos',  budto  korol'  umer;  no  vse  soglasilis',  chto  eto luchshe
nevynosimyh stradanij.
     Ispugannaya Mariya so sledami slez na horoshen'kom lichike zayavila:
     - |to  ne mozhet prodolzhat'sya. |ti vrachi - glupcy. YA poshlyu za gospodinom
Pare. On - samyj luchshij doktor.
     Katrin obnyala nevestku i ulybnulas' ej.
     - Nikakoj doktor emu ne pomozhet. My v silah lish' izbavit' ego ot boli.
     - My  dolzhny  spasti  korolya,  -  skazala  Mariya.  - Dolzhny sdelat' vse
vozmozhnoe dlya etogo.
     - YA  ne  dopushchu  syuda  gospodina  Pare.  On  -  gugenot. Najdutsya lyudi,
kotorye obvinyat nas v tajnom zagovore.
     - No neobhodimo sdelat' chto-to. My ne mozhem pozvolit' emu umeret'.
     - Esli Gospod' etogo zhelaet, my dolzhny smirit'sya s volej Vsevyshnego.
     - YA ne smiryus'! - vshlipnula Mariya. - Ne smiryus'!
     - Ty  dolzhna  nauchit'sya prinimat' gore kak podobaet koroleve, doch' moya.
O,  ne  dumaj,  budto ya ne ponimayu tvoih stradanij. YA prekrasno znayu, chto ty
chuvstvuesh'.  Razve  ne  stradala  ya tochno tak sama? Razve ne videla ya, kak i
ty, svoego muzha umirayushchim v mucheniyah?
     Ona vyterla glaza.
     - YA  lyubila  ego  ne  men'she, chem ty lyubish' Franciska, no ya ne stala by
prodlevat' ego stradaniya, chtoby podol'she nahodit'sya s nim.
     Ispugannaya i rasserzhennaya Mariya vypalila:
     - On  predpochel  by  stradat',  nahodyas'  ne  s  vami,  a  s  madam  de
Valentinua.
     Katrin ulybnulas'.
     - Ty  prava.  Vidish',  ya stradala sil'nee, chem ty, moe ditya, potomu chto
tvoj muzh veren tebe. YA muchilas' po mnogim prichinam.
     Mariya  s uzhasom posmotrela na korolevu-mat', ponyav, chto v zapal'chivosti
skazala lishnee.
     - Madam, prostite menya. YA ne soobrazhayu, chto govoryu.
     - Ne  perezhivaj,  -  skazala  Katrin.  - Bespokojstvo za muzha zastavilo
tebya  zabyt'  o korolevskoj sderzhannosti. Ty nuzhdaesh'sya v otdyhe. YA dam tebe
vypit'  koe-chto.  |to  pomozhet  tebe  usnut'.  Podozhdi.  YA  sama  prigotovlyu
snadob'e  i  zatem  peredam  tebya  na  popechenie tvoim frejlinam. Otdohni...
mozhet  byt',  kogda ty prosnesh'sya, nashemu malen'komu Francisku budet nemnogo
luchshe.
     - Vy tak dobry ko mne, madam, - probormotala Mariya.
     Ona  pokorno  vypila  tepluyu  sladkuyu  zhidkost'. Katrin vyzvala frejlin
Marii i skazala im:
     - Prosledite   za   tem,   chtoby   ona   otdohnula.  Koroleva  izmuchena
stradaniyami.
     Katrin  sela u krovati i posmotrela na syna, usyplennogo snotvornym; ee
mysli ustremilis' v budushchee.
     Malen'kij  Karl  na  trone!  Desyatiletnij  mal'chik! Ona uzhe byla gotova
shvatit'  svoimi  rukami  vlast',  o  kotoroj  mechtala  vo  vremya dolgih let
unizhenij.
     Kak dolgo prozhivet Francisk? Den'? Dva?
     Ego  uho  raspuhlo,  oteklo;  on  tiho  postanyval.  |to  oznachalo, chto
dejstvie ee snadobij zakanchivalos'.


     Katrin kazalas' spokojnoj, no v ee dushe kipela zlost'.
     Mariya  dogovorilas'  so  svoimi dyadyami o tom, chto Ambruaz Pare osmotrit
Franciska.  De  Gizy  ves'ma  ohotno  soglasilis'  udovletvorit' etu pros'bu
korolevy.  Pare  byl  gugenotom,  no ego schitali luchshim hirurgom Francii: on
sdelal  iskusnuyu  operaciyu  grafu d'Omalyu, izvlek kusochek kop'ya, pronzivshego
glaz  i vyshedshego cherez zadnyuyu chast' shei. |to proizoshlo pod Bulon'yu vo vremya
vojny  s  anglichanami;  graf vyzhil, k nemu polnost'yu vernulos' zdorov'e; eto
iscelenie  kazalos'  chudom.  Katoliki  Gizy  byli  gotovy  zakryt'  glaza na
veroispovedanie  Pare  -  esli Francisk budet spasen, kakaya raznica, kto eto
sdelaet?
     Pare obsledoval uho Franciska.
     - Gospodin  Pare,  ya  beskonechno  veryu  vashemu  mneniyu.  YA  umolyayu  vas
podelit'sya so mnoj rezul'tatom osmotra naedine.
     - YA tozhe dolzhna znat', - vlastno zayavila Mariya.
     - Doch' moya, ya - ego mat'.
     - A ya, - skazala Mariya, - ego zhena.
     Katrin  pozhala  plechami i udalila iz komnaty vseh, krome vracha i Marii;
oni ostalis' vtroem.
     - Korol'  nahoditsya v tyazhelom sostoyanii, - skazal Pare. - YA ne uveren v
tom, chto on perezhivet etu noch'.
     Mariya zakryla lico rukami i vshlipnula.
     - U  korolya  v  uhe  abscess,  - dobavil vrach. - On polon gnoya, kotoryj
postupaet v krov' i otravlyaet ee.
     - O,  moj syn, moj malen'kij korol'! - prostonala Katrin. - Znachit, emu
ostalos' zhit' vsego neskol'ko chasov?
     - Madam, esli abscess vskryt'...
     Mariya ispuganno posmotrela na doktora, glaza Katrin sverknuli.
     - YA  ne  pozvolyu  prinosit'  moemu  synu  dopolnitel'nye  stradaniya,  -
zayavila  koroleva-mat'.  -  YA  ne  hochu,  chtoby  on krichal ot boli. On i tak
ispytal  mnogo  muchenij  za  svoyu  korotkuyu  zhizn'.  YA  hochu,  chtoby on umer
spokojno i bezboleznenno.
     - YA hotel skazat', madam, chto esli abscess budet vskryt...
     Mariya brosilas' k nogam hirurga, pocelovala ego ruku.
     - Est' shans? Gospodin Pare, est' shans spasti Franciska?
     - YA ne mogu obeshchat' eto Vashemu Velichestvu. YA ne znayu; vozmozhno...
     - Vy  ne  znaete!  -  voskliknula  Katrin.  - Vy podvergnete moego syna
mucheniyam bez uverennosti v uspehe!
     - SHans  sushchestvuet,  madam, no dejstvovat' sleduet nemedlenno. S kazhdoj
minutoj v krov' popadaet vse bol'she yada.
     - YA ne pozvolyu muchit' ego, - skazala Katrin.
     - Gospodin  Pare,  -  isterichno  obratilas'  k vrachu Mariya, - vy dolzhny
spasti  korolya.  Vy  - velichajshij hirurg Francii... vsego sveta... vy mozhete
spasti ego.
     - YA popytayus', madam.
     - Da. Sejchas zhe! Ne teryajte vremya... doroga kazhdaya sekunda.
     - Pogodite,  -  vmeshalas'  Katrin. Ona nachala rashazhivat' po komnate. -
Nado vse vzvesit'.
     - Na razmyshleniya net vremeni, - rasserzhenno zakrichala Mariya.
     - Vsegda neobhodimo najti vremya, chtoby podumat'.
     - Madam,  -  skazal  Pare, - vy pomnite, chto nash velikij slavnyj korol'
Francisk  Pervyj stradal ot podobnogo abscessa. Kazhdyj god on uvelichivalsya v
razmere,  a  potom  proryvalsya,  i  gnoj  vyhodil  naruzhu.  Kogda  naryv  ne
vskryvalsya, korol' Francisk umer.
     - Vskrojte  ego,  umolyayu  vas,  - skazala Mariya. - YA - zhena korolya. YA -
koroleva. YA prikazyvayu.
     Katrin polozhila ruku na predplech'e Pare.
     - Trebuetsya  moe  soglasie.  YA  ne  mogu  dat'  ego  v  speshke. Ne mogu
riskovat' zhizn'yu syna.
     - Vash syn sejchas v opasnosti, madam.
     - YA  ne  vynesu  ego  novyh  stradanij.  Esli  by vy znali, chto emu uzhe
prishlos' vyterpet'!
     - Ne slushajte ee, - poprosila Mariya. - Sdelajte operaciyu... sejchas zhe!
     Hirurg  perevel  vzglyad  s  Marii  na  korolevu-mat'.  Kakoj  spokojnoj
kazalas'  Katrin!  Kak  sil'no  volnovalas'  koroleva!  Konechno,  on  dolzhen
udelit' vnimanie sderzhannoj koroleve-materi.
     On  nachal ugovarivat' ee, ob®yasnyat' harakter operacii. Voz'met li on na
sebya  otvetstvennost'  za zhizn' korolya? - sprosila Katrin. Esli emu razreshat
sdelat'  operaciyu  i  korol'  umret,  mnogie  sprosyat, a ne sposobstvoval li
etomu  gugenot  Pare,  poskol'ku  yunyj  Francisk  byl katolikom. Gotov li on
delat'   operaciyu,  znaya,  chto  neudacha  sposobna  sprovocirovat'  ser'eznye
volneniya  v  korolevstve? Vojna mezhdu protestantami i katolikami byla gotova
vspyhnut'  s  novoj siloj. Gugenot delaet operaciyu korolyu-katoliku! Da, etot
vopros treboval vsestoronnego rassmotreniya.
     Katrin  hodila  po  komnate  s  vrachom.  Mariya  brosilas' na divan, ona
plakala, ee bessil'naya yarost' byla obrashchena protiv korolevy-materi.
     - Strasti  nakaleny,  - skazala Katrin. - Vy, gospodin Pare, - gugenot.
O,  ne  bojtes'  priznat'sya  mne v etom. YA sochuvstvuyu vam. Neuzheli vy eto ne
znaete? YA ne hochu, chtoby vas potom obvinili.
     - Madam,  vy  slishkom  dobry  ko  mne,  slishkom zabotlivy. Kogda ya vizhu
bol'nogo,  ya  dumayu  lish'  o  tom,  chto  ya  mogu  dlya nego sdelat'... a ne o
posledstviyah.
     - Gospodin  Pare,  vy - slishkom cennyj poddannyj, chtoby vami mozhno bylo
riskovat'.  Skazhite  mne  chestno.  Vy  vidite,  chto  ya  -  zhenshchina,  umeyushchaya
perezhivat'   neschast'ya.  Uveryayu  vas,  ih  na  moyu  dolyu  vypalo  nemalo.  YA
spravlyayus' s novymi bedami. Moj syn ser'ezno bolen, da?
     - Ochen' ser'ezno, madam.
     - I smert' blizka?
     - Ochen' blizka.
     - A kakovy shansy na uspeh?
     - Oni neveliki, madam. Kak vy pomnite, vash svekor...
     - Da,  rasskazhite  mne o bolezni moego svekra. YA hochu uslyshat' vse. Mne
predstoit reshit', mogu li ya podvergnut' moego syna takomu ispytaniyu.
     Pare  nachal  govorit';  kogda  on  zamolkal, Katrin totchas zadavala emu
vopros,  vynuzhdaya  ego  prodolzhat'  raz®yasneniya.  Za  oknami vyl dekabr'skij
veter;  Mariya  Styuart,  koroleva  Francii  i  SHotlandii, plakala tak gor'ko,
tochno ee serdce razryvalos' na chasti.
     Nakonec Katrin proiznesla:
     - YA  ne  mogu  prinyat'  reshenie.  |to  slishkom vazhnoe delo. O, gospodin
Pare,  eto  tyazhelaya  problema  dlya  lyuboj materi. Esli by tol'ko moj muzh byl
zhiv!  Ne  zabyvajte,  chto  ya  -  vdova,  kotoraya  dolzhna  odna  zabotit'sya o
malen'kih   detyah.   YA  zhelayu  im  vsego  samogo  luchshego,  oni  dorozhe  mne
sobstvennoj zhizni.
     Mariya  vstala  s  divana i promchalas' mimo nih; Katrin totchas ponyala, k
ch'ej pomoshchi namerena pribegnut' devushka.
     - Gospodin  Pare,  -  obratilas'  Katrin  k vrachu, - davajte vernemsya v
komnatu  korolya  i  pomolimsya  o tom, chtoby Gospod' i Svyataya Deva podskazali
nam pravil'noe reshenie.
     Oni  stoyali  na kolenyah vozle krovati, kogda v spal'nyu voshli Mariya i ee
dyadi.
     Katrin  vstala. Vzglyanuv na lico syna, ona ponyala, chto vmeshatel'stvo de
Gizov okazhetsya zapozdalym.
     - Gospodin Pare, vy mozhete spasti korolya? - sprosil gercog.
     Pare posmotrel na yunogo Franciska.
     - Nichto,  moj gercog, uzhe ne spaset korolya; emu ostalos' zhit' neskol'ko
minut.
     Mariya   ruhnula  na  koleni,  stala  obrashchat'sya  k  muzhu,  prosit'  ego
ulybnut'sya  ej,  vyzhit'  radi nee. Francisk povernul golovu v ee storonu, no
on, pohozhe, ne videl Mariyu.
     Kardinal   sklonilsya   nad  korolem,  i  Francisk  na  mgnovenie  uznal
cheloveka,  omrachivshego  i  isportivshego  poslednie  gody ego zhizni. V glazah
korolya  mel'knul  strah, kotoryj vsegda vnushal emu kardinal; vozmozhno, vidya,
chto  Francisk stoit na poroge smerti, Lorren ispytal ukor sovesti; veroyatno,
on  ponyal,  chto  pered glazami umirayushchego voznikayut uzhasnye sceny ambuazskoj
rezni,  svidetelem  kotoroj  stal  Francisk;  eti  zverstva  sovershalis'  po
prikazu kardinala.
     On toroplivo zasheptal, obrashchayas' k korolyu:
     - Vashe  Velichestvo, pozhalujsta, pomolites'. Govorite: "Otche nash, prosti
mne  moi  pregreshen'ya i ne vini menya v tom, chto sovershalos' ot moego imeni i
moej vlast'yu".
     Guby  Franciska  zashevelilis';  on  popytalsya  sledovat'  svoej  vechnoj
privychke  podchinyat'sya;  no,  vozmozhno, slova kardinala smutili korolya tak zhe
sil'no,  kak  i  vseh ostal'nyh - vpervye kardinal Lorren prodemonstriroval,
chto u nego est' sovest'.
     Golova   Franciska  upala  na  podushku;  lish'  voj  vetra  i  gorestnye
vshlipyvaniya Marii narushali vocarivshuyusya v komnate tishinu.


     Neschastnyj  Konde  razmyshlyal  v  ambuazskoj  temnice  o  svoej skorbnoj
uchasti.  Merzkij  tyuremnyj  zapah  vyzyval  u  nego  toshnotu. On s nezhnost'yu
vspominal  zhenu,  dvuh  synovej  i  prelestnuyu  malen'kuyu doch'. Vozmozhno, on
nikogda  bol'she  ne  uvidit  ih. Kakuyu glupost' on sovershil, ne poslushavshis'
soveta  |leonory  i  ZHanny;  otpravivshis'  v  Orlean,  on  ugodil v lovushku,
podstroennuyu dlya nego i brata!
     CHto  oznachala  strannaya  druzhba  korolevy-materi?  Ona vlyublena v nego?
Konde  pozhal  plechami.  Mnogie  zhenshchiny  vlyublyalis'  v  nego.  On ulybnulsya,
predavshis'  vospominaniyam. Inogda Konde zhalel o tom, chto sud'ba darovala emu
v  zheny  svyatuyu.  On znal, chto Antuan ispytyval takoe zhe chuvstvo. Kak veselo
provodil  on  vremya  do  zhenit'by!  Vsegda bylo kakoe-to legkoe priklyuchenie,
roman;  raznye  zhenshchiny  ocharovyvali ego novymi ottenkami strasti. I vse zhe,
mogli  li  brat'ya,  stol'  pohozhie  drug  na druga vneshnost'yu i harakterami,
izmenyat' dvum takim zhenshchinam, kak ZHanna i |leonora!
     On   vzdohnul.   Sejchas  ne  vremya  dlya  podobnyh  myslej.  CHto  dvizhet
korolevoj-mater'yu?  Mogla  li ona dejstvitel'no videt' v nem svoego budushchego
lyubovnika?  Da  prostit  ego  Gospod'!  |ta  zhenshchina! Inogda ot odnih tol'ko
myslej  o  nej  po  spine  etogo  smelogo muzhchiny bezhali murashki. Ego vsegda
porazhalo  to,  kak ona zahodit v kameru; eshche odno mgnovenie tomu nazad ee ne
bylo  zdes',  i  vot  ona  uzhe bezmolvno stoit v teni. Emu kazalos', chto ona
slushaet  za  dver'yu  ego  razgovor  s  tyuremshchikami  i zatem proskal'zyvaet v
dver', tochno zmeya, s kotoroj ee sravnivali.
     Da,  on  derzhalsya  galantno,  lyubezno. Mog li on byt' s nej drugim? Ona
mogla spasti ego, esli eto voobshche vozmozhno. No radi chego? S kakoj cel'yu?
     On  stryahnul pautinu so svoego elegantnogo kostyuma. |ta temnica vnushala
emu  uzhas.  Kamera  propahla  potom  uznikov.  Poroj  on oshchushchal zapah krovi,
poskol'ku  pomeshchenie  dlya pytok nahodilos' poblizosti. Ego zhdala smert'; ego
dni  byli sochteny. V poslednee vremya vizity korolevy-materi prekratilis'. Ne
pereshla  li ona snova na storonu ego vragov, de Gizov? Sejchas oni byli bolee
poleznymi soyuznikami, chem Burbony.
     Ego  mysli  snova  vernulis'  k  |leonore. Odin iz tyuremshchikov, kotorogo
princu  udalos'  raspolozhit' k sebe, skazal Konde, chto ego zhena nahodilas' v
Orleane,  kogda  on  sam  byl  tam;  ona  nadeyalas'  uvidet'sya s nim. Milaya,
dorogaya zhena, luchshaya iz materej. On znal, chto nedostoin ee.
     Segodnya  on  grustil,  potomu  chto emu bylo skuchno. On nuzhdalsya v novyh
ostryh  oshchushcheniyah,  no  byl  vynuzhden  lish'  zhdat' smerti. Smerti! Prezhde on
nikogda  ne  zadumyvalsya  o  nej  ser'ezno, hotya sotni raz stalkivalsya s nej
vplotnuyu.  Neuzheli  eto konec princa Konde? Final tragikomedii, kotoroj byla
ego  zhizn', itog hitroumnyh intrig, imevshih cel'yu zahvat francuzskogo trona?
On  byl  chestolyubiv  i,  rodivshis'  vozle prestola, vsegda smotrel na nego s
vozhdeleniem.
     CHto  proishodilo  vverhu,  nad  mrachnymi  podvalami?  On  posmotrel  na
mrachnyj  potolok  kamery,  potom perevel vzglyad na stenu, po kotoroj stekala
voda.  S  nastupleniem temnoty poyavlyalis' krysy, oni s zhadnost'yu smotreli na
plennika;  odnako  nedaleko  ot etogo unylogo mesta iskrilis' na solnce vody
Luary.
     Odin  iz  tyuremshchikov,  prinesshij  edu,  prosheptal  tiho,  chtoby  vtoroj
nadziratel' ne uslyshal ego:
     - Gospodin Konde, korol' Francisk umer. Vy spaseny!
     Princ   provodil  ego  vzglyadom;  perepolnennyj  emociyami,  on  ne  mog
govorit'.  On  predstavil  sebe reku, pochki na derev'yah, chto rosli vozle ego
tyur'my,  uvidel  slezy  na  glazah zheny, ulybki detej. Korol' Francisk umer;
imenno  on  prigovoril Konde k smertnoj kazni. Princ prodolzhal dumat' o vsem
tom, chto on uzhe ne nadeyalsya kogda-libo uvidet'.


     So  svoej  obychnoj neosmotritel'nost'yu Antuan otkrytym tekstom opisyval
zhene proishodyashchee pri dvore.
     "Moya  dorogaya,  kak  peremenilas'  nasha uchast'! Kak obradovalas' by ty,
uznav  o  tom  polozhenii, kotoroe ya zanimayu sejchas! Koroleva-mat' sovetuetsya
so  mnoj  obo  vsem.  Pochemu  ty schitala, chto ona ploho otnositsya k nam? Ona
sobiraetsya  nastoyat'  na  tom,  chtoby izobrazheniya Svyatoj Devy byli ubrany iz
cerkvej.  Moya  dorogaya zhena, ty mozhesh' predstavit' sebe smyatenie, ohvativshee
koe-kogo.  Ispanskij  posol,  gospodin  de  SHantonne, v yarosti. On soobshchil o
proishodyashchem  svoemu gosudaryu. Mozhno dogadat'sya, kakoj effekt eto proizvelo!
Koroleva-mat'  skoro  ob®yavit  svoyu  polnuyu  veroterpimost'  po  otnosheniyu k
reformizmu.  Podumaj o tom, chto eto znachit, lyubov' moya, i etogo dobilis' my.
YA  znayu,  ty  schitaesh',  chto mne sledovalo trebovat' sovmestnogo regentstva;
no,  moya  dorogaya,  ya  -  namestnik,  eto  vysokaya  dolzhnost'. YA predpochitayu
sotrudnichat'  s korolevoj-mater'yu v kachestve ee druga; nesomnenno, prinyav vo
vnimanie  to,  chto  ona  sdelala dlya nashej very, ty ne smozhesh' otricat', chto
ona - nash soyuznik.
     YA  dolzhen  skazat'  tebe,  chto  moj  dorogoj  brat  Lui obrel svobodu i
blagopoluchie.  Mog  li  brat namestnika ostavat'sya uznikom? Net! Im prishlos'
osvobodit'  ego.  Kak  ty mozhesh' dogadat'sya, on proyavil blagorodstvo. Smert'
korolya  pozvolila  Katrin osvobodit' ego, poskol'ku on nahodilsya v tyur'me po
vole  Franciska.  Gordyj Lui snachala otkazyvalsya prinyat' osvobozhdenie do teh
por,  poka ego chest' ne budet vosstanovlena. Kak eto pohozhe na brata! Odnako
ego  pereveli  v luchshee pomeshchenie, chem to, kotoroe on zanimal v Ambuaze, i v
konce  koncov  koroleva-mat'  dobilas'  snyatiya  s  nego obvineniya. Ona ochen'
raspolozhena  k Lui, kak i on - k nej. Moya dorogaya zhena, nakonec my, Burbony,
obretaem  uvazhenie, kotorogo zasluzhivaem. Ty by proslezilas', uvidev vstrechu
Lui  s  sem'ej.  Dva  mal'chika  i  malyshka  brosilis' k nemu; Lui i |leonora
rasplakalis',  kak i vse okruzhavshie ih lyudi. Sejchas vsya sem'ya schastliva, dom
Burbonov obrel pokoj.
     YA  obradovalsya,  uznav o tom, chto ty reshila posadit' tutovye derev'ya na
sklone holma, gde my chasto igrali. Kak horosho ya pomnyu nashi zabavy!
     YA  nadeyus',  chto  moj malen'kij druzhok - syn i dorogaya dochurka zdorovy.
Peredavaj im privet ot menya.
     Zakonchu  moe poslanie zavereniem v tom, chto ni odna pridvornaya ili inaya
dama ne imeet nado mnoj ni malejshej vlasti.
     Tvoj lyubyashchij i vernyj muzh Antuan".
     Kogda  ZHanna  prochitala  eto  pis'mo,  ona  ispytala rasteryannost'. CHto
proizoshlo  pri dvore? Ona slishkom horosho znala Antuana, chtoby poverit' v to,
chto   on   dobilsya   ser'eznyh   uspehov.   Kakim   obrazom  ispol'zuet  ego
koroleva-mat'? Kak dolgo prodlitsya ee raspolozhenie k novoj vere?
     Ne  slishkom  li  sil'no on podcherkivaet svoyu supruzheskuyu vernost'? Byla
li v etom neobhodimost', esli ih otnosheniya takovy, kakimi ona ih schitala?


     Malen'kij  Karl,  novyj korol', ne znal, gordit'sya emu svoim polozheniem
ili  boyat'sya  ego.  On  s  izumleniem  zamechal, chto vse ulybalis' emu, nizko
klanyalis',  derzhalis' s isklyuchitel'nym pochteniem - eto kazalos' strannym, on
byl vsego lish' devyatiletnim mal'chikom.
     Emu  prihodilos'  uchastvovat'  v  torzhestvennyh  sobraniyah, podpisyvat'
ukazy  i  manifesty.  Trudno  ne  smushchat'sya,  stav  v takom vozraste korolem
Francii.
     No  emu nechego boyat'sya - tak skazala mama; on dolzhen lish' slushat'sya ee.
|to  ne  sostavlyalo  truda,  poskol'ku  on  delal  eto  vsyu zhizn'. No, krome
materi,  vozle  nego  nahodilis'  i  drugie  lyudi.  Dyadya  Antuan stal vazhnoj
figuroj;  mat' ob®yasnila, chto, buduchi namestnikom Francii, on yavlyalsya vmeste
s  nej  ee  pravitelem.  Kogda  Karl podrastet, eta ogromnaya otvetstvennost'
budet perelozhena na nego.
     Eshche  sushchestvovali  mogushchestvennye de Gizy. Oni byli serdity, potomu chto
Francisk  umer  i  korolem  stal  on, Karl. V poslednee vremya oni, kazalos',
pritihli, no Karl boyalsya ih vsevidyashchih glaz, vnimatel'no sledivshih za nim.
     Ego  vospitatelyami  byli  gospodin Birago i graf de Retc. Oni otkryvali
pered  nim  neznakomyj emu mir; on s interesom uznaval mnogo novogo o zhizni.
Oni  hoteli,  chtoby  on  bol'she  pohodil  na svoego brata Genriha. Karl tozhe
zhelal  etogo,  potomu chto togda mat' lyubila by ego sil'nee. No izmenit' svoyu
naturu  trudno.  On staralsya izo vseh sil; no vospitateli veli sebya stranno.
Oni  pokazyvali  Karlu kartinki, smushchavshie ego, govorili, chto ves'ma priyatno
hlestat'  drug druga po goloj kozhe. |to kazalos' Karlu sovsem udivitel'nym -
tak  lyudi postupali, kogda serdilis' i hoteli nakazat' kogo-to. No ital'yancy
zayavlyali:  "Vam  predstoit  mnogoe  ponyat', Vashe Velichestvo. |to sovsem inaya
porka."
     Esli  takoe  povedenie  schitaetsya normal'nym, znachit, etot mir bezumen.
Karl  ne  ponimal ih; inogda, slushaya ital'yancev, on vpadal v isteriku; s nim
sluchalis'  pripadki,  vo  vremya  kotoryh  on krichal bog znaet chto; zatem ego
uspokaivali s pomoshch'yu special'nogo napitka, prigotovlennogo mater'yu.
     On  ne  znal,  pochemu  pripadki proishodyat vse chashche i chashche - to li delo
bylo  v  tom,  chto on stanovitsya starshe, to li ih provocirovali vospitateli,
to li bremya korolevskih obyazannostej vse sil'nee ugnetalo ego.
     No  obladanie  prestolom  davalo emu odno preimushchestvo: on mog zhenit'sya
na  Marii.  Dorogaya  Mariya!  Sejchas  ona byla neschastna. Ona provodila sorok
dnej   v   uedinenii,   kotoroe   tradiciya  predpisyvala  koroleve  Francii,
poteryavshej  muzha.  Ona  ne  pokidala  svoih pokoev v Fontenblo, gde vse bylo
zatyanuto  chernoj  tkan'yu;  sama  Mariya  nosila chernye odezhdy, no i v nih ona
vyglyadela  velikolepno. Ee prekrasnye svetlye volosy i belaya kozha ottenyalis'
chernoj materiej eshche luchshe, chem rasshitym brilliantami svadebnym plat'em.
     Marii  ispolnilos' devyatnadcat'; emu, Karlu, bylo tol'ko devyat'. No mir
znal suprugov s eshche bol'shej raznicej v vozraste.
     Ran'she  on  nablyudal  za  svoim  starshim bratom. Francisk ne hotel byt'
korolem, odnako, imeya takuyu zhenu, kak Mariya, on chasto byval schastliv.
     YA tozhe byl by schastliv, dumal Karl, esli by zhenilsya na Marii.
     On zagovoril ob etom s mater'yu.
     - Teper',  kogda  moj  brat  Francisk mertv - da upokoitsya ego dusha - i
Mariya stala vdovoj, ej nuzhen novyj muzh, a mne nuzhna zhena.
     Vyrazhenie lica Katrin ne izmenilos'.
     - |to verno, moj syn, - skazala ona.
     On  vnezapno  pochuvstvoval  sebya schastlivym; ona ne nazvala ego pomysly
"nechestivymi",  kak  prezhde,  potomu  chto  Mariya  byla uzhe ne zhenoj brata, a
vdovoj.
     - Prodolzhaj, - dobavila Katrin.
     On  boyalsya  posmotret' na nee; oshchushchenie vozmozhnosti schast'ya perepolnilo
ego s takoj siloj, chto emu ne udavalos' najti nuzhnyh slov.
     - YA  podumal,  mama,  o  tom,  chto, vozmozhno, moj dolg - uteshit' Mariyu,
poteryavshuyu Franciska, - radostno proiznes Karl.
     On ne zamechal yarosti, skryvavshejsya za spokojnoj ulybkoj Katrin.
     Znachit,  posle  vsego,  chto  sdelali  dlya  nego i s nim vospitateli, on
po-prezhnemu  mechtaet  o Marii; esli on pozvolit dyadyam Marii uznat' ob etom -
veroyatno,  eto  uzhe proizoshlo, - oni sdelayut vse, chtoby vydat' plemyannicu za
korolya.  Togda  polozhenie  korolevy-materi stanet nevynosimym - takim, kakim
ono  bylo poslednie dva goda - blizkim k polnomu bessiliyu. Gercog i kardinal
budut  pravit'  stranoj cherez Mariyu i Karla, kak prezhde oni pravili eyu cherez
Mariyu i Franciska.
     YA skoree umertvlyu tebya, chem dopushchu eto, podumala Katrin.
     - Ne  dumayu,  moj  syn,  chto Mariya sposobna bystro zabyt' o svoem gore.
Neprilichno zavodit' s nej razgovor o brake, kogda ona oplakivaet muzha.
     Mal'chik legko soglasilsya s mater'yu.
     - Da,  ya  ponimayu.  Ona  dolzhna  oplakivat'  ego sorok dnej i nochej. No
traur zakonchitsya, i togda...
     Katrin  laskovo  polozhila  ruku na plecho syna i ulybnulas', glyadya emu v
glaza:
     - Moj  syn,  moj  malen'kij  korol',  ty znaesh', chto ya mechtayu tol'ko ob
odnom - chtoby ty byl schastliv.
     On, kak v detstve, utknulsya licom v ee koleni.
     - O, mama, znachit, ty razreshish' mne eto?
     - My  sdelaem  vse  vozmozhnoe.  Ne  somnevajsya  v  etom, moj syn. No ne
zabyvaj  o  svoem  polozhenii, o korolevskom dostoinstve. Ty dolzhen proyavlyat'
predel'nuyu  ostorozhnost'  pri  kazhdom shage. Postupat' tak, kak hotel by tvoj
otec.
     Pri  upominanii  ob  otce,  smert'  kotorogo  byla dlya Karla velichajshej
tragediej, glaza mal'chika napolnilis' slezami.
     - Papa,  -  prodolzhala Katrin, - ogorchilsya by, uznav, chto ty dumaesh' ob
udovol'stviyah tak skoro posle konchiny brata.
     - Net, mama. YA ne...
     - Da,  moj  dorogoj,  ty  dumaesh'  o  nih. Razve net? Ty znaesh', chto ne
dolzhen lgat' mame.
     - No ya lyubil Franciska. My byli... luchshimi druz'yami.
     Ona podnyala palec.
     - Odnako  ty  hochesh'  poluchit'  v zheny ego vdovu, ne dav telu Franciska
ostyt'!  Moj  syn,  byt'  vzroslym,  lyubit'  zhenshchin, nosit' koronu - vse eto
sopryazheno  s  opasnost'yu.  Ne  dumaj, chto tron - nadezhnaya zashchita. S korolyami
sluchayutsya uzhasnye veshchi. Kogda-nibud' ya rasskazhu tebe o nih.
     Ego  ruki  nachali podergivat'sya, on stal hvatat' pal'cami svoj kostyum -
Katrin byli znakomy eti simptomy isterii.
     - No  ya  ne  budu  delat'  nichego  durnogo.  Ne  budu  podvergat'  sebya
opasnosti.
     - Tvoya  mama  pozabotitsya  o tebe, Karl, ty ponimaesh', kak tebe povezlo
imet' mat', kotoraya prevyshe vsego stavit blagopoluchie svoih detej?
     - YA ponimayu eto.
     - Togda  pomni,  chto ty eshche rebenok; razumnye deti slushayutsya roditelej.
YA  postoyanno  myslenno sovetuyus' s papoj. YA chuvstvuyu, chto on gde-to ryadom...
on  podskazyvaet  mne.  Ty  hochesh'  delat'  to,  chto  ya  i tvoj papa schitaem
pravil'nym?
     - Da, mama.
     - Znachit,  ty  -  horoshij  mal'chik i mudryj korol'. Ty dolzhen proyavlyat'
blagorazumie,  inache  tebya  postignet  uzhasnaya  uchast'.  Mnogie  koroli byli
ubity.
     - Net,  mama,  net!  Ne  govori  mne  ob etom. Ne govori mne o strashnyh
veshchah, inache mne prisnitsya noch'yu koshmar, i togda...
     Ona obnyala Karla.
     - My  ne  budem  govorit'  o  nih,  no  ty  ved'  znaesh',  moj syn, moj
malen'kij  korol', chto ty dolzhen byt' ochen' mudrym? Ty vinoven v tom, chto ty
predal  svoego  umershego  brata  -  da, boyus', na tebe lezhit nekotoraya vina.
CHto,  esli  Francisk  zabudet o snishoditel'nosti i spustitsya s nebes, chtoby
nakazat' tebya?
     - On  ne  pridet,  chtoby nakazat' menya. YA lyublyu Franciska. Vsegda lyubil
ego.
     - No ty lyubish' ego zhenu...
     - Net... net... tol'ko kak sestru.
     - I ty hochesh' zhenit'sya na sestre?
     - Tol'ko kogda Mariya opravitsya ot svoego gorya, a ya - ot svoego.
     - Poslushaj  menya,  Karl.  Vedi sebya ostorozhno. Ne govori nikomu o tvoih
namereniyah  otnositel'no  nevestki.  Vryad li kto-nibud' pojmet tebya tak, kak
ya.
     - Horosho, mama.
     - Koe-kto  mozhet  rasserdit'sya.  A  teper'  zapomni: esli eto dojdet do
ushej Marii... ili ee rodstvennikov de Gizov, chto oni podumayut?
     Ej pokazalos', chto Karl lukavo ulybnulsya.
     - O,  ya  ne dumayu, chto gospodin gercog i gospodin kardinal rasserdyatsya.
Esli Mariya vyjdet za menya, ona stanet korolevoj Francii.
     - Bud'  ostorozhen,  -  tverdo  skazala Katrin. - Esli francuzy uznayut o
tvoih  durnyh  namereniyah  otnositel'no  nevestki, esli lyudi uslyshat o tvoih
nechestivyh  pomyslah,  oni vosstanut protiv tebya. Odnazhdy, kogda ty pokinesh'
dvorec,  k  tebe podojdet chelovek i... ty budesh' schitat' ego drugom, poka ne
uvidish'  blesk  kinzhala. Holodnaya stal' pronzit tvoe serdce, i ty ne smozhesh'
sderzhat' voplya. Bol' budet uzhasnoj, syn moj. YA skazhu tebe...
     - Net,  net.  YA  znayu.  Ty prava, mama, ya dolzhen skryvat' eto. YA nikomu
nichego ne skazhu.
     Katrin podnesla palec k gubam.
     - Poklyanis'  mne,  syn  moj,  chto  ty  budesh' umnym i nichego ne skazhesh'
Marii  i  ee  dyadyam. |to - nash sekret. Nikto bol'she ne dolzhen znat' o nem. I
esli  u  tebya  kogda-nibud' vozniknet zhelanie zagovorit', vspomni o holodnoj
stali...  v  tvoem serdce... vot zdes'. Ty poteryaesh' soznanie ot nesterpimoj
boli,  no  potom  ono  vernetsya  k  tebe,  ty  ochnesh'sya  v agonii... uzhasnoj
agonii...  zalityj  krov'yu...  sobstvennoj  krov'yu... ee zapah udarit tebe v
nos...
     Karl zadrozhal ot straha.
     - YA nikomu ne skazhu. Nikomu.
     On shvatil ee za ruku.
     - No  potom... pozzhe, ty pomozhesh' mne? Ty dolzhna razreshit' mne zhenit'sya
na Marii.
     Ona kosnulas' gubami ego lba.
     - YA sdelayu vse, chto budet v moih silah, radi tvoego blaga.
     On  opustilsya  na  koleni  i  poceloval  ee  ruku; ona zametila, chto on
drozhit  vsem  telom,  oshchutila  ego  slezy  na  svoej  ruke. Ulybnuvshis', ona
podumala:  ya  skoree  umertvlyu  tebya,  chem pozvolyu etoj shpionke vernut'sya na
tron.


     ZHanna  vstrevozhilas'.  Vesti  s  francuzskogo  dvora  kazalis'  slishkom
horoshimi dlya pravdy.
     Mogli  li  de  Gizy oslabet' nastol'ko, chto im prishlos' pokorit'sya vole
Burbonov?  CHto  proizoshlo  s  korolevoj-mater'yu?  Pochemu  ona vnezapno stala
luchshim  drugom  Antuana  i  Lui  Burbonov? Pochemu Kolin'i i vozhdej gugenotov
prinimali pri dvore? Pohozhe, gotovilos' nechto nevedomoe i zloveshchee.
     No  ona  nahodilas' vdali ot francuzskogo dvora. ZHanna chuvstvovala, chto
eto  luchshe  dlya  nee  i  detej  - a vozmozhno, v pervuyu ochered' dlya muzha. Ona
dolzhna  ostavat'sya  v  ee  bezopasnoj  provincii,  vo  glave  armii, gotovoj
vystupit' v sluchae neobhodimosti.
     Ona  dolgo  besedovala so svoimi religioznymi sovetnikami i reshila, chto
prishlo vremya ob®yavit' o ee polnom obrashchenii v reformistskuyu veru.
     Nichto  ne  moglo ostanovit' ZHannu; novyj korol' zanyal francuzskij tron;
nastupil samyj podhodyashchij moment.
     Ona  byla  ubezhdena v istinnosti reformistskoj very i hotela, chtoby vsya
Franciya  -  i Ispaniya - znali o tom, chto ZHanna Navarrskaya budet podderzhivat'
ee vsemi svoimi silami.
     Vozmozhno,  eto  posluzhit  testom na iskrennost' dlya francuzskogo dvora,
zayavlyavshego  o  svoej  veroterpimosti.  Ona  chuvstvovala,  chto  ee publichnoe
priznanie  pomozhet  ustanovit',  dejstvitel'no  li katoliki de Gizy utratili
svoe mogushchestvo.
     Pered  ot®ezdom  v  Nerak,  gde  ona  sobiralas' ostavat'sya pod zashchitoj
armii  v  ozhidanii novostej ot muzha, ZHanna nanesla oficial'nyj vizit v sobor
Pau, gde prisutstvovala na ceremonii reformistskogo Svyatogo Prichastiya.
     ZHanna  Navarrskaya  uzhe  obrela  priznanie  v kachestve odnogo iz liderov
gugenotov,  ona  stoyala  ryadom  s  brat'yami Kolin'i, muzhem Antuanom, korolem
Navarry, i ego bratom Lui de Burbonom, princem Konde.
     |to  obradovalo  vseh  gugenotov  Francii.  Teper'  oni  schitali  ZHannu
nepokolebimym   zashchitnikom  reformizma,  odnako  nastorozhenno  otnosilis'  k
Antuanu.  Partiya gugenotov ne ispytyvala nedostatka v takih sil'nyh liderah,
kak  ZHanna,  Konde  i  Kolin'i;  gugenotam  kazalos',  chto  na  politicheskom
nebosvode  zabrezzhili  luchi  novoj  svobody.  Oni utratili skromnost', stali
samouverennymi.  Hodili  sluhi  o  raspravah  nad katolikami. Pohozhe, koleso
istorii medlenno povorachivalos'.
     O   koroleve-materi  takzhe  govorili  mnogoe.  Lyudi  sheptali,  chto  ona
postepenno  obrashchaetsya v protestantskuyu veru i hochet vospityvat' v nej svoih
detej.
     No  chto  proizoshlo  s  de  Gizami?  Mogla  li smert' yunogo boleznennogo
korolya  i  zamena  ego  drugim,  eshche  bolee nezrelym i pochti stol' zhe hilym,
povlech' za soboj ugasanie ih mogushchestva?
     ZHanna  stala  poluchat'  v  Nerake pis'ma; ulybka tronula ee guby, kogda
ona  uznala  pocherk ih avtora. ZHanna nikogda ne verila v iskrennost' Katrin.
Ona  videla, kak nevozmutimo ulybalas' eta zhenshchina. Diane de Puat'e, pomnila
krotkoe  vyrazhenie lica, kazalos', govorivshego: "Vytiraj o menya nogi. Unizhaj
menya.  Mne  eto  nravitsya".  Potom  ZHanna vspomnila o pis'me, kotoroe Katrin
poslala  Diane,  kogda  korol' Genrih, muzh Katrin i lyubovnik Diany, lezhal na
smertnom  odre:  "Vernite  vse  ego  podarki.  Nichego  ne utaivajte. YA pomnyu
kazhduyu  veshch'".  Za  etoj  besstrastnoj  maskoj pryatalos' vse kovarstvo mira.
Imenno  potomu,  chto  Katrin  udavalos'  tak  iskusno  skryvat'  ego,  o nem
sledovalo postoyanno pomnit'.
     Kak  zhil  Antuan  pri  dvore?  Kakie  oploshnosti  dopustil? Mog li on -
legkomyslennyj,    nedal'novidnyj,    slabyj    -   protivostoyat'   kovarnoj
koroleve-materi?
     Ee  pis'ma  byli  nezhnymi,  laskovymi.  Katrin  nazyvala ZHannu "dorogoj
sestroj". ZHanna dolzhna priehat' ko dvoru, Katrin ochen' hochet videt' ee.

     Priezzhajte,  moya  dorogaya  sestra,  vmeste s malyshami, kotoryh ya schitayu
moimi  det'mi.  YA  hochu  obsudit' s vami odin plan. On kasaetsya vashej docheri
Katrin,  moej malen'koj tezki. Ne zabyvajte o tom, chto ya - ee krestnaya mat'.
YA  by  hotela  vydat'  ee  zamuzh  za  moego  malen'kogo Genriha. Takoj brak,
dorogaya  sestra,  sdelaet nash soyuz nerastorzhimym. Vam ne najti bolee lyubyashchej
i iskrennej svoyachenicy, chem ya.

     I  eto  pisala  hitrejshaya  zhenshchina  mira!  CHto  eto  znachit?  CHto mozhet
znachit'?
     V Nerake vocarilas' velichajshaya rasteryannost'.


     U  yunogo  korolya Karla poyavilsya novyj drug. |tot chelovek chasto prihodil
vo dvorec posle smerti Franciska; teper' on poluchil zdes' lichnye pokoi.
     YA by hotel byt' takim, kak on, dumal Karl.
     Nahodit'sya   vozle   Gaspara   de   Kolin'i,   admirala  Francii,  bylo
udovol'stviem;  v  obshchestve  etogo  cheloveka  Karl  ne  ispytyval  robosti i
smushcheniya.  |to  dazhe kazalos' strannym, potomu chto admiral byl gorazdo bolee
vydayushchejsya lichnost'yu, chem lyuboj vospitatel' korolya.
     Oni  gulyali  vdvoem po parku vozle dvorca, ezdili vmeste verhom. Korol'
i admiral - samye blizkie druz'ya, govorili lyudi.
     Karl  podelilsya  s  admiralom  svoim velichajshim strahom - strahom pered
uzhasnymi pytkami i smert'yu.
     - Ne  stoit boyat'sya smerti, Vashe Velichestvo, - skazal admiral, - potomu
chto  posle  nee  nachinaetsya  vechnaya  zhizn',  polnaya  radosti - konechno, esli
chelovek byl dobrym i chestnym na etom svete.
     - No, admiral, esli chelovek greshil...
     Admiral ulybnulsya.
     - U  devyatiletnego  mal'chika  ne  mogut  byt'  ser'eznye  grehi. Dumayu,
poluchit' proshchenie ne sostavit truda.
     - YA prosil svyatyh zastupit'sya za menya pered Gospodom.
     - Sredi nas est' lyudi, obrashchayushchiesya neposredstvenno k Bogu.
     Novaya  vera!  Slushat'  o nej bylo volnitel'nym; eto ne yavlyalos' grehom,
potomu chto, po sluham, mat' podderzhivala ee.
     Kak  priyatno  bylo  vnimat'  admiralu! On rasskazyval ne tol'ko o novoj
vere,  no i o srazheniyah, v kotoryh uchastvoval, o tom, kak vo Flandrii, v dni
plela,  emu  otkrylos'  to,  chto on nazyval "Svetom". Posle takih besed dusha
Karla  likovala,  on  ispytyval  priliv  novyh  sil. Kogda admiral govoril o
vojnah  i krovoprolitiyah, znakomyh emu luchshe, chem komu-libo, oni predstavali
pered  Karlom  sovsem v inom svete, nezheli kogda korol' slyshal o takih veshchah
ot vospitatelej i materi.
     Srazhat'sya  za  delo,  v  kotoroe  ty verish', - dostojnoe zanyatie. CHest'
vazhnee  sobstvennoj  zhizni;  esli  tebe  pridetsya  umeret'  v mukah, boyat'sya
nechego,  potomu  chto  borec za istinu okazhetsya na nebesah, gde caryat dobro i
mir. Tak govoril admiral.
     Karlu  hotelos'  podelit'sya  s etim chelovekom svoimi nadezhdami, a takzhe
strahami,  no  on  pomnil preduprezhdenie materi o tom, chto on ne dolzhen ni s
kem govorit' o lyubimoj im Marii.
     Ispanskij  posol,  nablyudaya  za druzhboj korolya i Kolin'i, poslal svoemu
gospodinu  pis'mo,  polnoe  gneva.  De  Gizy  sledili  za  proishodyashchim; oni
vyzhidali i gotovilis' polozhit' konec slozhivshemusya polozheniyu.


     Mariya  Styuart  byla v otchayanii. Pri francuzskom dvore poyavilis' lyudi iz
ee  rodnoj  SHotlandii, chtoby zabrat' s soboj ih korolevu. SHotlandiya byla dlya
Marii  chuzhoj,  neznakomoj  stranoj.  Ona znala o tom, chto yavlyaetsya korolevoj
SHotlandii,  no  ona  prinimala  etot  titul  tak zhe, kak i drugoj - korolevy
Anglii.  Ona  vsegda otnosilas' k nim prosto kak k titulam, ne bolee togo. I
teper' iz SHotlandii pribyli lyudi, zhelavshie uvezti ee tuda.
     Oni,  eti  shotlandcy,  napugali  Mariyu. Oni byli dlya nee inostrancami -
vysokimi,   svetlovolosymi,   mrachnymi.   Francuzskij   dvor   nravilsya   im
znachitel'no  men'she,  chem  ej;  oni  nahodili  ego  shokiruyushchim, neprilichnym.
|legantnye  naryady,  izyskannye manery, ocharovatel'naya galantnost' kavalerov
-  vse eto shotlandcy schitali porochnym, skandal'nym. Oni prezirali melodichnyj
francuzskij yazyk i otkazyvalis' govorit' na nem.
     Pochemu  ee  dyadi  ne  presekayut  plany  etih  lyudej?  K  komu ona mozhet
obratit'sya?  Eshche  sovsem nedavno ej bylo dostatochno zayavit' o kakom-to svoem
zhelanii,  i  mnogie  speshili  udovletvorit' ego; pridvornye schitali za chest'
sluzhit' devushke, kotoruyu vse oni nazyvali ocharovatel'nejshej iz korolev.
     A  teper'  ona  ostalas'  bez  pomoshchi. Ona znala, pochemu eto proizoshlo.
Koroleva-mat' reshila izgnat' ee iz Francii.
     Mariya  plakala,  poka  u  nee  ne  issyakli slezy; ona zaperlas' v svoih
pokoyah,  zayaviv,  chto  bolezn'  ne pozvolyaet ej poyavlyat'sya pri dvore. Kto-to
dolzhen  pomoch'  ej.  Kogda  umer  Francisk, ona ne ponyala, chto eto dlya nee -
ser'eznoe neschast'e, za kotorym posleduet eshche bol'shee.
     Mnogie  predstaviteli  znati  voshishchalis'  ee  krasotoj, pozhirali Mariyu
glazami;  poet  Ronsar posvyashchal ej stihi, napisannye special'no dlya nee. Ona
schitala,  chto  poklonniki  gotovy  umeret'  radi  yunoj korolevy. I teper' ee
razluchali  s  nimi,  vysylali  v  holodnuyu i bednuyu stranu, gde net vesel'ya,
balov,  poetov  -  tol'ko  mrachnye  lyudi,  pohozhie  na etih nezvanyh gostej,
kotorym ne po dushe ee krasota i zhiznelyubie.
     Ona  ne  verila  v  to,  chto podobnoe mozhet sluchit'sya s nej - korolevoj
Francii,  vseobshchej  lyubimicej.  Ona vspomnila svoe pribytie vo Franciyu, otca
Franciska,  korolya Genriha, na kolene kotorogo ona sidela; Mariya lyubila ego.
Ona  dumala  o  vnimanii,  kotoroe  udelyala  ej Diana de Puat'e, fakticheskaya
koroleva  Francii  togo  vremeni. Togda Mariya poluchala udovol'stvie ot igr s
princami  i  princessami,  ot sovmestnyh urokov, ona lyubila demonstrirovat',
naskol'ko  ona  soobrazitel'nej  i obayatel'nej ih. Mnogo let ona schitala etu
zemlyu  svoim  domom,  dumala,  chto  nikogda  ne  pokinet  ee.  Pochemu  s nej
postupayut  tak  zhestoko,  pozvolyayut uvezti iz Francii? Ona lyubila Franciska,
hotya  i  ne  tak bezumno, kak on - ee. Bylo priyatno videt' ego obozhanie; ona
iskrenne  gorevala, kogda on umer. No ona ne dumala, chto ego smert' privedet
k ee izgnaniyu iz zhiznelyubivogo kraya, gde ona chuvstvovala sebya prekrasno.
     Odnako  ostavalsya  luchik  nadezhdy.  Malen'kij  Karl  lyubil ee. Konechno,
nikto  ne smotrit na mal'chika, kotoromu ne ispolnilos' eshche i desyati let, kak
na  muzha;  odnako  pomolvki - i dazhe brakosochetaniya - yunyh korolej i korolev
sluchalis' v proshlom.
     V  ee  pokoi  prihodili mnogochislennye posetiteli, oni pytalis' uteshit'
Mariyu,  no  ona  chuvstvovala,  chto  nikto  iz nih ne lyubit ee po-nastoyashchemu.
Mariyu  poseshchali  deveri,  Genrih  i  |rkyul', no oni byli slishkom egoistichny,
chtoby  iskrenne  perezhivat'  za nee. |rkyul' v silu svoego malogo vozrasta ne
mog   ocenit'   ee   krasotu,  a  Genrih  nikogda  ne  obrashchal  vnimanie  na
privlekatel'nyh  zhenshchin.  Margo demonstrativno poplakala vmeste s nej, no na
samom  dele  ona  ne  sochuvstvovala Marii i obradovalas' by ee ot®ezdu - ona
videla   v  shotlandke  sopernicu.  Margo  znala,  chto  takoe  byt'  ob®ektom
voshishcheniya;  v  vosem'  let  ona  byla nastoyashchej koketkoj. Ona hotela, chtoby
muzhchiny  voshishchalis'  eyu,  a ne Mariej; poetomu, govorya Marii o tom, chto ona
opechalena  izvestiem,  chto  SHotlandiya,  kazhetsya,  ne  samaya priyatnaya strana,
Margo  razglazhivala skladki plat'ya, popravlyala svoi krasivye temnye volosy i
dumala: "Kogda Mariya uedet, ya budu samoj krasivoj princessoj pri dvore".
     CHto kasaetsya Karla, to videt'sya s nim Marii ne razreshali.
     Pochemu  dyadi ne ustroyat ee brak s novym korolem? Oni ne zamechali Mariyu,
i  ona  ponyala,  chto  sovsem  nedavno  oni udelyali vnimanie ne svoej lyubimoj
malen'koj  plemyannice,  a  koroleve Francii, kotoruyu oni ispol'zovali, chtoby
rukovodit' dejstviyami korolya.
     Ona  smertel'no  ispugalas'.  Delo,  bylo  ne  tol'ko  v tom, chto ej ne
hotelos'  pokidat' stranu, kotoruyu ona schitala svoim domom; Mariya znala, chto
boitsya  ne  tol'ko  nostal'gii,  kotoruyu budet ispytyvat' do konca zhizni; ee
zhdalo   riskovannoe   puteshestvie  po  moryu,  ona  opasalas'  svoej  groznoj
rodstvennicy,   sidevshej   na  anglijskom  trone  i  ne  garantirovavshej  ej
bezopasnost'  v puti. Ona boyalas' ryzhevolosoj anglijskoj staroj devy i imela
k  tomu osnovaniya, potomu chto koe-kto utverzhdal, chto Mariya imeet bol'she prav
na anglijskuyu koronu, chem vnebrachnaya doch' Anny Bolejn.
     Poka  Mariya predavalas' etim grustnym myslyam, dver' ee pokoev otkrylas'
stol'  besshumno,  chto devushka ne uslyshala ni zvuka; koroleva-mat', ochevidno,
prostoyala,  nablyudaya  za  nej,  neskol'ko  minut,  prezhde chem Mariya zametila
gost'yu.
     - Madam! - Mariya vskochila s krovati i poklonilas'.
     Katrin  ulybalas';  ee ulybka i poza govorili Marii o tom, chto ona, eshche
nedavno  yavlyavshayasya  korolevoj  Francii,  kotoruyu vse balovali, segodnya byla
dlya korolevy-materi neznachitel'noj figuroj.
     - Moe ditya, ty gubish' svoyu krasotu. Tebe vredno stol'ko plakat'.
     Mariya  opustila  golovu;  ona  ne mogla videt' glaza, smotrevshie na nee
iz-pod ostrokonechnoj shapochki.
     - Ty ne dolzhna tak gorevat' o bednom Franciske, - skazala Katrin.
     - Madam,  ya  ochen'  stradayu.  Snachala ya poteryala muzha, a teper'... nado
mnoj navisla ugroza izgnaniya otsyuda.
     - Bednaya  Mariya!  Bednaya malen'kaya koroleva! No posle takogo neschast'ya,
kak  poterya  muzha,  ot®ezd  iz  Francii  ne  pokazhetsya  tebe  slishkom vazhnym
sobytiem.  YA  dumayu,  chto Gospod' posylaet nam eti ispytaniya odno za drugim,
chtoby  my  ukrepili  s  ih  pomoshch'yu  nashi dushi. Razluka s Franciej pri zhizni
tvoego  muzha,  kotorogo,  ya znayu, ty lyubila, stala by dlya tebya tragediej. No
sejchas,  posle bol'shej tragedii, ona pokazhetsya pustyakom, poskol'ku Francisk,
naverno, byl tebe gorazdo dorozhe vtoroj rodiny. Verno, doch' moya?
     - Da,  ya  lyubila  Franciska.  I  vse  zhe,  madam,  dumayu,  esli  by mne
pozvolili ostat'sya vo Francii, ya smogla by so vremenem najti zdes' schast'e.
     - O,  -  proiznesla  Katrin, - togda ochen' zhal', chto ty dolzhna pokinut'
nas!
     Mariya opustilas' na koleni i vzyala Katrin za ruku.
     - Madam, vy mozhete sdelat' tak, chtoby ya ostalas'.
     Sejchas,  kogda  Mariya ne videla ee lica, Katrin pozvolila sebe izmenit'
ego  vyrazhenie.  Pered  nej  nahodilas' devushka, nazyvavshaya Katrin de Medichi
"docher'yu     torgovcev",     smevshaya     derzhat'sya    s    korolevoj-mater'yu
prenebrezhitel'no,  potomu  chto  ona  videla, chto tak postupayut drugie. Mariya
brala  primer  s  madam  de  Puat'e. CHto zh, Katrin ne udalos' otomstit' etoj
zhenshchine,  no  ona  mogla  pokvitat'sya  s  Mariej.  Katrin ne delala iz mesti
samocel'.  Esli  by  bylo  politicheski  vygodno  ostavit'  Mariyu vo Francii,
koroleva-mat'  zabyla by starye obidy i unizheniya. No sejchas ona mogla svesti
starye   schety  i  odnovremenno  sposobstvovat'  uspehu  novyh  planov.  Ona
dostavit sebe udovol'stvie malen'kim spektaklem.
     - YA  mogu  sdelat'  tak,  chtoby  ty  ostalas'?  -  skazala Katrin. - Ty
pereocenivaesh' moyu vlast'.
     - Net, madam. Vy - regent Francii. Vsya vlast' prinadlezhit vam.
     - Moya  dorogaya,  ya  delyu  ee s korolem Navarry; eshche est' Sovet; korol',
hot' on i mal'chik, takzhe imeet pravo golosa.
     - Togda mne stoit pogovorit' s korolem. On pojmet. Pomozhet mne.
     - Korol'  nezdorov.  YA  ne  mogu  pozvolit', chtoby ego bespokoili. Tebe
izvestno, chto fizicheskoe sostoyanie Karla ostavlyaet zhelat' luchshego.
     - O,  madam,  neuzheli  u  vas  sovsem  net  zhalosti? Vy vyshlete menya iz
Francii... moej rodnoj strany?
     - Net,  moe ditya. |to tvoya priemnaya rodina, kak i moya. YA ne somnevayus',
chto,  kogda v vozraste shesti let ty uznala, chto tebe predstoit pokinut' tvoj
dom  i  otplyt'  vo  Franciyu,  gde tvoim vospitaniem zajmutsya chuzhie lyudi, ty
prolila  nemalo  slez. Teper' tebya zhdet novoe podobnoe potryasenie. CHerez god
ty  budesh'  smeyat'sya  nad  tvoimi  segodnyashnimi  slezami. Ty polyubish' tumany
svoej surovoj rodiny, kak nekogda - nashi snega i solnce.
     - Madam, ya nikogda ne polyublyu druguyu stranu.
     - Ty - koroleva SHotlandii!
     - I Francii, madam.
     - A  takzhe  Anglii,  -  s  nedobroj  usmeshkoj  napomnila Katrin. - Tvoya
kuzina ne ochen'-to rada tomu, chto ty nosish' etot titul!
     - Vy  znaete,  chto  takova  byla  volya  vashego  muzha,  korolya,  i moego
supruga. YA ne hotela etogo.
     - Odnako  ty,  pohozhe,  gordish'sya  im, ochen' gordish'sya. Bednyazhka Mariya!
Genrih  i  Francisk  ne  mogut  izvinit'sya  za  svoyu oshibku pered anglijskoj
furiej. No ya uverena, chto ona prostit i polyubit tebya.
     - Ona   budet   nenavidet'  menya.  Ona  vsegda  nenavidela  menya.  Dazhe
otkazalas' garantirovat' mne bezopasnyj proezd v SHotlandiyu.
     - Nesomnenno,   tvoi   ocharovatel'nye   manery  pomogut  tebe  naladit'
otnosheniya  s  nej  stol'  zhe  uspeshno,  kak  i  so  mnoj. Ty znaesh', kak oni
pokorili  menya.  YA  uverena, |lizabet Anglijskaya polyubit tebya ne men'she, chem
ya.
     Katrin  hotelos'  rassmeyat'sya.  Ej  byli izvestny chuvstva, ispytyvaemye
ryzhevolosoj  korolevoj  k  etoj  devochke, ch'e sushchestvovanie grozilo |lizabet
poterej  anglijskogo  trona.  Kak  otreagirovala  by |lizabet, esli by Mariya
stala  shpionit'  za  nej?  |to  ne  soshlo  by  Marii s ruk tak legko. Ona by
lishilas' golovy.
     - Ne  veshaj  nosa,  -  obodrila ee Katrin. - Ty polyubish' svoe malen'koe
korolevstvo. Budesh' vspominat' nas, kak i my - tebya.
     - Madam,  yunyj  korol'  Karl  lyubit menya. Esli ya uedu, ego serdce budet
razbito.
     - Erunda. On eshche rebenok.
     - On  ves'ma  vzroslyj dlya svoego vozrasta. On chasto govoril, chto, esli
by  ego bratu Francisku ne poschastlivilos' zhenit'sya na mne, on sam sdelal by
mne predlozhenie.
     - Da, on razvit ne po godam. V takom vozraste dumat' o zhenit'be!
     - On lyubit menya.
     - Nesomnenno,  mnogie budut lyubit' tebya... v SHotlandii. Ne mozhet byt' i
rechi  o  tvoem  soyuze  s  Karlom.  Ty  -  vdova  ego  brata.  |to bylo by...
neetichnym.  Ty  pomnish', chto sluchilos', kogda korol' Anglii zhenilsya na vdove
svoego  brata?  Poprosi korolevu |lizabet napomnit' tebe. Ona-to uzh tochno ne
zabyla.
     - Neuzheli  vy  ne  pozhaleete  menya?  -  skazala  Mariya.  - Proshu vas...
umolyayu... ne progonyajte menya.
     Katrin  prinyalas'  shagat' po komnate. Ona pozvolila sebe brosit' vzglyad
na  proshloe.  Ona  uvidela  malen'kuyu  devochku  na  uroke  latyni; vspomnila
prezritel'nyj  shepot, sorvavshijsya s nadmennyh gub Marii: "Doch' torgovcev". V
ee  pamyati  voznikla devochka, bystro soobrazivshaya, chto ej sleduet dobivat'sya
raspolozheniya  Diany  de  Puat'e  i  bez  pochteniya  otnosit'sya  k nominal'noj
koroleve  Francii.  Katrin  vspomnila,  kak ona zlilas', kogda ee muzh Genrih
vstupil  v svyaz' s guvernantkoj Marii Styuart. Esli by malen'kaya shotlandka ne
priehala vo Franciyu, ej, Katrin, ne prishlos' by terpet' eto.
     No  Bog  s  nej,  s mest'yu! Kakoj v nej prok? Ona prinosit naslazhdenie,
kak  lyubimye  eyu  dyni  ili  kak  file  iz telyatiny, pri mysli o kotorom rot
Katrin  napolnyalsya  slyunoj,  ili  kak  bokal redkogo vina. Mest' - efemernoe
udovol'stvie.  Istinnaya prichina, po kotoroj Mariya dolzhna uehat', zaklyuchaetsya
v  tom,  chto,  esli  ona  ostanetsya i vyjdet za Karla, ee samouverennye dyadi
snova  obretut vlast', i togda povtoritsya nevynosimaya dlya Katrin situaciya, s
kotoroj  ona borolas' vsemi imeyushchimisya v ee rasporyazhenii sredstvami, vklyuchaya
priblizhenie smerti Franciska.
     Mariya dejstvitel'no glupa, esli rasschityvaet na podobnuyu milost'.
     - Uspokojsya,  ditya  moe. Ty budesh' korolevoj SHotlandii, tvoej rodiny. YA
slyshala,  tam  chudesnaya priroda; gospodin Dzhon Noks zhdet tebya. YA uverena, ty
smozhesh'  otlichno  provodit' vremya. CHto kasaetsya tvoej anglijskoj kuziny, to,
po-moemu,  ona  dlya  tebya  ne  opasnej, chem ya. A teper' umoj glaza. YA prishlyu
tebe sredstvo, kotoroe sdelaet ih bolee vyrazitel'nymi.
     Katrin povernulas' k dveri.
     - Otdohni, ditya moe, i nasladis' tvoimi poslednimi dnyami vo Francii.
     Opechalennaya  Mariya otpravilas' na sever, v Kale. Zga poezdka pokazalas'
ej  traurnym  shestviem.  Ona  postoyanno  gor'ko  plakala;  poslednij raz ona
uvidela lyubimuyu eyu stranu glazami, opuhshimi ot slez.
     Ona  imela lish' odnu besedu s grustnym korolem, kotoryj plakal vmeste s
Mariej;  on  prosil  ee  ostat'sya  vo Francii i vopreki vole materi vyjti za
nego  zamuzh.  No  dazhe vo vremya ih razgovora ego glaza byli bezumnymi; Mariya
ponyala, chto on pomozhet ej ne bol'she, chem Katrin.
     Ona  poproshchalas'  so  svoimi  mogushchestvennymi  dyadyami;  ona  umalyala ih
ostavit' ee zdes'.
     - YA  budu  zhit'  skromno,  - skazala Mariya, - kak vdovstvuyushchaya koroleva
Francii.  YA  vladeyu  moim pridanym, Puatu i Turenom. YA budu zhit' vo Francii,
kak  prostaya  zhenshchina. Otdam vse... tol'ko ne otpravlyajte menya v etu surovuyu
stranu. Pozvol'te ostat'sya zdes'... doma.
     No  dyadi  uzhe  posovetovalis'  drug  s  drugom.  Oni  ne  imeli tochnogo
predstavleniya  o tom, chto proizoshlo pri dvore. Tam ne utihali mnogochislennye
intrigi.  Prezhde koroleva-mat' napominala bezobidnuyu spyashchuyu zmeyu; sejchas ona
podnimala  golovu  i pokazyvala zuby - de Gizy znali, chto oni nesut yad. Dyadi
zaverili  Mariyu  v  tom,  chto,  esli  by  brak s Karlom byl vozmozhen, oni by
dobilis'  ego  zaklyucheniya,  poskol'ku  prezhde vsego dumali o ee blage. Pust'
ona  otnositsya  k  poezdke  v  SHotlandiyu kak k vremennomu vizitu. Ona dolzhna
periodicheski   poseshchat'   stranu,   korolevoj   kotoroj   yavlyaetsya.  Oni  ne
somnevayutsya  v  tom,  chto  skoro ona vernetsya vo Franciyu i vstupit v brak ne
menee blestyashchij, chem pervyj.
     - Korol' Karl hochet zhenit'sya na mne sejchas, - skazala ona.
     - On  eshche  slishkom  yun.  Pozzhe...  my  ustroim  eto.  Polozhis'  na nas,
plemyannica.
     - Pospeshite, proshu vas. Pospeshite.
     Oni  obeshchali  ej  potoropit'sya,  nezhno  pocelovali,  posle  chego  Marii
prishlos' otpravit'sya v bezradostnoe puteshestvie.
     Aprel' v etom godu vydalsya pasmurnym, holodnym; vesna zapazdyvala.
     - Priroda  grustit  vmeste  so  mnoj,  -  skazala  shotlandskaya koroleva
Mariya.  -  Svyataya  Deva,  kak  ya  boyus'  etogo  puteshestviya! Ono pugaet menya
sil'nee, chem smert'.
     Kogda  oni  podnyalis'  na  korabl', kotoryj dolzhen byl povezti Mariyu po
nespokojnomu  seromu  moryu,  proch'  ot  zemli,  gde  ona  poznala radost', v
stranu,  gde  ee  zhdali bedy, ona vspomnila ne poslednie chasy zhizni ee muzha,
ne  ulybki  poeta  Ronsara,  ne  obozhanie  yunogo  korolya  Karla, a holodnyj,
zmeinyj  vzglyad  zhenshchiny,  kotoraya  mogla  izbavit' Mariyu ot etogo izgnaniya.
Teper'  Mariya znala, chto Katrin, kotoruyu ona pochti ne zamechala prezhde, vovse
ne  byla  serym,  bezlikim sushchestvom. Koroleva SHotlandii ponyala, pochemu lyudi
nazyvali Katrin "Madam Zmeya".
     Ona  smotrela  na  udalyayushchijsya bereg, poka on byl viden; kogda holodnye
bryzgi  kosnulis'  ee  shcheki,  ona  postaralas'  predstavit'  sebe  nevedomoe
budushchee,  na  kotoroe  uzhe  padali  teni  mrachnogo Dzhona Noksa i ryzhevolosoj
korolevy Anglii, sposobnoj pomeshat' pribytiyu Marii v SHotlandiyu.
     Ej  bylo  strashno  i  grustno;  ona  chestvovala,  chto ee serdce razbito
zhenshchinoj, kotoruyu ona po-nastoyashchemu uznala tol'ko teper'.


     - I  ne sobirayus'! - zayavil Genrih de Giz; ego otec zasmeyalsya - oni oba
schitali,  chto zhenshchiny sozdany dlya uteh, no im nel'zya pozvolyat' vmeshivat'sya v
ser'eznye  dnevnye  dela.  Bol'she  vsego Genrih lyubil svoego otca za to, chto
Francisk otnosilsya k synu kak k vzroslomu cheloveku.
     - Razumeetsya!  -  skazal  gercog,  obnyav Genriha. - A teper' slushaj. Ty
budesh'  igrat'  s  princem Genrihom. Ty prosledish' za tem, chtoby vy ostalis'
odni.  My  s  gercogom  Nemurskim  podojdem  k  vam  i  priglasim  princa na
nebol'shuyu  progulku.  YA zagovoryu o nej s toboj, a gercog Nemurskij predlozhit
Genrihu  prisoedinit'sya  k nam... tak, slovno mne bezrazlichno, poedet on ili
net.  No  ty  pozabotish'sya ob etom. Rasskazhesh' emu o Lorrene, ob®yasnish', kak
veselo budet Genrihu s nami.
     - YA sdelayu eto, otec. Kogda vse proizojdet?
     - Vecherom.
     - No pokoi princa ohranyayutsya.
     - Ne  bespokojsya  ob  etom.  My vytashchim ego cherez okno; nas budet zhdat'
ekipazh.
     Genrih  de  Giz  radostno  zasmeyalsya.  On  stoyal  ochen' pryamo, podrazhaya
vypravke  otca;  on  sozhalel  o  tom, chto ne imeet boevogo shrama pod glazom.
Inogda  on  hotel  sdelat'  sebe  takoj  shram,  chtoby  lyudi sprashivali: "|to
Mechenyj-otec ili Mechenyj-syn?"
     On  byl  polon  reshimosti  spravit'sya  s zadaniem. Derzhalsya rasseyanno s
Margo.  Ona  upreknula  ego  v etom, popytalas' zastavit' Genriha prilaskat'
ee,  no  yunyj  de  Giz  byl holodnym, otchuzhdennym; takim, v ego voobrazhenii,
stanovilsya  starshij  de  Giz  pered  vazhnym  srazheniem;  sejchas ne vremya dlya
flirta, schital Genrih.
     V  naznachennoe vremya on byl na svoem postu, s princem Genrihom; yunyj de
Giz sdelal tak, chtoby oni ostalis' odni.


     Ne   sledovalo   ozhidat',  chto  de  Gizy  pozvolyat  sobytiyam  i  dal'she
razvivat'sya  tak,  kak  oni  razvivalis' neposredstvenno posle smerti korolya
Franciska.  Gercog  i  kardinal  ponyali: podobnaya situaciya slozhilas' potomu,
chto,   kak   i   drugie   okruzhavshie   Katrin  lyudi,  oni  nedoocenili  silu
korolevy-materi.
     Neozhidanno  ispol'zovav  Burbonov v bor'be protiv de Gizov, ona pojmala
poslednih  vrasploh, no eto, nesomnenno, mozhno bylo izmenit'; de Gizy reshili
nanesti  pervyj  udar  po  chuvstvam  Katrin. Ves' dvor znal, chto ona dushi ne
chaet  v Genrihe; govorili, chto on "dorozhe ej pravogo glaza". Znachit, Genriha
sleduet  zabrat'  u  Katrin;  ona  ne poluchit ego nazad, poka ne pojmet, kto
istinnye hozyaeva Francii.
     Plan  gercoga  byl prostym; k ego osushchestvleniyu on privlek sobstvennogo
syna  Genriha.  Nikogo  na  svete  gercog  ne  lyubil  tak sil'no, kak svoego
starshego  syna,  i  yunosha  otvechal  emu vzaimnost'yu. Gercog Francisk videl v
Genrihe  de  Gize, v nastoyashchee vremya prince ZHuanville, kopiyu togo podrostka,
kotorym  byl  kogda-to  on  sam.  Ih  vneshnee i vnutrennee shodstvo kazalos'
udivitel'nym  dazhe  dlya  otca  i syna. YUnyj Genrih ohotno umer by po prikazu
otca,  i gercog Francisk s takoj zhe gotovnost'yu otdal by svoyu zhizn' za syna.
Poetomu  gercog znal, chto mozhet bez riska podelit'sya s Genrihom svoim planom
pohishcheniya drugogo Genriha, syna Katrin Medichi.
     - My ne prichinim emu vreda. Tol'ko prouchim ego mat'.
     No  Genrih de Giz ne ispugalsya by, uznav, chto ona prichinyat vred princu.
On  ne  lyubil  princa,  preziral  ego,  schital zhenstvennym sozdaniem, polnym
antipodom ego samogo i Franciska de Giza.
     - Ne govori ob etom nikomu... dazhe Margo.
     On  ukradkoj  ulybnulsya otcu, gercogu Francisku, kogda tot, soglasno ih
planu, podoshel k detyam so svoim drugom i soobshchnikom, gercogom Nemurskim.
     Gercog  Nemurskij  zagovoril s malen'kim princem, v to vremya kak gercog
Francisk otvernulsya i stal besedovat' s synom.
     - Dobryj den', princ, - skazal gercog Nemurskij.
     - Dobryj  den',  -  otvetil  princ; on kosnulsya ushej, chtoby ubedit'sya v
tom, chto ser'gi na meste.
     - Kakuyu veru ty ispoveduesh', moj princ? Ty - papist ili gugenot?
     Hitrye  glaza  Medichi  vnimatel'no  posmotreli na gercoga. Princ Genrih
byl  umnym  mal'chikom,  on  znal,  chto volneniya v etoj strane voznikli iz-za
religioznyh  protivorechij.  Stoilo  gercogu  zatronut'  etu temu, kak Genrih
nastorozhilsya.
     - YA ispoveduyu tu zhe veru, chto i moya mama, - proiznes on suhim tonom.
     - |to horosho, - skazal gercog. - Znachit, ty - poslushnyj syn.
     Teper'  prishel  chered  zagovorit'  yunomu  Genrihu  de  Gizu. Podbezhav k
princu, on skazal:
     - Moj otec beret menya v zamok Lorren. YA priglashayu tebya poehat' s nami.
     Princ Genrih perevel svoi ital'yanskie glaza s gercoga na yunoshu.
     - Mama ne zahochet, chtoby ya pokinul moego brata, korolya.
     - V  Lorrene  budet  veselo, - ne sdalsya Genrih de Giz. - Tam ty budesh'
glavnym  licom.  A zdes' ty vsego lish' brat korolya. U moej mamy velikolepnye
dragocennosti. YA uveren, tebe ochen' ponravyatsya ee sapfiry.
     - Kakie sapfiry? - s interesom sprosil princ Genrih.
     - Samye  raznye.  A  eshche  u  nee  est'  krasivye ital'yanskie naryady. My
otkroem ee shkafy i oblachimsya v nih. Ty dolzhen poehat' s nami.
     Glaza  princa  Genriha  zasverkali, potomu chto bol'she vsego na svete on
lyubil  pereodevat'sya.  On  zahotel  uslyshat'  bol'she  o  tualetah  i naryadah
gercogini de Giz.
     - Poehali s nami, ty vse sam uvidish', - lukavo proiznes Genrih de Giz.
     - Horosho, - skazal princ. - Tol'ko nenadolgo.
     Francisk  de  Giz  laskovo,  odobritel'no  szhal  plecho  syna;  mal'chiki
otbezhali v storonu.
     Kogda  vzroslye  uzhe  ne  mogli  ih uslyshat', princ nedoverchivo sprosil
Genriha de Giza:
     - Pochemu my edem bez razresheniya moej mamy?
     - O...  no  eto korotkij vizit, on bystro zavershitsya. Net neobhodimosti
bespokoit' ee.
     - Pozhaluj, ya ne poedu, ne poluchiv razresheniya u mamy.
     Genrih   de   Giz   zabespokoilsya;   reshiv  sdelat'  priklyuchenie  bolee
zahvatyvayushchim, on prosheptal:
     - |to  budet potryasayushchej zabavoj. My vyberemsya iz dvorca cherez okno; na
dvore nas budet zhdat' kareta, kotoraya povezet nas v Lorren.
     Princ  zadumalsya;  on ne lyubil grubye mal'chisheskie igry tak sil'no, kak
ego  priyatel'.  Genrih de Giz byl eshche mal'chikom; emu ne prishlo v golovu, chto
takoj  sposob  begstva ispugaet princa. Genrih Valua ponyuhal svoj nadushennyj
platok,  izuchayushche  poglyadel  na  kol'ca,  ukrashavshie  ego  pal'cy.  Na gubah
mal'chika  poyavilas'  hitraya  ulybka,  i on, uluchiv udobnyj moment, pobezhal k
materi.
     Ona  nezhno  obnyala  ego;  s  nim,  v otlichie ot drugih svoih detej, ona
zabyvala ob etikete.
     - Mama,  -  v  ego  glazah poyavilos' lukavstvo, - ya dolzhen pokinut' moi
pokoi  cherez  okno,  chtoby  sest'  v  karetu i poehat' v Lorren; tam ya smogu
posmotret' tualety, i dragocennosti gercogini de Giz.
     - O chem ty govorish', moj dorogoj?
     - Takoj plan oni pridumali.
     - Kto, moj dorogoj? O chem idet rech'?
     - |to  skazal  mne Genrih. Ego otec nahodilsya ryadom i gospodin de Nemur
-  tozhe. Oni sprosili menya, papist ya ili gugenot, i ya otvetil, chto ispoveduyu
tu  zhe  veru,  chto  i  ty.  Oni  priglasili  menya k sebe v Lorren; my dolzhny
vylezti  cherez  okno  i  sest'  v karetu. Po-moemu, takoe povedenie yavlyaetsya
neprilichnym dlya princa.
     Katrin krepko obnyala syna.
     - O,  moj  dorogoj.  Moj  mudryj  i  umnyj  mal'chik.  Kak  pravil'no ty
postupil, srazu zhe pridya k mame!
     S  etogo  dnya ona ne vypuskala syna iz svoego polya zreniya. Oni napugali
ee.  Oni  hoteli  pohitit'  Genriha. Opasnye lyudi! Ona sama postavila sebya v
riskovannoe polozhenie, otkryto zaklyuchiv soyuz s Burbonami.
     Kogda   cherez   neskol'ko  dnej  Katrin  stolknulas'  licom  k  licu  s
Franciskom  de Gizom, ona vnov' osoznala silu etogo cheloveka. On serdilsya na
nee,  potomu  chto ego plan pohishcheniya princa provalilsya; on perestal doveryat'
Katrin,  uvidel  v  nej  druguyu  zhenshchinu,  nepohozhuyu na to krotkoe sozdanie,
kotorym on schital ee ran'she.
     Glaz   Franciska  nad  shramom  zametno  uvlazhnilsya:  ego  bezzhalostnyj,
reshitel'nyj rot okamenel.
     - Madam,  -  rezkim  tonom  proiznes on, - ya i moi druz'ya pozvolili vam
stat'  regentom  Francii,  chtoby vy mogli zashchishchat' veru. Esli vashi namereniya
izmenilis',  drugie  lyudi - princy korolevskoj krovi, mudrye gosudarstvennye
muzhi, - gotovy vzyat' na sebya otvetstvennost', lezhashchuyu na vas.
     S chuzhdoj ej pryamotoj Katrin sprosila:
     - Vy,  gospodin de Giz ostanetes' verny mne, esli ya vmeste s moim synom
izmenyu veru?
     - Net, madam, - iskrenne otvetil gercog. - Ne ostanus'.
     - Togda vy nedostatochno predany korone.
     - Poka  vy  s  korolem hranite vernost' religii vashih i moih predkov, ya
gotov otdat' zhizn' za vashe delo.
     Ona  ni  na mgnovenie ne usomnilas' v pravdivosti ego slov. Ona uvidela
fanatichnyj  blesk  v  glazah  gercoga; za poslednie gody ona poznakomilas' s
fanatizmom.  Znachit,  mogushchestvennyj  gercog,  pobornik  strogoj discipliny,
velikij  soldat,  byl  tak  zhe  fanatichno religiozen, kak i te lyudi, kotoryh
pytali i szhigali na kostre.
     |to   bylo  porazitel'noe,  no  priyatnoe  otkrytie.  Ona  razmyshlyala  o
fanatikah,    bezzavetno   sluzhivshih   delu.   Oni   byli   slabee   Katrin,
rukovodstvovavshejsya  lish'  soobrazheniyami  prakticheskoj  vygody, imevshej odnu
religiyu  - stremlenie k vlasti. Ona mogla s legkost'yu menyat' kurs, ispol'zuya
vetry  sud'by; drugie lyudi dolzhny dvigat'sya vpered nezavisimo ot togo, kakoj
veter duet - poputnyj ili vstrechnyj.
     Ona  ponyala,  kak  ej  sleduet vesti sebya s etim chelovekom. Ona vnushala
emu  strah.  On  byl liderom moshchnoj katolicheskoj partii, imel silu i vlast',
kotoryh  ne hvatalo Burbonam. Ona postupila glupo, prodemonstrirovav slishkom
bol'shoe  raspolozhenie  k  Antuanu  Navarrskomu,  Lui Burbonu - princu Konde,
Kolin'i i ego brat'yam.
     - Gospodin  de  Giz,  - tiho skazala Katrin, - bud'te spokojny - u menya
est'  tol'ko  odna  vera  -  vera moih i vashih predkov. Moglo li byt' inache?
Pochemu ya dolzhna menyat' veru vmeste s etimi... fanatikami?
     - Pohozhe,  madam,  imenno  eto vy i sdelali, - holodnym tonom zayavil de
Giz.  -  YA  slyshal,  chto  vy dazhe razreshaete reformistam chitat' propovedi vo
dvorce.  Okruzhaete sebya eretikami. Poetomu celesoobrazno ogradit' malen'kogo
princa Genriha ot etih durnyh vliyanij.
     - O,  gospodin  gercog,  vy  ponyali  menya  prevratno:  YA  -  revnostnaya
katolichka.  Mne  bol'no videt', kak stranu sotryasayut volneniya na religioznoj
pochve.  YA  hotela  podat' lyudyam primer veroterpimosti. Vernut' ih k istine s
pomoshch'yu dobroty i myagkosti.
     - Oni   ne   ponimayut   myagkost',   madam.   Vasha   zashchita   delaet  ih
samouverennymi, naglymi. My sdelali vas regentom Francii ne dlya etogo.
     Ona  priblizilas'  k gercogu, polozhila ruku emu na plecho, posmotrela na
nego i hitro ulybnulas'.
     - Moj  gercog,  ya  hotela  vernut' princev Burbonov v lono katolicheskoj
cerkvi.
     On  ne  skryval svoego prezreniya, i eto ispugalo Katrin. On po-prezhnemu
ne somnevalsya v mogushchestve svoego doma.
     - Vot  chto, okazyvaetsya, oznachaet vasha druzhba s nimi, madam? Vot pochemu
vas tak chasto vidyat v obshchestve korolya Navarry... i eshche chashche - ego brata?
     Katrin  ispytala  pristup  gneva  -  ona  ponyala znachenie poslednih ego
slov.  No  ona  zlilas'  na  sebya  ne  men'she, chem na Franciska de Giza. Ona
postupila  glupo,  pozvoliv  svoemu romanticheskomu chuvstvu oderzhat' verh nad
rassudkom.
     No kogda ona zagovorila, ee golos byl tihim i sderzhannym.
     - Vy  ulybaetes', mes'e, potomu chto vy ne znakomy s moim planom. U menya
est'  otlichnyj  plan, kotoryj, ya ubezhdena, zastavit etih dvuh princev zabyt'
o bor'be i religii.
     - Neuzheli, madam?
     Ona prezritel'no fyrknula.
     - Antuan   Navarrskij,   malen'kij  shchegol',  samyj  tshcheslavnyj  muzhchina
Francii!  Pochemu,  dumaete, on - vernyj gugenot? Prichina - v ego zhene, madam
ZHanne.
     - On stal gugenotom ran'she, chem ona.
     - Lyuboe  ego  mnenie vsegda menyaetsya raz v den' ili chashche. On - renegat,
verootstupnik!   Nam   prihoditsya   imet'  delo  s  takim  chelovekom...  ili
pridetsya... iz-za ego zheny.
     Katrin pozvolila sebe gromko rassmeyat'sya.
     - Madam  ZHanna  d'Al'bre,  koroleva  Navarry! Ona mnogo let byla tajnym
gugenotom.  O  da,  mne  izvestno, chto ona nedavno priznala eto publichno, no
ona  davno  ispoveduet  novuyu  veru.  CHto kasaetsya Antuana, to on - gugenot,
potomu  chto  etogo  pozhelala  ego  supruga.  On  - marionetka. Esli my hotim
podchinit' Antuana nashej vole, nam sleduet dejstvovat' cherez ego zhenu.
     - U vas est' plan napadeniya na korolevu Navarrskuyu.
     - O,  ya  ne  hochu  skazat', chto nam sleduet otpravit'sya s armiej na yug.
|to  -  ne  moj  stil', mes'e. Takim putem my malo chego dob'emsya. Vo Francii
nachnetsya  grazhdanskaya  vojna, gugenoty zahotyat osvobodit' svoyu geroinyu. Net,
my  nanesem udar po ZHanne cherez ee muzha. Vy videli ih na svad'be Franciska i
Marii?  Pomnite  serebryanye  galeony?  Antuan  vybral togda svoyu zhenu. Kakoj
lyubyashchij  muzh!  -  govorili  vse.  YA  sobirayus'  sdelat'  Antuana  chut' menee
predannym suprugom.
     - Po-vashemu, eto vozmozhno? ZHanna ves'ma sil'na.
     - A  Antuan  -  slab.  Poetomu  my  udarim  cherez nego. U menya v golove
velikolepnye  plany;  ya  -  neschastnaya,  slabaya  zhenshchina,  kotoraya nenavidit
nasilie.  Moi  plany  besshumny,  no  ya  uverena,  chto  oni  srabotayut tak zhe
effektivno,  kak  vasha  bojnya.  My vob'em klin mezhdu Antuanom i ego zhenoj. V
konce  koncov  dlya muzhchiny protivoestestvenno byt' takim vernym suprugom. On
rozhden  lovelasom. My podbrosim emu soblazn. Razozlim etu svyatoshu, ego zhenu;
ona  pridet  v  yarost'.  Obozhaemaya polovina, publichno vybrannaya svoim muzhem,
ispytaet  na  sebe  prenebrezhenie  supruga,  budet  videt'  ego  v  obshchestve
pochitaemoj   im  lyubovnicy.  V  kakom  polozhenii  okazhetsya  predvoditel'nica
gugenotov?  Mes'e, vy znaete etih lyudej. Oni - eshche bol'shie puritane, chem my,
katoliki.  Oni  ne  lyubyat  zhenshchin,  vstupayushchih  v adyul'tery. Lyubovnica budet
rukovodit'  Antuanom,  kak sejchas eto delaet ego zhena. Soglasno moim planam,
ona vernet ego v katolicheskuyu veru.
     Francisk  de  Giz prishel v vostorg. Plan Katrin pokazalsya emu horoshim i
osushchestvimym.  Esli  koroleva-mat'  s  samogo nachala imela v vidu eto, to on
oshibsya  v nej. Ona tak zhe predana katolicizmu, kak i on. Katrin ostaetsya ego
soyuznikom, kak i pri zhizni Franciska.
     On posmotrel na nee i skazal s nedobroj ulybkoj na lice:
     - A princ Konde?
     - Princ Konde, - medlenno povtorila Katrin.
     Ona  pomimo  zhelaniya  vspomnila  svoi  vizity  v ego kameru, ih besedy,
soderzhavshie  namek  na nezhnost'. Ona otognala ot sebya podobnye mysli i smelo
poglyadela v glaza Mechenogo.
     - Dlya  Konde  u menya est' takoj zhe plan, chto i dlya ego brata, - skazala
Katrin.  -  On  takzhe  imeet  sil'nuyu  i  dobrodetel'nuyu  zhenu,  kotoraya,  ya
podozrevayu, nastavlyaet ego.
     - Emu,  madam,  vy  tozhe  podyshchete lyubovnicu, kotoraya vernet ego v lono
katolicheskoj cerkvi?
     - YA predlagayu sdelat' eto.
     - Dumaete, v sluchae Konde podobnoe real'no?
     - Da, mes'e.
     - I,  -  v glazah gercoga poyavilas' yavnaya usmeshka, - kogo vy predlozhite
na rol' soblaznitel'nicy princa Konde?
     Ona byla gotova k etomu voprosu.
     - V  moem Letuchem |skadrone est' podhodyashchaya osoba. Ne znayu, zametili li
vy  ee.  |to  Izabella  de  Limej.  Ona ochen' krasiva; prosto neotrazima dlya
bol'shinstva muzhchin.
     - Znachit, ej predstoit soblaznit' Konde?
     - Da, mes'e.
     - A Antuana?
     - Mademuazel' de Rue.
     Gercog kivnul.
     - Vy vybrali dvuh ochen' krasivyh i beznravstvennyh zhenshchin.
     - Imenno  eti  kachestva  neobhodimy  dlya vypolneniya podobnogo zadaniya -
privlekatel'nost'  i  amoral'nost'.  Uveryayu  vas,  nam  ne  podoshli by takie
zhenshchiny, kak princessa |leonora i koroleva Navarrskaya.
     Gercog zasmeyalsya vmeste s nej, k nemu vernulos' horoshee nastroenie.
     - A  kak  byt' s Kolin'i? - sprosil on nakonec. - |tot chelovek naibolee
opasen.
     - Verno;  nikakaya koketlivaya krasotka ne zastavit ego zabyt' o tom, chto
on   schitaet   svoim   dolgom.   Kogda   pridet   vremya,  my  najdem  sposob
nejtralizovat' Kolin'i.
     Gercog  priblizilsya k Katrin, i ona ponyala po ego glazam, chto on pomnit
hodivshie  o  nej  sluhi. Ona dogadalas', chto ego mysli pereskochili na dofina
Franciska, umershego posle togo, kak vinocherpij-ital'yanec podnes emu vodu.
     - Kogda pridet vremya, - povtorila ona, - my najdem sposob.
     On  poceloval  ruku Katrin, napomniv sebe, chto ves'ma polezno imet' etu
ital'yanku v kachestve soyuznicy.
     Glyadya  na  gorduyu  golovu,  sklonennuyu  nad ee rukoj, Katrin pozhalela o
tom,  chto ona ne mozhet ustranit' vseh meshavshih ej lyudej. Ona imela v vidu ne
stol'ko Kolin'i, skol'ko gercoga de Giza.


     Damy  Letuchego  |skadrona sobralis' v gostinoj, chtoby pobesedovat'. Oni
tol'ko  chto  vernulis'  s  utomivshej  ih  ohoty.  Raspolnevshaya koroleva-mat'
sohranyala bodrost' i energiyu.
     Mademuazel'  Luiza  de  la Limod'er, doch' gospodina d'Il' Rue, myslenno
ulybalas'.  Ona byla ocharovatel'na i delila so svoej podrugoj i konfidentkoj
Izabelloj  de Limej privilegiyu schitat'sya odnoj iz dvuh samyh privlekatel'nyh
zhenshchin  etogo uzkogo kruga, kriteriyami otbora chlenov kotorogo byli ne tol'ko
ostroumie i umenie ezdit' verhom, no i fizicheskaya krasota.
     Segodnya  v  lesu  koroleva-mat' govorila s Luizoj. Katrin ob®yasnila ej,
chto  ot  nee  trebuetsya.  Luize  sledovalo  stat'  pri pervom udobnom sluchae
lyubovnicej ni kogo inogo, kak samogo korolya Navarry, Antuana de Burbona.
     Luiza  ulybnulas'.  Antuan  byl  voshititel'nym  muzhchinoj. Poruchenie ne
udivilo  ee.  Kazhdaya  zhenshchina  Letuchego  |skadrona znala, chto ee telo i dusha
prinadlezhat  koroleve-materi,  tochno  tak  zhe,  kak vse zhenshchiny Uzkogo Kruga
yavlyalis'  sobstvennost'yu  korolya  Franciska  Pervogo.  Vremya  ot  vremeni ih
posylali  v  to  ili  inoe  mesto,  im poruchali vlyubit' v sebya kakogo-nibud'
ministra,  vyvedat' u nego sekret i soobshchit' ego koroleve-materi. CHlenstvo v
|skadrone  bylo opasnym i uvlekatel'nym; kazhdaya dama znala" chto pokinut' ego
po  svoej  vole  nevozmozhno. Kak skazala Izabella, eto vse ravno chto prodat'
dushu  d'yavolu.  Kogda  ona  proiznesla  etu frazu, ee glaza sverknuli; Luiza
prekrasno  ponimala  podrugu.  ZHizn'  v podchinenii u takoj gospozhi - kotoruyu
oni  videli  s  bolee  blizkogo  rasstoyaniya,  chem  drugie, - byla nasyshchennoj
volneniyami,   fizicheskimi  i  duhovnymi  udovol'stviyami,  obladala  zloveshchej
prityagatel'nost'yu.   Vse   znali,   chto   samovol'noe   izbavlenie   ot  iga
korolevy-materi,  vydacha  ee  sekretov  mogli  privesti  k odnomu pechal'nomu
koncu.  Oni  videli,  kak  eto  proishodilo.  Odna devushka pozhelala pokinut'
|skadron; ona reshila izmenit' veru i ujti v monastyr'.
     - Pozhalujsta,  -  skazala koroleva-mat', - esli vy hotite ostavit' nashe
obshchestvo, uhodite.
     I  devushka  ushla  iz  Letuchego  |skadrona, odnako ona ne uspela obresti
bezopasnost'  v  monastyre.  Ona  zabolela,  ee  kozha  stala  dryabloj, glaza
zapali, zuby stali kroshit'sya.
     Luiza  vzdrognula;  odnako ee volnenie bylo radostnym. Ona-to ne hotela
uhodit' v monastyr', ej nravilas' zhizn' Letuchego |skadrona.
     Ona  byla  ves'ma  chuvstvennoj  zhenshchinoj.  Ona poluchala udovol'stviya ot
nezhnogo   prikosnoveniya  atlasa  k  ee  telu,  ot  aromata  duhov,  kotorymi
parfyumery  Katrin  snabzhali  dam iz Letuchego |skadrona. Luiza znala, chto eti
duhi   razzhigayut   strast',   obladayut   vozbuzhdayushchim  dejstviem.  Ona  byla
dogadlivoj,  soobrazitel'noj,  kak  i  vse  zhenshchiny  |skadrona. Luiza lyubila
chitat'  eroticheskuyu literaturu, voshedshuyu v modu pri dvore; ona sama sochinyala
stihi  i  prevoshodno  pela.  |skadron  Katrin  ochen'  pohodil na Uzkij Krug
Franciska;  koroleva-mat', kak i on, sobirala vokrug sebya zhenshchin, obladavshih
odnovremenno umom i krasotoj.
     S  ulybkoj  glyadya na lepnoj potolok ee komnaty, na voshititel'no puhlye
tela  obnazhennyh  kupidonov,  Luiza  dumala  ob  Antuane.  Ona  chasto ohotno
poglyadyvala  na nego; ej kazalos', chto on tozhe obrashchaet na nee vnimanie; ego
ostanavlivavshijsya  na  nej vzglyad byl polon sozhaleniya; ona dogadyvalas', chto
za nim stoyali vospominaniya o strogoj supruge, ZHanne Navarrskoj.
     ZHanna  Navarrskaya!  |ta  zhenshchina s holodnym, surovym licom, novyj lider
gugenotov.  Oni  ves'ma glupy, eti strogie puritanki, schitayushchie sebya umnymi.
Oni  s  takoj  energiej  organizuyut  propovedi, gotovyat ukazy; dejstvitel'no
umnye zhenshchiny dobivayutsya zhelaemyh rezul'tatov bolee prostymi sposobami.
     Izabella  podoshla k ee krovati, legla ryadom s nej i zasheptala tak tiho,
chtoby ih nikto ne uslyshal:
     - Koroleva-mat' razgovarivala s toboj segodnya dnem?
     Luiza kivnula.
     - So mnoj - tozhe, - skazala Izabella.
     - Kto tvoya budushchaya zhertva?
     - Nikogda ne dogadaesh'sya.
     - Gotova posporit', emu daleko do moego podshefnogo.
     - Ty naprasno v etom uverena. Mne porucheno zanyat'sya princem.
     - A mne - korolem.
     - Korolem!
     - Antuanom... korolem Navarry.
     Izabella zasmeyalas'.
     - Da,  verno, - skazala ona. - Tebe dostalsya korol', a mne - vsego lish'
princ, no moj muzhchina vazhnee tvoego.
     - Pochemu  eto?  Antuan  -  samaya  znachitel'naya  figura  pri dvore posle
korolevy-materi.
     - |to tol'ko vidimost', moya dorogaya. Uveryayu tebya, emu daleko do brata.
     - Znachit, ty zajmesh'sya Konde?
     - Ty mne zaviduesh'.
     Luiza,   rassmeyavshis',  zapela  tak  tiho,  chtoby  ee  uslyshala  tol'ko
Izabella:

                |tot krasavchik
                Vechno poet da smeetsya
                I kroshku celuet svoyu
                Da sohranit ego Bog.

     - O, moya dorogaya, - skazala Izabella, - ya vizhu, ty revnuesh'.
     - Kto ne stal by revnovat' na moem meste? No ty ne soblaznish' Konde.
     - Kak by ne tak!
     - On veren svoej zhene.
     - Antuan - tozhe.
     - Dumaesh', ya boyus' sopernicy - dobrodetel'noj gugenotki?
     - No  ty, pohozhe, schitaesh', chto drugaya dobrodetel'naya gugenotka, svyataya
|leonora, pomeshaet mne dobrat'sya do moego krasavchika.
     - Est'  raznica.  Ty  znaesh'  eto,  moya  dorogaya. Antuan - bolee legkaya
dobycha.
     - Vozmozhno,   dorogaya,   -   skazala   Izabella,   -   imenno   poetomu
koroleva-mat'  otdala  ee  tebe.  Ponimaesh',  dlya  menya  ona  ostavila bolee
trudnoe zadanie.
     - Ne  takoe  uzh  ono i trudnoe. Prosto, veroyatno, ono potrebuet nemnogo
bol'she vremeni.
     - Kak  nam  povezlo!  Oni oba - ocharovatel'nye muzhchiny. I imeyut vysokie
tituly! Nas zhdet slavnoe vremya.
     - YA  vsya  goryu  ot  neterpeniya, - skazala Luiza, vskakivaya s krovati. -
Gotova posporit' - ya soblaznyu svoego ran'she tebya.
     - Vozmozhno, potomu chto moe zadanie - trudnee. ZHelayu uspeha s Antuanom.
     - A ya tebe - s Lui. Interesno, kto iz nih okazhetsya luchshim lyubovnikom.
     Izabella shchelknula pal'cami.
     - Oni stoyat drug druga. Oba imeyut bol'shoj opyt.
     - Ne  zabyvaj  - oni mnogo let nahodilis' v rukah vlastnyh svyatosh. Sily
issyakayut, tehnika zabyvaetsya.
     - Nam pridetsya napomnit' im o luchshih vremenah, dorogaya.
     Oni  zasmeyalis'  tak  gromko,  chto drugie damy posmotreli v ih storonu.
Nikto  ne  stal  rassprashivat' podrug. Vse zhenshchiny Letuchego |skadrona znali,
chto   koroleva-mat'   vybrala   Luizu  i  Izabellu  dlya  vypolneniya  osobogo
porucheniya. V takih sluchayah voprosy ne zadavalis'.


     V  zale  dlya  tancev  bylo  zharko. Antuan delal vid, budto nablyudaet za
tancuyushchimi;  na  samom dele on ne zamechal ih - ego vnimanie bylo prikovano k
dame, sidevshej ryadom s nim.
     Emu  kazalos',  chto  on  nikogda eshche ne videl takoj krasavicy; ona byla
pikantna,  soblaznitel'na;  bol'shoj  vyrez  plat'ya pozvolyal videt' ee grudi,
soski  kotoryh byli podkrasheny v ton gubam. Aromat ee duhov volnoval ego; no
sil'nee,   chem   chuvstvennaya   krasota   etoj  zhenshchiny,  na  korolya  Navarry
dejstvovali pochtenie i voshishchenie, kotorye izluchali glaza damy.
     - Vashe  Velichestvo,  eto  samyj  schastlivyj vecher moej zhizni, - skazala
ona.  -  Sidet'  ryadom s vami, slushat' vas - vse eto dostavlyaet mne ogromnuyu
radost'.  YA  chasto  videla vas izdaleka, no ne smela priblizit'sya k cheloveku
stol'  vysokogo  polozheniya.  Kogda  vy  priglasili  menya segodnya na tanec, ya
reshila, chto umru ot schast'ya.
     - Moya  dorogaya,  vam  ne sleduet proyavlyat' pochtenie izdaleka. Vy dolzhny
vypolnyat' etot vash dolg v neposredstvennoj blizosti.
     Ona pridvinulas' k nemu i polozhila svoyu kist' na ruku Antuana.
     - YA  vedu  sebya  ochen'  smelo,  -  skazala  ona.  -  CHto-to v moej dushe
osvobozhdaet  menya  ot straha. Proshu vas, moj gospodin, ne prosite menya sest'
eshche  blizhe,  poskol'ku  togda  moi  chuvstva zastavyat menya zabyt' ob etikete,
kotoryj podobaet soblyudat' v obshchenii s licom stol' vysokogo zvaniya.
     - Vy  pravy  -  vam  sleduet  sest' blizhe, - skazal Antuan. - YA ne imeyu
nichego   protiv   togo,   chtoby   mne   okazyvali   pochtenie,   nahodyas'   v
neposredstvennoj  blizosti ot menya, kogda rech' idet o takoj prelestnoj dame,
kak vy, mademuazel' de la Limod'er.
     Ona udivlenno ulybnulas'.
     - Vidite, moi ruki drozhat, kogda ya prikasayus' k Vashemu Velichestvu.
     - Pochemu, mademuazel' Luiza?
     - YA  budu  smeloj i otkrovennoj. |to proishodit potomu, chto ya uzhe davno
ne zamechayu pri dvore nikogo, krome vas.
     Antuan szhal ee ruku.
     - Vy   ochen'   krasivy,   Luiza.   YA  dumal  o  tom,  chto  ni  odna  iz
prisutstvuyushchih zdes' zhenshchin ne mozhet sopernichat' s vami.
     - Takie  slova  delayut menya schastlivoj... kogda ih proiznosite vy, Vashe
Velichestvo.
     - YA mog by legko vlyubit'sya v vas, - skazal Antuan.
     Ona podnesla ego ruku k gubam i smushchenno pocelovala ee.
     - Esli  eto tak, kak schastliva ya dolzhna byt'! Radi vas ya gotova na vse,
moj gospodin.
     - Togda... - proiznes on, i ona, zataiv dyhanie, podalas' vpered.
     Antuan nahmurilsya, shvatil bokal i vypil vina.
     - Luiza,   -  prodolzhil  on,  -  ya  byl  by  bezumno  rad  stat'  vashim
lyubovnikom!
     - Moj  gospodin,  ya  by otdala dvadcat' let zhizni za pravo prinadlezhat'
vam.
     Luiza  uvidela  vozhdelenie  v  ego glazah, b'yushchuyusya na viske zhilku. Ona
voshitilas'  ZHannoj  Navarrskoj,  stol'  dolgo  bezrazdel'no vladevshej takim
muzhchinoj.  Luizu  ohvatila  reshimost'  unichtozhit' vlast' ZHanny nad Antuanom.
Ona  hotela  ispolnit'  zhelanie  ne tol'ko trebovatel'noj gospozhi, no i svoe
sobstvennoe.
     - Kogda, - sprosila Luiza, chut' dysha, - moj gospodin?
     Antuan  rasteryalsya.  Podobnye  priklyucheniya  chasto  sluchalis'  s  nim do
braka,  no  sejchas,  ispytav  soblazn,  on  vspomnil o zhene. On lyubil ZHannu.
Konechno,  ona  ne  byla  tak  krasiva,  kak eta zhenshchina. CHuvstvo, kotoroe on
pital  k  ZHanne,  mozhno  bylo  nazvat'  glubokoj  predannost'yu, ih svyazyvala
neobhodimost'  rodit'  i vospitat' naslednikov navarrskogo trona. Akt lyubvi,
sovershaemyj  radi  etoj vazhnoj celi, prinosil men'shee udovol'stvie, soderzhal
v  sebe  men'she strasti, chem chisto eroticheskie zabavy, kotorye on tak horosho
poznal.  Soblaznyavshaya  ego zhenshchina prekrasna, no on dolzhen dumat' o ZHanne, o
semejnoj  atmosfere gugenotskogo doma, kotoroj ona okruzhila ego; on vspomnil
o  sile  haraktera i pryamodushii zheny, o prochnosti ee nravstvennyh ustoev. Na
zemle  ne  bylo  drugoj stol' zhe dobroj, blagorodnoj zhenshchiny, sposobnoj dat'
emu pokoj i schast'e.
     On posmotrel na Luizu, sidevshuyu ryadom s nim.
     - Mademuazel',  - skazal Antuan, - vy ochen' krasivy i zhelanny. Ne stanu
otricat',  chto  ya  ispytyvayu bol'shoj soblazn. No ya ne svoboden. YA schastliv v
brake s luchshej iz zhenshchin i hochu ostavat'sya vernym ej.
     - Moj  gospodin, umolyayu vas prostit' menya, - smushchenno promolvila Luiza.
-  YA  poteryala  skromnost'  i  pozvolila  chuvstvam  oderzhat'  verh  nad moim
uvazheniem k Vashemu Velichestvu. Umolyayu vas prostit' menya.
     - |to  ya  dolzhen  poprosit' proshcheniya, - skazal Antuan. - Vy okazali mne
chest'.  Mademuazel'  Luiza,  pover'te,  mne  bylo  by  legche  vsego na svete
vlyubit'sya v vas. Naverno, eto uzhe proizoshlo.
     Ona sokratila razdelyavshee ih rasstoyanie.
     - Moj gospodin...
     - Vy dolzhny znat', - myagko proiznes Antuan, - chto ya - vernyj suprug.
     - YA byla by blagodarna vam za odin poceluj, odno ob®yatie.
     On vzdohnul.
     - Vy  molody.  Vy  ne  dolzhny  govorit' tak s muzhchinoj, kotoryj zhenat i
namnogo starshe vas.
     - YA  mogu  govorit'  tak  tol'ko  s  odnim  muzhchinoj,  - s dostoinstvom
otvetila ona.
     On  vstal,  i  oni nachali tancevat'; cherez nekotoroe vremya oni pokinuli
zal  i  otpravilis'  v  sad.  Vecher vydalsya teplyj; ekzoticheskie kustarniki,
kuplennye korolem Franciskom za bol'shie den'gi, napolnyali sad blagouhaniem.
     Antuan  obnyal  Luizu  i  poceloval  ee.  Ego  ruka  ostalas'  na teploj
obnazhennoj grudi zhenshchiny.
     - Vy  -  samo sovershenstvo! - shepnul on. - YA teryayu golovu. No, dorogaya,
eto  nevozmozhno.  YA  - vernyj muzh. YA slishkom mnogim obyazan moej zhene. Tol'ko
blagodarya ej ya stal korolem.
     - YA  dumayu, eto ona v dolgu pered vami, - otozvalas' Luiza. - CHto takoe
titul?  CHto  takoe  polozhenie? CHto vse eto po sravneniyu s lyubov'yu? Ona imeet
vashu lyubov'; za eto ya gotova umeret'.
     On  snova  poceloval  Luizu i pozvolil sebe novuyu vol'nost'. Ne slishkom
bol'shuyu,  skazal  on sebe. YA dolzhen hranit' vernost' ZHanne. Kak stranno, chto
ya  veren  ej  tak  dolgo.  YA - neobychnyj chelovek. ZHanna verna mne, no ona ne
vedaet  soblaznov.  Ona  holodna,  a  ya  goryach. Inogda ona serditsya na menya.
Govorit  zhestokie slova. Kritikuet moi dejstviya. Dazhe sejchas ee pis'ma polny
uprekov.  Ona  schitaet,  chto  ya poddayus' vliyaniyu, chto ya stal orudiem v rukah
korolevy-materi  i  de Gizov. Ona nizkogo mneniya o moem ume. A eta zhenshchina -
voshititel'naya,  strastnaya,  soblaznitel'naya Luiza - nahodit vse moi slova i
postupki  zamechatel'nymi.  Tak  dolzhna  otnosit'sya  zhenshchina  k  muzhu; korol'
zasluzhivaet etogo.
     - Davajte pogulyaem, - skazal on i snova obnyal Luizu.
     Oni zashagali dal'she.
     - Vy  obvorozhitel'ny,  - prodolzhil Antuan, - ya zhelayu vas vsej dushoj. O,
dolg!  On  -  surovyj  nadziratel',  moya dorogaya! CHelovek moego polozheniya ne
mozhet  osvobodit'sya  ot  nego  ni na minutu. On dolzhen vsegda pomnit' o nem,
postoyanno otkazyvat' sebe v udovol'stviyah, podavlyat' svoi zhelaniya.
     Povernuvshis', ona prizhalas' k Antuanu.
     - YA skoree umru, chem pomeshayu vam ispolnyat' vash dolg.
     On  strastno  poceloval  Luizu. Pochemu by i net? - dumal Antuan. Tol'ko
odin raz. Tol'ko odna noch'.
     No  emu  ne udalos' vybrosit' iz gotovy ZHannu. Esli ona uslyshit dazhe ob
odnoj  ego  izmene, ona ne prostit ego nikogda, i ih schastlivoj zhizni pridet
konec.  Emu  sleduet  pomnit' o tom, chto on, vmeste s bratom i ZHannoj, stoit
vo  glave  dvizheniya  gugenotov.  Intrizhka  s  pritvornoj  krasavicej vyzovet
rezkoe  osuzhdenie  ego  posledovatelej.  Hotya  kto o nej uznaet? Net! Uznayut
vse!  Za nim postoyanno sledyat. Nesomnenno dazhe sejchas on pod nablyudeniem. Ih
pocelui  zamecheny. On mozhet dovesti etot epizod do estestvennogo zaversheniya;
dazhe esli on vozderzhitsya ot etogo, mnogie skazhut, chto on postupil inache.
     No  on  ne  mog  dazhe  v svoem voobrazhenii vyderzhat' potryasennyj vzglyad
ZHanny.  Umnaya  ZHanna  byla  vse  zhe  ochen' primitivnoj zhenshchinoj. Ona schitala
supruzheskuyu   vernost'   normal'noj   veshch'yu,  kakovoj  ona  na  samom  dele,
nesomnenno, ne yavlyalas'.
     A  ya  -  normal'nyj  muzhchina,  rasserzhenno  podumal Antuan, snova celuya
Luizu.
     On  prinyalsya  rasskazyvat'  ej o svoej semejnoj zhizni, ob®yasnil, pochemu
ne mozhet vstupit' v lyubovnuyu svyaz'.
     - Moya   zhena   -   ochen'  umnaya  zhenshchina,  nastoyashchij  lider  i  velikaya
koroleva...
     - Odnako ona ne ponimaet vashih potrebnostej, - zametila Luiza.
     - Da. Vy otchasti pravy.
     On zagovoril s nej ob ih ssorah, nedorazumeniyah.
     - Ne ponimayu, kak ona mozhet vynosit' razluku s vami.
     - Ona  - koroleva i obyazana pravit' Navarroj. YA dolzhen rabotat' zdes' s
korolevoj-mater'yu.   Lyudyam   nashego  polozheniya  redko  udaetsya  naslazhdat'sya
semennoj zhizn'yu.
     - Esli  by  ya  byla vashej korolevoj, ya by razrushila vse razdelyayushchie nas
pregrady.
     Oni  snova  obnyalis'. Pochemu by i net? - podumal, koleblyas', Antuan. On
myslenno govoril sebe to "da", to "net".
     No v etot vecher pobeda ostalas' za ZHannoj.
     - Moya  dorogaya,  - skazal on na proshchanie Luize, - nam ne sleduet bol'she
vstrechat'sya. Soblazn slishkom velik, a ya dolzhen ostavat'sya vernym muzhem.
     - YA by sdelala vse, chtoby dostavit' vam udovol'stvie, - skazala Luiza.
     Noch'yu,  kogda  vo  dvorce vocarilas' tishina, devushka probralas' v pokoi
korolya Navarry.
     Ego  kamerdiner  udivlenno podnyal brovi, uvidev ee, no ona ulybnulas' i
kivnula golovoj.
     - U menya net kinzhala, - skazala Luiza, - vy mozhete obyskat' menya.
     Pod plat'em na nej ne bylo nichego.
     - YA  prishla,  -  prodolzhila  ona,  -  po priglasheniyu korolya Navarry. Ne
pytajtes' ostanovit' menya - togda vam pridetsya derzhat' otvet pered nim.
     Luiza pronikla v spal'nyu Antuana. Ona ostanovilas' pered ego krovat'yu.
     - Moj korol', - prosheptala zhenshchina.
     - Luiza!
     - YA ne smogla uderzhat' sebya.
     Bystro  sbrosiv  plat'e,  ona  yurknula  pod odeyalo, prizhalas' k Antuanu
vsem  telom. U nee byla nezhnaya shelkovistaya kozha. Ruka Luizy skol'znula vniz,
k  bedram Antuana. Ee ostrye nogotki zashchekotali ego moshonku. Reakciya Antuana
ne  zastavila  sebya  zhdat'.  CHerez  neskol'ko  mgnovenij predmet ego muzhskoj
gordosti  napryagsya,  tochno  tetiva  luka. Antuanu kazalos', chto on pomolodel
let  na  desyat'.  Uzhe  davno zhenshchina ne probuzhdala v nem takogo volneniya. On
ob®yasnyal   eto   vozrastom.   Odnako   vse  delo  bylo  v  otsutstvie  stol'
soblaznitel'noj  partnershi.  Opytnyj  Antuan  znal,  chto krasota zhenshchiny eshche
otnyud'   ne  garantiruet  maksimal'noe  naslazhdenie.  Luiza  byla  dlya  nego
ideal'noj  zhenshchinoj  -  ona  sil'no  volnovala  Antuana,  no  ne  razdrazhala
glupost'yu.
     Tut net moej viny, skazal sebe korol' Navarry.
     Na  sleduyushchij  den'  Antuan  oshchutil  ukory sovesti. On izmenil zhene. On
vlyubilsya.  Luiza de la Limod'er byla samoj obvorozhitel'noj zhenshchinoj iz vseh,
kogo  on  znal.  No  on  ne  dolzhen vstrechat'sya s nej. Emu sleduet bezhat' ot
takoj lyubvi.
     On napisal dlinnoe pis'mo ZHanne.

     Moya  dorogaya  zhena,  ya  grushchu, potomu chto tebya net so mnoj. YA postoyanno
dumayu  o tebe. Vsegda pomni o tom, chto ya - tvoj vernyj i lyubyashchij muzh. Drugie
zhenshchiny   ostavlyayut   menya   sovershenno   ravnodushnym.   Oni   kazhutsya   mne
bezobraznymi.  YA  skuchayu  bez  tebya...  ty  ne predstavlyaesh', kak sil'no. Ty
dolzhna  pozhalet' menya... ya ne splyu po nocham i zametno pohudel. YA ozhivu, lish'
uvidev tebya...

     On  pisal s zharom i strast'yu, ubezhdaya sebya v tom, chto on ne hotel stat'
nevernym muzhem.


     Luiza   polnost'yu   zavladela  im;  ves'  dvor  znaya  ob  etom.  Antuan
ignoriroval  nasmeshlivye  vzglyady  ya  shepot; on uzhe ne mog obojtis' bez nee.
Ona  byla  pylkoj,  lyubyashchej, slepo obozhala ego, videla lish' dostoinstva tam,
gde ZHanna zamechala nedostatki.
     Odnazhdy ona skazala emu:
     - Tvoj brat nemnogo shokirovan nashej lyubov'yu, moj dorogoj.
     - O, Lui blagorodnee menya.
     - Ne mogu v eto poverit'.
     - O,  da. Hotya v nekotorom smysle on pohozh na menya; on tozhe nuzhdaetsya v
zhenskoj lyubvi, odnako strogo blyudet sebya.
     - Neuzheli?
     - Da.  On  postoyanno  pomnit  o  tom,  chto  on  -  lider, princ Konde -
chelovek, v kotorom mnogie vidyat svoego vozhdya.
     - YA  somnevayus'  v tom, chto on na samom dele tak dobrodetelen, kak tebe
kazhetsya.  YA dokazhu tebe eto. Davaj ustroim vecherinku... nebol'shoj priem... v
tvoih  pokoyah.  Priglasim  tol'ko  tvoego  brata i moyu podrugu. Podelit'sya s
toboj  odnim  sekretom?  Moya  podruga vlyublena v princa Konde. Ona sohnet po
nemu.  Otnositsya  k  Lui  tak  zhe,  kak  ya - k tebe. Ty hochesh' dat' emu shans
obresti schast'e?
     - Net!  -  voskliknul  Antuan.  -  On  ispytaet  soblazn, potomu chto on
kogda-to ne mog ustoyat' pered krasotoj. Kto eta dama?
     - Ty  videl  ee,  moj  dorogoj.  Umolyayu  tebya, ne smotri na nee slishkom
pristal'no,   inache   menya   budet  muchit'  revnost'.  Ona  ezdit  verhom  s
korolevoj-mater'yu i drugimi damami. Ee zovut Izabella de Limej.
     - Krasivaya devushka.
     On poceloval Luizu.
     - Ne bojsya. Mne nikto ne nuzhen, krome tebya, moya dorogaya.
     - Ty lyubish' svoego brata, da?
     - On - prekrasnyj chelovek; ya uvazhayu i lyublyu ego.
     - Togda...  podari emu radost'. Nichego strashnogo ne proizojdet, esli ty
priglasish' ego na vecherinku.
     I  oni  reshili  ustroit'  vecherinku.  Budet  zabavno  uvidet',  podumal
Antuan,  kak  otreagiruet  Lui na prelesti Izabelly de Limej; esli brat tozhe
vstupit v lyubovnuyu svyaz', on ne smozhet s osuzhdeniem smotret' na Antuana.
     Vecherinka udalas'; bylo mnogo smeha i vina.
     Nikogda  eshche,  podumala Luiza, Izabella ne vyglyadela stol' velikolepno.
Kazhetsya,  Konde  schital  tak  zhe.  On byl strastnym muzhchinoj i slishkom dolgo
zhil,  kak  holostyak;  razluka  s dobrodetel'noj |leonoroj sdelala ego legkoj
zhertvoj  soblazna.  On  dogadalsya,  chto  Izabella - shpionka korolevy-materi,
poskol'ku  znal,  chto devushka yavlyaetsya chlenom Letuchego |skadrona. On otdaval
sebe  otchet  v  tom,  v kakih celyah ispol'zuet Katrin svoih dam. No Izabella
obladala  volnuyushchej  krasotoj; posle vecherinki ona poprosila Konde provodit'
ee:  okazavshis'  v  pokoyah devushki, on toroplivo razdel Izabellu. Ona ohotno
pomogala  emu,  ne stroya iz sebya nedotrogu. Vpervye za mnogo let presyshchennyj
zhenskoj  lyubov'yu princ ispytyval takoe neterpenie. On ne znal, chto ego novaya
podruga  vo  vremya  vecherinki  podsypala  emu  v  bokal  "shpanskuyu  mushku" -
sil'nodejstvuyushchee  vozbuzhdayushchee sredstvo, sposobnoe zavesti dazhe evnuha. Emu
kazalos',  chto  ego chlen vot-vot razorvetsya. Pervyj ispytannyj im orgazm byl
tak  silen,  chto  Konde  bukval'no uletel na nebo. Emu potrebovalas' ne odna
minuta,  chtoby  prijti  v  sebya. Izabella prekrasno vladela samymi intimnymi
ugolkami  svoego  tela  i  umela  suzit'  tornuyu  dorogu.  Konde perepolnyalo
chuvstvo  blagodarnosti  k  zhenshchine, nesravnenno bolee izoshchrennoj v iskusstve
lyubvi,  chem  dobrodetel'naya  |leonora.  On  zahotel  otplatit'  Izabelle  za
ispytannoe  naslazhdenie,  no,  pohozhe,  snova  ostalsya ee dolzhnikom. Osedlav
Konde,  ona  podvela  princa  k grani ekstaza, zatem vnezapno prizhala k nizu
ego  zhivota  kozhanyj  meshok,  nabityj  kuskami  l'da.  V  pahu princa slovno
vzorvalas' bomba; on edva ne poteryal soznanie. Iz glaz posypalis' iskry.
     "Bozhe,  pochemu  ya  lishal sebya takoj radosti stol'ko let? - dumal Konde,
parya  mezhdu  nebom  i  zemlej. - U menya tol'ko odna zhizn', i ya ne imeyu prava
prinosit' ee v zhertvu komu by to ni bylo, dazhe |leonore".
     Teper'  ves'  dvor  smeyalsya  nad  brat'yami Burbonami. Katrin ispytyvala
protivorechivye  chuvstva.  Ona torzhestvovala, vidya moral'noe padenie Antuana,
ne  tol'ko  po odnoj prichine. |ta svyaz' yavlyalas' pervym zvenom ee plana. CHto
skazhet  madam  ZHanna,  kogda  novost'  doletit  do nee? Vspomnit li koroleva
Navarrskaya,  kakoj  samouverennoj ona byla v tot vecher, kogda muzh uvez ee na
ispanskom  galeone,  chtoby  zanyat'sya lyubov'yu s nej, svoej zhenoj? Sohranit li
ona  svoyu  samouverennost'?  Budet  zabavno  nablyudat'  za ZHannoj. No eto ne
samoe vazhnoe. Glavnoe - vozdejstvie romana Luizy i Antuana na gugenotov.
     A  vtoraya  para?  Katrin  nahmurilas'. Konde vlyubilsya... v shlyuhu! Kakoj
on,   naverno,   prekrasnyj  lyubovnik!  Katrin  nevol'no  vspomnila  besedy,
sostoyavshiesya  v  temnice pod zamkom Ambuaz. Kak glupa ona byla! Ona poteryala
strojnost',  postarela.  Mozhno  li sravnit' ee polnoe telo s izyashchnoj figuroj
Izabelly  de  Limej, molodost' Izabelly - so zrelost'yu Katrin? Izabella tozhe
ves'ma  iskushena  v  lyubvi  Katrin  podumala o drugih lyubovnikah - Genrihe i
Diane,  -  za kotorymi ona sledila skvoz' otverstie v potolke. Ona ni za chto
ne  soglasilas'  by  snova  perezhit' zlost' i unizhenie teh dnej. Lyubov'? |to
schast'e  ne  dlya  nee.  CHego  ono  stoit?  CHto  daet lyubov', krome minutnogo
udovletvoreniya  i  muk  revnosti? Net, ona hotela ne lyubvi, a vlasti. Nel'zya
teryat'  vremya,  glyadya  na Izabellu i Konde skvoz' dyru v polu. Ona ne stanet
podslushivat'  ih  besedy  s  pomoshch'yu  truby,  idushchej  ot ee pokoev. Net! Ona
pokonchila s takimi glupostyami. U nee net na nih vremeni.
     Ona   poslala   za   Luizoj;  kogda  zhenshchina  preklonila  koleno  pered
korolevoj-mater'yu,   Katrin   poprosila   ee   podnyat'sya   i  proverila,  ne
podslushivaet li ih kto-nibud'.
     - Nu,  mademuazel',  -  skazala  ona,  -  vy  spravilis'  s zadaniem; ya
dovol'na vami.
     - Spasibo, madam. YA schastliva, chto mogu sluzhit' Vashemu Velichestvu.
     - YA dumayu, vy uzhe zavoevali doverie korolya Navarry?
     - Po-moemu, da, madam.
     - Kak on derzhitsya s vami? Nadeyus', presyshchenie ne oslabit ego zhelanie?
     Luiza  byla  gotova  k  doprosu.  Ona  znala,  chto  koroleva-mat' lyubit
uznavat'  podrobnosti  amurnyh prodelok chlenov Letuchego |skadrona. Slushaya ih
otchety,  ona kak by stavila sebya na mesto razvratnic i poluchala udovol'stvie
ot  soperezhivaniya.  Sledovalo  podchinit'sya ee vole, proniknut'sya porochnost'yu
Katrin.  Inogda  sdelat'  eto  bylo  legche,  inogda  trudnej.  No Luiza byla
otchasti  vlyublena  v  Antuana,  ej  ne  hotelos'  delit'sya  s  Katrin samymi
intimnymi  momentami  ih svidanij. Odnako koroleva-mat' trebovala podchineniya
vo vsem.
     CHerez nekotoroe vremya Katrin skazala:
     - Dumayu,  vy  dobilis'  ego doveriya; teper' pora rasshirit' vashu missiyu.
Korol'  Navarry  -  protestant,  etim  on podvergaet sebya opasnosti. YA hochu,
chtoby on stal katolikom. |to - vashe sleduyushchee zadanie.
     - No...   madam...   katolikom!   Izmenit'   veru!  |to  ochen'  trudnoe
poruchenie, madam.
     - YA uverena, ono vam po silam, mademuazel'.
     Devushka  imela ispugannyj vid. Strannoe delo, podumala Katrin. Dazhe eta
shlyuha  smushchaetsya  pri  mysli  o  tom, chto ej predstoit obsuzhdat' religioznye
doktriny v promezhutkah mezhdu lyubovnymi uprazhneniyami.
     Katrin zasmeyalas'.
     - |to  pomozhet  vam  najti  temu  dlya  postel'noj besedy. Boyus', chto vy
otnimete u Antuana poslednie sily!
     Luiza ne ulybnulas'.
     - Ego  vera,  madam, kakaya-to osobennaya. YA ne zadumyvalas' o nej. On...
prinadlezhit k reformistskoj cerkvi.
     - A vy, polagayu, mademuazel' de la Limod'er, vernaya katolichka?
     - Da, madam.
     - Togda vam dostavit radost' napravit' ego na put' istinnyj.
     - YA... ya ne dumala, chto moi obyazannosti obretut takoj harakter.
     - Teper' vy znaete eto.
     - Da, madam.
     - Pohozhe, vam ne po dushe eto zadanie.
     - Ono  takoe  neozhidannoe, madam. YA nikogda ne dumala o religii. YA... ya
sdelayu vse ot menya zavisyashchee.
     - YA  rasschityvayu  na  eto,  -  proiznesla Katrin s ulybkoj, zastavivshej
Luizu  vzdrognut'.  -  Ditya moe, ne hmur'tes'. Vy znaete, chto ya voznagrazhdayu
teh,  kto  rabotaet  so  mnoj  i  na  menya.  Prevratite  vashego  lyubovnika v
primernogo katolika, i ya poprobuyu sdelat' ego vashim suprugom.
     - Suprugom! No on - korol', madam, i k tomu zhe zhenat.
     - Verno,  on  -  korol'. Ego polozhenie znachitel'no vyshe vashego. No ya ne
somnevayus'  v  tom,  chto,  esli  vy  zastavite  ego zahotet' etogo braka, on
nastoit  na  nem;  kto  smozhet  emu zapretit'? On zhenat, govorite vy. Da, on
zhenat  na  koroleve  Navarry.  YA  ne  dumayu,  chto  papa  otkazhet  v  razvode
korolyu-katoliku,  kotoryj  pozhelaet  izbavit'sya  ot  zheny-eretichki. A teper'
stupajte   i  obdumajte  moi  slova.  No  pomnite  o  skromnosti.  Nerazumno
povtoryat'  komu-libo  na  dannom  etape  dazhe odno moe slovo. Pozhalujsta, ne
zabyvajte ob etom.
     Luiza  pokinula  pokoi  Katrin. Ot volneniya u nee golova shla krugom. Ne
oslyshalas'  li ona? Neuzheli Katrin i pravda obeshchala vydat' za korolya Navarry
ee,  doch'  gospodina  d'Il'  Rue?  I  dlya  etogo  ona dolzhna byla vsego lish'
obratit' Antuana v druguyu veru!
     Kogda  Luiza  ushla,  Katrin  poslala  za gercogom de Gizom i kardinalom
Lorrenom.
     Ona   byla   dovol'na   soboj.   Ona   rasseyala   strahi  etih  muzhchin,
prodemonstrirovav   vrazhdebnost'   ZHanne   Navarrskoj  i  delu  reformistov,
podyskav  lyubovnic  ih  lideram  i sprovocirovav skandal, kotoryj dolzhen byl
rasserdit'  Kolin'i  i  porazit'  v  samoe  serdce partiyu gugenotov - dva ee
samyh zametnyh rukovoditelya zapyatnali sebya adyul'terami.
     Poka  vse skladyvalos' udachno, no Katrin ne hotela zahodit' v etom dele
slishkom  daleko.  Ona  dolzhna  sohranyat'  protivoborstvo sopernichayushchih domov
Burbonov i Gizov; esli oni ob®edinyatsya protiv nee, ona ne vystoit.
     Ona  ne dopuskala mysli, chto krasavice Luize udastsya obratit' Antuana v
katolichestvo,  no  ej bylo neobhodimo ubedit' de Gizov v podobnyh namereniyah
Katrin.  Ej kazalos', chto ona ponimaet etih fanatichno religioznyh lyudej. Oni
ne  menyalis'.  Kto mog podumat', chto zhestokij i chestolyubivyj Francisk de Giz
okazhetsya  katolikom? Oni ostavalis' kovarnymi, hitrymi i beznravstvennymi vo
vsem, krome svoih religioznyh ubezhdenij.
     Gercoga  i  ego  brata  vpustili  k  Katrin. Oni nizko slyunilis' nad ee
rukoj.
     - Dobro  pozhalovat',  gospoda.  CHto  vy  dumaete  o  povedenii  brat'ev
Burbonov?
     - YA  by  hotel  uvidet',  -  zloradno ulybayas', skazal kardinal, - lica
ZHanny i |leonory, kogda oni uslyshat o shalostyah svoih muzhej.
     - Podbrosit'  im  oboim  lyubovnic  bylo  masterskim  hodom, - so smehom
dobavil  gercog.  -  Lichno ya schitayu, chto povedenie Antuana ne imeet bol'shogo
znacheniya. Drugoe delo - Konde.
     - Konde sil'nee Antuana, - skazal kardinal.
     - No  u  nego  ne  hvatilo sil skazat' "net" mademuazel' de Limej, - ot
dushi rassmeyalas' Katrin.
     - On  slabak  po  zhenskoj  chasti,  no  vse  zhe  opasnyj vrag, - vstavil
gercog.  -  Konde sleduet osteregat'sya. Ego osvobozhdenie posle smerti korolya
Franciska bylo velichajshej oshibkoj.
     Gercog posmotrel na Katrin s byloj zanoschivost'yu vo vzglyade.
     - Luchshee mesto dlya golovy Konde - na plahe, a ne na ego plechah.
     - YA  ne lyublyu nespravedlivost'. Konde zashchitil svoyu chest', i bylo resheno
osvobodit' ego.
     - Tol'ko ne nami, - napomnil ej kardinal.
     Ona  molcha  kivnula  i  podumala:  iz  vseh moih vragov sil'nee vsego ya
nenavizhu  kardinala.  Dazhe bol'she, chem gercoga. Da pomozhet mne Bog ustranit'
ego!
     - Vozmozhno,   vy   pravy   v  otnoshenii  Konde,  gospodin  kardinal,  -
mirolyubivo  skazala  ona.  -  No  narod lyubit princev Burbonov. Dumayu, kazn'
privela by k volneniyam.
     - Madam,  -  skazal  gercog,  -  rano  ili  pozdno religioznuyu problemu
pridetsya   reshat'.   Vashe   otnoshenie  k  gugenotam  sdelalo  ih  naglymi  i
samouverennymi.
     - Polagayu, moj gercog, ya dokazala vam moyu predannost' katolicizmu.
     De  Gizy  promolchali  s  prezritel'nymi  licami,  i  Katrin,  glyadya  na
brat'ev,  ne  smogla  spravit'sya s ohvativshim ee strahom. Burbony ne vnushali
ej   podobnogo   chuvstva.   Gercog  obladal  vnutrennej  siloj,  kardinal  -
bespredel'nym  kovarstvom; tol'ko smert' mogla ostanovit' etu paru. Ubit' ih
mozhno bylo lish' udarom v spinu.
     - YA  poprosila  vas  prijti  ko mne, gospoda, - skazala Katrin, - chtoby
predostavit'  vam  novye  dokazatel'stva moih druzheskih chuvstv i predannosti
nashej obshchej vere. YA predlagayu obratit' Antuana i Konde v katolichestvo.
     - Vam  ne  udastsya eto sdelat'. Oni - yarye eretiki. ZHeny ne pozvolyat im
stat' katolikami.
     - ZHeny  ne pozvolili by im zabavlyat'sya s lyubovnicami, esli by imeli nad
nimi  polnuyu vlast', gospoda! No etoj parochke udalos' vyrvat'sya iz-pod opeki
ih dobrodetel'nyh suprug.
     - No vera, madam!
     - Luiza  de  la  Limod'er - ochen' krasivaya devushka, moj gercog. Ona uzhe
vynashivaet  rebenka,  kotorogo  zachala  ot nashego malen'kogo korolya Navarry.
ZHanna  ne  slishkom  obraduetsya,  kogda uslyshit ob etom. Ona vyskazhet Antuanu
vse,  chto  o nem dumaet, i etomu frantu, privykshemu k lesti i obozhaniyu takoj
krasavicy,  kak  Luiza  de  la  Limod'er,  ne  ponravitsya  bran'  ego  menee
privlekatel'noj   i  yazvitel'noj  suprugi.  YA  dopuskayu,  chto  Antuan  mozhet
peremenit' veru. On ne sposoben dolgo priderzhivat'sya odnih ubezhdenij.
     - Vera,  madam, - eto svyatoe, - skazal kardinal. - Muzhchina mozhet menyat'
zhenshchin, no ne religiyu.
     Katrin  ne stala sporit'; dlya osushchestvleniya ee planov bylo vazhno, chtoby
Antuan  ostalsya gugenotom. No ona sdelala vid, budto verit v vozmozhnost' ego
obrashcheniya v katolicizm.
     - On  slab, gospoda. On - trostnik na vetru. Istochnik opasnosti - ZHanna
Navarrskaya;  ona  upravlyaet  suprugom,  yavlyaetsya  v  ih sem'e liderom. My ne
mozhem  nichego  s nej podelat' - razve chto ob®yavit' ee eretichkoj i peredat' v
ruki  inkvizicii  ili  annulirovat' ee brak i zhenit' korolya Navarry na bolee
podhodyashchej dame.
     Teper'  de  Gizy,  pohozhe, zainteresovalis'. Kardinal pogladil dlinnymi
belymi pal'cami svoyu yarkuyu mantiyu; glaz gercoga nad shramom zaslezilsya.
     - Kogo vy prochite, madam, na rol' vtoroj zheny korolya Navarry?
     - Vashu  plemyannicu,  gospoda. Mariyu, korolevu SHotlandii. CHto vy dumaete
o moem vybore?
     - On velikolepen, - zayavil kardinal.
     - YA soglasen, - skazal gercog.
     Oni  ulybnulis' koroleve-materi, snova udostoverivshis' v tom, chto ona -
ih  drug.  Katrin  hotelos'  rassmeyat'sya. Obmanut' ih bylo tak zhe legko, kak
mademuazel'  de  la  Limod'er.  Neuzheli  oni  dejstvitel'no  reshili, chto ona
vernet vo Franciyu malen'kuyu shpionku? Ochevidno, da!
     Svyataya  Deva!  - podumala Katrin. Mogu li ya proigrat', esli eti velikie
muzhi tak glupy!


     Ispanskij  posol,  gospodin  de  SHantonne,  byl chelovekom, iskushennym v
intrigah.  On  s detstva gotovilsya k diplomaticheskoj kar'ere; on unasledoval
kovarstvo  i  smelost'  ot svoego otca, kanclera Nikoly de Granvellya; Filipp
Ispanskij  postupil  mudro, poruchiv etomu cheloveku predstavlyat' ego interesy
vo Francii.
     De   SHantonne   byl   osvedomlen  o  lovushkah,  podstroennyh  Burbonam,
poskol'ku  damy,  zamanivshie  ih  tuda, yavlyalis' chlenami Letuchego |skadrona;
poslu,   znavshemu   o   ego   tajnom  prednaznachenii,  ne  sostavlyalo  truda
dogadat'sya,  kto  napravlyal  eti  kozni.  Koroleva-mat'!  No on ne znal, chto
rukovodilo eyu - strah ili zhelanie okazat' uslugu de Gizam.
     De   Gizy   byli   soyuznikami   Ispanii;   koroleva-mat',  otlichavshayasya
nepostoyanstvom  povedeniya  s  togo  momenta,  kak malen'kij Karl podnyalsya na
tron,  stala  geroinej  mnogih  trevozhnyh  pisem,  poslannyh SHantonne korolyu
Ispanii.  Filipp  Ispanskij  ne  doveryal  koroleve-materi,  poskol'ku vsegda
prinimal  vo  vnimanie tochnye suzhdeniya posla. SHantonne schital, chto sblizhenie
Katrin  s  de  Gizami  ob®yasnyaetsya  ee  zhelaniem  zaruchit'sya  ih  druzhboj  i
vospol'zovat'sya eyu v celyah ukrepleniya lichnoj vlasti.
     SHantonne  dejstvoval isklyuchitel'no v interesah svoego gospodina; on byl
shpionom   i  intriganom  v  ne  men'shej  stepeni,  chem  poslom.  On,  kak  i
koroleva-mat',  imel  svoih  soglyadataev i znal, chto Luiza poluchila ukazanie
soblaznit'  korolya  Navarry  i  dobit'sya  ego  obrashcheniya  v  katolicizm. |to
ustraivalo Ispaniyu, no Filipp hotel ot Antuana ne tol'ko peremeny very.
     Poetomu  de SHantonne sblizilsya s Antuanom; on l'stil princu, voshishchalsya
im,   stal  ego  drugom.  S  Antuanom  bylo  legko  podruzhit'sya.  Dlya  etogo
trebovalos'  ne  skupit'sya  na  komplimenty,  chto  ispanskij  posol  delal s
legkost'yu.
     De SHantonne besedoval i pil s Antuanom.
     - O,  -  skazal  ispanec,  -  kakoe blestyashchee i slavnoe budushchee ozhidaet
Vashe  Velichestvo,  esli vy pravil'no razygraete vashi karty. YA ne somnevayus',
chto  vam eto udastsya, poskol'ku, gotov sporit', pod etimi krasivymi lokonami
pryachetsya  svetlaya  golova.  Vam  izvestno,  moj  korol',  chto nekotorye lyudi
sklonny otkazyvat' krasivomu cheloveku v ume?
     - O kakom blestyashchem i slavnom budushchem vy govorite, mes'e?
     - Moj  korol',  my  mogli  by  pojti  kuda-nibud',  gde  nas  ne smogut
podslushat'?  V  etom  dvorce slishkom mnogo glaz i ushej, ya predpochel by vyjti
na vozduh.
     V  sadu  posol  raskryl  plany,  kotorye  stroil  ispanskij  korol' dlya
Antuana.
     - CHast'  Navarry,  kak  horosho  izvestno Vashemu Velichestvu, nahoditsya v
rukah moego gospodina; ona zavoevana v srazhenii.
     Antuan pogrustnel. |to bylo ego bol'nym mestom. No ispanec prodolzhil:
     - Dve  poloviny etoj provincii prinadlezhat raznym korolyam, chto yavlyaetsya
ves'ma neudobnym. CHto, esli vam predlozhat obmenyat' Navarru na Sardiniyu?
     - Na Sardiniyu!
     - Prekrasnyj  ostrov,  Vashe  Velichestvo. S chudesnym klimatom, krasivymi
zhenshchinami  i  gorodami.  Vy  stanete  korolem  vsej  Sardinii. No prezhde vam
pridetsya  prinyat'  katolicheskuyu  veru.  Moj gospodin ne zahochet imet' delo s
eretikom.  Ne  serdites',  Vashe  Velichestvo.  Vasha  dusha  v  opasnosti. Vashe
budushchee  -  ne  tol'ko  na  nebesah,  no  i zdes', na zemle, - nahoditsya pod
ugrozoj.
     - Moe budushchee? Pochemu?
     - Korol'   Ispanii,  revnostnyj  katolik,  chasto  dumaet  o  vas,  Vashe
Velichestvo.  On  sozhaleet  o  tom,  chto  vy  vozglavlyaete dvizhenie eretikov,
nesushchee  vsem bedu. Otkazhites' ot etoj religii i spasite vashu dushu. Voz'mite
sebe tri korony odnovremenno.
     - O chem vy govorite? CHto vy imeete v vidu?
     - Esli vy stanete katolikom, vy ne smozhete ostat'sya muzhem eretichki.
     - No... ZHanna - moya zhena.
     - Papa  ohotno rastorgnet vash brak s zhenshchinoj, publichno ob®yavivshej sebya
eretichkoj.  K  tomu  zhe  ona  byla ranee soedinena brachnymi uzami s gercogom
Klevskim. O, Vashe Velichestvo, vam ne sostavit truda razvestis' s suprugoj.
     - No ya ne sobirayus' delat' eto. U nas est' deti.
     - Oni  -  bastardy,  potomu  chto  zhenshchina,  kotoruyu  vy nazyvaete vashej
zhenoj,  prezhde  byla  otdana  gercogu Klevskomu! U vas poyavyatsya drugie deti,
kotorye unasleduyut tri korony.
     - Kakie tri korony?
     - Prezhde vsego vashu nyneshnyuyu.
     - No ya poluchil ee blagodarya moej zhene.
     - Ne  stoit  bespokoit'sya  iz-za  takogo pustyaka, Vashe Velichestvo. Vasha
zhena   lishitsya   vseh  ee  vladenij,  kak  i  prochie  eretiki.  Vy  poluchite
sobstvennuyu  koronu  -  koronu  Sardinii,  a  v  dopolnenie  k  nej - korony
SHotlandii i Anglii.
     - Kakim obrazom?
     - Posredstvom  zhenit'by na koroleve SHotlandii. Korol'-katolik Filipp ne
pozvolit  ryzhevolosoj eretichke vechno uderzhivat' anglijskij tron. Kto zamenit
ee?  Mariya  Styuart,  koroleva  SHotlandii.  Vot kakie blestyashchie perspektivy ya
predlagayu Vam, Vashe Velichestvo.
     - Da, - protyanul potryasennyj Antuan. - YA ponimayu, mes'e.
     - Vse,  chto trebuetsya ot vas - eto otkazat'sya ot Navarry i vzyat' vmesto
nee   chudesnuyu  Sardiniyu.  Zatem  vy  zhenites'  na  koroleve  SHotlandskoj  i
Anglijskoj.  Ee  dyadi  strastno zhelayut etogo braka. O, vy - vezuchij chelovek!
Tri korony zhdut vas; vy dolzhny lish' spasti svoyu dushu i razvestis' s zhenoj.
     Antuan  zadumalsya.  Mariya SHotlandskaya? |ta yunaya krasavica! Kakaya udacha!
Tut bylo nad chem porazmyslit'.
     De SHantonne priblizilsya i zasheptal:
     - Vy  mozhete  obresti  i chetvertuyu koronu. Hotya, pozhaluj, sejchas eshche ne
stoit  govorit' o nej. Po-moemu, malen'kij Karl obladaet slabym zdorov'em. A
Genrih? A |rkyul'?
     Ispanec pozhal plechami i hitro ulybnulsya.
     - Ne  dumayu,  chto  eti  mal'chiki budut zhit' dolgo. Predstav'te, chto vas
zhdet  posle ih smerti! |to, kak vy ponimaete, mozhet proizojti lish' blagodarya
pomoshchi Ego Katolicheskogo Velichestva.
     De SHantonne prosheptal v lico Antuanu:
     - Vam dostanetsya samaya zhelannaya korona - korona Francii!


     Koroleva-mat'  vstrevozhilas'. Sobytiya razvivalis' slishkom stremitel'no,
oni  vyshli  iz-pod  ee  kontrolya.  Ona nedoocenila de SHantonne. On predlozhil
obmenyat'  Navarru  na  Sardiniyu!  Glupec  Antuan  zainteresovalsya ego ideej,
naivno  poveriv  v  to,  chto  Sardiniya takova, kakim predstavil ispanec etot
ostrov.
     Esli  ona  proyavit  neostorozhnost',  de  Gizy vernut svoyu plemyannicu vo
Franciyu  i  vydadut  zamuzh  za Antuana; Luiza soobshchala, chto on proyavlyaet vse
bol'shuyu terpimost' k katolicheskoj vere.
     Ona  prinyalas'  shagat'  po komnate. Kakuyu druguyu zhenshchinu so vseh storon
okruzhali  vragi?  K  komu  ej  povernut'sya  licom? K de Gizam? K Burbonam? K
ispanskomu  poslu  i  ego  mrachnomu gospodinu, korolyu Filippu, ee zyatyu, ten'
kotorogo  postoyanno  presledovala  Katrin?  Ona  mogla zaklyuchit' s kem-to iz
etih  lyudej  lish'  kratkovremennyj soyuz. Ona vela odinokuyu, tajnuyu igru; oni
ne  dolzhny dogadyvat'sya o ee planah. Ej neobhodimo byt' v odinochestve, chtoby
sohranit'  vlast' i tron dlya Genriha, kogda pridet ego vremya. Ona znala, chto
vse intriguyut protiv nee.
     Ona  sama  v  nedobryj  chas  predlozhila vydat' Mariyu Styuart za Antuana.
Mogla  li  ona  dogadat'sya  o  posledstviyah?  Ona pokazalas' sebe novichkom v
politicheskoj bor'be. Ona sovershila stol'ko oshibok!
     Ona  dolzhna  izvlech'  iz  nih  urok.  Predotvratit' zhenit'bu Antuana na
Marii  SHotlandskoj.  Kakim  opasnym  stal  by etot soyuz! De Gizy uspokoyatsya,
lish'  posadiv  Mariyu  na francuzskij tron; esli Antuan stanet katolikom, oni
zahotyat, chtoby on okazalsya tam zhe.
     Ona   vela   sebya   oprometchivo.  Proyavila  chrezmernoe  raspolozhenie  k
gugenotam.  Teper'  katolicheskaya partiya sobiralas' sdelat' Antuana korolem i
muzhem  Marii  SHotlandskoj. A ee deti - yunyj Karl, dorogoj Genrih? Oni dolzhny
umeret'.  Drugie  lyudi  bystro  uznali sekrety yadov, privezennyh Katrin i ee
storonnikami  vo  Franciyu.  Ne uhudshilos' li zdorov'e Karla? Genriha? Katrin
schitala   vseh  takimi  zhe  nerazborchivymi  v  sredstvah,  kakoj  byla  ona;
poskol'ku  ona  chasto  dumala  o  yadah,  ej  kazalos',  chto  i drugie gotovy
pribegnut' k nim.
     Ona  ne  znala,  kuda  povernut'sya.  Sleduet  sdelat'  tak, chtoby ZHanna
Navarrskaya  yavilas'  ko  dvoru.  |to  bylo  ochevidnym.  Esli kto-to sposoben
predotvratit' razvod Antuana s zhenoj, to eto sama ZHanna.
     Katrin  napisala ej laskovoe pis'mo. Kak chuvstvuyut sebya dorogie malyshi?
Ne  dumaet  li ZHanna, chto brak malen'koj Katrin, tezki korolevy-materi, s ee
synom  Genrihom  budet udachnym? "On tak svyazhet nas! - pisala Katrin. - A eshche
vozmozhen  soyuz mezhdu docher'yu Margaritoj i vashim synom Genrihom, predlozhennyj
moim pokojnym muzhem. My dolzhny obsudit' eto pri lichnoj vstreche..."
     Vo  vtorom  pis'me Katrin soobshchila ZHanne, chto ej sleduet otpravit'sya na
sever,  chtoby  prinyat'  uchastie  v  zasedanii  Soveta,  kotoroe  sostoitsya v
Puassi.
     "Moya  dorogaya  kuzina,  vam  izvestno, chto ya - vash drug. Vy znaete, chto
religioznye  protivorechiya,  zalivshie  stranu krov'yu, ogorchayut menya. Po-moemu
mneniyu,  predstavitelyam  vrazhduyushchih  storon neobhodimo vstretit'sya, obsudit'
polozhenie,   popytat'sya   najti   vzaimoponimanie;   chego   mozhno   dobit'sya
krovoprolitiem?"
     Katrin  vyzvala  k  sebe  gercoginyu  de  Monpans'e;  poskol'ku eta dama
sochuvstvovala gugenotam, Katrin sochla vozmozhnym ispol'zovat' imenno ee.
     - Madam  de  Monpans'e,  -  skazala  ona, - ya otpravlyayu pis'ma koroleve
Navarrskoj  i dumayu, chto vam takzhe sleduet napisat' ej. YA znayu, sozdalas' ne
slishkom  priyatnaya  situaciya,  no,  po-moemu, koroleva Navarry dolzhna znat' o
nej.  Mne  kazhetsya,  esli  by ZHanna nahodilas' zdes', ona smogla by uderzhat'
svoego  muzha  ot  bezumstv.  S  kazhdym dnem zhivot mademuazel' de la Limod'er
stanovitsya  vse  bol'she.  Vy znaete, ya ne lyublyu videt' takoe pri moem dvore.
Korol'  Navarry  bez  uma  ot etoj zhenshchiny; dumayu, sleduet soobshchit' ZHanne ob
etom.  Est' i drugoj moment. Po-moemu, ona dolzhna znat', chto Antuan pytaetsya
obmenyat'  ee korolevstvo na nikchemnyj ostrov. |tot chelovek sposoben na lyubuyu
glupost'. Napishite ej obo vsem.
     - YA napishu ej o predlagaemom obmene, madam.
     - Takzhe  upomyanite  o  tom,  chto  bastard Antuana portit izyashchnuyu figuru
mademuazel' de la Limod'er.
     - Madam, ya...
     - |to prikaz, - zayavila Katrin.
     Monastyr'   Puassi,   gde   sobralsya   Sovet,   nahodilsya  nedaleko  ot
Sent-ZHermena;  syuda  v  letnyuyu zharu pribyli lidery katolikov i protestantov.
Kak pozzhe ponyala Katrin, eta vstrecha byla obrechena s samogo nachala.
     Govorya  o  religii,  lyudi  stanovilis' fanatikami. Oni upryamo stoyali na
svoem.  Beskonechno  obsuzhdali  dogmaty.  Ne  vse  li  ravno,  kak proishodit
prichastie,  dumala  Katrin.  Odnako  sobravshiesya  bez ustali sporili o takih
ritualah, kak posvyashchenie v duhovnyj san i kreshchenie.
     Katrin,  obvodya  vzglyadom  velikih  muzhej,  zasedavshih  v  monastyrskoj
trapeznoj,  sprashivala  sebya:  pochemu oni voyuyut drug s drugom? Pochemu gotovy
umeret' za veru, za glupye sofizmy?
     Vse  oni  odinakovy:  hitryj kardinal Lorren i mogushchestvennyj gercog de
Giz;  otsutstvuyushchij, k schast'yu, Kal'vin; Teodor de Bez; Mishel' de l'Opital',
etot  blagorodnyj  gugenot,  k  ch'im mudrym suzhdeniyam prislushivalas' Katrin;
ZHanna Navarrskaya i |leonora de Konde; da, vse oni byli fanatikami.
     Kakih  itogov  ona  mogla  ozhidat'  ot  vstrechi,  kotoruyu organizovala?
Nikakih,  rovnym  schetom nikakih. |ti dva lagerya nikogda ne dogovoryatsya. Ona
i  ne  hotela,  chtoby oni nashli obshchij yazyk. Pust' oni dumayut, chto ona zhelaet
etogo.  Sama  Katrin  verila  lish'  v  prakticheskuyu  vygodu.  No dlya nee byl
polezen  fanatizm  drugih,  delavshij  ih  uyazvimymi.  CHelovek,  svobodnyj ot
religioznyh  ubezhdenij,  mog  lavirovat',  delat'  to,  chto  polezno  ne dlya
kakoj-to cerkvi, a dlya nego samogo.


     Sostoyavshijsya  Sovet  vzbudorazhil  stranu,  porodil napryazhenie. Gugenoty
schitali,  chto koroleva-mat' vse zhe na ih storone. Katrin, kotoruyu ohvatyvala
trevoga  pri mysli o tom, kakie bedy sulit ej i ee sem'e obrashchenie Antuana v
katolicheskuyu  veru  i  ego  soyuz  s  de  Gizami, nachala demonstrirovat' svoe
raspolozhenie  reformistam.  Ona  hotela  zaruchit'sya  ih  podderzhkoj,  hotya i
ponimala, chto chast' gugenotov hochet zamenit' monarha prezidentom.
     Gugenoty  nabirali  silu v Parizhe, Sent-ZHermene i Puassi; kazalos', chto
u nih ne men'she storonnikov, chem u katolikov.
     Katrin   delala   vid,  budto  ona  ne  zamechaet  publichnye  propovedi,
ustraivaemye  vo  dvorce;  kogda raz®yarennyj SHantonne ukazal koroleve-materi
na eto, ona nevozmutimo otvetila, chto ne slyshala ih.
     Dazhe deti oshchushchali napryazhennuyu atmosferu.
     Lyubimec  Katrin,  Genrih,  sklonyalsya k vere gugenotov. Ona byla novoj i
poetomu  privlekala  tot intellektual'nyj krug, k kotoromu prinadlezhal princ
Genrih  bystro  ulavlival  nastroenie  materi  i  sledoval im; ona s ulybkoj
slushala syna, kogda on rasskazyval o Beze i ego blestyashchih propovedyah.
     V  pokoyah  detej  vspyhivali  ssory,  osobenno  mezhdu Margo i Genrihom.
Princ  stavil  sestru  v  ugol  i chital ej propoved', povtoryaya proiznesennoe
Beze. No Margo otkazyvalas' prinyat' novuyu veru.
     - YA  -  katolichka,  - ne sdavalas' devochka. - Moya vera - istinnaya. YA so
svoim budushchim muzhem vsegda budu podderzhivat' istinnuyu veru.
     - Tvoj budushchij suprug - gugenot, - pariroval Genrih.
     |to  zamechanie  vyzvalo  u  Margo  prezritel'nyj  smeh;  ona byla polna
reshimosti ne vyhodit' zamuzh za Genriha Navarrskogo i ostavat'sya katolichkoj.
     - Moj budushchij muzh - katolik.
     - Veroyatno,  -  poddraznil sestru Genrih, - tebe neizvestno, kto stanet
tvoim muzhem, mademuazel' Margo.
     - Net, izvestno. My s nim uzhe dogovorilis'.
     - Kak ego zovut? Skazhi mne. YA dumayu, tut proizoshla kakaya-to oshibka.
     - Ty dolzhen znat'. On - tvoj tezka.
     - |to  -  Genrih.  Verno.  On provel detskie gody v krest'yanskoj izbe i
vskormlen krest'yankoj. Znachit, on sam stal krest'yaninom.
     Margo tryahnula golovoj, otkinuv so lba svoi dlinnye temnye volosy.
     - Ty dumaesh', ya vyjdu za etogo dikarya?
     - Da, dumayu; eto uzhe resheno.
     - U  nego  gryaznye  ruki i nechesanye volosy. YA ne vyjdu za krest'yanina,
bratec.
     - Vyjdesh'. |tot krest'yanin - budushchij korol' Navarry, dorogaya sestrica.
     - YA stanu zhenoj drugogo Genriha.
     Genrih rassmeyalsya.
     - De Giza? Smotri vyshe, Margo.
     - Genrih  de  Giz  stoit vyshe vseh. On - samyj luchshij muzhchina na zemle.
Ego otec - velichajshij grazhdanin Francii.
     - Izmena! - zakrichal Genrih.
     Margo zasmeyalas'.
     - Vse boyatsya Mechenogo.
     - Tebya  i tvoego vozlyublennogo, Genriha de Giza, neobhodimo vysech'. Ego
sleduet  prognat'  proch'  ot  korolevskogo dvora, a tebya - nemedlenno vydat'
zamuzh za lohmatogo krest'yanina s gryaznymi rukami.
     Margo prezritel'no ulybnulas'.
     - YA  nikogda  ne vyjdu za Genriha Navarrskogo. YA nenavizhu ego. On znaet
ob  etom  i  nenavidit  menya. Kak ya sozhaleyu o tom, chto on pribyl ko dvoru so
svoej mater'yu na etot Sovet!
     - Ty dolzhna stat' gugenotkoj, potomu chto ty vyjdesh' zamuzh za gugenota.
     - YA nikogda ne stanu gugenotkoj i ne vyjdu za takogo cheloveka.
     Genrih shvatil molitvennik sestry i brosil ego v polyhayushchij kamin.
     - YA  udivlena, - yarostno sverknuv glazami, skazala Margo, - chto Gospod'
ne ubil tebya totchas za eto.
     - Da?  A  ya  udivlen,  chto  on ne pokaral tebya za priverzhennost' staroj
vere.  Esli ty ne peremenish'sya, ya sdelayu tak, chtoby tebya vysekli. Poproshu ob
etom mamu.
     - Ona ne osmelitsya vyporot' menya za eto.
     - Dumaesh', ona ne posmeet sdelat' to, chto sochtet nuzhnym?
     Margo pomolchala, i Genrih prodolzhil:
     - YA  sdelayu  tak,  chtoby  tebya  ubili,  potomu chto tot, kto derzhitsya za
lozhnuyu veru, zasluzhivaet smerti.
     - Otlichno,  -  zakrichala Margo, - pust' menya vysekut. Pust' menya ub'yut.
YA gotova postradat' radi spaseniya dushi.
     Raspri  prodolzhalis' - v pokoyah detej, v monastyre Puassi, v neschastnom
francuzskom korolevstve.
     ZHanna,  obmanutaya  zhena, koroleva, suprug kotoroj intrigoval protiv nee
i  sobiralsya otdat' ee korolevstvo, priehala v Parizh s dvumya svoimi det'mi -
Genrihom i malen'koj Katrin.
     Kogda  ZHanna  vpervye  uslyshala  uzhasnye  spletni  ob  Antuane,  ona ne
poverila  im.  Ona  znala,  chto on slab, no pri vseh svoih nedostatkah lyubit
ee.  Ih  soyuz  sovershenen i prochen. Mog li on pisat' ej o svoej predannosti,
nahodyas'  v  lyubovnoj  svyazi  s mademuazel' de la Limod'er, kotoruyu nazyvali
Prekrasnoj  Rasputnicej?  ZHanna otkazyvalas' verit' v eto. Sovsem nedavno on
soobshchil  ej  o tom, chto drugie zhenshchiny sovsem ne privlekayut ego. Konechno, on
ne mog tak obmanyvat' ee.
     Mysl'  o tom, chto on vstupil v sgovor s ispancami, vnushala ej uzhas. Ona
schitala  eto  bolee ser'eznym predatel'stvom, chem supruzheskaya nevernost' - s
drugoj  zhenshchinoj on obmanyval by tol'ko ee, ZHannu, no s Ispaniej on predaval
i  detej,  poskol'ku gotov byl pozhertvovat' ih nasledstvom radi sobstvennogo
vozvysheniya.
     Ona rasteryalas', ne znaya, k komu obratit'sya za sovetom i pomoshch'yu.
     Koroleva-mat'  predlozhila  ej  pokoi  v  Luvre,  chtoby nahodit'sya vozle
svoej  dorogoj podrugi i chasto videt' detej, k kotorym ona otnosilas', kak k
svoim  sobstvennym,  vidya  v  nih  nevestu syna i zheniha docheri. No ZHanna ne
doveryala Katrin i predpochla ostanovit'sya vo dvorce Konde.
     Ee  zhdali  novye  otkrytiya.  |leonora,  pribyvshaya  na  Sovet  v Puassi,
prinyala nevestku.
     Oni  obnyalis';  poglyadev na lico |leonory, ZHanna ponyala, chto zhena brata
takzhe  rasstroena.  Neposredstvennaya  ZHanna  srazu  zagovorila  o  tom,  chto
volnovalo ee bol'she vsego.
     - |leonora,  skazhi mne: eto pravda? YA slyshala uzhasnye istorii. Govoryat,
chto Antuan vlyublen v pridvornuyu damu.
     - O, moya dorogaya sestra, uvy, eto tak.
     Glaza ZHanny sverknuli.
     - YA  nikogda  ne  proshchu ego. Nenavizhu lovelasov! Razve nam bol'she nechem
zanyat'sya?  Rabotoj?  Nashim  delom?  Tem ne menee on obmanyvaet menya. Brosaet
ten' na nashu veru. O, |leonora.
     ZHanna  zakryla lico rukami; ona ispugalas', chto zaplachet. Ona ne lyubila
pokazyvat' slabost', no byla ochen' neschastna.
     |leonora obnyala nevestku.
     - Dorogaya  ZHanna,  ya  sochuvstvuyu tebe. Budet luchshe, esli ty uznaesh' vse
ot  togo,  kto  lyubit  tebya  i  stradaet  vmeste s toboj. Tebe izvestno, chto
Antuan  stal  lyubovnikom  etoj  zhenshchiny.  ZHanna,  moya dorogaya, prigotov'sya k
ispytaniyu. Neskol'ko nedel' tomu nazad u nih rodilsya syn.
     ZHanna vyrvalas' iz ob®yatij |leonory.
     - YA  nenavizhu  ego!  -  zakrichala  ona. - YA ne znala, chto eto zashlo tak
daleko.  On  zaplatit za vse. O, Bozhe, neuzheli eto proizoshlo s nami? My byli
tak  schastlivy,  |leonora.  YA  znala,  chto  on  lyubit  vesel'e...  zabavy...
udovol'stviya...  lest',  no  ne dumala, chto s nami mozhet sluchit'sya takoe. O,
|leonora, ya tak neschastna...
     - Sochuvstvuyu,  moya  dorogaya, - skazala |leonora, pytayas' uteshit' ZHannu.
-  YA  tozhe  sejchas  neschastna.  ZHanna, mne ponyatny tvoi chuvstva - menya takzhe
unizili.
     ZHanna ustavilas' na nevestku.
     - Ty hochesh' skazat', chto Lui tozhe?..
     - Da,   Lui  tozhe,  -  skazala  princessa  Konde.  -  Ego  lyubovnica  -
mademuazel' de Limej.
     ZHanna vzyala ruki |leonory i prizhala ih k svoej grudi.
     - YA  tak potryasena svoimi bedami, chto ne podumala o tvoih! O, |leonora,
esli by ya mogla byt' takoj zhe spokojnoj, kak ty!
     - Dorogaya  ZHanna,  nashi muzh'ya slaby, no my lyubim ih. My dolzhny prostit'
Lui i Antuana.
     - YA nikogda ne proshchu Antuana.
     - Uspokoivshis',  ty  pojmesh',  chto  eto  neobhodimo. Sleduet podumat' o
detyah.  My  dolzhny zakryt' glaza na grehi muzhej. Nas zhdut vazhnye dela, my ne
mozhem rashodovat' sily na semejnye ssory.
     - No  ya schitala, chto vy s Lui ochen' schastlivy. Tak vsegda kazalos'. CHto
kasaetsya  menya  i  Antuana - o, ty sidish' i bezmyatezhno ulybaesh'sya! Ty mozhesh'
prostit' ih. YA zhe - nikogda!
     - No   eto  neobhodimo.  Vse  podstroili  nashi  vragi.  Oni  podbrosili
nazhivku,  i  nashi  muzh'ya  popalis'  na  udochku. My dolzhny borot'sya za nih...
vmeste s nimi.
     - Ty  mozhesh'  eto  delat', no ya ne stanu. YA nenavizhu Antuana. Ne tol'ko
za izmenu, no i za lozh'... licemerie.
     - O, ZHanna, moya dorogaya sestra, ya horosho tebya ponimayu, no...
     - Nikakih "no".
     ZHanna vnezapno zasmeyalas', no v ee glazah stoyali slezy.
     - My  s  toboj  -  raznye  lyudi,  |leonora.  Ty  - svyataya, a ya - prosto
zhenshchina.


     YArost' ZHanny obrushilas' na Antuana vo dvorce Konde.
     - Itak,  mes'e,  u  vas  rodilsya  syn.  Pozdravlyayu. U nego velikolepnaya
mat'.  YA  slyshala,  chto  ona  -  pervaya  pridvornaya  shlyuha.  CHto zhdet vashego
bestarda?  Tron  Navarry?  Ili tron Sardinii? Kazhetsya, vy eshche ne reshili, kak
vam postupit' s moim korolevstvom.
     Antuan popytalsya uspokoit' suprugu.
     - ZHanna,  moya  dorogaya  zhena,  pozhalujsta,  vyslushaj  menya. Luiza de la
Limod'er?  |to  pustyak.  Soglasen,  ya sovershil oploshnost', no i tol'ko. Ty -
moya  zhena,  moya dorogaya zhena. Nasha zhizn' vazhnee vsego ostal'nogo. Ty slishkom
dolgo  zhila vdali ot francuzskogo dvora. Tvoi skromnye dvory Pau i Neraka...
oni, moya dorogaya, sil'no otlichayutsya ot francuzskogo.
     - Razumeetsya;  my  nastol'ko  staromodny  i  negalantny,  chto chtim nashi
brachnye obyazatel'stva.
     - ZHanna, ya lyublyu tol'ko tebya odnu. Neuzheli ty eto ne vidish'?
     - Znachit, ty schitaesh' vozmozhnym darit' tvoih detej nelyubimym zhenshchinam?
     - YA  sovershil  oploshnost'  - prostitel'nuyu oploshnost'. Vse, krome tebya,
ponyali eto. YA nahodilsya vdali ot tebya. YA - muzhchina.
     - Ty  -  glupec!  Tshcheslavnyj  frant, s odinakovoj legkost'yu odurachennyj
shlyuhoj i ispanskim poslom.
     - ZHanna!
     - Sardiniya! |to, polagayu, tozhe oploshnost'. Prostitel'naya oploshnost'!
     Ona  posmotrela  na  nego,  i  ej pokazalos', chto ona vidit neznakomca.
Pered  nej  stoyal  ne  yunyj,  a sorokapyatiletnij muzhchina, nahodivshijsya v tom
vozraste,  k  kotoromu  chelovek  uzhe  dolzhen  obresti  trezvost'  rassudka i
ponimat',  kogda  i  pochemu  emu  l'styat.  Ego boroda sedela, no volosy byli
zavity  i  ulozheny;  odezhda  Antuana kazalas' ekstravagantnoj dazhe po merkam
dvora.  Rukava  ego  kamzola byli obshity yarkim atlasom, na shlyape, ukrashennoj
per'yami,  sverkali  dragocennye  kamni. On obladal bezmernym tshcheslaviem. Byl
durakom, samouverennym durakom, nevernym suprugom. No ona lyubila ego.
     Ona   podavila  zhelanie  podbezhat'  k  Antuanu,  napomnit'  emu  ob  ih
schastlivyh  dnyah,  o  radostyah  prostoj  zhizni,  kotoruyu oni veli v skromnyh
dvorah  Neraka  i Pau. O Gospodi! - podumala ona. Togda my byli schastlivy. YA
mogla  delat'  Antuana  schastlivym, esli by ostavila ego vozle sebya, esli by
emu  ne  dali  dolzhnost'  namestnika  pri  francuzskom  dvore, esli by on ne
predstavlyal  interes  dlya  amoral'nyh  iskatelej  vlasti.  No  kak  mog etot
krasivyj,  elegantnyj  muzhchina,  dumavshij  bol'she  o pokroe kamzola i fasone
shlyapy,  chem  o  politike,  protivostoyat'  lesti,  kotoruyu  on  vyslushival ot
ispol'zovavshih ego lyudej?
     Ona  zhelala  ego tak zhe, kak i v nachale ih braka. Ona pomnila Antuana -
molodogo  cheloveka,  prisutstvovavshego na kreshchenii bednogo malen'kogo korolya
Franciska.  A  teper'...  on  predal  ee  kak zhenu i kak korolevu, predal ee
sem'yu i korolevstvo.
     Ona  ne dolzhna stanovit'sya slaboj iz-za lyubvi k nemu. Ona ne podpustila
Antuana k sebe.
     - Ne  priblizhajsya  ko  mne,  -  skazala  ZHanna. - Ty - zhalkoe sozdanie.
Slaboe  i tshcheslavnoe. Posmotri na svoyu shlyapu! Na tvoem meste ya ustydilas' by
ee.  Tak  vot  kakova novaya moda! Ty mozhesh' zabavlyat'sya pri dvore, uhazhivat'
za  damami,  obmanyvat'  zhenu,  obmenivat'  to,  chto tebe ne prinadlezhit, na
nikchemnyj  ostrov.  Pozvol'te  napomnit'  vam,  nazyvayushchemu  sebya korolem, -
vashej koronoj vy obyazany mne!
     |to  bylo  poslednim  oskorbleniem.  Antuan  ne mog sterpet' ego. On ne
vynosil  kritiku.  ZHanna  smeyalas'  nad  ego  vkusom  i  polozheniem.  On mog
vyslushivat' upreki vozmushchennoj zheny, no ne samouverennoj korolevy.
     - YA  vizhu,  chto u nas ne poluchaetsya spokojnogo razgovora. Ty stremish'sya
k ssore, a ya ne zhelayu rugat'sya s toboj.
     On  izyashchno poklonilsya ya pokinul ZHannu. Otpravivshis' nemedlenno k Luize,
on  rasskazal  ej  o  sluchivshemsya.  Ona  stala uteshat' Antuana, l'stit' emu.
Prinimaya  ee  laski, on dumal o ZHanne. Emu pokazalos' spravedlivym zamechanie
ispanskogo  posla  o  tom,  chto  ZHanna  stoit  na ego puti k velichiyu. Korona
dostalas'  emu  blagodarya ZHanne! CHto zh, ona uznaet, chto dumaet o ee prave na
etu koronu ispanskij korol'!
     On  obnimal  Luizu,  naslazhdalsya  ee molodost'yu i krasotoj. Ryadom s nej
ZHanna  byla  durnushkoj.  Luiza,  odna iz krasivejshih zhenshchin Francii, obozhala
ego  i  s  radost'yu  rodila emu syna. ZHanna prezirala ego za to, chto, sleduya
obychnoj dlya predstavitelya francuzskoj znati tradicii, on zavel lyubovnicu.


     ZHanna  ostalas'  vo  dvorce  Konde;  Antuan  po-prezhnemu  zhil  v  svoih
luvrskih  pokoyah.  On  prinyal  katolicheskuyu  veru,  SHantonne stal ego luchshim
drugom.  Oni  vsegda  byli  vmeste;  otnoshenie  de  Gizov k ih staromu vragu
smyagchilos'.  Vse  znali,  chto Antuan sobiraetsya razvestis' s zhenoj. Mozhet li
dobryj  katolik  ostavat'sya muzhem eretichki? Ispaniya i Rim zaochno prigovorili
ee  k  sozhzheniyu  na  kostre,  no eto ostavalos' tajnoj, potomu chto ZHannu eshche
sledovalo  zahvatit'  v  plen  i  peredat'  v  ruki inkvizicii; ona imela vo
Francii mnogo vliyatel'nyh druzej, gotovyh pomoch' ej izbezhat' etoj uchasti.
     Gugenoty  byli  vozmushcheny  povedeniem  Antuana; dazhe katoliki prezirali
cheloveka,  smenivshego  religiyu po izvestnym im prichinam. Vsya strana nazyvala
ego  za  glaza  "predatelem".  Lyudi  znali,  chto  Konde  takzhe izmenil zhene;
francuzy  otnosilis'  k  etomu  s ponimaniem, lish' samye revnostnye gugenoty
obvinyali  ego.  Konde  nikogda  ne  otrekalsya ot svoej very i zayavil, chto ne
sobiraetsya  eto  delat'.  On byl vlyublen v krasivuyu Izabellu de Limej, no ej
ne  udavalos'  ugovorit'  ego  otrech'sya  ot  svoej  very.  Konde,  kak i vse
gugenoty, vozmushchalsya postupkom brata.
     CHto  kasaetsya Katrin, to ona ne znala, chto ej delat'. Antuan vstrevozhil
ee  legkost'yu  svoego  obrashcheniya, no ona verila v stojkost' Konde. Princ Lui
po-prezhnemu yavlyalsya siloj, sposobnoj sderzhivat' de Gizov.
     ZHanna  priehala  slishkom  pozdno;  intrigi  ispancev i ih zaigryvanie s
Antuanom  zashli  ves'ma  daleko; ee poyavlenie uzhe ne moglo vernut' Antuana v
sem'yu.  On  byl  osleplen  lestnymi predlozheniyami SHantonne. Odnako Antuan ne
byl  lishen sentimental'nosti i po-prezhnemu lyubil zhenu. K tomu zhe on slavilsya
peremenchivost'yu  svoih  nastroenij.  Ne  udastsya  li  pomirit' ego s ZHannoj?
Mysl'   o   vozvrashchenii  Marii  Styuart  vo  Franciyu  ostavalas'  dlya  Katrin
nevynosimoj.
     Katrin  vyzvala  k  sebe  ZHannu;  ona skazala, chto hochet obsudit' s nej
vazhnye dela.
     Dve  korolevy,  ne  doveryavshie  drug  drugu,  vstretilis'.  Blednaya,  s
holodnymi   glazami,  ZHanna  sumela  skryt'  svoi  stradaniya.  Ee  sluchajnye
svidaniya  s  Antuanom  vo dvorce Konde zakanchivalis' ssorami. On stremilsya k
etomu.  On obvinyal ee v eresi i, chto bylo huzhe vsego, grozil zabrat' detej k
sebe.  ZHanna  znala,  chto  ej  ugrozhaet  opasnost',  chto  protiv  nee stroyat
zagovory;   druz'ya   sovetovali  ej  kak  mozhno  bystree  pokinut'  Parizh  i
otpravit'sya  v  svoi  vladeniya.  Ona  ne mogla sdelat' eto, ne mogla uehat',
poka  mezhdu  neyu  i  muzhem sohranyalis' podobnye nepriyaznennye otnosheniya. Ona
boyalas',  chto, esli ona nachnet gotovit'sya k otbytiyu, Antuan potrebuet, chtoby
ona  ostavila  detej.  Ona  redko  videlas'  s nim, bol'shuyu chast' vremeni on
provodil  s lyubovnicej i druz'yami. Inogda on prihodil vo dvorec Konde, chtoby
zateyat'  ssoru  s  zhenoj;  on  kazalsya  ZHanne  udovletvorennym,  ulybayushchimsya
ukradkoj,   vspominayushchim   utehi   poslednej   nochi.  Takoe  polozhenie  bylo
nepriemlemym  dlya  gordoj  zhenshchiny,  dlya korolevy, kotoroj Antuan byl obyazan
svoej koronoj, o chem ZHanna ne stesnyalas' napominat' emu.
     Na  blednom  lice  Katrin  poyavilos'  sochuvstvennoe  vyrazhenie.  Poznav
unizhenie,  kotoroe  koroleva-mat'  ispytyvala,  vidya  privyazannost'  muzha  k
lyubovnice,  ona  mogla ponyat' chuvstva ZHanny. No ona, Katrin, derzhalas' togda
nevozmutimo.     Nauchilas'    ulybat'sya,    ne    zamechat'    prenebrezheniya.
Neposredstvennost', pryamodushie ZHanny meshali ej uspeshno skryvat' stradaniya.
     Glupaya  koroleva  Navarry, kazhetsya, schitala iskrennost' dostoinstvom; v
glazah korolevy-materi eto kachestvo vsegda yavlyalos' proyavleniem bezumiya.
     Katrin  znala,  chto  ZHanna  v  opasnosti.  Za nej vnimatel'no sledil ne
tol'ko  SHantonne,  no  i papskij legat, pribyvshij v Parizh, chtoby shpionit' za
ZHannoj  i  podgotovit'  ee  pohishchenie,  esli  ona budet uporstvovat' v svoej
eresi.  |ti  zamysly budut osushchestvleny posle tshchatel'noj podgotovki. Nalichie
u  ZHanny  mnogochislennyh  druzej  zatrudnyalo ee arest. Dlya ego osushchestvleniya
trebovalas'   hitrost'.  Rim  i  Ispaniya  ponimali,  chto  eta  zhenshchina  byla
mogushchestvennym  liderom;  odin  oshibochnyj shag mog privesti k krovoprolitiyu i
dazhe vojne.
     Katrin  znala,  chto  gofmejster  i  vrach  Antuana byli shpionami legata,
soobshchavshimi  emu  o  kazhdom,  samom  neznachitel'nom  postupke i slove korolya
Navarry.  No  Antuan ne pol'zovalsya takim uvazheniem, kak ego zhena, i poetomu
ona  nahodilas' v bol'shej opasnosti, chem on. Esli ona poteryaet bditel'nost',
to  skoro  uslyshit tresk hvorosta u svoih nog; plamya opalit kozhu korolevy, a
zatem poglotit ee celikom.
     Katrin  ostavalas'  ravnodushnoj k vozmozhnym stradaniyam ZHanny, no hotela
uberech'   ee  ot  ispancev  i  papy  rimskogo.  Koroleva-mat'  schitala,  chto
primirenie ZHanny i Antuana pomozhet ej protivostoyat' de Gizam i Ispanii.
     - Moya  sestra,  -  laskovo  promolvila  Katrin,  -  ya  uslyshala o vashih
neschast'yah  s  bol'shim  sozhaleniem.  YA pomnyu, kak vy i korol' Navarry lyubili
drug  druga  v nachale vashego braka, kakoj primer podavali drugim. YA skorblyu,
vidya vas v ssore. Neuzheli net nadezhdy na primirenie?
     - Kazhetsya, net, madam.
     - Konechno,  ya  ponimayu,  chto  vy  dolzhny  predotvratit'  nelepyj  obmen
territoriyami.  Vy  v  silah sdelat' eto, potomu chto podobnaya sdelka ne mozhet
sostoyat'sya  bez  vashego  soglasiya.  No  razve  nel'zya  umirotvorit' pri etom
vashego   muzha?   Delajte  vid,  budto  vy  soglashaetes'  s  ego  ukazaniyami.
Sohranyajte  spokojstvie.  Dozhdites'  bolee  udobnogo vremeni dlya togo, chtoby
nastoyat' na svoem.
     - My sil'no rashodimsya s nim po voprosam religii i politiki, madam.
     - Vam  izvestno,  s  kakoj  cel'yu  nahoditsya  zdes'  papskij  legat? Vy
znaete,  chto  SHantonne  zamechaet  kazhdyj vash postupok i kazhdoe proiznesennoe
vami  slovo i obo vsem dokladyvaet moemu svekru, ispanskomu korolyu. Proyavite
mudrost'.  Vernites'  v  katolicizm.  Togda vam ne smogut prichinit' vred. Vy
otnimete  u  nih predlog dlya osushchestvleniya vrazhdebnyh vam planov. Tol'ko tak
vy sohranite korolevstvo dlya vashego syna.
     - Madam,  -  yarostno zakrichala ZHanna, - esli by sejchas ya derzhala v moih
rukah  syna i vse korolevstva mira, ya by skoree brosila ih v morskuyu puchinu,
nezheli risknula by poteryat' nadezhdu na spasenie moej dushi.
     Katrin   pozhala  plechami.  Ochen'  horosho.  Pust'  ona  popadet  v  lapy
inkvizicii.  Pust'  spasaet svoyu dushu v plameni kostra. Drugie postupali tak
do  nee.  CHto  takoe  zabota  o neumirayushchej dushe? Oni rasschityvali na vechnuyu
vlast'?  Katrin  stremilas'  k  zemnoj  vlasti. Odno zhelanie nichut' ne menee
egoistichno,  chem  drugoe.  ZHanna  byla  gotova poteryat' nasledstvo syna radi
spaseniya  svoej bessmertnoj dushi. Ee sobstvennoj bessmertnoj dushi. Vot v chem
zaklyuchaetsya  ih  slabost'. Oni zabotyatsya o sebe, kak i ona, no esli ona idet
na  vse radi zemnoj vlasti, to oni gotovy zaplatat' lyubuyu cenu radi spaseniya
svoih dush.
     Kakie  glupcy!  ZHanna  k  tomu  zhe  yavlyalas' pomehoj, poskol'ku yavno ne
sobiralas' pomoch' Katrin.
     - YA  zhelayu  vam,  -  myagko  skazala  Katrin, - vyjti iz etoj nepriyatnoj
situacii  i snova stat' schastlivoj. Vy znaete, dorogaya kuzina, kak vy blizki
mne;  ya  gotova  otdat'  moyu  malen'kuyu  Margo  vashemu synu Genrihu, a moego
Genriha - vashej kroshke Katrin. |to eshche sil'nee svyazhet nas.
     Kogda  ZHanna  ushla, Katrin sela pisat' pis'mo korolyu Ispanii. Ona ochen'
hotela  ustroit'  braki  dvuh  ee  detej  - docheri Margo i syna Genriha. Ona
dolzhna   smotret'  v  budushchee;  v  nastoyashchij  moment  perspektivy  polucheniya
Genrihom  Navarrskim  korolevstva  ego  materi byli ves'ma tumannymi. Katrin
sobiralas'  vydat'  Margo za syna Filippa, dona Karlosa, a Genriha zhenit' na
starshej sestre yunogo ispanca Huane, vdovstvuyushchej koroleve Portugalii.
     Svoim  poslaniem,  vyderzhannym  v  elejnom  tone, ona ubezhdala mrachnogo
svekra,  revnostnogo  katolika,  v  ee  predannosti katolicizmu i v obshchnosti
interesov Ispanii i Francii.

     "YA  hochu, chtoby Gospod' zabral k sebe korolevu Navarry, - pisala ona. -
Togda ee nyneshnij suprug smozhet zhenit'sya bez promedleniya".

     Ves'  dvor  govoril  o korole i koroleve Navarry. Mezhdu nimi vspyhivali
publichnye  ssory;  ZHanna  ne skryvala svoih chuvstv. Korol' pytalsya zastavit'
ZHannu  hodit' na messu. On byl s nej to grub i razdrazhitelen, to bezrazlichen
i holoden.
     Luiza  de  la  Limod'er,  znavshaya,  chto v sluchae razvoda korol' Navarry
zhenitsya   snova,   videla   sebya   ego  budushchej  zhenoj  i  derzhalas'  ves'ma
samouverenno.
     Ona  reshila,  chto  yavlyaetsya  ne  menee  vazhnoj  personoj,  chem koroleva
Navarry.  Ona  sama  mozhet  v odin prekrasnyj den' stat' korolevoj Navarry -
ili  Sardinii.  Koroleva-mat'  obeshchala  ej  takuyu  nagradu  za  to, chto ona,
znatnaya nezamuzhnyaya zhenshchina, rodila Antuanu bastarda.
     Ona  proyavlyala  nadmennost'  i  dazhe  derzost'  v  prisutstvii korolevy
Navarry.
     - Pochemu,  madam, - sprashivala Luiza, kogda oni vstrechalis' na lyudyah, -
vy  ne  sleduete  mode  dvora?  Takoe  plat'e  sdelalo  by vashu figuru menee
uglovatoj.  I etot cvet ne idet vam. On delaet vas pohozhej ne na korolevu, a
na sluzhanku.
     ZHanna  otvernulas';  ona  ne  hotela ronyat' svoe dostoinstvo, vstupaya v
perepalku  s  takoj  zhenshchinoj. No Luiza ne otstavala ot nee; vse smotreli na
nih.
     - Pover'te  mne,  madam, ya znayu, kakie kachestva cenit v zhenshchine korol',
vash nyneshnij muzh. On chasto govorit mne, chto ya imi obladayu.
     - Menya  ne  interesuet, chto ishchet moj muzh v zhenshchinah, - skazala ZHanna, -
potomu chto on sam menya ne interesuet, kak i vy.
     - O,  madam,  no  Antuan - takoj zamechatel'nyj lyubovnik. YA uverena, chto
vy ne sumeli raskryt' ego dostoinstva.
     - Vozmozhno,  on  kazhetsya  vam  takovym,  esli  radi nego vy eshche sil'nee
pyatnaete  svoyu  i  bez togo durnuyu reputaciyu, - parirovala ZHanna. - A teper'
ostav'te menya. YA dolzhna zanyat'sya bolee vazhnymi delami.
     - Madam, ya, rodila korolyu syna.
     - Da,  bastarda. Mademuazel', v etoj strane bastardov tak zhe mnogo, kak
i shlyuh, kotorye rozhayut ih, poetomu eshche odin nichego ne menyaet, uveryayu vas.
     Raz®yarennaya ZHanna udalilas'.
     Antuan zhdal zhenu v ee pokoyah.
     - YA  zhelayu,  chtoby  ty  otravilas' vmeste so mnoj na messu, - zayavil on
holodnym tonom.
     - Mne net dela do tvoih zhelanij, - otrezala ZHanna.
     Ona  ogorchilas',  uvidev  sidyashchego u okna syna Genriha; mal'chik otlozhil
knigu v storonu, chtoby ponablyudat' za scenoj mezhdu roditelyami.
     Antuan proignoriroval prisutstvie mal'chika. On szhal zapyast'e ZHanny.
     - Ty  pojdesh'  so  mnoj  na  messu.  Ty  zabyvaesh'  o tom, chto ya - tvoj
gospodin.
     Vyrvavshis', ona zasmeyalas' emu v lico.
     - Ty...  moj  gospodin?  Poberegi  takie  rechi  dlya  mademuazel'  de la
Limod'er. Pozhalujsta, ne zabyvaj kto ya.
     - Ty - moya zhena.
     - Ves'ma  lyubezno  s  tvoej storony pomnit' ob etom. YA hotela skazat' -
ne zabyvaj o tom, chto ya - koroleva Navarry.
     - Hvatit durit'. Ty pojdesh' so mnoj na messu... nemedlenno.
     - Net.  YA  nikogda  ne  budu  prisutstvovat'  na  messe  i lyuboj drugoj
papistskoj ceremonii.
     Malen'kij Genrih medlenno podnyalsya s divana i podoshel k roditelyam.
     - Vashe  Velichestvo,  ya  proshu ostavit' moyu mamu odnu, - derzko proiznes
mal'chik.
     Antuan  povernulsya  k  synu; dostoinstvo mal'chika rasserdilo korolya, on
pochuvstvoval sebya slabym, zhalkim.
     - Kak ty smeesh'? - zakrichal on.
     - Smeyu,  -  otvetil  Genrih; on pokazalsya ZHanne pohozhim na svoego deda,
drugogo  Genriha  Navarrskogo. - YA nikomu ne pozvolyu grubo obrashchat'sya s moej
mamoj.
     Antuan  shvatil mal'chika i otshvyrnul ego v drugoj konej komnaty. Genrih
uderzhalsya  na  nogah,  ucepivshis'  za shtoru. Pridya v sebya, on s dostoinstvom
proiznes:
     - Menya tozhe nikto ne zastavit pojti k messe!
     Antuan priblizilsya k synu i vzyal ego za uho.
     - Ty, moj gospodin, pojdesh' tuda, kuda tebe prikazhut.
     - Esli eto sdelaet mama, - vypalil Genrih.
     - Net. Ty pojdesh' tuda, kuda tebe prikazhet otec.
     - YA ne pojdu k messe, - povtoril Genrih. - YA - gugenot, kak moya mama.
     Antuan   udaril   syna   po   licu.  ZHanna  s  gordost'yu  nablyudala  za
proishodyashchim,  lyubuyas'  mal'chikom,  kotoryj stoyal, shiroko rasstaviv nogi i s
nenavist'yu glyadya na otca. "Nastoyashchij urozhenec Bearna!" - skazal by ego ded.
     Antuan  ne byl zlobnym chelovekom, ego ogorchala scena, vyzyvavshaya u syna
chuvstvo  torzhestva;  korol'  hotel poskoree zakonchit' ee. On lyubil mal'chika,
gordilsya  im,  nesmotrya  na  otsutstvie  elegantnosti  v oblike syna. Genrih
obladal ostrym umom i nesomnennym muzhestvom.
     Antuan vyzval slugu i prikazal emu:
     - Prishli ko mne vospitatelya moego syna.
     Kogda  nastavnik yavilsya, korol' prikazal emu surovo vyporot' Genriha za
ego derzost'.
     Pokidaya komnatu, mal'chik zakrichal:
     - YA ne pojdu k messe. Ne pojdu k messe.
     Ego vozbuzhdenno sverkayushchie glaza vyrazhali lyubov' k materi.
     Za mal'chikom i nastavnikom zakrylas' dver'.
     - Otlichnaya  scena,  - skazala ZHanna, - i vy, Vashe Velichestvo, sygrali v
nej  tu  rol',  v  kotoroj ya ozhidala vas uvidet'. Moj syn pristydil vas, i ya
ponyala,  chto  vy  eto  pochuvstvovali.  Kakaya  zhalost', chto mademuazel' de la
Limod'er  ne  prisutstvovala  pri  etom!  YA ne uverena v tom, chto u bastarda
nashlos' by stol'ko muzhestva.
     - Zamolchi! - prikazal Antuan.
     - YA budu govorit', kogda zahochu.
     - Ty, dura, ZHanna.
     - A ty podlec.
     - Esli ty nemedlenno ne stanesh' katolichkoj, ya razvedus' s toboj.
     - Kak tebe eto udastsya, moj gospodin?
     - Papa obeshchal mne. On ne hochet, chtoby ya ostalsya s eretichkoj.
     - Ty  hochesh'  razvestis'  i  otkazat'sya  ot  moej  korony?  |to tebya ne
ustroit.
     - V sluchae razvoda korona ostanetsya u menya.
     - Kakim obrazom? YA poluchila ee ot otca.
     - CHast'  Navarry  zavoevana  Ispaniej;  ya mogu poluchit' ee vsyu celikom.
Ispaniya  ne  lyubit  eretikov,  dazhe  koronovannyh. Ispaniya hochet videt' menya
muzhem katolichki.
     - Mademuazel'  de la Limod'er? - sprosila ZHanna i zadrozhala, podumav ob
otvazhnom  mal'chike,  kotoryj  mog  ostat'sya  v budushchem bez korolevstva iz-za
podlosti svoego otca.
     - Ne bud' duroj, - skazal Antuan.
     - |to  ty  postupaesh'  kak  durak.  Neuzheli  ty ne vidish', chto eti lyudi
intriguyut  protiv nas oboih? Oni hotyat oslabit' i unizit' ne tol'ko menya, no
i  tebya  tozhe. Sardiniya! Golyj, besplodnyj ostrov. Oni vnushayut tebe, chto eto
- raj.
     Ee golos drognul.
     - Antuan,  ya dumayu o nashih detyah. CHto stanet s nimi? Tvoj otkaz ot menya
privedet k moej gibeli, no on takzhe pogubit nashih detej.
     Antuan   uvidel   redkuyu  kartinu:  ZHanna  razrydalas'.  Ona  ne  mogla
ostanovit'  hlynuvshie  slezy. Oni tronuli ego. On vspomnil, kem ona byla dlya
nego.  Bednaya ZHanna! Kazalos' neveroyatnym, chto s nimi mozhet proizojti takoe.
Beda  podkralas'  tak medlenno, chto on ne zametil ee priblizheniya. On podumal
o  schast'e,  kotoroe oni delili, o dnyah, provedennyh s nej v voennom lagere"
o  ego  vozvrashchenii  domoj posle srazhenij. On, kak obychno, zakolebalsya. Dazhe
sejchas  on  ne  byl  uveren,  kak emu postupit' - otkazat'sya ot ZHanny ili ot
Prekrasnoj  Rasputnicy,  ostat'sya katolikom ili vernut'sya k reformizmu. Ego,
kak vsegda, terzali somneniya. On nikogda ne mog vybrat' pravil'nyj put'.
     - ZHanna,   -  skazal  Antuan,  -  ty  izbavish'  menya  ot  neobhodimosti
sovershit'  etot  shag,  esli podchinish'sya mne i pomirish'sya s Rimom i Ispaniej.
CHto  kasaetsya  menya,  to  ya ne reshil, kakaya religiya istinnaya. Prosto, ZHanna,
poka ya prebyvayu v somneniyah, ya budu sledovat' tradicii moih predkov.
     Ona gorestno zasmeyalas'.
     - Esli  ty odinakovo otnosish'sya k obeim veram, ya proshu tebya vybrat' tu,
kotoraya prineset tebe naimen'shij ushcherb.
     Ona  eshche  raz  posmeyalas' nad nim. Antuan okamenel, potom otvernulsya ot
zheny.  Tak  bylo  vsegda.  Ona  ne  oblegchala  ego  polozheniya,  ne  shla  emu
navstrechu.
     On snova vspomnil o tom, chto ona stoit na ego puti k velichiyu.


     Katrin  ispugalas'. Ona chuvstvovala, chto ee pervaya nastoyashchaya avantyura v
oblasti  vneshnej  politiki  mozhet  stoit'  ej zhizni. Ona nakonec raskrylas',
hotya  prezhde  dejstvovala  tajno.  Ee  okruzhali mogushchestvennye vragi, shpiony
Rima  i  Ispanii.  De  Gizy  byli nastroeny protiv korolevy-materi, katoliki
podozrevali  ee  v  svyazyah  s  gugenotami,  a  poslednie ne doveryali ej. Ona
pytalas'  sledovat'  nastavleniyam  Makiavelli, no ne dobilas' v etom uspeha.
Zmeya  vypolzla  iz ukrytiya, razvernulas' vo vsyu dlinu; ponyav, kakoj yad nesut
ee zuby, obe storony prigotovilis' razdavit' holodnuyu, bezzhalostnuyu tvar'.
     Korol'    Navarry    prisoedinilsya    k    katolicheskomu   triumviratu,
obrazovannomu  s cel'yu podavleniya opasnosti, ishodivshej ot gugenotov. Antuan
proshel  po  Parizhu  vo glave katolicheskoj processii i publichno prisutstvoval
na  messe v cerkvi Svyatoj ZHenev'evy. |to svidetel'stvovalo o ego oficial'noj
priverzhennosti katolicizmu.
     Katrin  znala,  chto  ZHanne  ugrozhaet ser'eznaya opasnost'. A ej samoj? V
strane  bushevali  religioznye  bunty. Gugenoty razoryali katolicheskie cerkvi,
lomali  izobrazheniya  svyatyh,  zhgli  altari,  a kogda im predstavlyalas' takaya
vozmozhnost',   ubivali  katolikov.  Poslednie  yarostno  mstili,  napadaya  na
molyashchihsya  gugenotov i istreblyaya ih; oni predavali ognyu doma, gde sobiralis'
reformisty.  Mat',  nesshaya  rebenka  s  reformistskogo kreshcheniya, podverglas'
napadeniyu;  rebenok  byl  ubit  na ee glazah. Sovet v Puassi, kotoryj dolzhen
byl   sposobstvovat'   bol'shej   veroterpimosti,   pohozhe,  tol'ko  usugubil
situaciyu.   Raskol   ohvatil   vsyu   stranu,   vrazhda   mezhdu  katolikami  i
protestantami  narastala.  V Parizhe - oplote katolicizma - gugenotov kaznili
na  kazhdom  uglu;  no  eshche  sushchestvovali  takie  goroda,  kak La Roshel', gde
protestanty  byli  v  bol'shinstve;  tam  sovershalis' zverstva nad muzhchinami,
zhenshchinami i det'mi vo imya reformistskoj very.
     Katrin  slushala  zasedanie  triumvirata cherez trubu, odin konec kotoroj
nahodilsya  za  gobelenom  v  komnate  dlya  soveshchanij,  a drugoj - v luvrskih
pokoyah korolevy-materi.
     - Vmeshatel'stvo   korolevy-materi  v  gosudarstvennye  dela  stanovitsya
nevynosimym,  -  otchetlivo  uslyshala  ona  golos  Franciska  de  Giza.  -  YA
predlagayu izbavit'sya ot nee.
     Katrin  v  strahe napryagla sluh, chtoby nichego ne propustit'. Ona dumala
o  chetyreh  muzhchinah,  sostavlyavshih  triumvirat,  kotoryj  nazyvalsya  teper'
nepravil'no;  prisoedinenie  k nemu Antuana sdelalo ego sovetom chetyreh. Tam
byli  brat'ya  de  Gizy - gercog i kardinal, - a takzhe marshal de Sent-Andre i
Antuan.
     - Nado lishit' ee regenstva! - zayavil Antuan.
     - Pochemu  ne  osvobodit'sya ot Katrin Medichi, utopiv ee v Sene? - skazal
Sent-Andre.  -  |to  mozhno  sdelat'  tajno.  Dumayu, vo Francii net cheloveka,
kotoryj pozhelal by rassledovat' ischeznovenie etoj zhenshchiny.
     Katrin  perestala  slushat'. Ona ne ponyala, chto predlozhenie utopit' ee v
Sene  bylo  shutkoj.  Na  meste  etih  lyudej  ona  vospol'zovalas'  by  lyuboj
vozmozhnost'yu  ustranit'  vraga;  ona voobrazila, chto oni gotovyatsya postupit'
imenno tak.
     Ne  teryaya  vremeni,  ona  otpravilas' v pokoi korolya i skazala emu, chto
oni  dolzhny  nemedlenno  vyehat'  v  Fontenblo.  |tim  zhe  vecherom oni tajno
uskakali tuda.
     Sovet  perestal  obsuzhdat'  povedenie korolevy-materi i pereshel k bolee
vazhnomu voprosu, svyazannomu s ZHannoj Navarrskoj.
     - U  nas est' tol'ko odin vyhod, - skazal Francisk de Giz. - Ona dolzhna
byt' arestovana kak gosudarstvennaya prestupnica pri pervom udobnom sluchae.
     Uslyshav  eto,  Antuan  poblednel. ZHanna... gosudarstvennaya prestupnica,
uznica  mrachnoj  tyur'my!  Gordaya  ZHanna! I chto potom? Ee peredadut ispancam,
strashnoj   inkvizicii.   Podvergnut   pytkam...   uzhasnym  pytkam  ispanskoj
inkvizicii.  On  mog  predstavit'  ZHannu  pered inkviziciej. Ona ne sdastsya.
Vyterpit  dybu,  vodyanuyu  pytku, lyubye drugie mucheniya, kotorye pridumayut dlya
nee.  Ona  ne  sdastsya, esli oni budut rvat' raskalennymi shchipcami ee plot' i
lit' v ranu rasplavlennyj svinec.
     Kardinal de Lorren polozhil ruku na plecho Antuana.
     - Inogda,  -  myagko  skazal kardinal, - voznikaet neobhodimost' sdelat'
radi istinnoj very nechto nepriyatnoe dlya nas.
     Antuan   sklonil   golovu.   On   popytalsya   prognat'  ot  sebya  obraz
ZHanny-muchenicy.  On  hotel popast' na Nebesa. Tam dlya nego najdetsya horoshee,
pochetnoe   mesto,  potomu  chto  on  izbral  istinnuyu  veru,  zabludshaya  ovca
vernulas' v stado, i ej vse budet proshcheno.
     - Znachit,  vse  soglasny  s  tem,  chto  neobhodim  order na arest ZHanny
Navarrskoj, - skazal gercog de Giz.
     Antuan ne vozrazil, i ego molchanie bylo prinyato za znak soglasiya.
     - Po  obvineniyu v eresi, - dobavil kardinal i obnyal Antuana. - Vy, Vazhe
Velichestvo,   postupili   dostojno.   Pust'  Gospod'  daruet  vam  dolguyu  i
schastlivuyu zhizn'.
     - Da budet tak! - proiznes gercog.
     Sovet zakonchil svoyu rabotu.
     Antuan  pokinul zal zasedanij, pytayas' uspokoit' sebya. |to bylo nelegko
- on chuvstvoval sebya Iudoj.
     Vskore  ZHanna  uslyshala,  chto  podpisan  order na ee arest - u korolevy
Navarrskoj  bylo  mnogo  druzej  pri dvore. Potryasennaya novym predatel'stvom
muzha  - ZHanna znala, chto tut ne oboshlos' bez triumvirata, chlenom kotorogo on
stal,  -  koroleva  Navarry  obradovalas'  tomu,  chto  neobhodimost' srochnyh
dejstvij izbavit ee ot grustnyh razmyshlenij.
     - Nemedlenno  begite,  -  predupredili  ee, - nel'zya teryat' ni chasa. Vy
obretete  bezopasnost'  lish' v vashih vladeniyah. Esli vas shvatyat, eto stanet
ser'eznym  udarom  po  vsemu delu gugenotov, ne govorya uzhe o pytkah, kotorye
vam pridetsya vynesti.
     Ona  ponyala  spravedlivost'  etih  slov  i,  vzyav s soboj chetyrehletnyuyu
doch', v soprovozhdenii svity bez promedleniya otpravilas' v put'.
     Posle  togo  sluchaya, kogda ee syn Genrih vstupilsya za mat' pered otcom,
on  byl  otnyat  u  ZHanny  i  pomeshchen v Sent-ZHermenskie pokoi Antuana. Ona ne
mogla  uehat' bez syna. Ej predstoyalo prezhde vsego otpravit'sya v Sent-ZHermen
povidat'sya s Genrihom i pri vozmozhnosti zabrat' ego s soboj.
     V  doroge  ee presledovali gor'kie mysli. Otnyav Genriha u ZHanny, Antuan
ne  ostanovilsya  na  etom.  Korol' Navarry proyavil zhestokost', otdav syna na
popechenie  iezuita Vinsenta Lauro. Vragi hoteli otnyat' u nee ne tol'ko muzha,
no i syna.
     Druz'ya   predupredili  ZHannu  o  tom,  chto  zaezzhat'  v  Sent-ZHermen  -
nastoyashchee  bezumie,  poskol'ku ej vse ravno ne otdadut mal'chika. Nesomnenno,
ego   nadezhno  steregli;  ona  lish'  podvergnet  sebya  opasnosti.  No  ZHanna
prenebregla  etim sovetom. Ona dolzhna uvidet' Genriha. Skazat' emu neskol'ko
slov,  napomnit'  ob obyazatel'stvah pered mamoj i ego veroj. Dazhe esli ej ne
udastsya zabrat' syna, ona sdelaet hotya by eto.
     Ona  prorvalas'  k  nemu  mimo  ego novyh vospitatelej i slug, na samom
dele  yavlyavshihsya  ohrannikami.  Malen'kij mal'chik podbezhal k materi i krepko
obnyal ee.
     - O, mama, ty priehala, chtoby zabrat' menya domoj v Bearn?
     Antuan,  totchas  preduprezhdennyj o ee prihode, vorvalsya v pokoi; spletya
ruki na grudi, on glyadel na zhenu holodno, nepriyaznenno, a na syna - strogo.
     - Ty  dolzhen  ostat'sya  zdes'  so  mnoj,  -  otvetil  Antuan  na vopros
mal'chika. - YA - tvoj otec; ty podchinyaesh'sya mne.
     - No ya hochu uehat' s mamoj! - zakrichal smelyj malysh.
     - Postarajsya  byt'  razumnym,  -  skazal  Antuan.  -  YA  ne  hochu snova
nakazyvat' tebya.
     - Mama, ya dolzhen ostat'sya?
     Ona  kivnula,  pomnya  o  mnogochislennoj  dvorcovoj  ohrane  i  ne zhelaya
riskovat'  zdorov'em  syna.  On byl otvazhnym i mog okazat' soprotivlenie. No
on podchinitsya materi.
     - Boyus', chto da.
     Ona prizhala ego k svoej grudi.
     - Genrih, moj dorogoj syn...
     - O, mama... dorogaya mama.
     ZHanna shepnula emu:
     - Ne  zabyvaj  moih  sovetov,  dorogoj.  Bud'  vsegda  veren mne i moej
religii.
     - Klyanus', mama, - otvetil on shepotom.
     - Skoro vse budet horosho, i my okazhemsya vmeste.
     - Da, mama.
     - No nekotoroe vremya my pozhivem razdel'no.
     On kivnul.
     - Moj  dorogoj,  nikogda  ne  hodi  k  messe.  CHto by oni ni sdelali...
vsegda otkazyvajsya. Esli ty ustupish' im, ty perestanesh' byt' moim synom.
     - YA znayu, - skazal mal'chik.
     - Znachit, ty budesh' vernym i sil'nym moj dorogoj?
     - Da,  mama,  ya budu vernym i sil'nym. YA - gugenot. YA nikogda ne zabudu
etogo,  chto  by  oni  ni  delali.  YA  vsegda  budu pomnit' tebya i to, chto so
vremenem ya okazhus' ryadom s toboj.
     Rasstavanie  bylo  grustnym.  Oni  snova  i  snova celovali drug druga.
Antuan  vzvolnovanno  nablyudal za nimi. On ne hotel prichinyat' bol' im oboim.
On  pomnil o svyazyvavshih ih otnosheniyah. V sluchivshemsya vinovata ZHanna. Pochemu
ona ne mozhet stat' katolichkoj? Togda by vse naladilos'.
     On  vyzval  s pomoshch'yu kolokol'chika nastavnika Genriha; gor'ko plachushchego
mal'chika uveli.
     Antuan obratilsya k ZHanne:
     - Proshu  tebya,  ne  zaderzhivajsya  zdes'.  Tebya  sobirayutsya  arestovat'.
Umolyayu  tebya, begi. Samyj bezopasnyj put' v Bearn lezhit cherez Vendom. Tam ty
smozhesh'  peredohnut' v moem zamke... no ne ostavajsya v nem nadolgo. |to tvoj
edinstvennyj shans na spasenie.
     ZHanna izumlenno posmotrela na nego.
     - No  ty  zhe  na  ih  storone.  Razve  ty  ne  dolzhen zaderzhat' menya...
arestovat'?
     - Uhodi!  -  kriknul  Antuan.  -  Uhodi,  prezhde  chem ty zastavish' menya
sdelat'  eto...  kak  ty  zastavila  menya sdelat' mnogoe drugoe. Tvoj ostryj
yazychok nevynosim. Ne vynuzhdaj menya...
     - Bednyj  Antuan!  -  skazala  ona.  -  |to tvoj glavnyj nedostatok. Ty
nikogda ne mozhesh' reshit', na ch'ej ty storone.
     ZHanna   v  poslednij  raz  brosila  vzglyad  na  krasivogo,  elegantnogo
Antuana,  odetogo  po  poslednej mode. Ona stradala ot togo, chto po-prezhnemu
lyubila ego... dazhe teper', kogda on predal ee!
     Ona  pokinula  Sent-ZHermen  i  otpravilas'  v  parizhskuyu gostinicu, gde
provela  noch',  poka shli prigotovleniya k ee ot®ezdu v Bearn; pod oknom ZHanny
stoyali  gugenoty.  Lyudi,  poluchivshie  prikaz arestovat' ee, ne smogli nichego
sdelat'; ona poluchila vozmozhnost' vybrat'sya iz stolicy.
     No  ej ne bylo suzhdeno dobrat'sya do bezopasnogo mesta: De Gizy, zametiv
kolebaniya   Antuana,   predlozhili   emu   dat'  ukazanie  grazhdanam  Vendoma
arestovat'  ZHannu po ee pribytii v gorod; brat'ya bystro vyvedali u nego, chto
ZHanna sobiraetsya ostanovit'sya tam pered utomitel'nym puteshestviem na yug.


     Provedya  nemalo  tyazhelyh dnej v doroge, ustalaya ZHanna pribyla v Vendom.
Otdyhaya  v velichestvennom zamke, prinadlezhavshem predkam muzha, ona gotovilas'
k skorejshemu prodolzheniyu pereezda v Navarru.
     Malen'kaya  doch' ZHanny, Katrin, byla ej bol'shim utesheniem. CHetyrehletnyaya
devochka,  razvitaya  ne  po  godam,  ponimala,  chto mat' stradaet, i pytalas'
uspokoit'  ee.  ZHanna  chuvstvovala,  chto, esli by malen'kij Genrih nahodilsya
pri  nej, ona ne slishkom perezhivala by iz-za vsego ostal'nogo. Kak ona mogla
prodolzhat'  lyubit'  muzha,  kotoryj  predal  ee podobnym obrazom? |to byla ne
bystrotechnaya  izmena s Prekrasnoj Rasputnicej, ne prehodyashchaya lyubovnaya svyaz'.
Ee  ona  eshche  mogla  so  vremenem  prostit'.  No  to, chto on stal uchastnikom
zagovora,  imevshego cel'yu pogubit' ee, otnyat' korolevstvo i dazhe podvergnut'
opasnosti  samu  zhizn' ZHanny, bylo takoj legkomyslennoj zhestokost'yu, kotoruyu
ona zapomnit navsegda.
     ZHanna  otdyhala  na  krovati  vozle  svoej  docheri,  kogda  odin  iz ee
priblizhennyh  zahotel  pogovorit'  s  nej.  K  ZHanne  vpustili muzhestvennogo
gaskonca,  vernogo gugenota, gotovogo s oruzhiem v rukah zashchishchat' korolevu ot
lyubogo chisla vragov.
     On  byl  sil'no  vzvolnovan  i  obratilsya  k  ZHanne,  ne tratya vremya na
formal'nosti.
     - Madam,  izvinite  za  vtorzhenie,  no  my  v  ser'eznoj  opasnosti. My
ugodili  v  lovushku.  Korol'  Navarry prikazal gorozhanam ne vypuskat' nas iz
Vendoma.  My  ostanemsya  plennikami do pribytiya strazhnikov, kotorye dostavyat
nas nazad v Parizh.
     ZHanna   zakryla  glaza.  |to  bylo  poslednim  predatel'stvom.  Lovushku
podstroil  chelovek,  kotorogo  ona  lyubila;  ona  shagnula  v nee s zakrytymi
glazami  - vozmozhno, potomu chto vo vremya besedy v Sent-ZHermene ona poverila,
chto  v  Antuane  ostalas'  dobrota,  chto  on  dejstvitel'no  hochet pomoch' ej
skryt'sya ot ego druzej.
     No  pravda  zaklyuchalas' v tom, chto emu ne hvatilo muzhestva zaderzhat' ee
tam.  Kak tol'ko ona skrylas' iz vidu, on prinyal mery k tomu, chtoby pogubit'
ee.
     - Kakovy budut vashi prikazy, madam? - sprosil gaskonec.
     Ona pokachala golovoj.
     - Nam ostaetsya tol'ko zhdat'.
     - Na  ulicah  polno  strazhnikov,  madam.  No,  mozhet  byt', nam udastsya
prorvat'sya.
     - My  ne  gotovy  k  shvatke.  Vsya  moya  svita budet perebita za desyat'
minut.
     - Madam, neuzheli my sdadimsya bez bor'by?
     - Oni  shvatyat menya, - skazala ona. - Vas vseh, nesomnenno, otpustyat na
svobodu. Otvezite moyu doch' v Bearn, esli smozhete.
     - Mama,  ya  hochu  ostat'sya  s  toboj,  -  skazala malen'kaya Katrin. - YA
gotova predstat' pered inkviziciej, esli eto zhdet tebya.
     ZHanna  obnyala  doch'.  Milaya  Katrin!  CHto ona znaet o kamerah pytok, ob
uzhasnyh  stradaniyah,  prichinyaemyh  Svyatoj  Inkviziciej tem, kogo ona schitaet
eretikami?  CHto  ej  izvestno o dybe i autodafe, ob agonii i smerti? Slyshala
li ona vopli muchenikov, oshchushchala li zapah opalennoj kozhi?
     - |togo, - tverdo zayavila ZHanna, - ya nikogda ne sdelayu.
     Ona povernulas' k gaskoncu.
     - Stojte  na  strazhe.  Ne  zabyvajte  moi  ukazaniya.  Pomnite... o moej
docheri.
     On  poklonilsya,  vyrazhaya  pokornost',  no  ego  glaza  goreli. On hotel
drat'sya za svoyu korolevu.
     Vsyu  dolguyu  noch'  ZHanna  lezhala bez sna v ozhidanii zvuka shagov, krikov
strazhnikov,   kotorye  mogli  vorvat'sya  v  zamok  i  shvatit'  ee.  Ona  ne
somnevalas',  chto  eto  budut  lyudi Antuana; Gizy i SHantonne pozhelayut, chtoby
imenno gvardejcy muzha zakovali ee v cepi i povezli k kostru.
     Doch'   zasnula  ryadom  s  ZHannoj.  Koroleva  Navarry  nezhno  pocelovala
devochku.  CHetyrehletnyaya  Katrin  byla  slishkom  mala,  chtoby ostat'sya odnoj.
Vsego  chetyre  goda  tomu nazad ona radovalas' vmeste s Antuanom rozhdeniyu ih
docheri.
     |toj  dolgoj noch'yu ona uslyshala strannyj shum, donesshijsya iz goroda. Ona
podoshla  k  oknu; nebo porozovelo, no eto byla ne zarya, a otsvet pozhara. Ona
pochuvstvovala zapah dyma. Vsmatrivayas' v temnotu, ZHanna uslyshala kriki.
     Ona nachala toroplivo odevat'sya; u dveri poyavilsya gaskonec.
     - Madam,  -  skazal  on,  -  v  gorode  grabezhi.  V  Vendom voshla banda
naemnikov.  Ob  etom  nam  soobshchil  odin  iz  vashih dobrozhelatelej. Gorozhane
zanyaty   zashchitoj   svoih   zhiznej  i  sobstvennosti.  My  mozhem  uskol'znut'
nezametno... nikomu net sejchas do nas dela. No esli my upustim vremya...
     ZHannu ohvatilo likovanie. K nej vernulas' vsya ee bylaya energiya.
     - Nashi  molitvy  uslyshany,  -  zakrichala  ona.  -  My  dolzhny kak mozhno
bystree  pokinut' gorod. My poblagodarim Gospoda... pozzhe. Sejchas na eto net
vremeni.   Prezhde   vsego   neobhodimo  vospol'zovat'sya  shansom,  darovannym
nebesami. My dolzhny nezametno vybrat'sya iz Vendoma do rassveta...
     Ona povernulas' k docheri.
     - Katrin, prosnis', moya dorogaya. My edem sejchas.
     - V inkviziciyu? - skvoz' son sprosila devochka.
     - Net, moya lyubimaya. Na svobodu.


     Dvigayas'  na  yug  ot  Vendoma,  sputniki  ZHanny govorili o tom, chto oni
tol'ko    chto    stali    svidetelyami    chuda.    Gospod'    poslal    bandu
naemnikov-grabitelej   v   Vendom,   chtoby  pomoch'  koroleve  bezhat'.  ZHanna
nevozmutimo  ulybalas'.  Ona  dogadalas',  chto  princa Konde predupredili ob
ugrozhavshej  ej  opasnosti, potomu chto eti bandity byli gugenotami, ochevidno,
poluchivshimi  prikaz: "Zajmite Vendom. Sozdajte paniku i podderzhivajte ee vsyu
noch',  poka  koroleva  ne  udalitsya  ot  goroda nastol'ko, chto presledovanie
stanet nevozmozhnym".
     Bravo,  Konde!  On byl takim zhe nenadezhnym i vetrenym, kak ego brat, no
hranil  vernost'  delu,  kotoroe schital pravil'nym. Ona dolzhna poblagodarit'
Gospoda za postupok ee deverya.
     Oni  ehali dal'she na yug; k kazhdomu vecheru oni ustavali ot verhovoj ezdy
i  provalivalis'  v  glubokij son; utrom oni prodolzhali dvigat'sya k granice,
za kotoroj ih zhdala bezopasnost'.
     Dostignuv  goroda  Komonta,  oni  obnaruzhili,  chto  katolicheskaya armiya,
vozglavlyaemaya  Montlukom,  nahoditsya  vsego  v  neskol'kih milyah pozadi nih.
Dolgoe   utomitel'noe   puteshestvie,   prodelannoe   v   tyazhelyh   usloviyah,
preryvaemoe  otdyhom  v  zamkah,  gde u ZHanny imelis' druz'ya - hotya komu ona
mogla  doveryat'  teper',  posle  predatel'stva  cheloveka,  na  kotorogo  ona
polagalas'  bol'she,  chem  na  kogo-libo? - istoshchilo ee sily, ona stradala ne
tol'ko ot fizicheskoj ustalosti, no i ot dushevnoj opustoshennosti.
     No  ona  dolzhna  bez  promedleniya  dvigat'sya  dal'she; ona sdelala eto i
dostigla  granicy,  imeya  v  zapase  vsego  chas.  Tam  ona ispytala radost',
obnaruzhiv,  chto  ee  vernye  poddannye prigotovilis' prinyat' i zashchitit' svoyu
korolevu.
     Begstvo  zavershilos';  ZHanna  oderzhala pobedu. Ona dumala obo vsem tom,
chto  ostalos'  pozadi  -  o  muzhe,  k  kotoromu  ona  tak  tshchetno  staralas'
otnosit'sya  bezrazlichno,  ob  obozhaemom  eyu  syne,  - i triumf kazalsya ZHanne
gor'kim, bessmyslennym.




     YArost'  i  strah  perepolnyali  dushu  Katrin.  Francisk  de Giz pribyl v
Fontenblo  v  soprovozhdenii  korolya  Navarry i marshala de Sent-Andre; gercog
zastavil  ee  i  korolya  vernut'sya v Parizh, gde ih pomestili v Melun. S nimi
obrashchalis'  v  sootvetstvii s ih polozheniem, odnako im dali yasno ponyat', chto
oni ne imeyut prava pokidat' Melun bez soprovozhdeniya.
     Katrin  polnost'yu  raskrylas'.  S  uchenicy  Makiavelli  sorvali  masku.
Pis'ma,  kotorye  ona  posylala  Konde, byli perehvacheny i prochitany lyud'mi,
kotorye  ne dolzhny byli ih videt' - v etih poslaniyah Katrin ob®yasnyala, skol'
nevynosimo  polozhenie  korolevy-materi  i  yunogo  monarha  Karla pod vlast'yu
triumvirata,  i  umolyala  Konde  spasti  ee. Ona obeshchala emu svoyu podderzhku;
pojmav  ee  na  slove,  Konde razvyazal v strane grazhdanskuyu vojnu - vojnu, o
kotoroj  gercog  de  Giz postoyanno govoril Katrin, chto ona vyzvana dvulichiem
korolevy-materi.
     On  ob®yavil,  chto ona ne yavlyaetsya nastoyashchim katolikom. S odnoj storony,
ona  vstupila  s  nimi  v  tajnyj sgovor, imevshij cel'yu otrechenie Antuana de
Burbona  ot  reformistskoj  very; s drugoj storony, ona intrigovala vmeste s
Konde.  Imenno  ona  pooshchryala  gugenotov v takoj stepeni, chto oni osmelilis'
vzyat'sya za oruzhie.
     Gugenoty,  v  svoyu  ochered',  zayavili,  chto  ona obmanula ih, chto ona -
lzhivaya  i  kovarnaya  zhenshchina;  uspokaivaya  reformistov  sladkimi rechami, ona
yakoby  vstupila  v  napravlennyj  protiv  nih  soyuz s katolicheskim ispanskim
korolem.
     Katrin  tshchetno  pytalas'  opravdat'sya  v  glazah  gercoga  i kardinala,
Antuana  i  ispanskogo  posla.  Ona  uveryala  ih, chto oni nepravil'no ponyali
zashifrovannye  pis'ma  k  Konde.  Ona priznavala, chto oni soderzhali obeshchanie
pomoshchi,  no istinnyj ih smysl byl sovsem inym. Tut, davaya ob®yasneniya, Katrin
smutilas'.  Ej  prishlos'  priznat',  chto  ona  pitaet  simpatiyu k galantnomu
princu Konde.
     Glaza  gercoga  byli  holodnymi, bezzhalostnymi; kardinal skrivil tonkie
guby;  ispanskij  posol  ne  vybiral vyrazhenij i byl ves'ma grub; eto sil'no
napugalo  Katrin,  poskol'ku  svidetel'stvovalo  o  tom,  chto  ee  bol'she ne
schitayut vazhnoj personoj.
     O  nej  i Konde popolzli sluhi. Lyudi govorili, chto ona bez uma ot nego,
hochet  "zhenit'sya  na  prince"  i  sdelat'  ego korolem Francii v ushcherb svoim
detyam.
     Katrin  udivlyalas'  samoj  sebe.  Ona  vela  sebya krajne bezrassudno po
otnosheniyu  k  etomu  cheloveku,  chto bylo nepohozhe na nee. No teper', osoznav
ugrozhavshuyu  ej  i detyam opasnost', ona zahotela pogubit' Konde - vmeste s de
Gizami,  Antuanom  i prochimi. Kakoj duroj ona byla, postaviv na pervoe mesto
svoe  uvlechenie  galantnym princem! Mozhno li sravnit' radost', poluchaemuyu ot
lyubvi, s toj, chto davala bor'ba za vlast'?
     Ona  v  strahe  zhdala  kakogo-to uzhasnogo povorota sud'by. Bol'she vsego
ona  boyalas'  gercoga  de Giza. Ego nel'zya ostavlyat' v zhivyh. Kogda na trone
byl  Francisk,  de  Giz yavlyalsya samym mogushchestvennym chelovekom vo Francii, i
sejchas  on  bystro  vosstanavlival  eto  svoe polozhenie. No kak trudno budet
umertvit'  ego!  |to  neobhodimo  sdelat',  no ne s pomoshch'yu yada. Esli gercog
umret  ot  otravleniya,  lyudi  obvinyat  v etom Katrin. Oni budut sheptat'sya ob
ital'yanke  i ee shkafchike s yadami. Odnako on dolzhen ujti iz zhizni. On yavlyalsya
ee  glavnym  vragom; on nakonec ponyal, chto imeet delo ne so slaboj zhenshchinoj,
a s kovarnoj intrigankoj, ch'e povedenie bylo nepredskazuemym.
     Tem  vremenem  v  strane  bushevala  grazhdanskaya  vojna; Konde oderzhival
pobedy.  On  zahvatil Orlean, Blua, Tur, Lion, Valensu, Ruan i mnogie drugie
goroda.  Korolevstvo  raskololos'.  Katoliki, trevozhas' vse sil'nee, prosili
pomoshchi u ispanskogo korolya.
     Na  kakuyu  bezopasnost'  dlya sebya i detej mogla rasschityvat' Katrin? Ej
ne  doveryali ni katoliki, ni gugenoty. Teper' ee nenavidela vsya strana - kak
posle  gibeli  dofina Franciska. Ona uveryala sebya, chto ej prosto ne povezlo.
Katrin  ne  ponimala,  chto  ona  proyavila  skoree  kovarstvo,  nezheli  um, i
oshiblas' v okruzhavshih ee lyudyah, potomu chto sudila o nih po sebe samoj.
     Gugenoty  nabirali  silu po vsej Francii. Oni shagali po dorogam strany,
raspevaya   svoi   pesni,   vysmeivavshie  Antuana  de  Burbona,  eshche  nedavno
schitavsheyusya  odnim  iz ih liderov: "Frant, kotoryj chasto menyaet svoi cveta".
Oni  prezirali  predatelya, ne doveryali koroleve-materi. No esli nad Antuanom
oni smeyalis', to ee oni nenavideli.


     Antuan  lezhal  pod  Ruanom.  On poluchil ser'eznoe ranenie v srazhenii za
etot  gorod. Neskol'ko nedel' gugenoty uderzhivali ego, otbivaya ataki vojska,
vozglavlyaemogo  Antuanom.  Dazhe  sejchas,  nahodyas'  na  pohodnoj krovati, on
slyshal  donosivsheesya  iz-za  gorodskih  sten  penie:  "Frant,  kotoryj chasto
menyaet svoi cveta..."
     Oni  prezirali  ego;  oni  nasmehalis'  nad  nim,  dazhe  znaya,  chto  on
nahoditsya  ryadom  so  svoej  armiej.  Antuan  de  Burbon,  predatel', zhalkij
shchegol', kotoryj pomenyal kostyum radi svoego udobstva.
     Antuan   upal   duhom.   Ego  muchila  boleznennaya  rana;  on  postoyanno
perevorachivalsya  s  boku na bok. Ryadom s nim, po obe storony ot ego krovati,
nahodilis'  lichnye  hirurgi  korolya Navarry. Vnezapno on s usmeshkoj osoznal,
chto  i  v  etom  proyavil  svoj  harakter dvurushnika: odin vrach byl iezuitom,
drugoj - gugenotom.
     "|to  smert'",  -  podumal Antuan. Pered nim mel'kali kartiny proshlogo.
Inogda  on  bredil.  Poroj  emu  kazalos',  chto  on oshchushchaet teploe dunovenie
bearnskogo  vetra,  chto ZHanna, sidyashchaya ryadom, obsuzhdaet s nim domashnie dela,
kak eto byvalo v nachale ih braka.
     V  lagere  s  Antuanom  nahodilas'  zhenshchina;  ona  posledovala  syuda za
korolem  i zabotlivo uhazhivala za nim. Sejchas ona sidela u posteli ranenogo,
podnosila  bokal  vina  k  ego  gubam. On chuvstvoval aromat ee duhov, oshchushchal
blizost'  nezhnogo, podatlivogo tela Prekrasnoj Rasputnicy, skryvavshegosya pod
dorogim  parchovym  plat'em.  On vzyal ruku Luizy i poceloval ee. Ona na samom
dele  lyubila  ego, ona rodila emu syna ne potomu, chto on byl korolem. Pochemu
ZHanna ne priehala, kogda ego ranili? |to bylo ee dolgom.
     Na  lice Antuana vystupil pot - on zlilsya na ZHannu; slezy zapolnili ego
glaza, potomu chto on razocharoval ee, ne opravdal predstavlenij ZHanny o nem.
     Poslednij  raz  on  videl zhenu v Sent-ZHermene, kuda ona priehala, chtoby
povidat'  syna.  Ona  ne  znala  o  tom,  chto  v  tot  mig  Antuan byl gotov
otkazat'sya   ot   vsego  obeshchannogo  ispanskim  korolem  i  svoego  mesta  v
triumvirate.  Da,  neuverenno skazal sebe Antuan, on edva ne ubezhal s ZHannoj
v  Bearn.  No  zatem on peredumal - etogo sledovalo ozhidat' ot Predatelya; on
rasporyadilsya zaderzhat' ee v Vendome.
     Ona  otkazalas'  ot  nego, napomnil on sebe. Uehala v Bearn i prinyalas'
ottuda  podderzhivat' reformistov. Ona poslala podkreplenie vojskam Konde. O,
ego  brat! CHto dumaet o nem teper' Lui? Oni byli tak blizki. No religiya, kak
eto  chasto  sluchaetsya,  razorvala  uzy  krovi,  sejchas brat'ya srazhalis' drug
protiv druga.
     On   zhestoko   otomstil   ZHanne,  kogda  malen'kij  Genrih  okazalsya  v
Sent-ZHermene  na  grani mezhdu zhizn'yu i smert'yu. Togda za mal'chikom uhazhivala
Luiza.  On  zabolel  ospoj; uslyshav ob etom, ZHanna uzhasno vstrevozhilas'. Ona
umolyala  Antuana  i  korolevu-mat' otdat' ej syna. No Katrin otkazala ZHanne.
Ona  zayavila:  "|to  nash  edinstvennyj rychag dlya davleniya na mat' mal'chika".
Odnako   Katrin  razreshila  otpravit'  Genriha  na  popechenie  gercogini  de
Ferrara;  eto  bylo  vse,  chego  dobivalas'  ZHanna.  Esli  by Antuan proyavil
nastojchivost',  on  mog by dogovorit'sya s korolevoj-mater'yu i otpravit' syna
k  ZHanne.  Inogda  on  sobiralsya postupit' tak, no, kogda koroleva-mat' yasno
zayavlyala o svoih zhelaniyah, bylo legche ustupit' im, nezheli sporit' s nej.
     Slezy  rezali  ego  glaza.  On grustil, stradal ot boli. Vrachi uveryali,
chto rana ne smertel'na. On uvidit vzyatie Ruana.
     - Luiza!  -  pozval  on;  zhenshchina totchas podoshla k nemu. - Pust' zvuchit
muzyka, davaj ustroim vesel'e, tancy - inache ya sojdu s uma.
     Ona  obradovalas'  peremene  v ego nastroenii. Pozvala samyh ostroumnyh
muzhchin  i zhenshchin, soprovozhdavshih ego armiyu, - druzej Antuana po dvoru. Luiza
legla  na  krovat'  ryadom s nim, obnyala ego. Zvuchala muzyka, lyudi tancevali,
rasskazyvali  poslednie  spletni  dvora.  Antuan  chuvstvoval  sebya ploho, no
blagodarya  takomu  otvlecheniyu  on mog obmanyvat' sebya myslyami o tom, chto tak
zhe polon zhizni, kak i ego gosti.
     Vrach ugovarival Antuana:
     - Vashe Velichestvo, vy nuzhdaetes' v otdyhe. Nado dat' ranam zazhit'.
     - V  otdyhe!  -  voskliknul  on.  -  YA  ne  hochu  otdyhat'. Bezdejstvie
vynuzhdaet  menya  dumat',  a  ya ne zhelayu dumat'. YA hochu slyshat' smeh i shutki.
Videt',  kak  tancuyut  moi  druz'ya.  Slyshat' ih penie. Zamolchite, ili ya velyu
vyrezat' vam yazyk. Ne meshajte mne zhit', kak ya zhelayu.
     Razvlecheniya   prodolzhalis'.   On   ne   otpuskal   ot  sebya  Prekrasnuyu
Rasputnicu.
     - Pochemu  by  i  net?  -  govoril  on.  - Moya zhena ne priezzhaet ko mne.
Muzhchina dolzhen zhit'. Muzhchina dolzhen lyubit'.
     - Net,  Vashe  Velichestvo,  -  zayavili  doktora.  -  Vashe  sostoyanie  ne
pozvolyaet delat' eto.
     - Poshli vy k chertu! - zakrichal Antuan. - YA znayu, kak mne razvlech'sya.
     Ego  armiya  vzyala  Ruan.  On  ob®yavil  o svoem zhelanii byt' vnesennym v
gorod   v  palankine  vmeste  s  Luizoj.  On  hotel  pozabavit'sya,  sprosit'
gugenotov, gotovy li oni i teper' pet' pesnyu o frante!
     Ego  pomestili  v  palankin,  no  on ne uvidel gorod, poskol'ku poteryal
soznanie, ne dobravshis' do sten.
     Pridya v sebya, on obnaruzhil, chto snova nahoditsya v lagere.
     Nad nim sklonilsya Lauro.
     - Vashe   Velichestvo,  vam  sleduet  prigotovit'sya  k  vstreche  s  vashim
Gospodom.
     - Znachit,  eto  tak?  -  skazal  Antuan  i  zadrozhal,  vspomniv o svoem
sostoyanii.  On  velel  ochistit'  palatku ot vseh, krome vrachej, svyashchennika i
lyubovnicy.
     Otkryv glaza, on rasteryanno posmotrel na ostavshihsya.
     - YA... ya...
     Emu bylo trudno govorit'.
     - YA prinyal katolicheskuyu veru, no sejchas, kogda moj konec blizok...
     Emu  kazalos',  chto ulybayushchayasya ZHanna pristal'no smotrit na nego svoimi
karimi  glazami.  YA  ne  vinovat, ZHanna, myslenno proiznes on. YA lyubil tebya.
Snachala.  Esli  by my byli prostymi lyud'mi... esli by mogli zhit' v Bearne...
vdvoem  obrabatyvat'  zemlyu,  sazhat' tutovye derev'ya, rastit' ih, my byli by
schastlivy.  YA  byl  by  vesel,  ty  byla  by blagorazumnoj suprugoj. Tebe ne
sledovalo  otpuskat'  menya ot sebya. No ty, koroleva, sdelala menya korolem. YA
ispytyval  slishkom sil'nyj soblazn. YA stal zhelat' bol'shej vlasti. YA ne znal,
chego ya hotel. Metalsya iz storony v storonu.
     Nakonec on proiznes:
     - Teper',  kogda  konec  blizok, moya dusha vozvrashchaetsya k protestantskoj
vere.
     - Pokajtes',  -  potoropili  ego.  -  Podumajte  o  vashih  grehah, Vashe
Velichestvo. Pokajtes', chtoby vojti v Carstvo Nebesnoe.
     On posmotrel na govorivshego i uznal ego.
     - O,  Rafael, - medlenno promolvil Antuan. - Ty sluzhil mne dvadcat' let
i  lish'  sejchas  vpervye  predupredil  svoego  gospodina  o  ego priskorbnyh
oshibkah.
     Antuan  nachal dumat' o svoih grehah, myslenno perechislyat' ih, prosit' u
Boga proshcheniya.
     - O,  Gospodi,  -  skazal  on, - esli ya popravlyus', ya poshlyu lyuteranskih
missionerov propovedovat' Evangelie po vsej Francii.
     Antuan uslyshal chej-to shepot:
     - Uzhe pozdno govorit' eto.
     Da, on ponimal. Uzhe pozdno.
     - ZHanna,  -  prostonal  on,  -  pochemu  ty  ne  prishla?  Ty dolzhna byla
sovershit' puteshestvie i nahodit'sya vozle menya.
     On  umer  ne  srazu.  K  nemu  prishel ego brat, kardinal Burbon; Antuan
poprosil  etogo  cheloveka  vymolit'  dlya nego proshchenie u drugogo brata, Lui,
princa Konde, kotorogo on goryacho lyubil, poka mezhdu nimi ne vstala religiya.
     - YA  umru  gugenotom! - voskliknul Antuan, dumaya o Lui i ZHanne. - Pust'
lyudi schitayut menya neiskrennim. YA hochu umeret' v soglasii s veroj Lyutera!
     Bylo  resheno  perevesti  ego v bolee udobnye pokoi; tumannym noyabr'skim
dnem  Antuana podnyali na bort korablya i povezli po Sene v storonu Sent-Mora.
|to  bylo  oshibkoj,  potomu  chto kachka usilivala bol'; kogda ego spuskali na
bereg, on ponyal, chto nastal poslednij moment.
     De  Gizy poslali monaha prochitat' molitvu; buduchi ne v silah vozrazhat',
Antuan slushal ee. Kogda monah smolk, Antuan probormotal: "Amin'".
     Iz-za  etogo  de  Gizy  skazali,  chto  on umer katolikom; esli by pered
samoj   smert'yu  on  ob®yavil  sebya  gugenotom,  eto  sochli  by  estestvennym
postupkom Predatelya.
     V svoem ukrytii, v Bearne, ZHanna poluchila izvestie.
     Ona  tupo  ustavilas'  v  prostranstvo.  |to nichego ne znachit dlya menya,
ubezhdala  sebya  zhenshchina.  Mezhdu  nami  vse  bylo koncheno. Kogda on otkazalsya
otdat'  mne  syna, ya ponyala, chto nikogda bol'she ne smogu otnosit'sya k muzhu s
lyubov'yu.
     Odnako  ona dolzhna dumat' ne ob Antuane-dvurushnike, nevernom muzhe, no o
zhizneradostnom  prince,  prisutstvovavshem na kreshchenii korolya Franciska, o ee
vozlyublennom  v  serebryanom  galeone,  pohitivshem  serdce  ZHanny. Ona dolzhna
pomnit' Antuana - vozlyublennogo i muzha.
     Po shchekam vdovy korolya Navarry pokatilis' slezy.


     Katrin  nahodilas'  v  ee lyubimom zamke Blua. ZHizn' zdes' stala nemnogo
bolee  bezopasnoj,  chem  neskol'ko  mesyacev  tomu nazad. Goroda, zahvachennye
gugenotami,  postepenno  osvobozhdalis';  ona  sama  uzhe ne byla plennicej de
Gizov.  Ona  znala, chto tak i bylo nedavno, hotya oni staralis' zamaskirovat'
etot fakt.
     Teper'  ona  vnushila im oshchushchenie bezopasnosti; ej sleduet sohranyat' ego
v  de  Gizah. Ona dolzhna dejstvovat' krajne ostorozhno. Ona sdelala vyvody iz
vazhnogo  uroka.  Ona  vsyu  zhizn'  poluchaet  gor'kie  uroki,  no etot vryad li
zabudet.
     Katrin  radovalas'  tomu,  chto  Francisk  de  Giz  pogloshchen vojnoj. Ona
chuvstvovala  sebya  luchshe v ego otsutstvie. Sejchas on srazhalsya za Orlean. Kto
znaet,  chto  mozhet sluchit'sya s nim! Da, on byl velichajshim voinom Francii, no
i glavnym vragom Katrin.
     S  gercoga  de  Giza  mysli Katrin pereskochili na ee syna Karla, korolya
Francii.
     Karl  vzroslel.  Emu ispolnilos' tol'ko trinadcat' let, no etot vozrast
uzhe  schitalsya  nemalym dlya korolej iz roda Valua. Skoro pridetsya zhenit' ego.
Katrin  mrachno  ulybnulas'.  Mal'chik  vse  eshche  dumal, chto on poluchit v zheny
Mariyu  SHotlandskuyu.  Hotya,  vozmozhno, ego vospominaniya o nej stali smutnymi.
On  menyalsya.  |to sledovalo ozhidat'. On ne mog ostavat'sya prezhnim. On dolzhen
rasti.  Karl  byl  strannym  mal'chikom  s  neodnoznachnym  harakterom.  V nem
prisutstvovali  cherty  bezumca,  oni  usilivalis' s godami, nervnye pripadki
sluchalis' vse chashche.
     Odnako   on,   nesomnenno,   obladal  umom.  On  mog  inogda  proyavlyat'
krasnorechie,  no byl izlishne vpechatlitelen. Katrin videla, chto lico mal'chika
prihodit  v  dvizhenie  ot emocij, perepolnyavshih Karla vo vremya propovedi ili
chteniya  nravivshihsya emu stihov; ego guby podergivalis', iz glaz tekli slezy.
On  sam  sochinyal  stihi i iz skromnosti nazyval ih nikchemnymi. Karl provodil
mnogo  vremeni  v  obshchestve  Ronsara. On druzhil s muzykantami - naprimer, so
skromnym  yunym  slugoj gercoga Bavarskogo, iskusno igravshim na lyutne. Korol'
Francii  sdelal  etogo mal'chika svoim horoshim priyatelem. Korol' ne otkazyval
sebe  v radostyah; on mrachnel, hmurilsya, esli kto-to, dazhe mat', otvlekal ego
ot  muzicirovaniya  ili  chteniya  stihov.  On  prosizhival  do  glubokoj nochi s
pisatelyami  i  muzykantami  i byval v eti chasy ochen' schastliv. Togda ne bylo
sledov   bezumiya   -   tol'ko  otsutstvuyushchij,  zacharovannyj  vzglyad.  Katrin
zaglyadyvala  k  Karlu,  okruzhennomu  druz'yami,  i  zastavala  ih beseduyushchimi
tihimi,  ser'eznymi  golosami vozle korotkih oplyvshih svechej. Korol' smotrel
na  neozhidannogo  gostya  i ne uznaval svoyu mat', prisutstvie kotoroj v lyubyh
drugih obstoyatel'stvah on vsegda ostro oshchushchal.
     V takie chasy vospitateli ne mogli nichego podelat' s nim.
     Potom   eto   nastroenie   prohodilo,   i   Karla  ohvatyvala  glubokaya
melanholiya.  Inogda  on  provodil  v  posteli  ves'  den'.  |to  bylo vernym
priznakom   priblizhayushchegosya   bezumiya.   V  polnoch'  ego  vdrug  perepolnyalo
neistovoe  vesel'e,  on  budil  druzej  -  ne poetov, a drugih - i treboval,
chtoby  oni  sledovali  za nim. On zastavlyal ih nadevat' maski i brat' v ruki
goryashchie  fakely.  Ego vid togda vnushal trevogu - glaza Karla sverkali skvoz'
masku,  rot dergalsya, im ovladevalo bezumie, strast' k nasiliyu. On vybiralsya
s  kompaniej  iz  dvorca  i  shel  v  dom odnogo iz svoih priyatelej, kotorogo
izbivali   do  poteri  soznaniya.  Takoe  vremyapreprovozhdenie  malo  podhodit
trinadcatiletnemu korolyu Francii, dumala Katrin.
     Esli   ne   bylo   vecherinki   s   bichevaniem,   on  ohotilsya  s  takim
bezrassudstvom,  chto  nikto  ne  mog sravnyat'sya s korolem. On hlestal konya i
sobak  s  toj zhe yarost'yu, chto i druzej. Bolee bezobidnym proyavleniem bezumiya
byla igra v kuzneca - on bil po zhelezu do iznemozheniya.
     Zatem  Karl  snova  prevrashchalsya  v  normal'nogo cheloveka; on stanovilsya
myagkim,  lyubyashchim,  podatlivym;  vsegda kazalos', chto, pridya v sebya, on pochti
ne pomnil o svoih uzhasnyh vyhodkah.
     CHto  sleduet  delat'  s  takim synom? Katrin ne lomala golovu nad etim.
Ona  znala otvet. Ona ne hotela, chtoby Karl ostavalsya na trone, kogda Genrih
smozhet   zanyat'   ego.  Poetomu  ona  smotrela  skvoz'  pal'cy  na  pristupy
sumasshestviya.  Skoro  periody  spokojstviya  stanut  bolee  korotkimi,  potom
ischeznut  sovsem.  Kem  budet  togda  Karl  Devyatyj  Francuzskij?  Man'yakom!
Man'yakov  sleduet  likvidirovat';  im  nel'zya  imet'  potomstvo.  |to dazhe k
luchshemu; koe-kto zhdet osvobozhdeniya francuzskogo trona.
     Vopreki  staraniyam  vospitatelej  Karl  pochti  ne proyavlyal sklonnosti k
seksual'nym  izvrashcheniyam.  On ne byl pohotliv i vlyubchiv. On ne pohodil ni na
Margo  -  za  etoj rasputnicej trebovalsya glaz da glaz - ni na yunogo Genriha
de  Giza,  ni  na  malen'kogo  grubiyana  Genriha Navarrskogo. |ti troe skoro
stanut  nastoyashchimi  slastolyubcami.  Net!  On  otlichalsya  ot  nih, a takzhe ot
svoego  brata  Genriha.  Ego  chuvstvo k Marii Styuart bylo vpolne normal'nym,
zdorovym;  pohozhe, chto iskusnoe nastavnichestvo izvrashchencev ne dalo zhelaemogo
rezul'tata.
     Nichego!  Karl  stanovilsya  vse  bolee  neuravnoveshennym; kazhdyj pristup
bezumiya otnimal u nego fizicheskie i dushevnye sily.
     Razdum'ya  Katrin  o  korole byli prervany pribytiem gonca. Ona uvidela,
kak on v®ehal vo dvor - topot kopyt totchas zastavil ee podojti k oknu.
     CHto-to  gotovilos'.  Giz vzyal Orlean. |to bylo prichinoj togo, chto vezde
vidnelis'  cveta  de  Gizov.  Ona  razygraet velikoe likovanie - neobhodimo,
chtoby  katoliki  schitali ee ih edinovercem. Ona vernet sebe ih uvazhenie, oni
snova poveryat ej, dobroj katolichke.
     Ona  spustilas',  chtoby vstretit' gonca; ego lico bylo mrachnym; on yavno
prines vest' ne o pobede.
     - Kakie novosti? - sprosila Katrin.
     - Pechal'nye,  madam,  - otvetil on. - Moj gospodin gercog ranen. On pri
smerti.
     Margo  nahodilas'  ryadom  s  mater'yu.  |ta devochka ne vedala, chto takoe
sderzhannost'. Ona brosilas' k goncu, vcepilas' v ego rukav.
     - On  zhiv! On ne dolzhen umeret'! Genrih etogo ne vyneset. O, madam, moya
mama, my dolzhny poslat'... hirurgov... my dolzhny...
     - Uspokojsya!  - prikazala Katrin, i Margo v strahe pered mater'yu zabyla
o svoem volnenii za otca mal'chika, kotorogo ona lyubila.
     - Rasskazhite mne vse, - poprosila Katrin.
     - Madam,  moj  gospodin  gercog  ob®ezzhal  s  inspekciej  vojska  pered
vozvrashcheniem  v zamok k zhene. Srazhenie zakonchilos', i on byl bez dospehov. I
tut  iz-za  zabora  vystrelili.  Moj gospodin upal bez soznaniya na zemlyu. My
dostavili ego v zamok, no on istekaet krov'yu... madam.
     - My  dolzhny  poslat'  hirurgov!  -  zakrichala Margo. - Nemedlenno. Da,
nemedlenno. Nel'zya teryat' vremya.
     - Ubijcu pojmali? - sprosila Katrin.
     - Da, madam.
     - Kto on?
     - Poltro de Merej.
     - Vazhno lish' to, uspeem li my spasti gercoga, - zakrichala Margo.
     - YA   nemedlenno   otpravlyu  k  nemu  hirurgov,  -  skazala  Katrin.  -
Vozvrashchajtes'  k  gercogu  i  peredajte emu, chto pomoshch' blizka. YA poshlyu moih
luchshih hirurgov, spasti gercoga.
     Margo povisla na ruke materi.
     - O, spasibo... spasibo tebe. My dolzhny spasti gercoga.
     Katrin  szhala  ruku  docheri  tak  sil'no,  chto Margo edva ne zakrichala.
Sderzhavshis', ona pozvolila uvesti sebya.
     Katrin  otvela  ee  v  svoi  pokoi i zaperla v priemnoj. Margo legla na
divan  i  zaplakala.  Otec  Genriha  ranen,  vozmozhno, on umret. Ona boyalas'
materi  -  Katrin  schitala  durnym  tonom  proyavlenie  chuvstv i mogla surovo
nakazat'  doch'.  No  sejchas  Margo  dumala  lish' o Genrihe, kotorogo bezumno
lyubila,  o  ego  predannosti  otcu, o gore, kotoroe postignet mal'chika, esli
gercog umret.
     Katrin  govorila  so  svoim  hirurgom  tiho, pochti ne raskryvaya rta. On
znal,  chto  ot  nego  trebuetsya  v  otnoshenii gercoga de Giza. On dolzhen byl
poehat'   k   velikomu   voinu   i  pomoch'  emu  tak,  kak  eto  sdelala  by
koroleva-mat',  esli  by  obladala  nuzhnym  umeniem i mogla by otpravit'sya k
ranenomu vmesto vracha.
     Hirurg poklonilsya i ushel. Vskore on uzhe skakal vo ves' opor v Orlean.
     Katrin podoshla k docheri i sobstvennoruchno vysekla ee.
     - Tebe   uzhe  desyat'  let!  -  skazala  ona.  -  Ty  vedesh'  sebya,  kak
nevospitannaya krest'yanka.
     Margo  ne  smela uklonyat'sya ot udarov materi, kak ona delala s drugimi.
Ona  lezhala,  vzdragivaya ot boli, no dusha devochki ne oshchushchala ee; Margo molcha
molilas':  "Svyataya Deva, ne daj otcu Genriha umeret'. Ty ne mozhesh' prichinit'
takoe  gore  Genrihu.  Gercog  ne  prosto  ego otec, on - velichajshij chelovek
Francii. Svyataya mat', spasi gercoga".
     Katrin  ne  molilas'  ni  Bogu,  ni  Svyatoj  Deve. No ona tozhe dumala o
gercoge.  Videla  pered  soboj  ego  krasivoe  lico  so  shramom,  iskazhennoe
grimasoj  stradaniya; v nadmennyh glazah cheloveka, kotorogo ona schitala svoim
glavnym vragom, tailas' blizkaya smert'.


     Margo  ehala  verhom ryadom s krasivym yunoshej, kotoryj byl teper' glavoj
doma Lorrenov, i bezzvuchno plakala.
     On  byl  tak krasiv, etot Genrih de Giz; svetlye v'yushchiesya volosy yavlyali
razitel'nyj  kontrast s ego muzhestvennym licom i otlichnoj figuroj. V nem uzhe
proyavlyalis'  cherty  muzhchiny,  kotorym  on obeshchal stat'. Margo hotela uteshit'
ego,  skazat'  emu, chto prinimaet bedu Genriha kak svoyu sobstvennuyu, chto tak
budet vsegda.
     - Govori  ob  etom,  Genrih, - skazala ona. - Govori, moj dorogoj. Tebe
stanet legche.
     - Pochemu  eto  dolzhno  bylo sluchit'sya s nim? - sprosil Genrih. - Dumayu,
tut  pahnet  zagovorom.  YA ne uspokoyus', poka ne uvizhu ubijcu mertvym u moih
nog.
     - Ubijca  umer  uzhasnoj  smert'yu,  Genrih. Ego podvergli pytke. Priyatno
soznavat', chto ubijca Mechenogo mertv.
     - Moj  otec  ne  byl otmshchen tak, kak eto sdelal by ya, - serdito zametil
Genrih.  - |tot zhalkij prostolyudin byl lish' orudiem drugih. YA ne schitayu, chto
mest'  sostoyalas'.  YA  znayu,  chto  on  skazal  pod  pytkoj.  Znaesh', kogo on
obvinil?
     - Kolin'i.  -  Glaza  Margo  sverknuli.  -  Dobrogo, nabozhnogo Kolin'i!
Imenno ego obvinil Poltro de Merej.
     - |tot  negodyaj - istinnyj ubijca moego otca. Merej skazal, chto Kolin'i
zaplatil emu za ubijstvo. Dlya menya etogo dostatochna.
     - No  Kolin'i  skazal moej materi, chto on dal emu eti den'gi na pokupku
konya, a ne v kachestve platy za ubijstvo, - zayavila Margo.
     Genrih  vonzil  shpory  v  boka loshadi i uskakal vpered, chtoby skryt' ot
Margo  svoi  slezy.  On  nikogda  ne  zabudet, kak nesli otca; ego velikogo,
blagorodnogo  otca,  kotorogo  on  bogotvoril.  On  ne mog dumat' o tom, kak
nekogda  samouverennyj,  groznyj  chelovek lezhal na nosilkah, istekaya krov'yu,
ne  v  silah chetko govorit'. Genrih poklyalsya togda: "YA ne uspokoyus', poka ne
uvizhu  pered  soboj  trup  ubijcy.  YA  budu  prezirat' sebya, esli ne dob'yus'
etogo".  |to  bylo  torzhestvennym obeshchaniem. Kto ego vrag? On mog dogadat'sya
ob  etom.  Gaspar de Kolin'i, dobrodetel'nyj chelovek, yakoby davshij Poltro de
Mereyu den'gi na pokupku konya.
     Hitryj dyadya Genriha, kardinal Lorren, ser'ezno pogovoril s mal'chikom.
     - Genrih,  moj  plemyannik,  ne  zabyvaj  o  tom,  chto  eto oznachaet dlya
tebya...  dlya  nashego  doma.  Ty  -  ego gla-va. Ty goryach, molod i nesderzhan.
Gaspar  de  Kolin'i - glavnyj vrag nashego roda. On - lider eretikov. Genrih,
moj  dorogoj  plemyannik,  my dolzhny zashchishchat' nashu veru i nash dom. Kto znaet,
mozhet  byt',  kogda-nibud' princ Lorren syadet na francuzskij tron. Vdrug eto
budesh'  ty,  moj  plemyannik?  Tvoj  otec  byl  velikim  chelovekom, sil'nym i
otvazhnym.  Mogushchestvennejshim vo Francii. Skazat' tebe, pochemu? Potomu chto on
obladal   redkoj   vyderzhkoj   i   ostorozhnost'yu;  on  znal,  kogda  sleduet
dejstvovat',  a kogda, i eto vazhnee, - net. My dolzhny sledovat' ego primeru.
Podrazhaj vo vsem otcu. I togda, plemyannik, kto znaet? Valua? Burbony?
     Kardinal zasmeyalsya.
     - Dorogoj  plemyannik, kazhetsya, ty takogo zhe mneniya ob etih princah, chto
i ya.
     - Dyadya,  - skazal yunyj Genrih, - vy pravy; no ya hochu odnogo - otomstit'
za otca.
     - Ty  otomstish'  za  nego  nailuchshim obrazom, sdelav to, chto on zhdal ot
tebya.  Bud'  spokoen  - kogda pridet vremya, my ne poshchadim ubijcu. Ono eshche ne
nastalo,  no, klyanus' tebe, ty uspeesh' uvidet' trup admirala u tvoih nog. Ty
smozhesh' pnut' ego.
     Genrih  zakryl  lico  rukami, zabyv o mesti, zabyv o korone, pomnya lish'
cheloveka,  kotorogo on lyubil sil'nee, chem kogo-libo na svete, vklyuchaya Margo,
i kotorogo poteryal naveki.
     Margo pod®ehala k nemu.
     - Genrih,  -  kriknula ona, - ne stesnyajsya svoih slez. Posmotri! YA tozhe
plachu.  YA  lyublyu  tebya,  Genrih,  tvoe  gore - moe gore. My pozhenimsya, i tak
budet do konca nashih dnej.
     On szhal ee ruku; oni poehali ryadom.
     - Nenavizhu  Kolin'i, - skazal Genrih, ne v silah prekratit' razgovor na
etu temu.
     - YA - tozhe, - promolvila Margo.
     - On  priznal,  chto  slyshal, kak obsuzhdali plan ubijstva. Priznal, chto,
buduchi  osvedomlen  o  nem, nichego ne sdelal. Pravda, eto pohozhe na Kolin'i?
On takoj pravil'nyj, dobrodetel'nyj... ne mozhet sovrat'.
     - On hanzha i eretik! - zayavila Margo.
     - On  skazal:  "Slova,  kotorye ya proiznoshu v svoyu zashchitu, ne oznachayut,
chto  ya  sozhaleyu  o  smerti  gospodina  de  Giza.  Providen'e ne moglo luchshim
obrazom  posluzhit' korolevstvu i Cerkvi Bozh'ej; ono sotvorilo blago dlya menya
lichno i moego doma". Takovy byli ego slova.
     - On umret za nih, - skazala Margo.
     - Da,  umret!  Pust'  mne pridetsya zhdat' etogo gody, no imenno moya ruka
vonzit kinzhal v ego serdce.
     YUnuyu paru uznavali na ulicah goroda. Pozhilaya torgovka zakrichala:
     - Da zdravstvuet molodoj gercog de Giz!
     Drugie podhvatili krik: "Giz! Giz!"
     Ih  loshadej  okruzhila  tolpa. Margo s gordoj ulybkoj smotrela na lyudej.
Ona  videla  v  ih  glazah  voshishchenie  effektnoj  figuroj yunoshi; on obladal
krasotoj,  kotoroj  poklonyalis' parizhane. Vozmozhno, oni dumali ob ih korole,
podverzhennom  bezumnym  pripadkam,  ili  o  ego  brate  Genrihe, kotoryj mog
kogda-nibud'  stat'  korolem.  Da, Genrih byl krasiv, no on imel udlinennye,
hitrye  glaza  Medichi i govoril v ital'yanskoj manere; etot zhenstvennyj yunosha
nosil  seryj,  busy i ekstravagantnye naryady. Vozmozhno, oni dumali o |rkyule,
malen'kom  prince  so sledami ospy na lice. |to byli deti ital'yanki, hot' ih
otcom  i  yavlyalsya  slavnyj  korol'  Genrih.  No  etot mal'chik s muzhestvennoj
krasotoj  vnushal  parizhanam  lyubov' i voshishchenie. K tomu zhe ego gore trogalo
ih.  Ego  otec  -  kumir  Genriha  - byl nedavno ubit. Lyudi radovalis', vidya
yunogo  de  Giza  v  obshchestve  princessy  iz korolevskogo doma. So slezami na
glazah  i  lyubov'yu  v  serdcah oni privetstvovali molodogo gercoga de Giza i
princessu Margo.
     Genrih unasledoval u otca umenie vesti sebya v podobnyh situaciyah.
     On snyal shlyapu i obratilsya k tolpe:
     - Dobrye  lyudi  Parizha,  dorogie  gorozhane, vsegda lyubivshie i uvazhavshie
moego otca i nash dom...
     Ego golos slegka drognul, i kto-to kriknul:
     - Da hranit tebya Gospod'!
     - Moj  otec,  - prodolzhil Genrih, - moj blagorodnyj otec lezhit teper' v
mogile; no znajte, chto ya ne pozvolyu ubijce ostavat'sya na svobode.
     Tolpa   likuyushche   zashumela.  CHuvstvitel'nye  parizhane  vostorgalis'  ih
malen'kim gercogom.
     - Vlast'  -  v vashi ruki! - krichali oni. - Da sohranit vas Gospod'. Vsya
vlast' - Lorrenam. Giz! Giz!
     Mnogie  podhodili k mal'chiku i celovali emu ruku, slovno on byl korolem
Francii.
     Kogda  oni  s  Margo  v®ehali za ogradu dvorcovogo parka, Genrih slegka
ulybalsya, Margo likovala; epizod, oslabil ego dushevnuyu bol'.
     - O,  Genrih, - voskliknula ona, - kak oni lyubyat tebya! Kto znaet, mozhet
byt', kogda-nibud' my stanem korolevskoj chetoj Francii.
     Podnyavshis' v svoi pokoi, devochka zastala tam mat'.
     Katrin  ulybalas',  no  Margo  ne  doveryala ee ulybkam. Odnako eto byla
radostnaya  ulybka  -  Katrin  schitala,  chto  ee polozhenie uluchshilos'. Antuan
Navarrskij  umer;  Francisk  de Giz umer; ona mogla ne trevozhit'sya po povodu
etih  lyudej;  eto bylo gromadnym oblegcheniem. Monmoransi nahodilsya v plenu u
gugenotov,  Konde - v rukah katolikov. Da, ee dela opredelenno povernulis' k
luchshemu.  Esli  by  kto-to  ustranil  kardinala  Lorrena i ispanskogo posla,
ischezli   by   poslednie   lyudi,   znavshie  Katrin  slishkom  horosho  dlya  ee
spokojstviya.
     - Nu,  doch'  moya,  -  skazala ona, - ty nasladilas' progulkoj s korolem
Parizha?
     Margo  ne  znala,  chto  otvetit'.  Ona  ozhidala  nakazaniya,  no  ono ne
posledovalo. Koroleva-mat' prodolzhala ulybat'sya svoim tajnym myslyam.


     Dvor  Francii  torzhestvenno prodvigalsya k ispanskoj granice, gde korol'
Karl  i  koroleva-mat'  dolzhny  byli  vstretit'sya  s  |lizabet  Ispanskoj  i
poslannikom Filippa, hitrym gercogom de Al'voj.
     Oni  puteshestvovali  medlenno;  svita sostoyala pochti iz tysyachi muzhchin i
zhenshchin;  kazhdogo  znatnogo  cheloveka  soprovozhdal  otdel'nyj  eskort.  Vezli
domashnyuyu   utvar',   vklyuchaya  krovati  i  kuhonnuyu  posudu,  a  takzhe  zapas
prodovol'stviya  i tualety dlya torzhestvennyh ceremonij. Katrin i dva ee syna,
Karl  i  Genrih,  nuzhdalis'  v bol'shom garderobe; tshcheslavnaya Margo, ne uspev
povzroslet',  uzhe  stanovilas'  zakonodatel'nicej mody i takzhe vzyala s soboj
mnogo veshchej.
     Genrih  Navarrskij  ehal  s  nimi,  chasto  vozle  Margo. Pochemu, dumala
Margo,  eto  byl  ne  lyubimyj  eyu  korol'  Parizha,  a drugoj Genrih, yunosha s
nastorozhennymi  chernymi  glazami  i  zarosshej  po bezobraznoj nerakskoj mode
golovoj,  kotoryj  ne  zamechal,  chto  ego  ruki  poroj  byvayut  gryaznymi,  i
vremenami perehodil na grubyj bearnskij dialekt?
     Margo  smotrela  na  nego  pochti  prezritel'no,  no on ne obizhalsya. Ona
nichego  dlya  nego  ne  znachila.  On  interesovalsya  devushkami, no esli on ne
nravilsya  Margo, to byli drugie, kotorym on nravilsya. Ego ne interesovalo, k
kakomu  klassu  oni  prinadlezhat;  on  odinakovo  otnosilsya  k  krest'yankam,
torgovkam,  princessam,  vseh  ih Genrih Navarrskij schital prosto devushkami.
Esli  on  ne  po  vkusu Margo, francuzskoj princesse, to ona yavlyaetsya redkim
isklyucheniem.
     Korol'  Karl  byl  molchaliv  v  puti. On nachal ponimat', chto nikogda ne
zhenitsya  na  Marii,  koroleve  SHotlandii.  Ona  stala  dlya  nego  vsego lish'
vospominaniem  -  krasivym,  no  dalekim,  pochti  nereal'nym;  mat' pytalas'
ustroit'  ego brak s korolevoj Anglii. On ne hotel zhenit'sya na etoj zhenshchine,
poskol'ku  slyshal  o  nej  mnogo  plohogo.  Po sluham, ona byla zloj, gruboj
megeroj.  No  mat'  skazala,  chto  eto  chepuha. On - korol' Francii; esli on
zhenitsya  na anglijskoj koroleve, to stanet takzhe korolem Anglii. Ej pridetsya
zhit'  vo  Francii,  on  smozhet  potrebovat'  etogo.  Oni naznachat namestnika
Anglii,  tak chto zhizn' Karla malo izmenitsya, prosto u nego budut dve korony,
a ne odna.
     Karlu  ne  hotelos'  vstupat' v etot brak, no mat' schitala ego horoshim,
znachit,  on dolzhen sostoyat'sya. Inogda emu kazalos', chto mat' hochet videt' na
trone  ego  brata  Genriha.  Vse, chto delal Genrih, bylo pravil'nym. Iz vseh
detej  Katrin  tol'ko  odin  Genrih  ne  boyalsya ee; ona obozhala ego, hotela,
chtoby  on  poluchil  v  zhizni  vse.  Vozmozhno,  ona  zhelala  ustranit' Karla,
otpravit'  ego  v  Angliyu,  chtoby  brat Genrih podnyalsya na francuzskij tron!
Karl ne byl v etom uveren, no ego muchili podozreniya.
     On  hotel vosprotivit'sya braku s anglichankoj. Anglijskaya koroleva tozhe,
kazhetsya,  ne zhelala etogo soyuza, kak i ee posol, dolgo besedovavshij s Karlom
i  Katrin.  Ehavshij  v  sostave ogromnoj processii Karl vse eshche slyshal golos
materi, vkradchivyj i nastojchivyj, videl holodnoe lico anglijskogo posla.
     "Pervym  prepyatstviem,  po-vashemu, yavlyaetsya vozrast moego syna. No esli
koroleva  |lizabet  smiritsya  s  nim,  ya  smiryus'  s  vozrastom korolevy". -
skazala  ego mat', i Karl proiznes to, chto emu veleli: "YA nadeyus', chto nashej
gospozhe  moj  vozrast  ponravitsya  tak  zhe, kak mne nravitsya ee". Anglijskij
posol  zayavil,  chto  koroleva  nikogda  ne  soglasitsya  zhit' vo Francii. "Ee
korolevstvom  mozhet  upravlyat' namestnik", - zametila mat' Karla. "Anglichane
ne  budut  podchinyat'sya  namestniku,  k  tomu  zhe namestniki, kak schitaet moya
koroleva,  chasto stanovyatsya slishkom samouverennymi". "O, - vzdohnula Katrin,
-  moya  dorogaya  sestra  |lizabet  uzhe  nazyvaet  sebya korolevoj Francii, no
sejchas  eto  tol'ko  slova.  |tot  brak  sdelal  by  ee  nastoyashchej korolevoj
Francii".  Posol  napugal  Karla,  obrativshis' k nemu s anglijskim akcentom,
pridavavshim  francuzskomu  yazyku komichnoe zvuchanie; on slovno stydilsya yazyka
svoih  sobesednikov.  "Esli by vy byli starshe na tri-chetyre goda, esli by vy
videli  korolevu  i  byli  vlyubleny  v  nee, ya by ne udivlyalsya etoj speshke".
Karl,  chuvstvuya  na  sebe  vzglyad materi, otvetil: "No ya na samom dele lyublyu
ee".  Anglijskij  posol  ulybnulsya i zayavil s pryamotoj, kotoroj tak gordyatsya
britancy:  "Vashe Velichestvo, yunosha vashego vozrasta ne mozhet znat', chto takoe
lyubov'". Karl prishel v yarost'.
     On  obradovalsya, kogda beseda zakonchilas'. Ego zhdala priyatnaya vstrecha s
sestroj.  On  ne  videl  ee  pyat'  let. Togda ona grustila, uezzhaya iz rodnoj
Francii v chuzhuyu stranu, k muzhu, kotorogo ona nikogda ne videla.
     Braki  lyudej  korolevskoj  krovi  chasto sopryazheny s tragediej, osobenno
dlya   princess;   vyhodya   zamuzh   za   inostrancev,   oni   teryayut  rodinu,
nacional'nost'. Ego sestra |lizabet byla teper' ispankoj.
     On  nadeyalsya,  chto  peregovory s Angliej zakonchatsya bezrezul'tatno. Kto
znaet,  mozhet byt', kogda-nibud' sostoyatsya peregovory s SHotlandiej. Togda on
smozhet skazat' chestno: "YA lyublyu korolevu SHotlandii".
     Oni  ehali  dal'she,  ostanavlivayas' po doroge v raznyh zamkah, gde v ih
chest' ustraivalis' bankety, baly i maskarady.
     Margo  poluchala  ot  etogo  udovol'stvie,  sozhaleya  lish'  ob otsutstvii
Genriha   de  Giza.  Odnako  ona  mogla,  ne  tayas',  poddraznivat'  Genriha
Navarrskogo. Ona pokritikovala ego maneru ezdit' verhom.
     - Ty delaesh' eto, kak krest'yanin, - skazala ona emu.
     - YA obgonyu tebya.
     - Kogda-nibud' my posorevnuemsya.
     - Davaj sejchas, - predlozhil on.
     - Sejchas ya ne hochu.
     - Poslushaj, ty sama skazala eto. Davaj proverim.
     - I  narushim  processiyu?  U  tebya  manery  krest'yanina.  Tebya  ne uchili
etiketu v Nerake?
     - YA uchus' tomu, chto mne polezno. - Genrih Navarrskij sverknul glazami.
     Otdohnuv  v  ocherednom zamke, oni otpravilis' na ohotu; Genrih napomnil
Margo o broshennom emu vyzove.
     Margo  zakolebalas',  ocenivaya  silu  mal'chika.  On  ponyatiya  ne imel o
galantnosti. Genrih de Giz ne sdelal by takogo predlozheniya princesse.
     - YA ne hochu skakat' s toboj naperegonki. Ty mne ne nravish'sya.
     Genrih  rasserdilsya;  on  zayavil,  kak  nastoyashchij  pryamodushnyj urozhenec
Bearna:
     - Tebe  pridetsya  polyubit'  menya, potomu chto kogda-nibud' ya stanu tvoim
muzhem.
     - Ne smej govorit' mne takie veshchi.
     - YA vsegda budu govorit' pravdu.
     Margo   lukavo   ulybnulas';  ona  znala,  chto  odnoj  iz  celej  etogo
puteshestviya  k ispanskoj granice bylo vozobnovlenie peregovorov o ee brake s
donom  Karlosom,  a takzhe o zhenit'be ee brata Genriha na vdovstvuyushchej sestre
korolya  Filippa.  No  Genrih Navarrskij i ego surovaya mat' ne znali ob etom.
Margo   ne   naprasno   byla   napolovinu   Medichi;  ona  umela  velikolepno
podslushivat', osobenno kogda govorili o nej.
     Ona  ne vydala svoej osvedomlennosti. Pust' on dumaet, chto kogda-nibud'
stanet  ee  muzhem.  |to zabavlyalo Margo. Pust' on drozhit, predstavlyaya, kakie
problemy obrushatsya na nego togda!
     - Znachit, ty polagaesh', chto zhenish'sya na mne?
     - |to resheno.
     - Posmotrim. Vse ravno eshche projdut gody.
     - No  braki  princev  i  princess gotovyatsya zaranee, kogda partnery eshche
ochen' molody.
     - Vam,   mes'e  Navarrskij,  okazana  bol'shaya  chest',  esli  dostignuta
dogovorennost'  o  vashej zhenit'be na francuzskoj princesse. Dazhe esli ona ne
sostoitsya sam fakt soglasheniya dlya vas ves'ma lesten.
     - Mne  okazana  chest'?  - Krov' zalila ego lico. - Esli ty - princessa,
to ya - princ.
     - Moj otec byl velikim korolem, Genrihom Vtorym Francuzskim.
     - Moj otec byl korolem Navarry.
     Margo zapela: "Frant, kotoryj menyaet svoi cveta".
     Genrih  povernulsya  k devochke; on udaril by ee, esli by ona ne uskakala
i  ne  prisoedinilas'  k  svite  svoego  brata  Karla. Ottuda Margo pokazala
Genrihu yazyk.


     Katrin  shagnula  na  palubu korablya, kotoryj dolzhen byl perevezti ee na
drugoj   bereg   reki.  Ee  okruzhalo  velikolepie,  podcherkivavshee  vazhnost'
sobytiya.   Po   puti   k  reke  byli  vozvedeny  arki,  opletennye  zelen'yu.
Raspolnevshaya  Katrin  s  trudom perenosila zharu. Ona poblednela ot volneniya,
ee  glaza  kazalis'  bolee  krupnymi  i  vypuchennymi,  chem  obychno. |to byla
vstrecha  ne  prosto  s  devyatnadcatiletnej docher'yu, kotoruyu Katrin ne videla
pyat'   let,   a   s   korolevoj   Ispanii,   suprugoj  cheloveka,  vnushavshego
koroleve-materi  strah.  Doch'?  Ona ne lyubila nikogo, krome syna Genriha. No
Katrin  gordilas'  docher'yu, ee polozheniem zheny samogo mogushchestvennogo v mire
monarha.   Drugaya   ee   doch',  Klaudiya,  kotoruyu  ona  navestila  vo  vremya
puteshestviya  po  Francii, malo znachila dlya Katrin. Poslushnaya, ocharovatel'naya
Klaudiya  byla  vsego  lish'  zhenoj  gercoga  Lorrena;  vstrecha licom k licu s
korolevoj Ispanii - sovsem drugoe delo.
     Na  protivopolozhnom  beregu  reki  uzhe nahodilis' koroleva Ispanii i ee
sputniki.  Filipp  ne soizvolil priehat'; on zanimalsya bolee vazhnymi delami;
ego predstavlyal velikij gercog Al'va.
     Letnij  znoj  byl  nevynosimym;  neskol'ko  soldat Katrin zadohnulis' v
svoih dospehah, ozhidaya pribytiya korolevy Ispanii.
     Katrin   teplo   pozdorovalas'  s  docher'yu;  |lizabet  derzhalas'  suho,
oficial'no,   strogo;   za  pyat'  let  francuzskaya  devochka  prevratilas'  v
ispanskuyu  damu.  Odnako  dazhe  v  pervyj  moment oficial'noj vstrechi Katrin
zametila,  chto  |lizabet  ne  zabyla  polnost'yu  strah,  kotoryj  vnushala ej
kogda-to mat'.
     Oni  torzhestvenno  peresekli reku i na sleduyushchij den' pribyli v Bajonn.
Takogo  velichestvennogo zrelishcha gorozhane eshche ne videli. |lizabet ehala mezhdu
ee  bratom  Genrihom  i kardinalom Burbonom, za nimi sledovala sotnya muzhchin.
Znatnye   zhiteli  Bajonna  v  alyh  odezhdah,  derzha  nad  korolevoj  Ispanii
baldahin,  provodili  ee  v  sobor;  poslushav  tam  muzyku  i  molitvu,  ona
otpravilas'  v  korolevskij dvorec, gde razmestilsya yunyj korol' Karl. Katrin
otmetila,  chto  ispanskaya svita ehala na oslah; dvoryane byli odety v obychnye
civil'nye  kostyumy;  ona  ponyala,  chto  Filipp  Ispanskij  hotel unizit' ee;
otsutstviem  dolzhnogo  uvazheniya  on  govoril  ej  o tom, chto emu ne nravyatsya
poslednie  shagi  Katrin  v  otnoshenii  partii  gugenotov; posol derzhal ego v
kurse vseh sobytij.
     Karl  podaril  sestre  konya s sedlom, ukrashennym dragocennymi kamnyami i
zhemchugom;  posle  obmena prochimi podarkami nachalis' turniry, baly, maskarady
i  bankety,  kotorye  dolzhny  byli  prodolzhat'sya  neskol'ko  dnej. Krest'yane
razvlekali  imenityh  gostej  i  ih svitu narodnymi tancami; urozhency raznyh
oblastej  strany  igrali na muzykal'nyh instrumentah, populyarnyh v ih rodnyh
krayah.   Provansal'cy  muzicirovali  na  cimbalah,  vyhodcy  iz  SHampenua  i
burgin'oncy   demonstrirovali  svoe  iskusstvo  igry  na  goboe,  puatevincy
ispol'zovali  volynki.  Podcherkivalos'  vse  ispanskoe;  vo vremya uveselenij
zvuchala  ispanskaya  muzyka,  ispolnyalis'  ispanskie  tancy;  Ronsar  zaranee
sochinil stihi, vospevavshie velichie Ispanii.
     No  dve  storony  sobiralis'  ne  tol'ko  tancevat'  i nahvalivat' drug
druga.   |ti   prazdnestva   sluzhili   kryshej   dlya  vstrechi  sopernikov  po
politicheskoj  igre  -  Katrin  s yunym korolem Karlom predstavlyala Franciyu, a
|lizabet s iskushennym gercogom Al'voj - Ispaniyu.
     Gercogu  Al've  bylo  pyat'desyat pyat' let; etot izyashchno slozhennyj muzhchina
obladal  velichestvennym  dostoinstvom  ispanskogo dona. Ego hudoe zheltovatoe
lico  napominalo  lico  mertveca,  no  Katrin  videla  pronicatel'nye  glaza
gercoga  i  hitrost',  skryvavshuyusya  za  nimi. Ona znacha, chto ej potrebuetsya
bol'shaya izvorotlivost', chto Karl ne sumeet byt' poleznym v ih igre umov.
     Oni   vstretilis'   vchetverom,   i  Katrin  rasserdilas'  na  ispanskuyu
korolevu.  Ona ne lyubila detej, ne podchinyavshihsya ej; pohoroshevshaya |lizabet s
gustymi  temnymi  volosami,  unasledovannymi  ot  otca,  chernymi  glazami  i
oslepitel'no  beloj  kozhej  bol'she  pohodila na ispanku, chem na francuzhenku;
ona  byla  prezhde  vsego zhenoj Filippa Ispanskogo, a uzh potom docher'yu Katrin
Medichi.  |lizabet nenavidela "eretikov" tak zhe sil'no, kak i ee suprug; bylo
strannym  videt' grimasu nenavisti na lice devushki vsyakij raz, kogda zvuchalo
slovo "gugenot".
     |lizabet  zagovorila  s  Katrin  o  religioznyh  raspryah vo Francii, no
koroleva-mat'  ne  hotela  obsuzhdat' eti voprosy s docher'yu, stavshej ne menee
revnostnoj katolichkoj, chem ee siyatel'nyj muzh.
     - Tvoj suprug podozrevaet menya v sochuvstvii k gugenotam.
     - Kakie  osnovaniya vy, madam, imeete dlya togo, chtoby dumat', chto korol'
ne  doveryaet  Vashemu Velichestvu? - sprosila |lizabet. - Tol'ko zlonamerennye
lyudi mogli podbrosit' vam takie mysli.
     Katrin vzdohnula. Ona sama byla iskusnoj licemerkoj.
     - O, dorogaya doch', ty sovsem stala ispankoj, - skazala koroleva-mat'.
     - Vy  boites'  vojny  s  Ispaniej.  -  |lizabet  slovno  ne  rasslyshala
zamechaniya  Katrin.  -  Esli eto tak, pochemu by vam ne pogovorit' s gercogom?
Dlya  etogo  on  i  nahoditsya  zdes'  -  chtoby  vy mogli prijti k soglasheniyu,
kotoroe obespechit mir mezhdu nashimi stranami.
     Katrin  povernulas'  k  gercogu  i zagovorila o brachnyh soyuzah, kotorye
ona  hotela  zaklyuchit'.  Princessa Margo - prosto prelest', oni sami mogut v
etom  ubedit'sya;  Don  Karlos  budet,  nesomnenno,  ocharovan eyu. Vtoroj brak
svyazhet  uzami  sestru  Filippa  Huanu  i  princa  Genriha.  Da, verno, Huana
neskol'ko  starovata  dlya  Genriha,  no  razlichie  v  vozraste  ne  yavlyaetsya
prepyatstviem, kogda rech' idet o gosudarstvennom brake.
     Gercog Al'va tonko ulybnulsya.
     - YA  zametil,  chto  vy  ne  kosnulis'  religii, madam. Ona dolzhna stat'
glavnym predmetom nashej besedy.
     Ne  imeya  inogo  vyhoda,  Katrin  zagovorila  o tom, chto proishodilo vo
Francii  v  techenie poslednih let; ona izlagala sobstvennoe videnie sobytij;
no Al'va nastaival na svoej versii, otlichavshejsya ot tochki zreniya Katrin.
     - Kakoe   sredstvo,  -  proiznesla  nakonec  Katrin,  -  razreshit  nashi
problemy? Nazovite ego.
     - No,  madam,  - uklonchivo skazal Al'va, - komu eto izvestno luchshe, chem
vam?  Razve ne vy dolzhny skazat', chto sleduet sdelat'? Govorite, i ya peredam
vashi pozhelaniya Ego Velichestvu.
     - Ego  Velichestvu luchshe, chem mne, izvestno vse proishodyashchee vo Francii!
-  nedovol'no  zayavila  Katrin.  - Skazhite mne, kakim sposobom on predlagaet
podavit' dvizhenie gugenotov.
     - Net  nadobnosti primenyat' drugie, - skazal Al'va. - Reshitel'nyh shagov
okazhetsya dostatochno. Izgonite sektu iz Francii.
     - Pochemu  by  moemu bratu, korolyu Karlu, ne podvergnut' porke vseh, kto
vosstanet protiv ispanskogo boga? - vstavila |lizabet.
     Karl ispuganno posmotrel na mat', kotoraya proiznesla rezkim tonom:
     - On delaet vse vozmozhnoe.
     Ona  uvidela  fanatichnyj  blesk  v glazah docheri i gercoga Al'vy. CHtoby
ujti  ot  razgovora o religii, ona snova upomyanula ranee predlozhennye braki,
no  Al'va ostanovil ee. Otbrosiv obychnyj etiket i ispanskuyu ceremonnost', on
pryamolinejno zayavil:
     - Madam,  my  dolzhny  reshit'  religioznyj  vopros.  Obdumajte  ego;  my
vernemsya  k  etoj  teme pozzhe. YA soobshchu vam pozhelaniya Ego Velichestva; dumayu,
vy soglasites' s nimi.
     Spustya  nekotoroe  vremya  v  tihoj  galeree  bajonnskogo  dvorca  mezhdu
gercogom   Al'voj  i  Katrin  sostoyalsya  ser'eznyj  razgovor.  V  zatenennom
pomeshchenii  bylo  sravnitel'no prohladno. Al'va v strogom ispanskom kostyume i
Katrin  v  dlinnom  chernom  plat'e  prohazhivalis' vzad-vpered; poly ih odezhd
hlopali pri hod'be, tochno kryl'ya ogromnoj pticy.
     - ...Golovy  Konde  i Kolin'i, madam, dolzhny byt' otsecheny ot ih tel, -
tiho  skazal  Al'va.  -  Mnogie  mogut  posledovat' za Konde, no on - plohoj
chelovek.  Poka  my  ne  izbavimsya  ot  nego, nam budet ugrozhat' opasnost' so
storony  eretikov.  Admiral  Francii takzhe dolzhen umeret'. On - prirozhdennyj
lider,  kotoryj umeet privlekat' lyudej na svoyu storonu. On - velikij voin, a
vy pozvolyaete emu vesti za soboj vashih vragov!
     - Gospodin gercog, kak ya mogu ubit' takogo cheloveka?
     - Madam,  gospodin  de  Giz  byl  mogushchestvennym  chelovekom, odnako ego
zastrelil   ubijca,   podoslannyj  Kolin'i.  Poka  vy  kolebletes',  Kolin'i
dejstvuet   reshitel'no.   Ne  ob®yasnyayutsya  li  vashi  kolebaniya  simpatiej  k
gugenotam?
     - Vy  naslushalis'  klevety  obo mne. YA ne lyublyu gugenotov. YA - istinnaya
katolichka.
     - YA  somnevayus',  chto Vashe Velichestvo sposobno vershit' pravosudie, poka
ono otpravlyaetsya rukami vashego kanclera, Mishelya l'Opitalya... gugenota!
     - On - ne gugenot, gospodin gercog.
     - Vy  - edinstvennyj chelovek vo Francii, kotoryj tak schitaet. Pri zhizni
vashego  muzha Mishel' l'Opital' slyl protestantom; poka on yavlyaetsya kanclerom,
gugenoty  budut  v  milosti.  Moj  katolicheskij  korol'  hochet znat', chto vy
predlagaete  dlya resheniya etih problem. Imenno dlya etogo ya pribyl s korolevoj
v Bajonn.
     Katrin mogla proiznesti v otvet lish' sleduyushchee:
     - YA - vernaya katolichka. Vy ne dolzhny somnevat'sya v etom.
     - Vashemu Velichestvu pridetsya dokazat' svoyu predannost' katolicizmu.
     - YA  sdelayu  eto. No... moim sposobom. YA ne stanu vvergat' moyu stranu v
grazhdanskuyu  vojnu.  Podobnye  dela  osushchestvlyayutsya  medlenno,  postepenno i
ostorozhno.  YA  polagayu, chto mne udastsya pod tem ili inym predlogom sobrat' v
odnom meste vseh vliyatel'nyh gugenotov, ih liderov i tysyachi posledovatelej.
     - I togda, madam?..
     Glaza Katrin sverknuli.
     - Togda,  moj  gercog,  ya  predlozhu  katolikam  pojmat'  ih  vrasploh i
raspravit'sya s nimi.
     Gercog kivnul.
     - Ego  Katolicheskoe  Velichestvo  nuzhdaetsya  v  podobnom  dokazatel'stve
vashej vernosti katolicizmu.
     Katrin prodolzhala govorit' tak, slovno ne slyshala ego:
     - |to  proizojdet  v  Parizhe, poskol'ku etot gorod veren mne i yavlyaetsya
katolicheskim.  Da,  nuzhen  predlog...  poka ya eshche ne pridumala ego. Pridetsya
podozhdat'.   Vse  dolzhno  proizojti  kak  by  samo  soboj,  neprednamerenno,
estestvenno...  vnezapnoe  istreblenie  eretikov revnostnymi katolikami. Vse
glavnye  lidery  obyazatel'no dolzhny umeret' - Konde, Kolin'i, Roshfuko... oni
i ih posledovateli, parizhskie gugenoty.
     - YA soobshchu o vashem plane Ego Katolicheskomu Velichestvu.
     Ona podnesla pal'cy k gubam.
     - Ne  doveryajte  etu  tajnu bumage. Ona prednaznachena lish' dlya ushej nas
dvoih  i  Ego  Velichestva.  Ne  znayu, kogda eto stanet vozmozhnym, no dayu vam
slovo  -  eto  proizojdet.  YA dolzhna dozhdat'sya udobnogo sluchaya... ideal'nogo
momenta.  Vozmozhno, on nastanet skoro. Ego Velichestvo korol' dolzhen do etogo
vremeni doveryat' mne.
     - Esli  vash  zamysel  osushchestvitsya, - skazal Al'va, - ya ne somnevayus' v
tom,  chto  Ego  Velichestvo  priznaet  vas  v kachestve svoego druga. Togda on
nikogda ne zahochet voevat' s vami.
     - On  uvidit  eto,  -  skazala  Katrin.  -  YA  proshu  lish'  terpeniya  i
sohraneniya tajny.
     Al'va  byl  tak  dovolen  besedoj,  chto  ostal'noe  vremya  potratil  na
obsuzhdenie  predlagaemyh  brakov;  nakonec  dlya  dvuh  storon  prishlo  vremya
poproshchat'sya.
     Koroleva-mat'   nezhno   pocelovala   doch'.   CHto   kasaetsya  Karla,  to
rasstavanie   zastavilo   ego  gor'ko  rasplakat'sya.  Emu  kazalos'  uzhasnym
polozhenie  princessy  korolevskih  krovej,  vyshedshej  zamuzh  i  uehavshej  iz
rodnogo  doma  v  chuzhuyu  stranu,  k  neznakomym  lyudyam. On ne mog sderzhivat'
slezy,  hotya  i znal, chto oni shokiruyut takih strogih pobornikov etiketa, kak
ispancy. Mat' i svyashchenniki holodno posmotreli na korolya.
     - No  ya  nichego ne mogu s soboj podelat', - skazal Karl. - Mne net dela
do  togo,  chto ona - koroleva Ispanii. Prezhde vsego ona moya sestra. YA pomnyu,
kak ya lyubil ee; ya ne hochu rasstavat'sya s nej.
     Karl  ne otryval vzglyada ot berega; sestra i ee svita uehali. On plakal
tak  gor'ko,  slovno, kak skazali pozzhe lyudi, ego s®edalo predchuvstvie togo,
chto on bol'she nikogda ee ne uvidit.


     Katrin  oshiblas',  dumaya, chto ee beseda s gercogom Al'voj, sostoyavshayasya
v galeree, nikem ne podslushivalas'.
     YUnyj  Genrih  Navarrskij  ispytyval  ugryzeniya  sovesti. On byl nadolgo
razluchen  so svoej mater'yu, no pomnil ee nastavleniya. On vospityvalsya vmeste
s  malen'kimi princami i princessami francuzskogo korolevskogo doma. Izredka
on  videl  mat'  -  naprimer,  kogda  oni  ezdili v Bajonn; on znal, chto ona
mechtala  zabrat'  ego  k  sebe  v Bearn i vospityvat' v duhe ee very. No eto
bylo  zapreshcheno korolem Karlom, a znachit, i korolevoj-mater'yu. Genrih, kak i
vse,  boyalsya  Katrin i staralsya ne popadat'sya ej na glaza. Ona ne byla s nim
izlishne  stroga;  ona  dazhe  davala  ponyat', chto ee zabavlyaet ego ostroumie.
Inogda  emu  kazalos',  chto  ona  sravnivaet  ego  s Karlom i |rkyulem. "|tot
malen'kij  Genrih  Navarrskij ves'ma zanyatnyj i smeshnoj", - govorila Katrin.
Ili:  "Videla  by  sejchas  ZHanna  svoego Genriha!" Ona gromko smeyalas', i on
ponimal,  chto  sdelal  chto-to,  sposobnoe  vyzvat'  osuzhdenie  u materi. Ego
ohvatyvala grust', poka on ne zabyval ob etom momente.
     On  s  ogorcheniem  dumal,  chto on ne ochen' horoshij mal'chik. On podrazhal
princam,  vazhnichal,  proiznosil  brannye  slova, slushal i rasskazyval grubye
anekdoty.  Mat'  predpochla  by,  chtoby on ostavalsya v nevedenii otnositel'no
mnogih  veshchej,  o  kotoryh on znal; v to zhe vremya on ne uchilsya tomu, chto ona
sochla  by  poleznym  i  neobhodimym.  On  uzhe  ponyal,  chto  obladaet chem-to,
probuzhdayushchim  u  lic  protivopolozhnogo  pola bol'shoj interes k nemu. ZHenshchiny
lyubili  laskat'  i  celovat'  ego;  po  pravde  govorya, oni nravilis' emu ne
men'she,  chem  on  -  im.  Genrih  mechtal,  chtoby  emu  poskoree  ispolnilos'
chetyrnadcat' i on stal nastoyashchim muzhchinoj.
     Kogda  mat'  uvidela ego v poslednij raz v Masone, vo vremya puteshestviya
k  granice,  ona  ispytala bol'shee potryasenie, chem prezhde. On podslushal, kak
ona  delilas'  svoimi opaseniyami s korolevoj-mater'yu, kotoraya, rassmeyavshis',
skazala:  "Vy  hotite,  chtoby  on  vyros  hanzhoj  i  skromnikom? On - princ,
kotoryj  budet  zhit'  sredi  muzhchin  i  zhenshchin.  Pust'  on  vzrosleet. Pust'
stanovitsya muzhchinoj... ne v nashih silah predotvratit' eto".
     I mat' skazala emu:
     - Genrih,  syn moj, starajsya ne podrazhat' raspushchennym lyudyam, kotoryh ty
vidish'  vokrug  sebya.  |to  porochnyj  obraz  zhizni.  Vsegda  pomni, chto ty -
gugenot.
     On  kivnul,  zhelaya  nravit'sya ej, sozhaleya o tom, chto on takoj, kakoj on
est', chto emu nravyatsya mnogie durnye veshchi.
     - Menya zastavlyayut hodit' k messe vmeste s princami, - skazal on.
     - Znayu, moj syn.
     - YA delayu eto vopreki moemu zhelaniyu, no pomnyu to, chto ty govorila mne.
     - Oni  mogut  posylat'  tebya  k  messe, no ne mogut zastavit' tvoyu dushu
uchastvovat' v nej.
     - Da, mama. |to im ne udastsya.
     Ona  otchasti  udovletvorilas'  etim,  i Genrih zahotel pokazat' materi,
kak sil'no on lyubit ee i kak horosho pomnit vse, chemu ona uchila syna.
     On  byl umnym mal'chikom i proyavlyal interes ko vsemu okruzhavshemu ego; on
ponimal,  chto inogda materi ugrozhala ser'eznaya opasnost'. On znal takzhe, chto
vse  proishodivshee  s  mater'yu  sposobno  ser'ezno  otrazit'sya na nem samom.
Vremena byli opasnymi, on nichego ne propuskal mimo svoih ushej.
     Papa  rimskij  otluchil  ego mat' ot cerkvi, on hotel ob®yavit' Genriha i
ego  sestru  nezakonnorozhdennymi na tom osnovanii, chto brak ZHanny s Antuanom
yavlyaetsya  nedejstvitel'nym  iz-za  ee  pervogo  zamuzhestva. Takzhe imel mesto
zagovor  s  cel'yu  pohishcheniya ego materi i vydachi ee inkvizicii; ZHannu hoteli
posredstvom  pytok  obratit'  v katolicizm i v konce koncov szhech' na kostre.
|tot  zamysel  ne  byl  osushchestvlen  iz-za  togo, chto sluh o nem dostig ushej
korolevy  Ispanii.  |lizabet  hot'  i  byla  katolichkoj,  no vse zhe ne mogla
dopustit',  chtoby ee blizkuyu rodstvennicu postigla takaya uchast'; ona vovremya
predupredila ZHannu.
     Genrih  hotel,  chtoby  ego mat' znala o tom, chto on nikogda ne zabyvaet
ee  i  ostaetsya  veren  reformizmu,  hot' i vynuzhden hodit' k messe i sil'no
pohozh na francuzskih princev.
     On  byl  znakom  s  nekotorymi metodami shpionazha vo dvorcah; malen'komu
mal'chiku  ne  sostavlyalo  truda  spryatat'sya v ogromnoj galeree, gde, kak emu
stalo izvestno, koroleva mat' dolzhna byla soveshchat'sya s gercogom Al'voj.
     Genriha   vzvolnovalo  eto  priklyuchenie,  on  predstavlyal,  chto  s  nim
sluchitsya,  esli  ego  pojmayut.  S  otchayanno  b'yushchimsya serdcem on spryatalsya v
chulane,  nakryl  sebya  staroj  odezhdoj,  kotoruyu  nashel tam, i, prizhav uho k
dveri,  podslushal  obryvki  korotkoj  besedy  mezhdu  Katrin  i Al'voj. Potom
Genrih  vybralsya  iz  chulana i otpravilsya k cheloveku iz ego svity po familii
Kalin'on; mal'chik rasskazal emu to, chto uznal.
     De  Kalin'on nazval Genriha lovkim malen'kim diplomatom; pozzhe v tot zhe
den'  on pokazal mal'chiku shifrovannoe pis'mo, kotoroe on nemedlenno otpravil
koroleve Navarry.
     Genrih  likoval.  On  chuvstvoval,  chto  teper' on imeet pravo rugat'sya,
vazhnichat'  i  celovat'sya  s  kem  ugodno, k svoej radosti. Lovkomu diplomatu
prostitel'ny malen'kie poroki.


     Ovdovev,   ZHanna   polnost'yu   posvyatila  svoyu  zhizn'  delu  gugenotov.
|nergichnaya  ot  prirody,  ona  nuzhdalas'  vo vsepogloshchayushchem zanyatii, kotoroe
pozvolilo   by   ej   zabyt'  gorech'  semejnoj  zhizni.  Teper'  ona  nakonec
osvobodilas'  ot  Antuana,  ot vechnyh myslej o nem, kotorye dolgo muchili ee.
ZHanna  svyazyvala  vse svoi nadezhdy s det'mi; naibol'shee bespokojstvo vyzyval
Genrih,  ee  naslednik.  On byl ocharovatel'nym mal'chikom, no ochen' napominal
svoego  deda  i  ee  dyadyu,  korolya  Franciska  Pervogo. Shodstvo brosalos' v
glaza;  v  Genrihe uzhe oshchushchalas' chuvstvennost', prisushchaya etim muzhchinam. Esli
by  ona  mogla prismatrivat' za nim lichno - o chem ZHanna mechtala, - eta cherta
bespokoila  by  ee  men'she.  Ego  muzhskoe nachalo bylo by napravleno v nuzhnoe
ruslo.  No  chto  mozhet  sluchit'sya s takim rebenkom v amoral'nom dvore Valua?
ZHannu   trevozhil  cinizm  korolevy-materi.  Katrin  sochtet  shalosti  Genriha
zabavnymi, obraduetsya im, budet pooshchryat' ih.
     Slavnaya  malen'kaya  doch'  ZHanny  ne  vyzyvala  u nee podobnyh volnenij.
Katrin  byla  horoshen'koj i umnoj, odnako poslushnoj, domashnej. Eyu mozhno bylo
gordit'sya.   ZHanna,   konechno,   gordilas'  i  Genrihom  -  gordilas'  im  i
trevozhilas' za nego.
     ZHanna  znala,  chto  posle  smerti  Antuana  ona  okazalas' v opasnosti.
Poskol'ku   grazhdanskaya   vojna   vremenno   zatihla,   presledovanie  ZHanny
osushchestvlyalos'  drugimi  metodami  -  bolee  kovarnymi,  podlymi, hotya ej ne
ugrozhala fizicheskaya rasprava.
     Ee  otluchili  ot cerkvi. Velika beda! Papa rimskij vnushal ej prezrenie.
No,  vspominaya  o  tom,  chto ona edva ne okazalas' v lapah inkvizicii, ZHanna
nevol'no  vzdragivala.  Ona  ne  byla  trusihoj,  no  znala koe-chto o pytkah
svyatyh  otcov.  Inogda  ej  snilos',  chto ona popala k nim, chto bezzhalostnye
glaza  palachej smotryat na nee; ona videla grubye ruki, szhimayushchie raskalennye
shchipcy, slyshala tresk hvorosta u ee nog.
     Vezde  tailas'  opasnost'.  U  ZHanny otnyali syna; ih korolevstvo bylo v
opasnosti.   Esli  by  Francii  stalo  vygodnym  podderzhat'  Ispaniyu,  ZHanna
poteryala  by  svoyu  zemlyu; ona okazalas' by v mrachnyh podvalah inkvizicii. V
etom  voprose  Katrin,  kak  ni stranno, yavlyalas' ee soyuznicej; ona zashchishchala
ZHannu  ot  ispancev;  no koroleva Navarry ni na mgnovenie ne zabyvala o tom,
chto   eto  ob®yasnyalos'  lichnym  interesom  Katrin,  ne  zhelavshej  dal'nejshej
anneksii navarrskih territorij ispancami.
     ZHanna    poholodela,    dumaya    o    zamysle    ob®yavit'    ee   detej
nezakonnorozhdennymi,  shvatit'  ee i uvezti v Ispaniyu. Ona postoyanno oshchushchala
nepriyatnoe  vnimanie  ispancev.  Ona  nemnogo  znala o haraktere madridskogo
tirana,  pravivshego  bol'shoj imperiej. Odnazhdy on prosil ruki ZHanny, no brak
ne  sostoyalsya.  V  glazah  ego  Katolicheskogo  Velichestva  smert'  stala  by
nedostatochnym  nakazaniem dlya ZHanny, sovershivshej derzkij prostupok. Podobnoe
otnoshenie  on  proyavlyal  takzhe k |lizabet Anglijskoj. On zhelal polnogo kraha
ZHanny  Navarrskoj  i  |lizabet  Anglijskoj,  poskol'ku  obe oni otvergli ego
ruku.
     Zagovor  poterpel  neudachu,  no  lish'  sluchajno. ZHannu hoteli brosit' v
temnicu  Svyatoj Inkvizicii, a ee detej zatochit' v ispanskuyu tyur'mu. Umertviv
korolevu  i  ee  potomstvo,  ispancy  zahvatili  by  Nizhnyuyu  Navarru. V etom
zagovore,  krome  Filippa  Ispanskogo, uchastvovali mnogie drugie lyudi, v tom
chisle  rasputnyj,  hitryj  kardinal  Lorren  ZHanna  goryacho  verila v to, chto
Gospod'   na   ee  storone,  poskol'ku  nekto  Dimansh,  gonec,  poslannyj  s
soobshcheniem  v  Ispaniyu,  zabolel i v bredu raskryl tajnyj plan. |to doletelo
do  ushej  |lizabet  Ispanskoj,  kotoraya  prenebregla vozmozhnym gnevom muzha -
nikto  drugoj  ne  postupil by tak, - i vovremya predupredila ZHannu; koroleva
Navarry uspela ukrepit' granicu i predotvratit' osushchestvlenie zamysla.
     V kakom vrazhdebnom mire ona zhila! Mnogie zhazhdali ee gibeli.
     V  konce  koncov ona pobedit. Ona byla uverena v etom. Fanatizm zanyal v
serdce  ZHanny  mesto,  kotoroe  eshche  nedavno  zanimali lyubov' k muzhu i zhazhda
semejnogo pokoya.
     Teper'  nichto  ne imelo znacheniya, krome Very; ZHanne kazalos' ne vazhnym,
kakim putem ona i ee storonniki dojdut do celi. Glavnoe - dostich' ee.
     Francisk,  gercog  de  Giz,  byl ubit. Kolin'i zayavil, chto on ne platil
Poltro  de  Mereyu  za  ubijstvo  gercoga.  No esli by on i sdelal eto, chto s
togo?  CHto  znachit  podobnaya lozh', proiznesennaya vo imya pravednogo dela? CHto
takoe  ubijstvo?  Esli  Kolin'i  posposobstvoval smerti vraga, vse nastoyashchie
gugenoty dolzhny tol'ko radovat'sya.
     ZHanna  postepenno  menyalas'.  Ee  lyubov' k iskrennosti slabela. Gor'kie
unizheniya,  razocharovaniya,  neschast'ya, opasnosti... i Vera... sdelali gluboko
poryadochnuyu zhenshchinu fanatichkoj, ulybkoj reagirovavshej na ubijstvo.
     I  teper'  pribylo soobshchenie o tom, chto podslushal ee malen'kij Genrih v
galeree  Bajonna.  Planirovalos'  massovoe  ubijstvo gugenotov - bojnya bolee
grandioznaya, chem vse predydushchie.
     Ne  teryaya vremeni, ZHanna napisala Kolin'i i Konde; ona preduprezhdala ih
o  tom,  chto uslyshal ee syn vo vremya besedy korolevy-materi i gercoga Al'vy.
Ona  znala,  chto  eto  privedet  k novym smertyam; ves'ma veroyatno, chto opyat'
razgoritsya krovoprolitnaya vojna.
     |to  ne  imeet  znacheniya. Vazhna lish' bor'ba za delo gugenotov. Pust' ee
syn  prodolzhaet  zhit'  pri  razvratnom dvore Valua, pust' on obretaet durnye
privychki. Gde eshche on smozhet tak effektivno shpionit'?


     Princessa |leonora bolela v zamke Konde; ona znala, chto konec blizok.
     Ee  muzh  uzhe  ne  byl plennikom katolikov, ona mogla vyzvat' ego, no ne
speshila  sdelat'  eto.  Ona  s  grust'yu dumala o nem, o nachale ih sovmestnoj
zhizni,  o  ego zhiznelyubii i optimizme, o tom, kak Lui uchil ee byt' takoj zhe,
kak  on.  Oni  mogli  zhit'  schastlivo, kak i ZHanna s Antuanom, esli by ne ih
polozhenie v etoj nespokojnoj strane.
     Ona  i  ee muzh kogda-to znachili vse drug dlya druga; ona probudila v nem
zhelanie   srazhat'sya  za  Veru.  Ona  vsegda  znala,  chto  emu  nedostaet  ee
religioznosti,  chto  prezhde vsego on byl voinom, nuzhdavshimsya v priklyucheniyah.
No,  prinyav  ee  Delo vsej dushoj, on hranil vernost' emu. V otlichie ot brata
Konde  ne  otreksya  ot  very  i obyazatel'stv pered sobstvennoj zhenoj. Bednaya
ZHanna, kak ona, dolzhno byt', stradaet! Kakomu unizheniyu podverg ee Antuan!
     V  zamke  Konde  postoyanno  molilis'.  Ryadom  s |leonoroj nahodilis' ee
deti;  ona  prosila  Gospoda  o  tom,  chtoby oni zhili chestno i dostojno. Ona
pytalas'  vykinut'  iz  golovy mysli o Lui i ego krasivoj shlyuhe, Izabelle de
Limej.
     Pochemu  on  izmenil  ej?  Kak on mog proyavit' takuyu slabost', znaya, chto
Izabella  -  shpionka  korolevy-materi?  Kakimi  charami  okoldovala  ego  eta
zhenshchina  v podobnyh obstoyatel'stvah? On ne byl v otlichie ot Antuana glupcom.
Vozmozhno,  imenno  lyubov'  k  priklyucheniyam,  k  opasnostyam  pridvornoj zhizni
sdelala ee muzha legkoj zhertvoj intrig korolevy-materi.
     Katrin  Medichi  soznatel'no  razrushila  schastlivuyu  sem'yu  -  ne tol'ko
princessy  Konde,  no i ZHanny Navarrskoj. Bednyj Lui! On tak krasiv, zhenshchiny
nahodili  ego  neotrazimym.  Tak bylo vsegda - dazhe v bol'shej stepeni, chem s
Antuanom.  Vozmushchenie  naroda  princem  Konde  vyzvala ne tol'ko ego svyaz' s
Izabelloj  de Limej - krome nee, byli i drugie zhenshchiny. Kal'vin pisal Konde,
Kolin'i  umolyal  ego  odumat'sya.  Lui  vechno hotel sdelat' eto, on sozhalel o
svoej  slabosti; no zatem - bokal vina, veselaya pesnya, para yarkih glaz, i on
snova popadal v zhenskie seti.
     Ona  ne  spala  ot  volnenij;  ee  perepolnyali  nedobrye  predchuvstviya;
odnazhdy  utrom, kogda ona poyavilas' iz svoih pokoev, stalo yasno po vyrazheniyu
ee  lica,  chto ona obrela pokoj; ona ponyala, chto skoro navsegda izbavitsya ot
zemnyh trevog.
     Ona  otpravila  gonca  k  princu s izvestiem o tom, chto ee dni sochteny;
ona  velela  vestniku  peredat'  novost' delikatno, ostorozhno, chtoby uberech'
Konde ot vnezapnogo potryaseniya.
     - Vy  dolzhny skazat' emu, - promolvila |leonora, - chto menya perepolnyaet
odna  nadezhda.  YA  veryu,  chto  nashi dushi ostanutsya svyazannymi. Skazhite takzhe
princu,  chto  ya proshu ego vospityvat' nashih detej v duhe moej very, v strahe
pered Gnevom Gospodnim.
     Kogda  Konde prinyal gonca i uznal o bolezni zheny, on sil'no opechalilsya.
|tot  chelovek  s  netverdym,  peremenchivym  harakterom  celikom pogruzilsya v
otchayanie.  On  pospeshil v zamok Konde; tam on brosilsya na pol u krovati zheny
i stal osuzhdat' sebya i svoe povedenie.
     - Ty  dolzhna  zhit',  moya  lyubimaya; togda ya smogu dokazat' tebe, chto dlya
menya  ne  sushchestvuet  nikogo, krome tebya. Daj mne shans pokazat', kak gluboka
moya lyubov' k tebe.
     Ego  slezy  byli  iskrennimi,  no ona takzhe znala, chto cherez nedelyu ego
nastroenie  mozhet  izmenit'sya. Takimi uzh byli Lui i ego brat Antuan; poetomu
ne  tol'ko ih zheny i deti obrecheny na stradaniya, no i podvergaetsya opasnosti
velikaya Vera.
     |leonora pogladila ego volosy.
     - Moj  dorogoj,  -  skazala  ona,  -  ty dal mne ogromnoe schast'e. YA ne
hotela by, chtoby ty byl drugim. Smogla li by ya lyubit' tebya togda?
     - Ty  zasluzhivaesh'  bol'she  lyubvi,  chem moya. YA - podlec. Skazhi mne eto.
Skazhi,  chto  nenavidish'  menya.  YA  eto  zasluzhivayu. YA zasluzhivayu togo, chtoby
ostavat'sya neschastnym do konca zhizni.
     On  byl  tak  krasiv so slezami na shchekah i otbroshennymi nazad volosami,
govoril  tak ubezhdenno, iskrenne. No mnogo li vremeni projdet, prezhde chem on
budet  klyast'sya v vechnoj vernosti Izabelle de Limej ili madam de Sent-Andre?
Ne  skoro  li oni, da i drugie tozhe, uslyshat sryvayushchiesya s etih krasivyh gub
priznaniya v lyubvi?
     Ocharovatel'nyj  Konde,  neposredstvennyj  v emociyah, neistovyj v bitve!
Pochemu  eti  Burbony,  nadelennye obayaniem i privlekatel'noj vneshnost'yu, tak
nenadezhny?   Ne  v  harakterah  li  etih  muzhchin  taitsya  prichina  porazhenij
Reformizma  vo  Francii? Oni ne mogli okazyvat' soprotivlenie zhenshchinam, dazhe
izvestnym kak shpionki korolevy-materi.
     No chto tolku sozhalet' ob etom sejchas? Konchina |leonory byla blizka.
     - O,  moya  dorogaya!  -  voskliknul  Lui.  -  Moya dorogaya zhena! Da budet
blagosloven tot mig, kogda Gospod' soedinit nashi dushi na nebesah!
     - Ne  kori  sebya,  moya lyubov', - skazala |leonora. - Zabot'sya o detyah i
pomni,  chto ya lyubila tebya. Pomni o nashih schastlivyh dnyah. Pomni zastenchivuyu,
chopornuyu  devushku,  na  kotoroj ty zhenilsya i kotoruyu nauchil smeyat'sya. Obeshchaj
zabotit'sya o nashih detyah, i ya obretu pokoj.
     Ona  velela  privesti k nej ee syna i poprosila ego chtit' korolya Karla,
korolevu Navarry, svoego otca i dyadyu Gaspara.
     - Nikogda ne predavaj Veru, kotoruyu ya otkryla tebe.
     Mal'chik   zaplakal;  ona  poprosila  muzha  uvesti  ego  i  ostavit'  ee
nenadolgo  odnu.  Kogda  oni  ushli,  ona s ulybkoj otkinulas' na podushki, ee
guby  zasheptali  slova  molitvy:  "Gospodi,  moya  zima proshla, nastupaet moya
vesna..."
     Kogda  Konde  ponyal, chto ona mertva, on ne smog skryt' svoego gorya. Emu
kazalos',  chto  ego  izmeny  vsplyli  v pamyati, chtoby posmeyat'sya nad nim. On
pomnil mnogoe, vyzyvavshee u nego styd.
     - O, kakoj ya negodyaj! - stonal Lui.
     Ego  malen'kaya  doch'  podoshla k nemu i popytalas' uteshit' otca. On vzyal
ee na ruki i skazal:
     - Postarajsya,  dorogaya, pohodit' na mamu. Esli eto tebe udastsya, ya budu
lyubit'  tebya  eshche  sil'nee. Govoryat, chto devochki nasleduyut cherty otca, no ty
dolzhna  brat'  primer  s materi. U nee ne bylo nedostatkov, pust' ona stanet
tvoim idealom.
     On  provel  nedeli traura v zamke Konde; on ne otpuskal ot sebya detej i
postoyanno  govoril  ob  ih  materi;  on  zayavlyal,  chto hotel by nachat' zhizn'
snachala, povernut' nazad strelki chasov.
     No  nastroeniya Konde menyalis' chasto; samobichevanie i tak dlilos' dol'she
obychnogo.  Ego  zhdut  dela,  tak  on skazal. On bol'she ne mozhet ostavat'sya s
sem'ej.
     Ego  zhdala  Izabella  - soblaznitel'naya i krasivaya, kak nikogda prezhde.
On  podelilsya  s  nej  svoej  reshimost'yu  stat' luchshe, ispravit'sya. Izabella
slushala  ego  s  sochuvstviem. Ona znala, chto ej ne sostavit truda pohoronit'
novye namereniya samogo ocharovatel'nogo greshnika Francii.
     Vernuvshis'  ko  dvoru  posle  poezdki  v Bajonn, Katrin obnaruzhila, chto
vrazhda  mezhdu  Kolin'i  i Gizami stala opasnoj. YUnyj Genrih de Giz, kotorogo
ona  schitala  prosto  mal'chikom,  obretya  novoe polozhenie i otvetstvennost',
pohozhe,  stal  muzhchinoj.  Nesmotrya na molodost', on byl glavoj doma i ne mog
ni  zabyt',  ni  prostit' ubijstvo otca. Katrin ponimala, chto, kak i vsegda,
podobnaya  vzaimnaya nenavist' byla ne prosto sledstviem ssory dvuh semej; tut
proyavlyalos'  protivorechie  dvuh  religij,  kak  i  vo vremya konfliktov mezhdu
Dianoj  de  Puat'e  madam  d'|tamp  v  gody pravleniya Franciska Pervogo; oni
stali  iskrami,  ot  kotoryh razgorelos' plamya grazhdanskoj vojny, bushevavshee
po vsej Francii.
     Katrin  otpravilas'  s  vizitom k Gasparu de Kolin'i v ego shatil'onskij
dom,  gde on naslazhdalsya vremennym uedineniem v krugu sem'i. Zdes', nahodyas'
s  zhenoj  i  det'mi,  okruzhennyj  domashnim  teplom  i pokoem, Gaspar kazalsya
sovsem  drugim  chelovekom.  Katrin  ponimala,  chto  eti  radosti, kotorym on
predavalsya  s  yavnym  udovol'stviem, byli smyslom ego zhizni, no on imel svoe
Delo,  svoyu  Veru;  esli  by ego prizvali srazhat'sya za nih, on by nemedlenno
pokinul sem'yu. On byl eshche odnim fanatikom.
     Pri  pervom udobnom sluchae Katrin raskryla Kolin'i cel' ee priezda. Ona
podoshla  k  nemu,  kogda  on  trudilsya  v  sadu.  On  lyubil  sady i sozdal v
SHatil'one nastoyashchee proizvedenie iskusstva.
     - Gospodin  Kolin'i, - skazala Katrin, ostavshis' naedine s admiralom, -
vy  prichinili  nam  ser'eznye  nepriyatnosti,  vstupiv v otnosheniya s ubijcej,
kotorogo zvali Poltro de Merej!
     Lico  Kolin'i  okamenelo. Dejstvitel'no li on organizoval etot vystrel,
svalivshij  Franciska  de  Giza  s konya na zemlyu? Gaspar yavno ne byl pohozh na
ubijcu,  no  razve ne mog on ubit' radi Very? Da, reshila Katrin, on sposoben
sdelat'  eto,  zaruchivshis'  v  dushe  proshcheniem Gospoda. "YA sovershil eto radi
tebya,  Gospodi..."  Imeya  pravo s chistoj sovest'yu proiznesti podobnye slova,
on mog reshit'sya na vse; Katrin uzhe ne somnevalas' v etom.
     - Po-moemu, - skazal Kolin'i, - to delo bylo zakryto.
     - Boyus',  ya  ne  mogu  etim udovletvorit'sya. YA hochu pogovorit' s vami o
nem. De Merej byl vashim chelovekom, verno?
     - Da, on byl moim chelovekom.
     - Vashim shpionom, mes'e?
     - On rabotal na menya.
     Katrin ulybnulas', i Kolin'i prodolzhil:
     - Madam,  chem  vyzvan  vash  interes? Razve ya ne otvetil ischerpyvayushche na
vse voprosy?
     - |to prosto moe lichnoe lyubopytstvo, tol'ko i vsego.
     Katrin  nadeyalas',  chto  on pozhelaet obsudit' s nej ubijstvo Giza. Bylo
by interesno sravnit' ih tochki zreniya.
     - Vy  slyshali  o  tom, chto etot chelovek nameren ubit' gercoga, i nichego
ne predprinyali?
     - Verno.
     Katrin  kivnula.  Nesomnenno,  on nameknul de Mereyu o tom, chto hotel by
videt'  Giza  mertvym,  no  ne  pozhelal  sam  vzyat'  greh na dushu. Vozmozhno,
Kolin'i  predlozhil  den'gi etomu cheloveku, chtoby tot nes bremya viny v glazah
Gospoda.  Metody  etih lyudej vyzyvali u nee smeh. De Merej, govorya s Kolin'i
o  planah ubijstva gercoga, bezmolvno sprashival: "Moj gospodin, vy odobryaete
eto?"  Molchanie  Kolin'i  oznachayu soglasie. Veroyatno, snova podumala Katrin,
eti lyudi ne slishkom sil'no otlichayutsya ot menya.
     - YA  priehala, odnako, ne dlya togo, chtoby govorit' o sobytiyah proshlogo,
-  skazala  Katrin,  -  yunyj  Giz  - otchayannaya lichnost'. Boyus', chto v nem my
obreli  vtorogo  gercoga  Franciska.  On  eshche  molod,  no  poetomu eshche bolee
bezrassuden  i  derzok. On ob®yavil vojnu vashemu domu; hotya nam izvestno, chto
vy  neprichastny  k  ubijstvu gercoga Giza, - vashe chistoserdechnoe priznanie o
tom,  chto  vy  znali o namereniyah prestupnika, polnost'yu obelyaet vas, - etot
goryachij  molodoj chelochek priderzhivaetsya inogo mneniya. Vy ponimaete, admiral,
chto eta vrazhdebnost' mne ne po dushe. YA zhelayu mira nashemu korolevstvu.
     - CHto vy hotite ot menya, madam?
     - YA  ne  mogu  dopustit',  chtoby moj admiral podozrevalsya v ubijstve. YA
predlagayu  ustroit'  banket  v Ambuaze, - net, luchshe v Blua; tam ya ob®yavlyu o
vashej  nevinovnosti.  Vy  lichno  vmeste s Gizami budete pochetnymi gostyami. YA
hochu,  chtoby  vy  prodemonstrirovali  vzaimnye druzheskie chuvstva, obmenyalis'
rukopozhatiyami  i  poceluyami  mira. Pust' vse vidyat, chto vy - druz'ya, chto dom
Gizov  ne  podvergaet  somneniyu  vashu  nevinovnost'  v tragicheskoj gibeli ih
rodstvennika.
     - Madam,   eto  nevozmozhno.  My  tol'ko  chto  voevali  drug  s  drugom,
nahodilis' v raznyh lageryah.
     - Poetomu   eto  sleduet  sdelat',  admiral.  YA  ne  hochu,  chtoby  etot
nesderzhannyj  yunec  govoril  o  svoih  podozreniyah,  podstrekaya storonnikov.
Sejchas my obre li mir - pravda, neustojchivyj - i dolzhny sohranit' ego.
     - Vy  dumaete,  chto,  pozhav mne ruku i pocelovav menya v shcheku, Genrih de
Giz stanet moim drugom, madam?
     - YA  hochu  pokazat'  vsem, chto mezhdu vami net vrazhdy. Vy dolzhny sdelat'
eto. YA nastaivayu. Prikazyvayu, nakonec.
     Kolin'i poklonilsya.
     - Vy priedete v Blua i sdelaete to, chto ya hochu? - sprosila Katrin.
     - |to vash prikaz, madam.


     Vnushitel'nyj  zamok  Blua  vozvyshalsya  nad derevnej. Ego okna-ambrazury
smotreli  na  shirokuyu  Luaru,  obramlennuyu holmami i vinogradnikami Turejna.
Mestnye  zhiteli  ispytyvali  rasteryannost';  vse  znali,  chto  koroleva-mat'
ustroila  v  zamke  banket  s  cel'yu primireniya Kolin'i i Gizov. |to vnushalo
bespokojstvo,  poskol'ku, esli v zamke vspyhnet srazhenie, ono perekinetsya na
blizlezhashchie  seleniya.  Gugenoty  s  drozh'yu  vspominali  o rezne v Vassi, gde
Francisk  de Giz ubit mnogih ih edinovercev vo vremya bogosluzheniya, kogda oni
stoyali na kolenyah. Katoliki byli gotovy podderzhat' yunogo gercoga.
     Lyudi  videli  krasivogo,  udivitel'no pohozhego na otca Genriha de Giza,
skakavshego   verhom  vozle  zamka.  On  vnushal  strah  gugenotam  i  vyzyval
likovanie  katolikov. Mestnym zhitelyam popadalsya na glaza admiral - chelovek s
surovym  licom.  On  tozhe  obladal  krasotoj,  odnako  sovsem drugoj, nezheli
samouverennyj,  derzkij  Genrih  de  Giz.  Kolin'i  schitali dobrym i sil'nym
muzhchinoj,  no  esli  on  prichasten k ubijstvu otca mal'chika, segodnya v zamke
mogla nachat'sya reznya.
     Katrin   ostalas'   dovol'na   svoimi   prigotovleniyami.  Posle  obmena
druzheskimi  poceluyami  yunyj  gercog  perestanet  ugrozhat' admiralu. Pribytie
Kolin'i  v Blua pokazhet Genrihu, chto admiral hochet druzhit' s nim. Posle togo
kak  Kolin'i  obnimet  gercoga,  on dolzhen budet videt' v nem ne syna svoego
starogo vraga, a prosto mal'chika, poteryavshego otca.
     Eshche  odin  chelovek  zanimal mysli Katrin v etot den' - ovdovevshij princ
Konde.  Govorili,  chto Lui gluboko skorbit po princesse, hotya zhil on veselo,
kak  prezhde. Katrin smutilas', vspomniv svoe byloe legkomyslie; kogda-to ona
slishkom  chasto  s  nezhnost'yu dumala ob etom muzhchine. Kak legko bylo nadelat'
glupostej  iz-za  nego!  Bol'she bezumie ne povtoritsya. Korol' Genrih izmenyal
ej tol'ko s odnoj lyubovnicej, Katrin znala, kto ee vrag.
     Mudrost'  sdelala  ee  bolee sil'noj. Da, uroki prinosili ej gorech', no
ona  usvaivala ih na vsyu zhizn'. Nikakih nezhnyh chuvstv. Muzhchiny sushchestvuyut ne
dlya togo, chtoby lyubit' ee, no chtoby sluzhit' ej.
     Lyudi  sobralis'  v  Blua,  chtoby posluzhit' Katrin. Ej udobno, chtoby oni
byli  druz'yami...  hotya  by  vneshne.  Ona  ne hotela novyh grazhdanskih vojn,
opasnyh  dlya nee i detej. Ona ne dolzhna sozhalet' o tom, chto rasputstvo Konde
nanosit  ushcherb reputacii ego partii; slabost' Konde uvelichivaet silu Katrin.
Imenno  tak  sleduet  ispol'zovat'  muzhchin,  ne  dlya  korotkogo eroticheskogo
udovol'stviya.  Ona  perestala  dumat',  chto  lyubovnik  smog  by dostavit' ej
naslazhdenie.  Ona  radovalas'  prishedshej s godami mudrosti, kotoraya pogasila
tyagu  k  tomu,  chto  v  luchshem  sluchae bylo prehodyashchim. Teper' ona derzhalas'
obeimi  rukami  za to, chto dolzhno otnyne stat' glavnoj lyubov'yu ee zhizni - za
vlast'.
     V  ogromnom  zale  Blua  sobralis'  muzhchiny i zhenshchiny, zanimavshie samoe
vysokoe  polozhenie.  Solnechnyj  svet  pronikal  v  pomeshchenie  skvoz' cvetnye
stekla  okon-ambrazur, zastavlyaya sverkat' roskoshnye tualety gostej, rasshitye
dragocennymi  kamnyami. Katrin reshila lichno ob®yavit' o nevinovnosti Kolin'i i
prikazat' muzhchinam rascelovat'sya v znak druzhby.
     Anna  d'|st, vdova Franciska de Giza, derzhalas' vozle syna. Nesomnenno,
ej  ne  bylo  nuzhdy  yavlyat'sya  v  stol'  glubokom  traure.  Katrin  myslenno
rassmeyalas'.  Bednaya  Anna! Krotkaya, kak yagnenok. Ona obraduetsya primireniyu,
esli  ee  syn i dever' pojdut na nego. Anna nenavidela krovoprolitiya. Katrin
pomnila,  kak  ona  protestovala  protiv  rezni  v Ambuaze. Ona ne vynosila,
kogda  lyudej  pytali  i  kaznili  u  nee  na  glazah. Takaya zhenshchina kazalas'
nepodhodyashchej  suprugoj  Mechenogo,  odnako  govorili,  chto  on  lyubil  ee  za
dobrotu,  chto ih brak byl otnositel'no schastlivym. K tomu zhe ee titul sluzhil
dlya  chestolyubivogo gercoga kompensaciej za myagkotelost'. Katrin chuvstvovala,
chto na etom demonstrativnom traure nastoyali ee syn i dever'.
     Gercog  Genrih,  uzhe zayavivshij vsem v svoej nadmennoj manere o tom, chto
on  yavlyaetsya  glavoj  velikogo  doma  Gizov  i  Lorrenov - samogo groznogo i
mogushchestvennogo,  v  strane,  -  ne  othodil  ot  materi.  Margo  neprilichno
pyalilas'  na  nego;  za eto ona budet pozzhe nakazana. Vstrechayas' vzglyadami s
Katrin,  Margo  nevinno  ulybalas',  no  glaza  korolevy-materi  stanovilis'
holodnee,  kogda  ona  nablyudala  za  docher'yu;  Katrin  znala,  chto sposobna
vyzvat'  drozh'  v  tele  Margo,  eshche mgnovenie nazad trepetavshem ot blizosti
krasivogo, samouverennogo Genriha de Giza.
     Tam  zhe  prisutstvoval  kardinal  Lorren,  ch'ya nesravnennaya krasota uzhe
byla  otmechena  pechat'yu  poroka.  Govorili,  chto ego zhazhda razvrata ne znala
nasyshcheniya;  eroticheskie zaprosy etogo cheloveka udovletvoryalis' tak zhe chasto,
kak  i  potrebnosti  ego  zheludka.  Ego  lyubovnicam  ne bylo scheta. Rasshitaya
velikolepnymi   brilliantami   kardinal'skaya   mantiya   privlekala  vseobshchee
vnimanie.  Raspushchennyj  cerkovnik  poklonilsya  Katrin  i smeril ee nadmennym
vzglyadom.
     - Dobro  pozhalovat',  gospodin  kardinal,  -  skazala  Katrin. - YA rada
videt' vashe blagochestivoe lico.
     - Mogu  ya  nabrat'sya  smelosti  i  skazat', chto rad videt' vashe chestnoe
lico?  Madam,  vy  -  svet nashego dvora. Vashi blestyashchie dobrodeteli - primer
kazhdomu; vasha iskrennost' - ukor vsem nam.
     - Vy l'stite mne, kardinal.
     - U menya i v myslyah net nichego podobnogo, dorogaya madam.
     - A  ya  ne  stanu  l'stit' vam, dorogoj kardinal. YA lish' skazhu, chto vsya
Franciya   dolzhna   podrazhat'   nabozhnosti   i   dushevnym   kachestvam  takogo
bogougodnogo cheloveka, kak vy.
     Ona  povernulas',  chtoby  poprivetstvovat'  drugogo gostya. Kogda-nibud'
etot  rasputnik, dumala Katrin, vyp'et bokal vina, otvedaet zharenogo pavlina
ili kosnetsya velikolepnogo brillianta - i ne stanet gospodina kardinala!
     No  kakaya  pol'za ot takih myslej? Ona dolzhna postoyanno sderzhivat' svoe
zhelanie  unichtozhit'  izvestnyh  lyudej.  Francisk  de  Giz  umer.  Ona dolzhna
dovol'stvovat'sya etim. Kto znaet, k chemu mogla privesti konchina kardinala?
     Esli  kakaya-nibud'  dama  iz  Letuchego  |skadrona  stanovilas'  slishkom
derzkoj,   esli   gosudarstvennyj  deyatel'  ne  pervoj  znachimosti  proyavlyal
nesgovorchivost',  sledovala  prostaya  procedura.  No  rabotat' s vydayushchimisya
lichnostyami  neobhodimo tajno, dvigayas' okol'nymi putyami, ne ostavlyaya sledov.
Ona dolzhna povremenit' s likvidaciej kardinala.
     K  nej  priblizhalsya Kolin'i. Prochitat' mysli etogo cheloveka bylo tak zhe
legko,  kak  knigu. Sejchas ego lico bylo surovym, ono yasno govorilo: ya zdes'
ne  po  svoej  vole.  YA ne ishchu druzhby katolikov Gizov. Mne prikazali yavit'sya
syuda. YA dal slovo, chto priedu, i sderzhal ego.
     - Dobro pozhalovat', admiral, - skazala Katrin - Rala videt' vas zdes'.
     - YA podchinilsya vam, madam.
     Katrin   popytalas'  pridat'  svoemu  licu  to  vyrazhenie  iskrennosti,
kotoroe  stalo predmetom nasmeshek kardinala. No pryamodushnyj, chestnyj Kolin'i
sil'no  otlichalsya  ot  hitrogo  Lorrena.  Admiral ne usomnilsya v iskrennosti
Katrin.
     - Prostite  slaboj zhenshchine ee zhelanie videt' mir v korolevstve, dorogoj
admiral.
     On poklonilsya.
     - YA stremlyus' k odnomu: vypolnyat' volyu Vashego Velichestva.
     Admiral  prosledoval  dal'she,  i  Katrin  poglyadela vokrug sebya. Ona ne
videla  sredi  sobravshihsya  gercoga  d'Omalya, hotya on poluchil prikaz yavit'sya
syuda.
     Koroleva-mat' obratilas' k gercogine de Giz:
     - Madam, ya ne vizhu zdes' vashego brata d'Omalya.
     - Da, madam. Ego tut net.
     - Pochemu?
     - Madam, u nego zhar.
     Katrin suzila glaza.
     - ZHar  gordyni!  -  serdito  proiznesla  ona  i  podozvala k sebe yunogo
Genriha de Giza. Kak on krasiv! CHto za muzhchina iz nego vyrastet!
     - YA ogorchena otsutstviem tvoego dyadi Omalya, - skazala ona.
     - YA sozhaleyu o tom, chto Vashe Velichestvo ogorcheny.
     - U nego zhar? - sprosila Katrin.
     - Madam, on ne poluchil ot vas prikaza yavit'sya syuda.
     - YA skazala, chto hochu videt' vsyu vashu sem'yu.
     - Madam,  on  reshil,  chto, poskol'ku Vashe Velichestvo hoteli, chtoby nasha
sem'ya byla predstavlena zdes', vam ponadobyatsya tol'ko ya i kardinal.
     - YA  hotela, chtoby d'Omal' priehal syuda, - suho zayavila Katrin. - ZHar -
eto ne opravdanie.
     - Madam,   -   skazal   yunosha,   -   chlenam   nashej   sem'i   nepriyatno
demonstrirovat' druzheskie chuvstva po otnosheniyu k ih vragam.
     - Ostorozhno,  Genrih,  -  skazala  Katrin.  -  YA  velyu vyporot' tebya za
derzost'.  Ty  eshche  ne  stal  muzhchinoj.  Nedavno  ty nahodilsya v detskoj. Ne
zabyvaj eto.
     Mnogie prisutstvuyushchie otmetili, chto lico yunoyu gercoga zaalelo.
     - Moj  dorogoj  gercog,  - prodolzhila Katrin bolee myagkim tonom, - tebe
polezno pomnit' o tvoem vozraste i neobhodimosti proyavlyat' poslushanie.
     Genrih holodno poklonilsya i otoshel ot korolevy materi.
     Budet  oshibkoj,  podumala  Katrin, usadit' Kolin'i i de Gizov za stolom
ryadom  drug  s drugom; ona na vsyakij sluchaj razdelila ih drugimi gostyami. Po
zavershenii banketa koroleva-mat' vstala i obratilas' k sobravshimsya:
     - Damy  i gospoda, vam izvestno, s kakoj cel'yu ya priglasila vas syuda. YA
hochu  polozhit'  konec  nedobrym  sluham; lyuboj sluh - durnaya veshch', no osobym
zlom  yavlyaetsya  lozhnyj  sluh.  My  oplakivaem  bezvremennuyu  konchinu  nashego
dorogogo  i  lyubimogo  gercoga Franciska de Giza, velichajshego voina, ubitogo
rukoj  podlogo  prestupnika.  |to  byl  gnusnyj  postupok;  my vyrazhaem nashi
iskrennie  soboleznovaniya  bezuteshnoj sem'e pogibshego i skorbim vmeste s nej
po  cheloveku,  kotorogo  my  lyubili, kak rodnogo brata. No so dnya ego smerti
stali  rasprostranyat'sya  sluhi  stol'  zhe nizkie, kak i sovershennoe krovavoe
zlodeyanie.  Sredi  nas  est'  chelovek  -  odin iz luchshih, uvazhaemyj vsemi, -
kotorogo nazyvali souchastnikom etogo prestupleniya.
     Damy  i  gospoda, podobnye sluhi - bol'shoe eto. Oni okazalis' klevetoj.
Sam  ubijca  nazval  ih  lzhivymi.  Poetomu  ya  vyzvala  syuda mnogouvazhaemogo
admirala  Francii  i drugogo cheloveka, veroyatno, sil'nee vsego postradavshego
ot  etogo tragicheskogo proisshestviya. YA imeyu v vidu, razumeetsya, syna gercoga
Franciska,  gercoga  Genriha de Giza, nyneshnego glavu doma Gizov, kotoryj, ya
znayu,  umnozhit  chest'  i  slavu  svoego roda, kak eto delal prezhde ego otec.
Admiral Gaspar de Kolin'i i Genrih de Giz, podojdite ko mne.
     Oni  medlenno  priblizilis'  k  koroleve-materi: guby blednogo admirala
byli   surovo  stisnuty,  lico  gercoga  gorelo,  on  derzhal  golovu  vysoko
podnyatoj.
     Katrin vstala mezhdu nimi.
     - Dajte mne vashu ruku, admiral. I vy tozhe, gospodin gercog.
     Ona  soedinila  ih pravye ruki. Kist' Genriha byla vyaloj, bezzhiznennoj;
ego levaya ruka lezhala na rukoyatke shpagi.
     Vocarilas'  tishina; vragi smotreli drug na druga; bylo ochevidno, chto im
ne  po  dushe  ceremoniya,  kotoruyu  koroleve-materi  nravilos'  schitat' aktom
primireniya.  Katrin  ne  mogla ponyat' muzhchin. Na meste Kolin'i ona by obnyala
Genriha  de  Giza,  nadeyas'  ubedit' zritelej v svoem iskrennem stremlenii k
druzhbe.  Bud'  ona  Genrihom de Gizom, ona prinyala by ob®yatiya Kolin'i i v to
zhe  vremya  dumala  by  o  tom,  kak ego unichtozhit'. Slabost'yu Katrin byla ee
nesposobnost' ponimat' drugih lyudej.
     - YA  hochu,  chtoby  vy  pokazali  nam,  chto  vy  -  druz'ya,  chto  vrazhda
zakonchilas' poceluem druzhby.
     Kolin'i  podalsya  vpered,  chtoby  pocelovat'  Genriha v shcheku, no yunosha,
stoya pryamo, zagovoril tak otchetlivo, chto vse prisutstvuyushchie ego uslyshali:
     - Madam,  ya  ne  mogu  celovat' cheloveka, ch'e imya upominalos' v svyazi s
tragicheskoj smert'yu moego otca.
     Katrin  hotelos'  udarit'  eto  samouverennoe  molodoe  lico, prikazat'
strazhe  brosit'  yunoshu  v  temnicu, gde ego gordyj duh budet slomlen. No ona
sochuvstvenno ulybnulas', kak by govorya: "Oh uzh eta yunosheskaya gordynya!"
     Ona  pohlopala Genriha po plechu i skazala chto-to o ego nedavnej utrate,
o  rukopozhatii,  kotoroe  budet prinyato vsemi kak ubeditel'noe podtverzhdenie
druzheskih chuvstv, kotorye gercog pitaet k admiralu.
     Po  zalu  razneslos'  negromkoe  bormotanie.  Ceremoniya  prevratilas' v
fars.  Katrin  ne  podavala  vidu,  chto  ponimaet  eto.  Glyadya  na  vysokuyu,
gordelivuyu  figuru  yunoshi,  na  ego  goryashchee  lico, ona ponyala, chto na smenu
umershemu  Francisku  de  Gizu  prishel  drugoj  podobnyj emu chelovek, kotoryj
budet dolgie gody muchit' i trevozhit' ee.
     Katrin  znala,  chto podnyavshijsya shum byl znakom odobreniya. "Gercog umer.
Da zdravstvuet gercog!" - dumali lyudi.


     Korol'  Francii byl schastliv, kak nikogda v svoej zhizni. On vlyubilsya, i
ego chuvstvo ne ostalos' bezotvetnym.
     On  poznakomilsya  s Mari vo vremya odnogo iz puteshestvij po korolevstvu.
Ona  byla  takoj zhe yunoj i zastenchivoj, kak on. Snachala ona ne znala, chto on
-  korol' Francii. |to pridavalo romanu osoboe ocharovanie. Ona lyubila Karla,
a ne ego polozhenie. On vpervye poznal vzaimnost' lyubvi.
     Mariya   SHotlandskaya  prevratilas'  v  son.  Prelestnaya,  yunaya,  chistaya,
nezemnaya  Mari  Tushe,  doch'  provincial'nogo  sud'i,  byla  real'nost'yu. Ona
zahotela ubezhat' ot svoego vozlyublennogo, uznav, chto on - korol' Francii.
     - Dorogaya  Mari,  - skazal on, - eto ne imeet znacheniya. Ty lyubish' menya,
Karla.  Ty  dolzhna  prodolzhat'  lyubit'  menya,  potomu chto ya nuzhdayus' v lyubvi
bol'she, chem kto-libo vo Francii.
     On  mog govorit' s nej o pristupah chernoj melanholii, o tom, chto, kogda
oni zakanchivalis', on ispytyval potrebnost' v sovershenii aktov nasiliya.
     - Teper',  kogda  u menya est' ty, moya dorogaya, vozmozhno, ya izbavlyus' ot
takih  sostoyanij. Menya presleduyut strahi, osobenno po nocham, Mari; kogda eto
sluchaetsya,  mne  hochetsya  krichat',  videt',  kak  l'etsya krov'. |to smyagchaet
tyazhelye nastroeniya.
     Ona  uteshala,  uspokaivala ego. Oni predavalis' lyubvi. On poselil ee vo
dvorce. Mat' znala o ego lyubvi k Mari.
     - Znachit,  ty  vse-taki  muzhchina,  moj  syn!  -  V ee golose prozvuchalo
mrachnoe izumlenie.
     - CHto vy hotite etim skazat', madam?
     - Tol'ko to, moj dorogoj mal'chik, chto ty - muzhchina.
     - Mama, vam nravitsya Mari, da?
     V  ego glazah tailsya strah. Katrin ulybnulas', zaglyanuv v nih. On znal:
esli  okazhetsya,  chto Mariya ne nravitsya koroleve-materi, ona ne zaderzhitsya vo
dvorce,  i  on utratit pokoj i radost', kotorye darila emu devushka. Ego ruki
zadrozhali v ozhidanii otveta materi.
     - Mari?  Tvoya  moloden'kaya  lyubovnica?  YA  pochti  ne  obratila  na  nee
vnimaniya.
     - Kak ya rad!
     - CHemu?  Ty  rad,  chto tvoya izbrannica ne privlekaet k sebe vnimaniya ni
ostroumiem, ni krasotoj?
     - Madam,  -  skazal on, - te, kogo vy ne zamechaete, nahodyatsya v bol'shej
bezopasnosti.
     Ona  pristal'no  posmotrela  na  nego  i  uvidela na lice Karla upryamoe
vyrazhenie,  kotoroe  zamechala  ran'she. On ne pozvolit ej legko otnyat' u nego
lyubovnicu.  A  pochemu  ona  dolzhna  eto  delat'?  Kakoj vred mogla prichinit'
kroshka Tushe? Ona - pustoe mesto i ne predstavlyaet opasnosti.
     - O,  naslazhdajsya  eyu,  moj syn, - skazala Katrin. - Obyazannosti korolya
tyazhely,  no  u  nego  est'  i  privilegii. Ni odna zhenshchina ne mozhet otkazat'
monarhu.
     - Ty  ploho  dumaesh' o Mari, - probormotal on. - Ona ne znala... kto ya.
Ona polyubila menya.
     Katrin pohlopala syna po plechu.
     - Tvoya  mama  prosto podraznila tebya. Idi i naslazhdajsya svoej malen'koj
Tushe bez vsyakih zadnih myslej. Mne nravitsya tvoya skromnaya podruzhka.
     On  poceloval  ruku  Katrin;  ona  ostalas' dovol'na im; on po-prezhnemu
podchinyalsya ej; eto bylo vse, chego ona hotela.
     Oni  ne  sumeli sdelat' iz nego izvrashchenca. Odnako maloveroyatno, chto on
proizvedet   na  svet  potomstvo.  Pust'  epizod  s  kroshkoj  Tushe  posluzhit
lyubopytnym  testom.  Esli  rebenka  ne budet dostatochno dolgo, znachit, Karla
mozhno zhenit' bez riska k udovletvoreniyu francuzov.
     Genrih  vzroslel.  Emu  uzhe ispolnilos' semnadcat'. CHerez neskol'ko let
on  sozreet  dlya  prestola.  Ona dolzhna priglyadyvat' za Karlom. On ne dolzhen
dumat',  chto  on  -  normal'nyj  molodoj chelovek, raz zavel lyubovnicu. On ne
sovsem psihicheski zdorov; nel'zya pozvolyat' emu zabyvat' ob etom.
     Karl  izmenilsya.  Mari voodushevlyala ego, delala bolee uverennym v sebe,
slushala zhaloby Karla na mat', otdavavshej vo vsem predpochtenie Genrihu.
     - On  dlya  nee  dorozhe pravogo glaza, Mari. Inogda mne kazhetsya, chto ona
hochet videt' ego na trone.
     - |togo  ej  ne  dobit'sya, - s provincial'noj rassuditel'nost'yu skazala
Mari. - Poka tron prinadlezhit tebe.
     V obshchestve Mari on chuvstvoval sebya nastoyashchim korolem.
     Odnazhdy  k  nemu  yavilsya odin iz priblizhennyh i skazal, chto s nim hochet
pogovorit' koroleva Navarry, pribyvshaya ko dvoru.
     On  teplo  vstretil ee, potomu chto lyubil spokojnuyu, nevozmutimuyu ZHannu;
ona  obladala kachestvami, kotoryh nedostavalo emu; on mechtal ih obresti. Da,
ona  byla  gugenotkoj. Mari Tushe priznalas' emu, chto sklonyaetsya k etoj vere.
On   zapretil   ej  govorit'  komu-libo  ob  etom,  odnako  stal  ispytyvat'
raspolozhenie k gugenotam, kotorogo ne zamechal za soboj ranee.
     ZHanna, vojdya k korolyu, pocelovala ego ruku.
     - Vy  hotite  skazat'  mne  chto-to,  dorogaya  tetya,  - proiznes Karl. -
Poprosit' mamu prisoedinit'sya k nam?
     - Vashe  Velichestvo, umolyayu vas ne delat' etogo-ya hochu pogovorit' s vami
naedine.
     Karl  pochuvstvoval  sebya  pol'shchennym.  Lyudi  obychno  zhelali prisutstviya
korolevy-materi,  potomu chto oni znali, chto ni odin vazhnyj vopros ne reshalsya
bez nee.
     - Togda nachinajte. - Karl oshchutil sebya korolem.
     - Vashe  Velichestvo,  vam  izvestno,  chto  cherez neskol'ko dnej ya pokinu
Parizh  i otpravlyus' v Pikardiyu. YA byla dolgo razluchena s moim synom i dumayu,
chto  prishlo  vremya  predstavit'  Genriha  ego  poddannym  v  Vendome,  cherez
kotoryj, ya poedu. YA proshu vas milostivo razreshit' emu soprovozhdat' menya.
     - No,  moya  dorogaya  tetya, - skazal korol', - esli takovo vashe zhelanie,
Genrih nepremenno poedet s vami.
     - Znachit, vy daete razreshenie, Vashe Velichestvo?
     On  uvidel  radost'  na  ee  lice;  ego  glaza napolnilis' slezami. Kak
priyatno   imet'   vozmozhnost'  delat'  lyudej  schastlivymi,  udovletvoryaya  ih
neznachitel'nye  pros'by.  Dlya Karla ne imelo znacheniya, ostanetsya ili net pri
dvore shumnyj slastolyubivyj Genrih Navarrskij.
     - Vy poluchaete moe razreshenie, - torzhestvennym tonom zayavil on.
     - YA blagodaryu Vas ot vsego serdca, Vashe Velichestvo.
     Ona shvatila ego ruku i pocelovala ee.
     - Dorogaya tetya, ya schastliv, chto smog poradovat' vas.
     - Vy  dali  slovo,  -  skazala  ona, - i ya znayu - nichto ne zastavit vas
narushit'  ego.  Vashe  Velichestvo,  ya  mogu ujti, chtoby soobshchit' etu chudesnuyu
novost' moemu synu?
     - Konechno, idite, - otvetil Karl.
     Kogda  ona  ushla, on ulybnulsya i podumal o tom, chto inogda byt' korolem
ves'ma priyatno.


     Katrin  shagala vzad-vpered po komnate, a Karl s zhalkim vidom smotrel na
mat'. Sejchas on byl ne korolem, a prosto provinivshimsya mal'chikom.
     - Kak  ty  dodumalsya,  -  sprosila  Katrin,  vyshedshaya  iz ravnovesiya, -
pozvolit'  etoj  hitroj volchice pohitit' naslednika navarrskogo trona iz-pod
tvoego  nosa?  Mozhesh'  li ty nadeyat'sya na uspeshnoe usmirenie gugenotov, esli
otpustish'  nashego  cennejshego  zalozhnika?  Ty  edva ne otdal ego. Bez vsyakih
uslovij.  Prosto  tak!  "YA  hochu  poluchit'  syna,  -  skazala  ona,  - moego
malen'kogo  Genriha.  Emu  nuzhna  ego  mama!"  I ty, kak durak, otvetil: "Vy
mozhete  zabrat'  ego, dorogaya tetya. On vsego lish' mal'chik..." Glupec! Idiot!
On  - zalozhnik. Naslednik Navarry... v nashih rukah! Esli by ZHanna Navarrskaya
osmelilas'  ugrozhat'  nam  -  ya  imeyu  v  vidu  tebya i tvoih brat'ev, - ya by
prigrozila  ej,  chto  ub'yu  ili zatochu v temnicu ee dragocennogo syna. A ty,
durak,  hotel  otdat'  ego.  YA  ne  dopushchu etogo. Mal'chik ostanetsya zdes'. I
vpred'  ne  smej  nichego  delat' bez moego razresheniya. Ne udovletvoryaj nich'yu
pros'bu bez moego soglasiya.
     - No  ona - ego mat'. Ona prosila menya so slezami na glazah. Oni dolgoe
vremya nahodilis' v razluke. YA ne mog otkazat' ej.
     - Ty ne mog otkazat' ej! I kto-to eshche slyshal, kak ty daval razreshenie?
     Karl molchal.
     - Tak ved'? - sprosila koroleva-mat'.
     - Da. Drugie slyshali.
     - Glupec!  Podumat'  tol'ko,  chto  u  menya  takoj syn! Tvoj brat Genrih
nikogda  ne  sovershil  by takogo promaha. No ya otmenyu tvoe reshenie. Navarrec
ne  pokinet  dvora.  Ego  mat'  uedet  odna.  Perestan' zaikat'sya i drozhat',
podpishi prikaz.
     - No ya dal slovo.
     - Ty nemedlenno podpishesh' eto.
     Karl pronzitel'no zakrichal:
     - YA  ustal  slushat'  o tom, chto Genrih sdelal by eto, chto Genrih sdelal
by  to.  Genrih  ne  yavlyaetsya  korolem  Francii.  A  ya  - yavlyayus'. I kogda ya
govoryu...
     - Podpishi  eto, - skazala Katrin. Ona podtolknula ego k kreslu i sunula
pero  v ruku Karla. On brosil vzglyad cherez plecho; ee lico bylo ryadom - ochen'
blednoe,  s  ogromnymi  glazami.  On zadrozhal eshche sil'nee. Pochuvstvoval, chto
ona vidit ego naskvoz'.
     On nachal pisat'.
     - Horosho,  - skazala ona. - Teper' ty ispravil svoyu oshibku. YA znayu, chto
ty  sovershil  ee  po dobrote dushi, no pomni, chto ya vsegda ryadom, chto ya lyublyu
tebya   i   gotova   dat'   tebe   sovet.  Ne  prinimaj  vazhnye  resheniya,  ne
prokonsul'tirovavshis'  so  mnoj.  YA  dumayu  tol'ko  o tvoem schast'e... - ona
priblizila  k nemu svoe lico, - i bezopasnosti. Karl, moj dorogoj syn, svoim
postupkom  ty mog razzhech' novuyu grazhdanskuyu vojnu. A esli tvoi vragi oderzhat
pobedu?  CHto  togda?  Vdrug tebya voz'mut v plen? Tebe ne ponravitsya lezhat' v
temnice... ryadom s kameroj pytok... sredi krys... do teh por...
     - Umolyayu,  prekrati,  -  poprosil  korol'. - Ty prava. Ty vsegda prava.
Navarrec  dolzhen  ostat'sya.  YA  pod  pisal  prikaz.  Ty ne otpustish' ego. Ne
otpustish'.
     Ona kivnula.
     - Vot teper' ya vizhu moego mudrogo malen'kogo korolya!
     No  sovladat'  s  ZHannoj  bylo  trudnee, chem s Karlom. ZHenshchiny smotreli
drug  na  druga  s  vzaimnoj  nenavist'yu,  kotoraya  sushchestvovala  vsegda, to
slabeya, to razgorayas' vnov'.
     - Moya  dorogaya  kuzina,  ya  ne  mogu  otdat' vam mal'chika. YA otnoshus' k
nemu,  kak  k  moemu  synu.  Krome togo, esli emu predstoit zhenit'sya na moej
docheri,  on  dolzhen  rasti ryadom s nej. Vy znaete, my vsegda stremilis' dat'
molodym  lyudyam  vozmozhnost'  polyubit'  drug  druga... chto i proizoshlo s etoj
paroj. Moe serdce raduetsya, kogda ya vizhu ih vmeste.
     - Madam,  -  otvetila  ZHanna, - vse, chto vy govorite, verno. No moj syn
slishkom dolgo zhivet pri dvore, emu pora vspomnit' o svoem korolevstve.
     - My  prosledim  za  chem,  chtoby on ne zabyl ego. Net, madam, ya slishkom
lyublyu mal'chika, chtoby rasstat'sya s nim.
     - YA  tozhe  s  lyublyu  ego,  -  ne  sdavalas'  ZHanna.  -  Esli  by  ya  ne
chuvstvovala,  chto  emu  sleduet  posetit'  svoi  vladeniya,  ya  by s radost'yu
ostavila ego na vashe popechenie.
     Katrin ulybnulas'.
     - YA  ostavlyu  Genriha  zdes',  madam,  potomu  chto ya znayu, chto dlya nego
polezno.  Vy nedavno priehali v Parizh i poetomu ne vidite proishodyashchee zdes'
tak  yasno,  kak  ya. Mne izvestno, chto dlya Genriha luchshe nahodit'sya so svoimi
kuzenami  i  usvaivat' manery dvora. Dolzhna priznat', chto, kogda on poyavilsya
tut  vpervye,  ya  nemnogo udivilas'. On derzhalsya, kak dikar'. Teper' on stal
znachitel'no  luchshe.  YA  by  ne  hotela,  chtoby  on  prevratilsya  v sel'skogo
prostolyudina.
     Katrin zametila, chto kraska gneva zalila lico ZHanny.
     - Madam,  -  skazala  koroleva Navarry, - mozhete ne bespokoit'sya na sej
schet. Moj syn poluchit luchshih vospitatelej.
     - No  ih  legche  najti v Parizhe, nezheli v Bearne. Moya dorogaya kuzina, ya
nastaivayu na tom, chtoby on ostalsya zdes'.
     No upornaya ZHanna ne sdalas' na etom.
     Pozzhe,   kogda   Karl   i  Katrin  okazalis'  sredi  pridvornyh,  ZHanna
osmelilas' vernut'sya k etomu voprosu.
     - YA ne mogu poverit', - skazala ona, - chto mne pomeshayut zabrat' syna.
     - Madam, my uzhe vse obsudili, - zayavila Katrin.
     - Korol',  -  nastaivala  ZHanna,  - velikodushno obeshchal mne, chto moj syn
vmeste  so  mnoj  pokinet  Parizh.  Mnogie  podtverdyat  eto.  YA uverena, Vashe
Velichestvo,   chto   vasha  otmena  etogo  resheniya  byla  shutkoj,  potomu  chto
nesderzhannoe slovo korolya sposobno uronit' ego dostoinstvo.
     Karl slegka pokrasnel. Prisutstvie lyudej pridalo emu smelosti.
     - Vy  pravy,  madam,  - proiznes on. - Obeshchanie budet vypolneno, potomu
chto ya dal ego.
     Katrin,  poterpev porazhenie, snova pochuvstvovala sebya unizhennoj. Ona ne
mogla  vozrazit'  v  takom  obshchestve. Ej zahotelos' nemedlenno ubit' ZHannu i
Karla. Vmesto etogo ona krotko ulybnulas'.
     - Pust'  budet  tak,  -  promolvila koroleva-mat'. - Korol' skazal svoe
slovo.  Madam,  ya  polagayus'  na vas v tom, chto mir i soglasie vo Francii ne
okazhutsya v opasnosti.
     ZHanna poklonilas'.
     - Vashe  Velichestvo,  vy  delaete  mne  chest',  prosya moego sodejstviya v
reshenii gosudarstvennyh problem. YA nikogda ne predam moego korolya.
     Pomolchav, ona dobavila:
     - Tol'ko  ugroza gibeli moego sobstvennogo doma sposobna zastavit' menya
izmenit' moe otnoshenie k Ego Velichestvu.
     Na sleduyushchij den' ZHanna pokinula Parizh; ryadom s nej ehal ee syn.


     Katrin   okazalas'  prava,  kogda  ona  ob®yasnyala  svoemu  synu,  kakuyu
glupost'  on  sovershil,  otdav ZHanne ih samogo cennogo zalozhnika. Vo Francii
snova vspyhnula grazhdanskaya vojna.
     Korolyu  prishlos'  vmeste  s  dvorom bezhat' iz Mo v Parizh - emu ugrozhali
vojska  Konde;  eti  sobytiya  potryasli  Katrin  sil'nee,  chem  lyubye  drugie
proisshedshie   za   poslednie   mesyacy.   Ubijstva  francuzskih  protestantov
katolikami  i katolikov - protestantami zastavlyali ee lish' pozhimat' plechami,
no  mysl'  o  tom,  chto  korolevskij  dom Valua okazhetsya v opasnosti, vsegda
vnushala  ej  uzhas.  Ona  znala,  chto  Kolin'i  sobiralsya  pohitit'  korolya i
postavit' na ego mesto Konde.
     Dlya  Katrin  nastali  gor'kie  dni.  Koroleva Anglii, gercog Savojskij,
markiz  Brandenburgskij  pomogali  Konde  den'gami  i  soldatami. V otchayanii
Katrin   obratilas'   k   ispancam,  no,  hotya  eta  strana  zhelala  okazat'
koroleve-materi  podderzhku,  Filipp  Ispanskij za vse treboval platu. Katrin
boyalas'  ego  bol'she,  chem  Konde.  Poetomu  ona  podpisala mirnyj dogovor v
Lonzhyumo.  No  Katrin  po-prezhnemu  trepetala  ot straha pered tem, chto mozhet
sluchit'sya,   esli   gugenoty   zahvatyat   korolya.  Nesmotrya  na  dostignutoe
soglashenie,  zatevalis'  novye  zagovory  i  kontrzagovory.  Katrin gotovila
pohishchenie  Konde  i  yunogo  Genriha  Navarrskogo.  Konde, snova vstupivshij v
brak,  chudom  izbezhal  pleneniya; byl otdan prikaz pojmat' ego i organizovat'
novoe  istreblenie  gugenotov  katolikami.  Opyat'  nachalas' vojna; ZHanna, ee
syn,  Konde  i  Kolin'i  sdelali  svoyu  shtab-kvartiru  v  La  Rosheli oplotom
gugenotov.
     Katrin  ispytala za eto vremya lish' odnu bol'shuyu radost' - ee syn Genrih
zavoeval  na  pole  brani reputaciyu prekrasnogo voina. |to bylo neozhidanno i
poetomu  osobenno priyatno. Kto mog podumat', chto shchegol' Genrih s ego lyubov'yu
k  naryadam  i  dragocennostyam,  vsegda  okruzhennyj  krasivymi i zhenstvennymi
yunoshami, proyavit sebya kak otlichnyj soldat!
     Genrih  obladal  umom. |to priznavali dazhe ego vragi. On byl ostroumnym
i  lyubil  iskusstvo. Ego krasotu francuzy nazyvali "inostrannoj". Udlinennye
temnye  glaza  vydavali  ego  ital'yanskoe  proishozhdenie;  belye, pravil'nye
formy   ruki  byli  samymi  krasivymi  pri  dvore;  on  obozhal  ukrashat'  ih
sverkayushchimi   brilliantami.   I   etot   zhenstvennyj   Genrih   stal  umelym
polkovodcem!  V  nem  prosnulos'  chestolyubie,  on  s neterpeniem zhdal svoego
voshozhdeniya  na  tron.  Kak  i  ego mat', on podschityval, kak dolgo prozhivet
Karl.
     Katrin  perezhila  nedavnyuyu  poteryu  svoej  docheri |lizabet, umershej pri
rodah.  Ona lyubila ee men'she, chem Genriha, no gordilas' polozheniem |lizabet,
radovalas',  vidya  ee na ispanskom trone. No dorogoj Genrih sluzhil utesheniem
dlya  Katrin.  Ona likovala kak nikogda, zamechaya, chto on prislushivaetsya k nej
bol'she,  chem  k  komu-libo,  delitsya  s  mater'yu  vsemi ego zamyslami, redko
sovershaet  chto-to,  ne  posovetovavshis'  predvaritel'no  s  nej.  Genrih byl
kompensaciej za vse ee strahi i ispytaniya.
     Mat'   Genriha  Navarrskogo,  nablyudaya  za  svoim  synom,  ne  zamechala
podobnoj  blizosti  s  nim.  Emu  ispolnilos'  lish'  chetyrnadcat',  no gody,
provedennye  pri  francuzskom  dvore,  sdelali  ego muzhchinoj. On pol'zovalsya
nemaloj   populyarnost'yu;  grazhdane  La  Rosheli,  vidya  yunoshu,  vsegda  burno
privetstvovali  ego.  CHerty  Genriha,  trevozhivshie  ZHannu,  vyzyvali u lyudej
ulybku.
     V  svite  ZHanny  nahodilas'  yunaya  Korisanda  d'Anduins.  Ona byla chut'
starshe  Genriha.  Devushka  nedavno  vyshla  zamuzh  za  syna  grafa  Gramonta,
cheloveka,  kotorogo  ZHanna  gluboko uvazhala, ona takzhe schitala svoyu druzhbu s
nim  ves'ma  vazhnoj  dlya dela reformistov. No molodoj Genrih, prenebregavshij
prilichiyami i brachnymi zakonami, vlyubilsya v Korisandu.
     On  povsyudu  sledoval za nej; ZHanna uznala ob ih tajnyh svidaniyah. Ves'
gorod La Roshel' obsuzhdal roman bearnskogo naslednika i madam Korisandy.
     ZHanna  s  bespokojstvom  ugadyvala  po mnogim priznakam, chto za chelovek
vyrastet  iz  ee mal'chika. Ona ukoryala ego. On byl dobrodushnym i lenivym. On
s  ocharovatel'noj  legkost'yu  soglasilsya  s  ZHannoj,  no  ob®yasnil,  chto eto
lyubov'.   On  pozhal  plechami  s  izyashchestvom,  priobretennym,  ochevidno,  pri
francuzskom  dvore. Ego mat' byla staromodnoj, provincial'noj, ne ponimavshej
mnogogo.  Lyubov'  vazhnee  vsego. Mat' ne dolzhna boyat'sya za nego, on sposoben
povesti  lyudej  na  bitvu;  no  chto  kasaetsya  lyubvi - "Mama, eto delo dvoih
lyubovnikov".
     - Ty  hochesh'  skazat',  chto  eta  zhenshchina uzhe stala tvoej lyubovnicej? -
povysila golos ZHanna. - Ty eshche mal'chik!
     - Otnyud'! - On gordo podnyal golovu.
     V  ZHanne  vzygrali  puritanskie  ustanovki;  odnako, posmotrev na zhivoe
yunoe  lico  Genriha  i  osoznav  ego razvituyu chuvstvennost', ona ponyala, chto
protestovat'  bespolezno.  Otvetstvennost'  lezhala  na  ih  otcah i ee dyade,
Franciske  Pervom.  Oni  byli  muzhchinami,  sil'nymi  ili  slabymi voinami, i
vsegda stremilis' poluchat' ot zhenshchin to, chto im bylo nuzhno.
     - Kak,  po-tvoemu,  otnesutsya gugenoty Francii k rasputstvu ih liderov?
- sprosila ZHanna.
     On snova pozhal plechami.
     - Francuzy, katoliki ili gugenoty, vsegda ponimali, chto znachit lyubit'.
     S  etimi  slovami  on pokinul ee, chtoby pospeshit' na svidanie s greshnoj
Korisandoj.


     Margo podrastala; ona sama zametila eto ran'she drugih.
     Mezhdu  brat'yami  Valua  ne  bylo  mira.  Karl  revnoval mat' k Genrihu,
schitaya,  chto  ona  vydelyaet  ego.  Korol'  vsegda  chuvstvoval sebya neuyutno v
prisutstviya  brata.  Genrih  postoyanno  nablyudal  za  Karlom.  Korol' kak-to
doveritel'no  skazal  Mari Tushe, chto Genrih ne byl francuzom, kotorogo mozhno
ponyat'.  On  skoree  yavlyalsya  ital'yancem;  vse  francuzy  otnosilis' k nim s
nedoveriem.
     Genrih  vernulsya  domoj  posle  uspeshnoj  kampanii pohoroshevshim i bolee
chestolyubivym,  chem  prezhde.  On  zametil,  kak  povzroslela  Margo so dnya ih
poslednej  vstrechi.  On  videl  v nej cherty, otsutstvovavshie u drugih chlenov
sem'i.  Margo  sovsem  nedavno  prostilas'  s  detstvom,  ee  formy  eshche  ne
razvilis'  polnost'yu,  odnako  bylo  legko  videt',  chto  v  etoj tshcheslavnoj
malen'koj golovke taitsya nemalo razuma.
     Genrih  reshil  ispol'zovat'  eto.  On  znal,  chto Karl vsegda budet ego
vragom, i pozhelal sdelat' Margo svoej soyuznicej.
     On   priglasil   ee  progulyat'sya  vozle  Fontenblo;  Margo  s  radost'yu
soglasilas'.  Ona  dogadalas', chto uslyshit nechto vazhnoe, raz razgovor dolzhen
byl  sostoyat'sya  pod  otkrytym  nebom.  Ona  byla vsegda gotova k avantyure i
intrige.
     SHagaya  s  sestroj  po  zelenoj  allee parka, Genrih obnyal ee za plechi -
etot   zhest  obradoval  Margo,  ne  huzhe  Karla  znavshej  ob  isklyuchitel'nom
otnoshenii  materi  k  Genrihu.  Imenno  iz-za  nego  ona  vsegda  stremilas'
zasluzhit'  raspolozhenie brata. Margo boyalas' materi bol'she, chem kogo-libo na
svete,  odnako pri etom iskala ee odobreniya. Druzhba s lyubimcem Katrin sulila
milost' Katrin.
     - Vozmozhno,  ty zamechala, - skazal Genrih, - chto iz vseh moih brat'ev i
sester sil'nee vsego ya lyublyu tebya.
     Margo  schastlivo  ulybnulas';  esli  Genrih otnositsya k sestre podobnym
obrazom, to i mat', ochevidno, ves'ma raspolozhena k nej.
     - My  proveli  vmeste  mnogo slavnyh dnej, - zayavil Genrih, - no sejchas
my uzhe ne deti.
     - Da, Genrih. My uzhe ne deti. Ty - velikij voin. Ty sozdal sebe imya.
     On szhal ee ruki i, pribliziv svoe lico k Margo, skazal:
     - Margo, moe mogushchestvo zavisit ot raspolozheniya korolevy-materi.
     Margo soglasilas' s nim.
     - YA  chasto  nahozhus'  v  ot®ezdah, daleko ot dvora. Vojny prodolzhayutsya.
Moj brat korol' vsegda vozle materi. On l'stit ej i vo vsem slushaetsya ee.
     - No  ona  nikogda  ne  budet  lyubit' nikogo tak, kak tebya, Genrih. |to
bylo vsegda.
     - U  menya  est' mnogo vragov, gotovyh possorit' menya s mamoj... kogda ya
ne mogu zashchitit' sebya.
     - Karl  dumaet  lish'  o  zanyatiyah  lyubov'yu s Mari Tushe i ohote na dikih
zverej.
     - On  seet  ne  tol'ko  lyubov',  no  i  nenavist';  on  ne vsegda budet
dovol'stvovat'sya  ohotoj  na  dikih  zverej.  Odnazhdy  on zaberet u menya moe
voinskoe  zvanie  i  sam  povedet  armiyu.  YA  hochu  imet'  zdes', pri dvore,
cheloveka,  sposobnogo  zastupit'sya  za  menya  pered  korolevoj-mater'yu.  Ty,
dorogaya  sestra,  -  moe  vtoroe  "ya". Ty predana mne i umna. Sdelaj eto dlya
menya.  Vsegda  nahodis'  vozle  materi  - dazhe kogda ona lozhitsya v postel' i
vstaet  s  nee.  Slushaj  razgovory,  starajsya  peredavat' mne ih soderzhanie.
Zastav' ee doveryat' tebe. Ty ponimaesh'?
     Glaza Margo sverknuli.
     - Da, ponimayu, Genrih.
     - YA  pogovoryu s nej o tebe. Skazhu mame, kak ya lyublyu tebya. Skazhu, chto ty
-  moya  lyubimaya  sestra,  moe  vtoroe  "ya". Ty ne dolzhna slishkom boyat'sya ee.
Otvechaj smelo, kogda ona obrashchaetsya k tebe. Pomogaya mne, ty pomozhesh' sebe.
     Genrih  snova  obnyal  Margo  za plechi i posmotrel ej v glaza; on uvidel
tam  to,  chto  hotel  uvidet'. Genrih byl geroem vojny; yunaya vpechatlitel'naya
Margo  byla  gotova  obozhat'  ego,  stat' rabynej brata, rabotat' na Genriha
protiv korolya.
     Genrih  otvel sestru k Katrin i skazal materi o tom, kak on lyubit Margo
i  kakuyu  rol' poprosil ee igrat' pri dvore radi nego. Katrin privlekla doch'
k sebe i pocelovala v lob.
     - Znachit, ty budesh' ohranyat' interesy brata, dorogaya Margo?
     - Da, madam.
     - Tebe  pridetsya  poumnet'  i stat' ser'eznoj. Ty dolzhna budesh' sledit'
za svoimi brat'yami... i ih druz'yami.
     - YA budu eto delat', mama.
     - Horosho,  moya  doch', ya pomogu tebe. Genrih, moj syn i tvoj brat, dorog
mne, kak zhizn'. Tebe tozhe?
     - Da, madam.
     Katrin  obnyala  syna;  kogda  holodnye  ruki  materi  kosnulis'  Margo,
devochka  oshchutila sebya chlenom ih troicy; polozhenie bylo osobenno intriguyushchim,
potomu  chto  vryad  li  komu-nibud'  prishlo  by  v  golovu nazvat' etu troicu
svyatoj.


     Margo  radovalas'  tomu,  chto  ona stanovitsya vzrosloj. U nee poyavilis'
novye  zanyatiya.  Ona  igrala  v  shpionku  s  tem  azartom,  na  kotoryj byla
sposobna.   Neutomimaya   devushka   vsegda  nahodilas'  vozle  materi,  chasto
poyavlyalas' v obshchestve korolya i po-prezhnemu obozhala otsutstvuyushchego brata.
     No  v  haraktere Margo prisutstvovala cherta, o kotoroj zabyli ee brat i
mat'.  Esli  ona,  Margo,  dolzhna  povzroslet', eto proyavitsya ne tol'ko v ee
povedenii.   Ona  byla  postoyanno  zanyata  svoim  garderobom,  stala  pervoj
modnicej  pri  dvore, nosila to zolotistyj parik poverh svoih dlinnyh temnyh
volos,   to   ryzhij.   Naryady,   kotorye   vvodila   v   modu   Margo,  byli
soblaznitel'nymi,  rasschitannymi  na  to,  chtoby  probuzhdat' chuvstvennost' v
muzhchinah.
     Pri dvore poyavilsya Genrih de Giz.
     On  tozhe  vyros;  oni byli teper' muzhchinoj i zhenshchinoj, a ne mal'chikom i
devochkoj.  Ostavshis' pri pervom udobnom sluchae naedine s Margo, on skazal ej
o svoih chuvstvah.
     - YA vsegda lyubil tebya, - zayavil on, gulyaya s devushkoj v sadu.
     - A ya... tebya, Genrih.
     Margo  ne  mogla  otorvat'  svoih ruk ot roskoshnogo kamzola, zolotistyh
v'yushchihsya  volos  i  borody. Margo byla ne edinstvennym chelovekom, schitavshim,
chto  nikto vo Francii i dazhe v mire ne mozhet sravnit'sya s Genrihom de Gizom;
lyudi   govorili,   chto   v   prisutstvii  Gizov  drugie  muzhchiny  stanovyatsya
neinteresnymi, zhalkimi.
     - My pozhenimsya, - skazal Genrih. - YA znayu, chto eto mozhno ustroit'.
     - |to neobhodimo ustroit', - soglasilas' Margo.
     On  vzyal  er  ruki  i  pokryl  ih zharkimi poceluyami, kotorye razozhgli v
Margo ogon'.
     - Sdelat'  eto  sejchas  budet  slozhnee,  chem  pri  zhizni  moego otca, -
predupredil ee Genrih.
     Margo, neterpelivaya i polnaya zhelaniya, okazalas' v ego ob®yatiyah.
     - Odnako eto dolzhno proizojti, - skazala ona.
     - Margo... ya ne v silah zhdat' svad'by.
     Margo zasmeyalas'.
     - YA tozhe!
     - Gde my mozhem ostat'sya odni?
     Lyubovnaya   intriga-flirt   byla   delom   voshititel'nym,  no  intriga,
soedinennaya  so  strast'yu,  kazalas'  Margo samoj prekrasnoj veshch'yu na svete.
Mogla  li  ona  otdavat'  vsyu  svoyu dushu shpionazhu v pol'zu ee brata Genriha,
kogda   ona   imela   vozmozhnost'   stat'   lyubovnicej   drugogo  sovershenno
neotrazimogo Genriha?
     Margo ne sostavilo truda najti dlya nih uedinennoe mesto.
     Posle  etogo  dlya Margo poteryalo znachenie vse, krome strastnyh svidanij
s   lyubovnikom.  Ona  byla  nenasytnoj.  Ona  ne  mogla  spolna  nasladit'sya
Genrihom.  Ona  obnaruzhila,  chto  dlya  nee na vsej zemle vazhen on odin. Radi
nego  ona  mogla  umeret'. Ona zayavila, chto ne vyjdet ni za kogo drugogo. Ih
vstrechi  uchastilis'; Margo nuzhdalas' v nih vse bol'she i bol'she. CHuvstvennaya,
isklyuchitel'no  strastnaya,  ona otkryla dlya sebya nechto, bez chego uzhe ne mogla
obhodit'sya.
     Ona  byla  neterpelivoj. Hotela nemedlenno vyjti zamuzh. Genrih proyavlyal
bol'shuyu  ostorozhnost'.  On  byl ne menee strastnym, chem Margo - oni ideal'no
podhodili  drug  drugu,  -  no  esli  dlya  Margo sushchestvovala tol'ko lyubov',
Genrih  obladal  eshche  i chestolyubiem. On byl ne tol'ko lyubovnikom Margo, no i
gercogom  de  Gizom,  glavoj  mogushchestvennogo  doma  Lorrenov; vospitanie ne
pozvolyalo  emu  zabyvat'  eto.  Dazhe  zanimayas' lyubov'yu s Margo, on nevol'no
pomnil,  chto  ona  - princessa doma Valua, poetomu ih brachnyj soyuz budet dlya
nego ves'ma udachnym.
     - My dolzhny dejstvovat' ostorozhno, - skazal Genrih.
     - O, Genrih, dorogoj, kogo nam osteregat'sya?
     - My  ne  dolzhny  teryat' golovy, Margo; nichto ne dolzhno pomeshat' nashemu
braku.  Do  etogo momenta my ne mozhem byt' sovershenno schastlivymi. Ty tol'ko
podumaj, chto budet oznachat' dlya nas brak... my soedinimsya naveki.
     Ona pylko pocelovala ego.
     - YA  ne  pozvolyu  tebe  pokidat' menya. Budu ezdit' s toboj v lager'. Ne
dumaj, chto ya otpushchu tebya odnogo!
     - Net,  -  skazal  on.  - My ne dolzhny rasstavat'sya. |to - nasha glavnaya
cel'.  Margo,  ty  tak  neterpeliv...  Nam  sleduet podozhdat'... nablyudaya za
sobytiyami... dejstvovat' osmotritel'no. CHto, esli nas popytayutsya razluchit'?
     Ona  prizhalas'  k nemu vsem telom. Ona ne dumala ni o chem drugom, krome
siyuminutnogo  zhelaniya.  On zasmeyalsya, no ispytal legkoe smushchenie. Margo byla
ideal'noj  lyubovnicej,  on  obozhal  ee;  no inogda Genrih dumal o tom, kakuyu
neistovuyu  strast',  kakuyu  chuvstvennost'  on  probudil. On ne znal devushki,
sposobnoj  sravnit'sya  s  veseloj yunoj princessoj, obladavshej yarkimi temnymi
glazami,  goryachimi,  nezhnymi  gubami,  laskovymi rukami, neutolimym zhelaniem
strasti. On sam byl molod i silen, no vse ravno Margo porazhala ego.
     Ona  ne  zhelala obsuzhdat' chto-libo vser'ez. Hotela imet' ego... sejchas,
nemedlenno.  Nu  i  chto takogo, chto oni v sadu? Kto zaglyanet v eto mestechko?
Kto osmelitsya osudit' princessu Margo i gercoga de Giza?
     - Moya  dorogaya,  - skazal Genrih, - ya hochu tebya tak zhe sil'no, kak i ty
-  menya,  no  eshche  ya  hochu, chtoby my pozhenilis'. YA mechtayu o prochnom soyuze...
krepkom i nerushimom... kotoryj prodlitsya do konca nashej zhizni.
     Ona provela pal'cami po ego volosam.
     - Konechno, Genrih, on budet takim.
     - Koroleva-mat' i korol' ne lyubyat menya.
     - No ty - princ, a ya - princessa; u menya est' tol'ko ty odin.
     - Znayu. Znayu. No ostorozhnost' nam ne povredit, moya dorogaya!
     No  ona  ne  slushala ego. Ona zasmeyalas' Genrihu v lico, i on, ne menee
goryachij, chem Margo, ustupil ej.


     Vlyublennye  dumali,  chto nikto ne zamechaet ih chuvstv, no oni oshibalis'.
Odnim  iz  vazhnyh  lyudej,  videvshih, chto proishodit mezhdu princessoj Margo i
molodym gercogom de Gizom, byl dyadya Genriha, kardinal Lorren.
     On   radovalsya   takomu  hodu  sobytij.  On  sam  proshel  cherez  mnogie
eroticheskie  avantyury  i  postoyanno  lomal  golovu, izobretaya novye lyubovnye
uhishchreniya,   sposobnye  uvlech'  ego.  On  byl  gotov  otdat'  mnogoe  lyubomu
krasivomu  i  molodomu  cheloveku  - muzhchine ili zhenshchine, - kotoryj otkryl by
emu  nechto  svezhen'koe.  Roman mezhdu ego plemyannikom i princessoj ne ogorchil
kardinala,  dazhe  nesmotrya  na  to,  chto  Genrih vel sebya glupo; Lorren schel
svoim dolgom predosterech' Genriha.
     On  pozval  yunoshu  v  svoi  pokoi;  ubedivshis'  v otsutstvii za shtorami
shpionov  i  sredstv  dlya podslushivaniya, kardinal podelilsya s gercogom svoimi
soobrazheniyami.
     - Ni  odno  d'yavol'skoe prisposoblenie staroj zmei, korolevy-materi, ne
dotyanulos'  do  nas,  plemyannik,  tak  chto my mozhem govorit' bez opasenij. YA
zamechayu, chto ty naslazhdaesh'sya sladostnoj intrizhkoj s princessoj Margo.
     Genrih vspyhnul.
     - Esli vy hotite skazat', chto ya lyublyu ee, to eto tak.
     Kardinal  podnyal  svoyu  izyashchnuyu  beluyu  ruku  i  posmotrel  na rubiny i
sapfiry, ukrashavshie ee.
     - YA  hochu  pozdravit' tebya. Ona, dolzhno byt', voshititel'naya lyubovnica!
Tebe povezlo.
     Genrih  suho poklonilsya. Znaya o reputacii dyadi, on ne hotel obsuzhdat' s
nim Margo i chitat' mysli, skryvavshiesya za ego pohotlivymi glazami.
     - YA  by  predpochel  ne  obsuzhdat'  moi otnosheniya s princessoj, - skazal
yunosha.
     - No  imenno  eto  my  i  dolzhny  sdelat'.  O, pojmi menya pravil'no. Ne
podumaj,  chto  ya sobirayus' rassprashivat' tebya o teh zahvatyvayushchih oshchushcheniyah,
kotorye  dostavlyayut  tebe  udovol'stvie.  YA mogu predstavit' sebe, naskol'ko
oni  priyatny,  poskol'ku  polagayu,  chto dazhe pri etom dvore vryad li najdetsya
drugaya  dama,  stol' zhe odarennaya v oblasti velichajshego iz vseh iskusstv. No
ty  molod,  chuvstvitelen i vlyublen, ty ne zhelaesh' govorit' o svoej lyubovnice
s  chelovekom  moej reputacii. Vidish', ya ponimayu tebya, moj plemyannik. YA chitayu
tvoi  mysli.  Pogovorim  o  prakticheskoj  storone  dela;  zabudem na vremya o
romanticheskom  aspekta.  Plemyannik,  ya  gorzhus'  toboj.  Esli  by  ty sdelal
princessu  svoej  zhenoj, a ne lyubovnicej, my by gordilis' toboj eshche sil'nee.
Bol'she  vsego na svete, dorogoj mal'chik, my hotim ob®edineniya domov Lorrenov
i Valua. |tot brak byl by ideal'nym.
     - Verno, - skazal yunyj gercog. - YA iskrenne zhelayu ego zaklyucheniya.
     - YA  hochu  pomoch'  tebe  v  etom,  no ne podumaj, chto ty mozhesh' pojti k
korolyu  i koroleve-materi i skazat' im: "YA predlagayu ruku i serdce princesse
Margo". Vse ne tak prosto. Zmeya imeet drugie plany dlya ee lyubyashchej docheri.
     - YA sdelayu vse, chto v moih silah, chtoby razrushit' ih.
     - Da,  da.  No razumno, ostorozhno. Vy s princessoj ne dolzhny poyavlyat'sya
na  lyudyah, demonstriruya svoim vidom i zhestami, kak slavno vy provodite vremya
vdvoem.
     - No... my etogo ne delaem!
     - Vashi  lica  i  ulybki svidetel'stvuyut ob etom. Oni govoryat o tom, chto
Margo  uzhe  ne devushka. Margo ob®yavlyaet vsemu svetu o teh udovol'stviyah, chto
ona  ispytala i sobiraetsya ispytat'... dazhe esli etogo ne delaesh' ty. |to ne
dolzhno   prodolzhat'sya.   YA   ne  mogu  skazat',  znaet  li  koroleva-mat'  o
proishodyashchem  ili ona slishkom pogloshchena gosudarstvennymi delami; no esli ona
osvedomlena  o  vashej  svyazi, umolyayu tebya proveryat' svoyu pishchu i vino. Vsegda
zastavlyaj  slugu probovat' ih. Nikogda ne pokupaj perchatki, knigi ili odezhdu
u  neznakomyh  tebe  lyudej.  Katrin  i  ee  ital'yancy ovladeli za svoyu zhizn'
bol'shim  chislom  hitrostej,  chem  my,  francuzy,  -  za  mnogo  vekov.  Bud'
ostorozhen,  priyatel'.  Katrin  vedet  peregovory  o  brake  Margo  s princem
portugal'skim. Poetomu sejchas ona ne odobrila by vash brak.
     - Otnositel'no  zamuzhestva  Margo  velos'  mnogo peregovorov. Snachala s
Genrihom   Navarrskim,   potom   s   donom   Karlosom,   teper'   s  princem
Portugal'skim.
     - Kakie-to peregovory mogut nakonec uvenchat'sya uspehom.
     - YA ne dopushchu etogo.
     - Poslushaj,  moj  plemyannik,  priyatno  byt'  galantnym  i blagorodnym v
prisutstvii   lyubovnicy.   Ty   dolzhen  byt'  otkrovennym  so  svoim  dyadej,
iskushennym  v  gosudarstvennyh delah. Ty hochesh' zhenit'sya na princesse Margo.
YA  vmeste  so  vsej  nashej  sem'ej  pomogu  tebe  v  etom.  Proshu  tebya byt'
ostorozhnym.  Postarajsya  vremenno  skryvat'  tvoi namereniya - poka ne pridet
chas,  kogda  stanet  takticheski  pravil'nym  zayavit'  o nih vo vseuslyshanie.
Dorogoj  mal'chik, ty blizok mne, kak rodnoj syn - dazhe eshche bol'she, poskol'ku
ty  -  glava  nashego  doma.  Moi  brat'ya, tvoi dyadi, obsudili etot vopros so
mnoj;  my  soshlis' v tom, chto nichego ne budet sposobstvovat' usileniyu nashego
doma   tak,   kak   tvoya  zhenit'ba  na  princesse.  No  ty  dolzhen  proyavit'
ostorozhnost'.  My ne hotim uvidet' tebya mertvym. Tvoi brat'ya, Karl i Lui, ne
obladayut  tvoimi  kachestvami. Ty dolzhen prislushat'sya k nashemu nastoyatel'nomu
sovetu:  prodolzhaj  naslazhdat'sya  svidaniyami s lyubovnicej, privyazhi ee k sebe
pokrepche,  no  dejstvuj  tajno.  Bolee  togo, budet neploho, esli dlya otvoda
glaz  ty priudarish' za drugoj damoj. |to ne sostavit dlya tebya bol'shogo truda
-  ya slyshal, chto pri francuzskom dvore net vtorogo takogo molodogo cheloveka,
kak  gercog  Genrih  de  Giz.  Nemnogie  zhenshchiny sposobny ustoyat' pered nim.
Dumayu,  tebe bylo neslozhno dobit'sya uspeha s mademuazel' Margo. Moj mal'chik,
ty  obladaesh'  obayaniem,  krasotoj,  vlast'yu  i titulom. Po sushchestvu, u tebya
est'  vse.  Ne  rastrachivaj  popustu  eto  bogatstvo,  ispol'zuj ego k svoej
vygode.  Princessa Klevskaya brosaet na tebya tomnye vzglyady, ona interesuetsya
toboj.  Esli ty pouhazhivaesh' za nej, eto budet vyglyadet' vpolne estestvenno,
potomu chto ona - dostojnaya nevesta.
     - YA ne sobirayus' zhenit'sya na kom-libo, krome Margo.
     - Konechno,  ty  hochesh'  zhenit'sya  tol'ko  na nej; my zhelaem togo zhe. No
pouhazhivaj  nemnogo za princessoj Klevskoj dlya korolevy-materi i ee shpionov.
Ne  pozvolyaj Katrin dumat', chto u tebya vidy na Margo; ya boyus', chto ona etomu
ne   slishkom  obraduetsya.  Moj  dorogoj,  kogda  koroleva-mat'  reshaet,  chto
kakoj-to chelovek stal dlya nee pomehoj, ego zhdet smert'.
     - Takoj spektakl' vyzyvaet u menya otvrashchenie.
     - Nu,  nu! Kto ty - glava velikogo doma ili oderzhimyj lyubov'yu yunec? Pri
neobhodimosti  ob®yasni  vse  Margo.  Dumayu,  ona ne ohladeet k tebe, esli ty
posmotrish' na kogo-to drugogo.
     Kardinal polozhil ruku na plecho Genriha.
     - Ty  mozhesh' obresti bol'shoe budushchee, - shepnul on. - Vzglyani na synovej
Katrin:  na  malen'kogo  bezumca  Karla,  na  izvrashchenca Genriha, na |rkyulya,
etogo  napyshchennogo  pizhona.  Genrih Navarrskij? Lenivyj, nikchemnyj muzhlan. YA
vizhu  v  ego haraktere cherty, kotorye sdelayut Genriha voskom v rukah zhenshchin.
Konde?  On prozhivet nedolgo, pover' mne. On pogibnet v kakom-nibud' srazhenii
ili  ot  ruk  korolevy-materi.  Moj gercog, mezhdu nashim domom i tronom stoyat
mnogie,  ya znayu eto, no parizhane lyubyat tebya ne men'she, chem oni lyubili tvoego
otca. YA slyshal ih kriki na ulicah. Parizh dumaet i reshaet za vsyu Franciyu.
     Genrih  otodvinulsya  ot kardinala; v ushah yunoshi zvuchali golosa parizhan.
Korol'... korol' Francii! I Margo - ego koroleva!
     Kardinal ulybnulsya, glyadya na vspyhnuvshee lico Genriha.
     - Pochemu  by  i  net?  -  skazal  on.  -  ZHenit'ba  na  princesse Valua
posposobstvuet  etomu.  Moj  mal'chik,  ne  pogubi  svoj  shans legkomyslennym
povedeniem. Ostavajsya gosudarstvennym muzhem, dazhe nahodyas' s lyubovnicej.


     Margo  byla  vne  sebya  ot  revnosti; Genrih obnaruzhil, chto emu nelegko
uspokoit' devushku.
     Kak  on  smeet  glyadet' podobnym obrazom na Katrin de Klev? Ona, Margo,
videla ego ulybku i to, kak otvetila na nee eta dama.
     On popytalsya ob®yasnit':
     - Margo,  ya  lyublyu tebya, kak nikogo na svete. Hochu tol'ko tebya. No lyudi
zametili nashu lyubov', eto opasno.
     - Kto?  Kto?  -  sprosila  ona. - Kakoe mne do etogo delo? Oni zametyat,
chto  ty  obmanyvaesh'  menya  s  etoj  tvar'yu. Nenavizhu ee. Dob'yus', chtoby ona
pokinula  dvor.  YA  ne  mogu  poverit' v to, chto ty mozhesh' tak obhodit'sya so
mnoj.
     Genrih  pochuvstvoval,  chto  on dolzhen pylko pozanimat'sya s nej lyubov'yu,
zaverit'  Margo  v  tom, chto on lyubit tol'ko ee. Pozzhe, kogda ona nepodvizhno
lezhala vozle nego, on reshil ob®yasnit' ej situaciyu.
     - Moj dyadya, kardinal, znaet o nashej svyazi.
     - On - pohotlivyj cerkovnik! - skazala Margo.
     - Soglasen,  dorogaya.  No  on  ves'ma  mudr.  On  govorit,  chto dlya nas
nebezopasno demonstrirovat' lyudyam nashu lyubov'.
     - Nebezopasno?  On  -  trus.  On nosit kol'chugu pod mantiej. On boitsya,
chto ego pyrnut kinzhalom, poskol'ku znaet, chto zasluzhivaet etogo.
     - My  dolzhny  vesti  sebya  umno,  moya  lyubimaya  princessa.  Nashi serdca
razob'yutsya, esli chto-to vstanet mezhdu nami.
     Ona zaplakala i prizhalas' k nemu.
     - Poklyanis' mne, chto ty ne lyubish' ee.
     - YA  lyublyu  tol'ko  tebya,  Margo.  YA dolzhen nemnogo pouhazhivat' za nej,
potomu  chto  koe-kto  uznal  o nashej lyubvi. Nam neobhodimo dumat' o budushchem.
Tvoya   mat'  vedet  peregovory  s  princem  Portugal'skim.  CHto,  po-tvoemu,
proizojdet, esli stanet izvestno o nashej blizosti?
     - Ne  znayu;  menya  eto  ne  interesuet.  YA hochu lish' odnogo - chtoby ona
prodolzhalas'.  YA  boyus' materi... uzhasno boyus'. CHto-to v nej pugaet menya. No
ya gotova perezhit' ee gnev; ya gotova perezhit' vse radi nas, Genrih.
     On   mog  lish'  laskat'  ee,  bormotat'  nezhnosti,  klyast'sya  v  vechnoj
vernosti, ustupat' strasti Margo.
     - Pojmi  menya,  -  skazal  nakonec  Genrih.  - Na kartu postavleno nashe
budushchee.  Kogda  ty  vidish'  menya ulybayushchimsya princesse Klevskoj, pomni, chto
moe serdce prinadlezhit princesse Margo.
     - Za  kazhduyu  ulybku,  kotoruyu  ty darish' ej, ty dolzhen nagrazhdat' menya
dvumya.  Esli  ty celuesh' odin raz ee ruku, ty dolzhen dvadcat' raz pocelovat'
moyu.
     Ona obnyala ego za sheyu i pril'nula k nemu.
     - Genrih, lyubov' moya, ya obozhayu tebya.
     - I  ty  pojmesh'?  Ty  znaesh',  chto  vse  moi dejstviya imeyut cel'yu nashe
bezopasnoe budushchee, chto ya mechtayu lish' o soyuze s toboj?
     Ona  prityanula  ego  lico k svoemu, ee pocelui iz nezhnyh prevratilis' v
goryachie, zhadnye.
     - O,  Margo, Margo, - skazal gercog de Giz, - vo vsem mire net devushki,
podobnoj tebe.
     Ona zasmeyalas'.
     - Esli  by  vse  zhenshchiny pohodili na menya, na na zemle ne bylo by vojn,
politicheskih  igr.  U lyudej ne ostalos' by vremeni na chto-libo, krome lyubvi.
No  togda  vse muzhchiny dolzhny byli by pohodit' na tebya, razzhigat' v zhenshchinah
ogromnoe zhelanie - a takih, kak ty, bol'she net, moj lyubimyj.
     Trudno  sohranyat'  blagorazumie s takoj devushkoj; nahodyas' vozle Margo,
Genrih  zabyval  o  korone,  kotoruyu  mog  obresti tol'ko s pomoshch'yu iskusnoj
diplomatii.


     Margo,  pogloshchennaya  lyubovnym  romanom, sovsem zabyla o drugom Genrihe,
kotoromu ona obeshchala stat' ego shpionkoj.
     Vernuvshis'  s  vojny, Genrih zastal ee izmenivshejsya; on, kak i kardinal
Lorren,  ponyal, chto proizoshlo. On rasserdilsya na Margo za to, chto ona zabyla
o   svoih   obeshchaniyah,   no,  kogda  on  uznal  imya  ee  lyubovnika,  prostoe
nedovol'stvo pereroslo v yarost'.
     On  byl  dostatochno umen, chtoby ponimat' naturu sestry. Ona mogla stat'
lovkoj  shpionkoj, no byla sozdana dlya lyubvi. Vozlyublennyj stal dlya nee vsem;
radi lyubimogo muzhchiny ona mogla predat' vseh, dazhe brata.
     Ne  sostavlyalo  truda  videt',  chego dobivalsya de Giz. On hotel chego-to
bol'shego,  nezheli  Margo,  a  imenno  -  soyuza s korolevskim domom. I Margo,
malen'kaya  durochka, ne ponimala, chto dom de Gizov i Lorrenov yavlyalsya glavnym
vragom doma Valua.
     Genrih razyskal sestru.
     - Durochka!  -  zakrichal  on.  - Predatel'nica! CHto u tebya s Genrihom de
Gizom?
     Margo   shiroko  raskryla  svoi  prelestnye  temnye  glaza  i  udivlenno
posmotrela  na  brata.  Vozlyublennyj  ob®yasnil  ej, chto v interesah budushchego
braka oni dolzhny derzhat' sejchas ih otnosheniya v tajne.
     - YA tebya ne ponimayu, - skazala devushka.
     Genrih vzyal ee za plechi i tryahnul.
     - Ty byla s nim...
     - S  chego  vy  eto  vzyali,  mes'e?  I  uberite  ot  menya  vashi ruki. Ne
prinosite ko dvoru vashi armejskie manery.
     Genrih  negodoval;  Margo  dolzhna  byla  byt' ego chelovekom. Teper' ona
polnost'yu prinadlezhala Genrihu de Gizu.
     - Ty ignoriruesh' moi interesy, - obvinil on sestru.
     - Ne proizoshlo nichego takogo, o chem ya dolzhna soobshchit' tebe.
     - Tvoe vnimanie bylo prikovano k Genrihu de Gizu.
     - Ty naslushalsya bespochvennyh spleten.
     Genrih pokinul Margo i otpravilsya k materi.
     - Tebe izvestno o romane mezhdu Margo i Gizom?
     Katrin  znala  o  nem. Ona podslushala cherez svoi truby nekotorye besedy
lyubovnikov.    Besstydnaya    Margo    vyzyvala   u   Katrin   smeh.   SHpiony
korolevy-materi,  pryatavshiesya  v  potajnyh  mestah,  soobshchali ej podrobnosti
svidanij  yunoj  pary.  Katrin  kazalos',  chto  ee  doch' vyrosla rasputnicej,
legkomyslennoj,  strastnoj  devushkoj,  presledovavshej  Genriha de Giza tochno
tak, kak ona delala eto v detstve.
     - Moj  dorogoj  syn,  skoro  syuda  priedet  Sebastian Portugal'skij; on
stanet muzhem tvoej sestry.
     - A  poka  ty  razreshaesh'  ej  vesti  sebya  tak,  kak  ona vedet sebya s
Genrihom de Gizom?
     - Uzhe pozdno ostanavlivat' ee.
     - Skandal...
     - S  imenem  Margo  vsegda  budet svyazan skandal. K tomu zhe ona uedet v
druguyu   stranu,   kuda   ne  doletyat  spletni.  YA  yasno  dala  ponyat'  moim
osvedomitelyam, chto im sleduet derzhat' yazyk za zubami.
     - Znachit,  nashi  lyubovniki budut poka chto po-prezhnemu naslazhdat'sya drug
drugom.
     - Eshche ni odna parochka ne naslazhdalas' drug drugom sil'nee!
     Iz gorla Katrin vyrvalsya vul'garnyj smeh.
     - Ty vernulsya, moj dorogoj, ya rada tebya videt'.
     - Mama, ona dolzhna byla rabotat' na menya.
     - Moj  dorogoj,  ty eshche ne ponyal, chto tol'ko odin chelovek dejstvitel'no
rabotaet na tebya?
     - YA znayu eto.
     On  poceloval  ruku  materi  i,  opustivshis'  na  koleni,  pozvolil  ej
pogladit'  ego volosy. On dumal ob odnom ocharovatel'nom molodom cheloveke, na
kotorogo  obratil  nedavno  vnimanie.  YUnoshu  zvali de Gast. Kak on krasiv i
eleganten!  Genrih hotel odnogo - byt' so svoim novym drugom. Ego razdrazhali
predatel'stvo Margo, egoistichnaya, sobstvennicheskaya lyubov' materi.
     - Mama,  -  skazal  on, - tebya ne slishkom trevozhit roman Margo. Pochemu?
De  Gizy  -  nashi  vragi. Oni chereschur sil'ny i chestolyubivy. Gercog Genrih -
kopiya gercoga Franciska.
     - YA  slezhu  za  vsem, moj dorogoj. YA ne pozvolyu prichinit' tebe vred. Za
nimi nablyudayut. Kogda pridet vremya, gospodin de Giz poluchit otstavku.
     - Umolyayu,  -  skazal  razgnevannyj  Genrih, - uskor' brak moej sestry i
princa Portugal'skogo. Sdelaj eto radi menya.
     - Radi tebya, moj dorogoj, ya gotova umeret'.
     On  rasceloval  ee  v  shcheki.  Ona  byla  schastliva  vsegda, kogda on po
sobstvennomu  zhelaniyu proyavlyal k nej nezhnost'. Tochno tak zhe ona otnosilas' k
drugomu  Genrihu,  kotoryj bezzastenchivo unizhal ee izmenami s Dianoj Puat'e.
Ona  reshila, chto lyubit' syna priyatnee, chem muzha. Katrin priblizila Genriha k
sebe i pocelovala.
     - O, moj dorogoj, ya schastliva ottogo, chto ty snova doma.
     - YA  tozhe  schastliv,  chto  vernulsya k tebe, dorogaya mama... Ty uskorish'
brak s portugal'cem?
     - Da, moj syn.


     Rasserzhennaya  Margo  ne  verila  v  to,  chto  ee  brak  s  portugal'cem
sostoitsya.   Genrih   ne   dopustit   etogo.  Genrih  i  ego  mogushchestvennye
rodstvenniki  hoteli,  chtoby  oni  pozhenilis'; zadumav chto-to, de Gizy redko
terpeli porazhenie.
     Blizkie  byli  nastroeny  protiv  nee.  Brat  Genrih  igral na chuvstvah
Karla;  ona  prezirala Karla, no pomnila, chto on - korol'. Vsegda bylo legko
povliyat'  na  Karla,  skazav emu, chto ego hotyat ubit'. Brat Genrih nagovoril
korolyu  chto-to  o  zhelanii Genriha de Giza zhenit'sya na ih sestre, o tom, chto
on,  syn  Mechenogo,  voobrazil,  budto  imeet  kakie-to prava na tron. Kakim
korolem  on  mog  stat'!  - dumala Margo. I kakoj korolevoj byla by ona! |ta
mysl'  zastavila ee stisnut' ruki; ona zhelala Genriha. Parizhane obozhayut ego.
Kto  sposoben otnosit'sya k nemu inache? Ona byla bezgranichno predana Genrihu.
Esli  on  zahochet  otnyat'  koronu  u ee brata, ona sdelaet vse, chtoby pomoch'
emu.  Margo  byla  celikom  na  storone  vozlyublennogo. Vse prochie nichego ne
znachili  dlya nee. Ona byla by schastliva pomoch' emu poluchit' koronu Francii v
kachestve  svadebnogo  podarka,  dazhe esli eto prishlos' by oplatit' zhizn'yu ee
brat'ev.  |to  stalo  by  lish'  skromnym voznagrazhdeniem za radost', kotoruyu
daril ej Genrih.
     Teper'  brat'ya nenavideli ee. Karl krichal na sestru, Genrih zlo smeyalsya
nad nej. Kakoe ej delo? Oni ne mogli izmenit' ee chuvstva.
     - YA  ne  poterplyu  etogo shpiona pri dvore, - grozil Karl. - YA ub'yu ego.
Korol' ya ili net?
     - V  eto  trudno  poverit',  Vashe  Velichestvo,  glyadya  na vas sejchas, -
parirovala Margo.
     Ona byla derzkoj, bezrassudnoj. Ne zashla li ona slishkom daleko?
     Na gubah Karla vystupila pena.
     - Vysech' ee! - kriknul on. - YA sam eto sdelayu.
     On  brosilsya  k  nej  s  ognem  v glazah; on, nesomnenno, byl strashen v
svoem  bezumii.  Ona  dolzhna  pomnit', chto on - korol'. On mog zatochit' ee v
temnicu. On sposoben sdelat' eto v pristupe beshenstva.
     Margo pobezhala k Mari Tushe i poprosila ee zastupnichestva.
     - Mari, moya dorogaya, ya oskorbila korolya. Poprosi ego prostit' menya.
     Dobraya  Mari  sdelala  eto,  uspokoiv  korolya  tak, kak tol'ko ona odna
umela  delat'.  Ego  sestra  Margo - eshche rebenok. On dolzhen pomnit' ob etom.
Ona sozhaleet o tom, chto oskorbila ego.
     - Ona...  ona  shlyuha.  Ona  spit  s Genrihom de Gizom i vydaet emu nashi
sekrety.
     - Mozhem  li  my  vinit'  ee v tom, chto ona lyubit ego? Razve my ne lyubim
drug druga?
     Margo  zahotelos'  rassmeyat'sya.  Skromnica Mari Tushe i bezumnyj Karl...
sravnit' ih s neyu i Genrihom!
     No  ona  usvoila urok. Ona ne dolzhna byt' takoj bezrassudnoj. Ona mozhet
podvesti  Genriha; v konce koncov emu udalos' ubedit' nekotoryh lyudej v tom,
chto on mechtaet o zhenit'be na princesse Klevskoj.
     Brat  Genrih ne byl sumasshedshim, kak Karl, no on tozhe ochen' serdilsya na
nee.  On pugal Margo sil'nee, chem Karl, potomu chto ona znala, chto on govorit
o nej s mater'yu.
     Odnazhdy  Katrin  vyzvala  Margo  k sebe; vojdya v pokoi korolevy-materi,
devushka zadrozhala; ona, kak v detstve, oshchutila vystupivshij na ladonyah pot.
     - Podojdi syuda, - skazala Katrin.
     Margo  priblizilas' k materi i sdelala reverans. Ee guby kosnulis' ruki
Katrin.
     - Podnimis', - velela koroleva-mat'. - Dovol'no ceremonij, doch' moya.
     Ona  prikryla  glaza vekami. Madam Zmeya, podumala Margo, reshaet, prishlo
ili net vremya nanesti udar.
     Katrin prinyalas' shagat' po komnate.
     - Doch'  moya,  ty  sozrela  dlya zamuzhestva. Ty uzhe ne rebenok; princessy
rano vstupayut v braki.
     Serdce Margo zatrepetalo.
     - YA  zatratila radi tebya mnogo sil, i, kazhetsya, mne udalos' podgotovit'
tebe blestyashchee zamuzhestvo.
     - Madam...  - nachala Margo, no Katrin brosila na doch' udivlennyj vzglyad
- kak ona posmela perebit' ee? Margo totchas zamolchala.
     - Sebastian,  korol'  Portugalii,  rassmatrivaet  vopros  o zhenit'be na
tebe.
     Margo proglotila slyunu i popytalas' zagovorit'.
     - Kak   tebe  izvestno,  on  -  plemyannik  korolya  Ispanii;  Filipp  ne
vozrazhaet  protiv  etogo  braka. YA uverena, chto, kogda Sebastian uvidit tvoyu
devich'yu  krasotu,  on zahochet vzyat' tebya v zheny. Ty, doch' moya, eshche ne imeesh'
ponyatiya  o  supruzheskih obyazannostyah, i tebe ponadobyatsya moi nastavleniya. Ne
zabyvaj,  chto ya - tvoya mat' i zhelayu pomoch' tebe, prosvetit' tebya v voprosah,
v kotoryh ty, buduchi devushkoj, nesvedushcha.
     Margo  vspyhnula;  ona  znala, chto materi izvestno o ee lyubovnoj svyazi.
Ej  hotelos'  naderzit' Katrin, kak ona naderzila Karlu i Genrihu, no strah,
kotoryj  ona  vsegda  ispytyvala  v  prisutstvii  materi,  zastavil  devushku
prikusit' yazyk.
     - Govori,  doch'  moya!  Govori,  Margarita;  skazhi  mne,  chto  schastliva
slyshas' o brake, kotoryj ya podgotovila dlya tebya. Kak ty otnosish'sya k nemu?
     Katrin  ustavilas'  holodnymi  glazami  na Margo, i devushke pokazalos',
chto   ona   nahoditsya   v  obshchestve  beschelovechnogo  i  zhestokogo  sushchestva,
ugrozhavshego  ubit'  ee  lyubov'  i obrech' na vechnye stradaniya. Ona vspomnila,
chto  lyubovnik  velel  ej  sohranyat'  vyderzhku, idti na vynuzhdennuyu vremennuyu
lozh' radi pobedy v budushchem.
     - U  menya  net  sobstvennoj voli, madam, - uslyshala Margo svoj golos. -
Moe zhelanie zavisit ot vashego.
     Katrin  gromko  rassmeyalas'.  Ona vzyala Margo za uho i prityanula doch' k
sebe.
     - Tvoya volya zavisit ot moej... i ot voli gospodina de Giza, da?
     Margo  zakrichala  ot  boli, no mat' eshche sil'nee szhala ee uho. Zatem ona
priblizila  svoi  guby  k  etomu  uhu  i  zasheptala  to,  chto  Margo schitala
izvestnym  tol'ko  ej  i  ee  lyubovniku.  Vsya  grubost' Katrin vyshla naruzhu.
Gromkij smeh materi, vul'garnye slova zastavili Margo vzdrognut'.
     - SHlyuha!  Potaskuha!  CHto  eshche ty vykinesh'? Ty sama soblaznila ego... a
ne  on  -  tebya.  Ty  zatashchila  Genriha  de  Giza  v postel'. Zamuzhestvo! Ty
podumala  ob  etom!  Francuzskaya  princessa, dlya kotoroj ya pytalas' ustroit'
odin  iz  samyh  vygodnyh  brakov,  kakie  znal  svet, - shlyuha, vymalivayushchaya
milosti  u  gercoga de Giza. "Genrih... voz'mi menya... sejchas... nemedlenno.
YA ne mogu zhdat'. YA tak hochu tebya".
     Katrin zasmeyalas'.
     - Gospodinu  de  Gizu, dolzhno byt', eshche ne povodilos' oderzhivat' drugih
stol' legkih pobed.
     Posle   etih   prezritel'nyh  slov  Katrin  otbrosila  ot  sebya  Margo;
smetlivaya  devushka,  kotoraya  ubezhal;  by,  okazhis'  na  meste materi kto-to
drugoj,  ostalas'  lezhat'  tam, gde ona upala; Katrin, goryashchaya zhazhdoj mesti,
medlenno i velichestvenno napravilas' k docheri.
     - Vstan'! - zakrichala Katrin; Margo nemedlenno podnyalas'.
     Koroleva-mat' udarila doch' po licu, poraniv perstnyami shcheku Margo.
     - O!  -  voskliknula  Katrin. - |togo delat' ne sledovalo. Tvoj budushchij
muzh  ne  dolzhen  znat',  chto  nam  prishlos'  izbit'  tebya za prelyubodeyaniya s
gercogom de Gizom.
     Katrin potyanula Margo k sebe.
     - Pochemu,  dumaesh',  Giz  sdelal  tebya  svoej lyubovnicej? Potomu chto on
lyubit  tebya?  Potomu  chto  shodit s uma po tebe, kak ty - po nemu? Kak by ne
tak!  Glupaya  potaskuha,  kardinal  Lorren  velel  emu  soblaznit' princessu
Margo,  chtoby  ty otkazalas' ot braka s chelovekom, kotorogo vybrala ya. Takov
ih  zamysel.  "Genrih,  ya hochu tebya". "I ya hochu tebya, Margo. YA hochu vse, chto
ty  mozhesh'  mne  dat'.  Ne  tvoe  pohotlivoe telo, durochka, no tvoyu familiyu,
titul,  ved'  ty  ne  prosto  potaskuha, no i doch' korolevskogo doma, samogo
blagorodnogo doma Francii".
     - Ty lzhesh', - skazala Margo. - On lyubit menya... menya.
     - Ty  glupa.  Mes'e  de  Giz  ne  iz  teh muzhchin, chto sposobny otkazat'
zhenshchine, kotoraya prosit tak nastojchivo.
     - Ty lzhesh'...
     Katrin  shvatila Margo za rukav ee plat'ya i podtashchila k divanu. Tolknuv
doch' na nego, ona sklonilas' nad devushkoj.
     - Ty  mogla by izobrazit' na lice strah. Ty osmelivaesh'sya govorit' mne,
tvoej  materi, chto ya lgu! Ty smeesh' zashchishchat' mes'e de Giza! Ty posmela stat'
lyubovnicej  cheloveka,  kotoryj  ugrozhaet  tvoemu bratu, korolyu, i vsej nashej
sem'e!
     |to   byl  tot  redkij  sluchaj,  kogda  Katrin  poteryala  vyderzhku.  Ej
kazalos',  chto  ona  slyshit  slova  Margo:  "Genrih,  ya  hochu tebya", a takzhe
strastnyj  otvet Genriha de Giza. No pered glazami u nee stoyala ne eta para,
a drugoj Genrih, kogda-to davno obozhavshij svoyu lyubovnicu, no ne zhenu.
     Poddavshis'   vnezapnoj   yarosti,   Katrin  sorvala  odezhdu  s  Margo  i
bezzhalostno izbila ee.
     - Na  sej  raz  ya  ne  tronu  tvoego  lica!  -  zakrichala ona. - Korol'
Portugalii  ne  dolzhen  znat', chto nasha doch' - shlyuha. Sledy ekzekucii uvidit
razve chto gospodin de Giz.
     Margo  lezhala,  tyazhelo  dysha,  mat'  vzyala  trost' s ruchkoj, ukrashennoj
dragocennymi   kamnyami,   kotoruyu   bral   s   soboj  Karl,  otpravlyayas'  na
sadomazohistskie  orgii. Palka ne odin raz opustilas' na telo Margo; vse eto
vremya  Katrin kazalos', chto ona podsmatrivaet za lyubovnikami cherez otverstie
v polu dvorca Sent-ZHermen. Ona izbivala sejchas ne Margo, a Dianu de Puat'e.
     Postepenno  ee  yarost'  issyakla.  Katrin  podumala  o tom, chto ee redko
ohvatyvali  takie  emocii. Odnako ona ne sumela sderzhat' ih. Margo probudila
slishkom  mnogo  vospominanij.  Glupo  sravnivat'  Genriha de Giza s Genrihom
Valua tol'ko potomu, chto oni - tezki.
     Margo bezvol'no lezhala na divane; Katrin smotrela na ee izbitoe telo.
     - Uhodi  proch',  -  skazala Katrin. - Naden' plat'e. Pozzhe ya pogovoryu s
toboj o vstreche korolya Portugalii.
     Poka  Margo  omyvala  svoi  rany, boyas', chto sledy izbieniya isportyat ee
sovershennoe  telo,  Katrin  uprekala  sebya za nesderzhannost'. Ona znala, chto
povela  sebya  bezrassudno. Segodnyashnij den' byl slishkom nasyshchen opasnostyami,
chtoby pridavat' znachenie proshlym obidam i unizheniyam.


     Margo  gotovilas' k vstreche s budushchim zhenihom. Ej sshili novoe plat'e iz
pozolochennoj  materii.  Glaza devochki byli takimi zhe zhestkimi i sverkayushchimi,
kak  ee  brillianty. Ona govorila sebe: "YA nikogda ne vyjdu za nego. YA stanu
zhenoj Genriha. My najdem vyhod".
     Ranee  v  etot  den'  ona  videlas'  s  Genrihom de Gizom. On postoyanno
provodil  vremya  v obshchestve princessy Klevskoj, buduchi gorazdo blagorazumnee
Margo.  On  znal o razgovore, sostoyavshemsya mezhdu Katrin i ee docher'yu, umolyal
Margo  sohranyat'  spokojstvie  i  ostorozhnost'.  Imenno radi Genriha devushka
proyavila krotost' i sdelala vid, budto gotova podchinit'sya materi.
     Ona skazala Genrihu:
     - YA  dolzhna  uvidet'  tebya pozzhe. YA hochu prijti k tebe v moem roskoshnom
plat'e  i  dragocennostyah. YA skazala, chto vstrechu v nih moego zheniha. Ty moj
zhenih.
     - |to opasno, - zametil on.
     No   strast'   zastavlyala  Margo  zabyvat'  ob  opasnosti.  Ona  dolzhna
vstretit'sya  s  Genrihom.  Oni  tak  davno ne zanimalis' lyubov'yu. Dva dnya...
celuyu  vechnost'!  Zavtra, posle torzhestvennoj vstrechi korolya Portugalii, oni
uvidyatsya.  On  znaet malen'kuyu komnatu vozle ego sobstvennyh pokoev v Luvre?
Ona,  Margo,  pridet tuda, on dolzhen zhdat' ee. Oni provedut vmeste vsyu noch'.
Oni  dolzhny  sdelat'  eto.  Dolzhny ostat'sya vdvoem do rassveta. Tol'ko takaya
perspektiva pomozhet ej vynesti vechernyuyu ceremoniyu.
     Genrih  soglasilsya  yavit'sya  na  svidanie;  tshchatel'no  odevshayasya  Margo
znala, chto nikogda eshche ona ne vyglyadela tak velikolepno.
     - O!  -  voskliknula  odna  iz  ee  frejlin.  - Vy pohozhi na princessu,
kotoraya sobiraetsya na svidanie s vozlyublennym.
     Margo nezhno obnyala ee, i zhenshchina ponyala, chto eto oznachaet.
     - Zapri moyu dver' noch'yu, - shepnula devushka.
     - Dorogaya princessa, bud'te ostorozhny.
     - Ne bojsya za menya.
     - |to opasno, moya gospozha.
     Margo  zasmeyalas',  ona  privetstvovala opasnost', svyazannuyu s lyubovnym
svidaniem.
     - Moya  princessa,  ya  vas  ponimayu.  Vo vsej Francii net vtorogo takogo
muzhchiny.
     - Podobnogo emu net vo vsem mire, - popravila Margo.
     Ona  derzhalas'  s  bol'shim dostoinstvom vo vremya vstrechi s kandidatom v
muzh'ya,   na   kotorogo   chuvstvennaya  krasota  princessy  proizvela  sil'noe
vpechatlenie.  Ona  i vpryam' samaya ocharovatel'naya devushka francuzskogo dvora,
reshil Sebastian Portugal'skij.
     Gercog  de  Giz  nablyudal  za  ceremoniej.  Ispytyvaet  li Genrih tu zhe
dosadu,  chto  i ona, kogda on sklonyaet svoyu krasivuyu golovu v storonu Katrin
de Klev? - dumala Margo.
     Koroleva-mat'  takzhe  sledila za proishodyashchim. Derzkaya devchonka ponyala,
chto  ona  dolzhna  podchinit'sya.  Vo  vremya ekzekucii ona morshchilas', dostavlyaya
etim  udovol'stvie  Katrin.  Margo  byla  neobuzdannoj,  strastnoj, zhazhdushchej
lyubovnyh  uteh  -  i  potomu,  veroyatno,  bolee  zhelannoj,  chem sleduet byt'
zhenshchine. No Katrin polagala, chto znaet, kak ej spravit'sya s docher'yu.
     Vecher  kazalsya  devushke  beskonechnym;  yarkij  svet razdrazhal ee. No ona
byla  ocharovatel'noj  s  korolem Portugalii i ego svitoj. Davala ponyat', chto
ne  imeet  nichego  protiv  brachnogo  soyuza  s  nim; i vse eto vremya ona edva
zamechala   pretendenta   na   ee   ruku   i  serdce,  videla  lish'  Genriha,
besedovavshego  s  princessoj  Klevskoj,  tancevavshego s nej. Molodaya durochka
vyglyadela  tak,  slovno  ulybka molodogo gercoga de Giza byla dlya nee dorozhe
vsego na svete.
     Margo  zhdala,  nervnichaya;  vse  eti dolgie chasy ceremonii ona mechtala o
lyubovnike.
     Nakonec vse zakonchilos', dvorec stih.
     Margo   v   svoem   velichestvennom  plat'e  zhdala  momenta,  kogda  ona
vyskol'znet  iz ee pokoev i pospeshit v malen'kuyu komnatu k Genrihu. Frejliny
radostno   suetilis'  vokrug  princessy,  popravlyaya  ee  naryady,  raspravlyaya
skladki  tkani;  oni govorili devushke, chto segodnya ona krasiva, kak nikogda;
oni  vyglyanuli  v  koridor  i  ubedilis',  chto tam nikogo net. Nakonec Margo
pobezhala vverh po lestnice k svoemu lyubovniku.
     Ona  prizhalas'  k nemu; oni zasheptali slova lyubvi. On zagovoril o svoej
revnosti,  ona  -  o svoej. Margo zazhgla svechi, chtoby Genrih smog uvidet' ee
vo vsem velikolepii.
     - Ty nikogda eshche ne byla tak voshititel'na, kak segodnya, - skazal on.
     - |to  potomu,  chto  ya  sobiralas'  pojti  k tebe. Inache ya vyglyadela by
bezobrazno...  ya  by  nenavidela  ih  vseh.  O, Genrih, ya ne veryu, chto smogu
kogda-nibud' razlyubit' tebya.
     - Nadeyus', eto ne proizojdet nikogda.
     On   postelil   na   kover  svoj  barhatnyj  plashch  Margo,  uvidev  eto,
zasmeyalas'.
     - My  oprobovali  stol'ko  vsyakih  postelej.  Kogda my lyazhem na brachnoe
lozhe?
     - Skoro,  Margo,  skoro.  No  my dolzhny udvoit' nashu bditel'nost', poka
portugalec nahoditsya zdes'.
     Svechi  dogoreli;  vlyublennye  lezhali  v  temnote.  Noch'  proshla;  Margo
pozhalela ob etom, kogda na nebe poyavilis' pervye priznaki rassveta.
     - |to  samaya  zamechatel'naya  noch'  v  moej  zhizni! - vzdohnula ona. - YA
vsegda budu pomnit' ee.
     - Kogda  my  pozhenimsya,  takih  nochej  u  nas budet mnogo. My smozhem ne
boyat'sya, chto nas obnaruzhat.
     Ona  zasmeyalas',  trebuya  novyh  poceluev.  Oni byli tak pogloshcheny drug
drugom,  chto  ne  uslyshali,  kak  otkrylas'  dver'.  Oni  ne  uvideli figuru
cheloveka,  posmotrevshego  na  nih.  Dver'  besshumno  zakrylas',  i vskore iz
koridora donessya topot, kotoryj nel'zya bylo ne uslyshat'.
     - Zamri, - skazal Genrih. - Tiho!
     On  molcha  podnyalsya;  dver'  raspahnulas',  prezhde  chem on uspel nadet'
kamzol  i  pristegnut'  shpagu.  Tam  stoyal korol'; on byl odet naspeh; krov'
zalivala ego glaza, rot Karla podergivalsya. Za nim stoyali ego priblizhennye.
     - Dostav'te  ih  v  pokoi moej materi, - zakrichal korol'. - Nemedlenno.
Totchas.
     Lyubovnikov  okruzhili.  CHtoby  spravit'sya  s Gizom, potrebovalis' usiliya
chetyreh muzhchin. Dvoe shvatili Margo. YUnuyu paru potashchili k koroleve-materi.
     Razbuzhennaya  Katrin  posmotrela  na  vtorgshihsya  k  nej  lyudej;  uvidev
plennikov,   ona   bystro  soobrazila,  chto  proizoshlo.  Glupec  Karl  snova
predprinyal  dejstviya,  ne posovetovavshis' s mater'yu; etim impul'sivnym shagom
on  raskryl  vsemu  dvoru svyaz' sestry s gercogom de Gizom. V etot samyj chas
Sebastian, korol' Portugalii, nahodilsya v Luvre!
     Katrin  ne  znala,  kogo  ona nenavidit sejchas sil'nee - svoego glupogo
syna Karla ili rasputnuyu doch'.
     Ona razozlilas', no ne poteryala samoobladaniya.
     - Gospodin  de  Giz,  -  skazala  Katrin,  -  vashe prisutstvie zdes' ne
yavlyaetsya neobhodimym.
     Poklonivshis',  Genrih  pokinul  komnatu.  Nichego  drugogo on sdelat' ne
mog.  On  brosil  predosteregayushchij  vzglyad  na  Margo,  umolyaya  ee sohranyat'
spokojstvie i diplomatichnost'.
     Katrin  posmotrela na prisutstvuyushchih; ee vzglyad yasno govoril o tom, chto
im budet ploho, esli oni podelyatsya s kem-to uvidennym.
     - Vse  mogut  posledovat'  za gospodinom de Gizom, - skazala ona. - Ego
Velichestvo i ya zhelaem ostat'sya naedine s princessoj.
     Kogda  v  komnate  ostalis'  tol'ko  oni troe, Katrin podoshla k dveri i
zaperla  ee.  Ona podala Karlu znak, on vzyal trost' i shagnul k sestre. Margo
brosilas'  k  materi,  kotoraya otshvyrnula ee nazad k korolyu. Karl tak sil'no
prikusil gubu, chto krov' smeshalas' na nej s penoj.
     - My  dolzhny vpravit' mozgi etoj durochke, - skazala Katrin. - Ona poshla
na  svidanie  s lyubovnikom v tot samyj vecher, kogda sostoyalos' ee znakomstvo
s budushchim zhenihom. Izbej ee. Pust' ona zaplatit za nash pozor.
     Katrin  ne sderzhivala svoej yarosti. Dorogoe plat'e Margo prevratilos' v
kloch'ya;  okrovavlennaya  i  obessilevshaya  devushka  molila o poshchade. No ona ne
zasluzhivala zhalosti.
     Margo  ne raz za svoyu zhizn' podvergalas' izbieniyu, no vpervye ekzekuciya
byla  stol'  zhestokoj. Nakonec devushka, poteryav soznanie, upala na pol. Karl
pinal ee nogoj; vid krovli vsegda zavodil ego; korol' voshel v razh.
     Katrin  ocenila  veroyatnost'  gibeli Margo. Sluchalos', chto neposlushnogo
rebenka  izbivali  do  smerti,  no  konchina Margo byla krajne nezhelatel'noj.
YArost' Katrin utihla. V komnate stalo svetlo, nachinalsya novyj den'.
     - Dostatochno! - kriknula ona Karlu.
     No  ostanovit' ego bylo neprosto. On hotel videt' potok krovi. Tak bylo
vsegda, kogda ego ohvatyvalo bezumie. On hotel obezglavit' Genriha de Giza.
     - Ubit'  ego!  Ubit'  ego!  -  krichal korol'. - Podvergnut' pytke... na
glazah  u  Margo.  Pust' ona prisutstvuet. Pust' uvidit ego gologo, zalitogo
potom, v kamere dlya pytok; posmotrim, uznaet li ona togda svoego lyubovnika.
     - Tiho! - skomandovala Katrin.
     Grimasa  iskazila  lico  korolya; on brosil bezumnyj vzglyad na mat'. Ego
guby  dergalis',  goryashchie  glaza  byli zality krov'yu, na podborodke blestela
vlaga.  On  metalsya  vokrug bezzhiznennogo tela sestry. On hotel zabit' ee do
smerti; obretya rassudok, on budet sozhalet' o tom, chto prichinil ej vred.
     - Moj  dorogoj syn, - Katrin polozhila ruku na dergayushcheesya plecho, - bud'
ostorozhen.  Ty  znaesh'  etih  Gizov.  CHto, esli oni otomstyat tebe? Predstav'
sebya  nagim...  oblivayushchimsya  potom. Pomni o tom, kto etot chelovek, kotorogo
ty  hochesh'  muchit'. Pomni o Mechenom. Pomni o kardinale. Bud' ostorozhnym, moj
syn.
     - On dolzhen umeret'! Dolzhen umeret'! - zadyhalsya Karl.
     - On  umret,  - uspokoila ego Katrin. - No eto proizojdet po-moemu... a
ne  po-tvoemu.  Prilyag,  moj syn, i otdohni. Predostav' vse mame. Ona znaet,
kak  budet  luchshe...  Ona  ne hochet, chtoby ee dorogogo synochka shvatili... i
stali muchit'.
     - Oni ne posmeyut. Ne posmeyut. YA - korol'.
     - Ty  -  korol',  prichem  mudryj,  potomu  chto  ty postupish' tak, kak ya
skazhu.  Otdohni  sejchas,  moj syn, i polozhis' na menya. Razve ya ne okazyvayus'
vsegda  prava?  YA  proslezhu  za  tem,  chtoby  gospodin  de  Giz poteryal svoyu
samouverennost' i bol'she ne zanimalsya lyubov'yu s tvoej sestroj.
     Katrin  podvela  Karla  k divanu i prilaskala ego; ona ubrala volosy so
lba syna, vyterla platkom ego rot. On otkinul golovu nazad, zakryl glaza.
     Katrin otperla dver' i pozvala svoih frejlin.
     - Princessa  upala  v  obmorok. Prinesite vody. My dolzhny umyt' ee. Ona
udarilas'. Potoropites'... ya prikazyvayu vam.
     ZHenshchiny  prinesli  vodu,  i  Katrin  sama  omyla  izbitoe  telo  Margo,
odernula ee plat'e i pomogla docheri vernut'sya v svoi pokoi.
     Katrin ob®yavila frejlinam:
     - Princessa  neskol'ko  dnej  budet otdyhat'. Sledite za tem, chtoby ona
ne pokidala komnat. YA prinesu za doch' izvineniya.
     Katrin  snova  legla  v  svoyu  postel'.  Ona pritvorilas' spyashchej, kogda
nachalsya  utrennij  ritual  vstavaniya.  Na  ee lice bylo obychnoe nevozmutimoe
vyrazhenie.
     Na  sleduyushchij  den'  Katrin  provela mnogo vremeni s brat'yami Rudzheri i
parfyumerom    Rene,    izgotovlyavshim   krasivye   perchatki   i   prodavavshim
voshititel'nye   dragocennosti  v  svoej  malen'koj  lavke,  chto  stoyala  na
naberezhnoj naprotiv Luvra.
     Ubedivshis'  v tom, chto ona nahoditsya odna, Katrin otperla svoj potajnoj
shkafchik;  ona  odelas',  kak  torgovka;  nikto  ne  uznal  by velichestvennuyu
korolevu-mat'  v  dorodnoj zhenshchine s korzinoj na ruke, v platke, zakryvavshem
ee golovu i polovinu lica.
     Ona  vospol'zovalas'  tajnym  vyhodom; Katrin dogadyvalas', chto koe-kto
znaet  o nem, poskol'ku on sushchestvoval zadolgo do ee pribytiya vo Franciyu. No
ona  chasto pokidala dvorec cherez nego, poskol'ku on obespechival opredelennuyu
sekretnost'.  Ona,  razumeetsya,  ne mogla vyjti v etih odezhdah cherez glavnuyu
dver'.
     SHagaya  k  domu  Rudzheri,  udobno raspolozhennomu vozle reki, - ego mozhno
bylo  pokinut'  cherez  zadnyuyu  dver',  vozle  kotoroj  pokachivalas'  na vode
privyazannaya  lodka,  - Katrin ne uderzhalas' ot soblazna smeshat'sya s bazarnoj
tolpoj,  pogovorit'  s  lyud'mi,  zastavit' ih vyskazat' mnenie o korolevskom
dome.
     - Vojny...  vojny...  vojny... - promolvila odna zhenshchina. - Pochemu nasha
strana: dolzhna byt' zalitoj krov'yu?
     - |to  neobhodimo  radi Very, - otvetila dorodnaya torgovka s platkom na
golove.
     - Radi Very! Radi znati, kotoraya deretsya za vlast'.
     - O... skoro v Parizhe sostoitsya grandioznaya svad'ba, - skazala Katrin.
     - Govoryat, portugalec poluchit zhirnyj kusok.
     Grubo rassmeyavshis', Katrin priblizilas' k zhenshchine.
     - O yunoj princesse hodyat lyubopytnye sluhi.
     - Vy  razve  ne  znaete?  Ona  strastno vlyublena v gercoga de Giza - da
blagoslovit  ego  Gospod'!  Ona  uzhe mnogo let ego lyubovnica... chut' li ne s
pelenok.
     - Govoryat,  Margo  bez  uma  ot gercoga Genriha... ona pohozha na svoego
deda,  nashego velikogo korolya Franciska. Vot eto byl muzhchina! Kazhdaya zhenshchina
vyzyvala u nego zhelanie zatashchit' ee v postel'. Govoryat, Margo - ego kopiya.
     - Tak eto pravda, chto ona dolzhna skoro vyjti zamuzh?
     - |to pojdet ej na pol'zu... a mozhet, i emu?
     Katrin  poshla  dal'she.  Znachit,  sluhi  o  Margo  uzhe vyleteli za steny
dvorca!
     Brat'ya  Rudzheri  vstretili ee s obychnym radushiem, kotoroe oni proyavlyali
vo  vremya  vizitov  Katrin.  Oni  srazu  proveli  korolevu-mat'  v sekretnuyu
komnatu.
     - Mne  nuzhen  podarok dlya dzhentl'mena s vysokim polozheniem v obshchestve i
ves'ma razvitym vkusom; eta veshch' dolzhna byt' izyskannoj i neobychnoj.
     Brat'ya  smushchenno  pereglyanulis' - kak vsegda, kogda ih prosili pomoch' v
ustranenii  vazhnyh  vragov  Katrin.  Oni  ohotno  uchastvovali  v  likvidacii
neznachitel'nyh  lyudej,  meshavshih  koroleve-materi, no boyalis' postavlyat' yady
dlya umershchvleniya sil'nyh mira sego.
     - Esli,  -  skazala  Katrin,  -  vy  predpochitaete  ne  znat' imya etogo
cheloveka, ya ne stanu nazyvat' ego.
     No  oni  ponimali,  o  kom  idet  rech'. Lyuboj sluh, vyletavshij za steny
dvorca,  neminuemo  nahodil dorogu v dom Rudzheri; edva li ne kazhdaya torgovka
spletnichala o romane mezhdu princessoj Margo i gercogom de Gizom.
     Brat'yam  Rudzheri ne hotelos' sodejstvovat' Katrin v ustranenii cheloveka
stol' vysokogo polozheniya.
     Strah  sdelaet  ih bolee izobretatel'nymi; imenno eto i trebovalos' dlya
uspeha.
     - YA  dayu  vam dvadcat' chetyre chasa, chtoby vy chto-to pridumali. Metod ne
dolzhen  vyzvat'  u  lyudej  podozreniya.  Kniga  i  perchatki  tut ne podojdut.
Najdite chto-to noven'koe. No effekt dolzhen byt' bystrym.
     Katrin  pokinula  brat'ev, kotoryh ee prikaz poverg v drozh'. Oni znali,
chto  ih  poprosili  pomoch'  v  ustranenii  glavy  samoj mogushchestvennoj sem'i
Francii.  Kak  im uklonit'sya ot etogo dela. Oni ne mogli vybrosit' iz pamyati
hitroe,  umnoe  lico  kardinala  Lorrena,  zabyt'  o  mogushchestve roda Gizov.
Koroleva-mat'  prosila ih pomoshchi v osushchestvlenii ubijstva krasivogo molodogo
gercoga!
     Pokinuv brat'ev, Katrin vyshla na ulicy.
     Ona  ne  zametila,  chto  odna  iz  zhenshchin,  stoyavshaya  v gruppe lyudej, s
kotoroj  koroleva-mat'  obmenyalas' neskol'kimi frazami, posledovala za nej k
lavke  Rene,  kuda  Katrin  zashla  pered vozvrashcheniem v Luvr. Katrin vpervye
zabyla  o  tom,  chto  dom  Gizov  i Lorrenov raspolagal ne menee effektivnoj
shpionskoj set'yu, chem ee sobstvennaya.
     Ona  priblizilas'  k  potajnoj  dveri,  za  kotoroj  pereodelas'. Zatem
Katrin poshla v svoi pokoi, otperla dver' i napravilas' k docheri.
     Margo  lezhala v krovati. K schast'yu, ee lico malo postradalo, no devushka
iz-za  ushibov  i  ssadin  ne  mogla  dvigat'sya. Ona byla boleznenno blednoj,
nepohozhej na obychnuyu ozhivlennuyu Margo. Uvidev mat' ona szhalas' pod odeyalom.
     Katrin polozhila ruku ej na lob.
     - O,  doch' moya, po-moemu, tebe uzhe luchshe. Daj mne posmotret', naskol'ko
sil'no ty ushiblas', upav v moih pokoyah.
     Ona otbrosila odeyalo i zadrala nochnuyu rubashku Margo.
     - Bednoe  ditya! ZHal', chto tvoya krasota postradala, ved' ty ochen' horosha
soboj. Verno?
     Katrin  povernulas'  k frejlinam, kotorye stoyali ryadom. Potom ona snova
perevela vzglyad na s®ezhivshuyusya v posteli Margo.
     - Pri dvore net devushki krasivee princessy, - podtverdili zhenshchiny.
     - YA  prishlyu  tebe  moyu  osobuyu  maz'  dlya  ran.  Dumayu,  oni ne slishkom
ser'eznye. Ty popravish'sya cherez nedelyu ili dazhe ran'she.
     Katrin  zakryla  doch' odeyalom i podotknula ego, kak lyubyashchaya, zabotlivaya
mat'.
     Zatem  ona  otpravilas' odevat'sya k balu, kotoryj dolzhen byl sostoyat'sya
vecherom.
     Mozg  Katrin  rabotal,  poka zhenshchiny ukladyvali ee volosy i nadevali na
svoyu   gospozhu  brillianty.  Ona  dolzhna  priglyadyvat'  za  Karlom.  On  byl
nesderzhan.  On  mog  sorvat'  zavesu  tajny  s ee namerenij ubit' gercoga de
Giza.  K  schast'yu,  ee  lyubimyj  syn  Genrih  obladal  razumom  i derzhalsya s
gercogom  de  Gizom  druzhelyubno  -  v  toj  mere,  chtoby  pritupit' opaseniya
poslednego  i  ne  ukrepit'  ego  podozreniya  izlishnej lyubov'yu. No Katrin ne
mogla zhdat' podobnoj mudrosti ot sumasshedshego Karla.
     Ona   otpravilas'   v  pokoi  korolya  i,  otpustiv  svitu  syna,  stala
predosteregat' ego.
     - Umolyayu  tebya - kogda ty uvidish' vecherom Giza, ne sovershi kakoj-nibud'
neobdumannyj postupok.
     - Horosho,  mama.  No  ya nenavizhu ego. On pytaetsya otnyat' u menya tron. YA
uveren, chto v etom korolevstve ne budet mira, poka Gizy tak sil'ny.
     - |to  verno, no my dolzhny dejstvovat' ostorozhno. Obeshchaj mne, chto ty ne
stanesh'  krichat'  na  nego  segodnya pri vstreche. Radi Svyatoj Devy, ne pokazhi
emu, chto ty zhazhdesh' ego smerti.
     - Horosho, mama. YA ne tak glup, kak ty polagaesh'.
     - Konechno, ty ne glup. Ty - moj umnyj malen'kij korol'.
     - I  vse  zhe,  -  skazal  Karl,  -  ya  ne uspokoyus', poka on ne poneset
nakazanie za to, chto on sdelal s Margo.
     - Luchshe  pust'  on  budet nakazan za to, chto on mozhet sdelat' s toboj i
tvoim bratom, dorogoj.
     No chto tolku govorit' s Karlom! On byl beznadezhno psihicheski bolen.
     Kogda  v  roskoshnom  zale  ob®yavili  o pribytii Genriha de Giza, Katrin
ispuganno  zametila,  chto  kraska zalila serditoe lico korolya. Ona ne uspela
ostanovit' Karla - on shagnul k dveri, pregradiv put' gercogu.
     - Zachem  vy  yavilis'  syuda?  -  sprosil  korol'  gromkim, pronzitel'nym
golosom, raznesshimsya po vsemu zalu; gosti i pridvornye smolkli.
     - Vashe  Velichestvo,  -  s velikolepnym samoobladaniem proiznes Giz, - ya
pribyl syuda, chtoby posluzhit' vam.
     - Mes'e,  -  skazal  Karl,  voshishchayas' spokojstviem svoego tona, - ya ne
nuzhdayus' v vashih uslugah, poetomu vy mozhete ujti.
     Genrih de Giz nizko poklonilsya i totchas pokinul dvorec.
     On  ponyal,  chto  emu  ugrozhaet  ser'eznaya opasnost'. Katrin reshila, chto
prishla  pora  gotovit'  yad  - ne tol'ko dlya gercoga de Giza, soblaznitelya ee
docheri, no i dlya malen'kogo glupca - korolya Francii.


     V  gostinice,  sluzhivshej  parizhskoj shtab-kvartiroj sem'i Gizov, etim zhe
vecherom sostoyalos' srochnoe so veshchanie.
     Tam  prisutstvovali  kardinal  Lorren  i  ego brat'ya - kardinal de Giz,
gercog  Klod  d'Omal'. Velikij Prior Francisk, gercog Rene d'|l'bef, a takzhe
brat'ya  i  sestra  molodogo  gercoga - Karl, Lui i Katrin. Vdovstvuyushchaya mat'
Genriha  de  Giza  ne  othodila  ni  na  shag ot syna; ona smotrela na nego s
obozhaniem i strahom.
     Sem'ya  redko sobiralas' podobnym obrazom v polnom sostave; rodstvenniki
srochno  pribyli  v  Parizh  po  vyzovu  kardinala  Lorrena,  shpiony  kotorogo
soobshchili  emu,  chto  koroleva-mat'  vybrala gercoga Genriha v kachestve svoej
zhertvy.
     - Udar  mozhet byt' nanesen v lyuboj moment, - zagovoril kardinal Lorren.
- Genrih, moj plemyannik, tebe ugrozhaet opasnost'.
     - YA mogu zashchitit' sebya, - skazal Genrih.
     - Ty  mozhesh'  zashchitit'  sebya na pole bitvy, moj mal'chik. Tam ty vyjdesh'
pobeditelem  iz  lyuboj  shvatki.  No  kogda kovarnaya zmeya obov'et tebya svoim
telom  tak tiho, chto ty ne zametish' etogo - chto ty smozhesh' sdelat'? Vytashchit'
mech  i  otsech'  ej  golovu?  Dazhe  ne  dumaj o podobnoj gluposti! Esli klyki
vonzyatsya  v  tvoyu  plot',  ty  lish'  v  predsmertnoj agonii uvidish', kak ona
vypustit tebya iz svoih ob®yatij i tihon'ko upolzet proch'.
     - Ty  dolzhen nemedlenno pokinut' Parizh, - skazala napugannaya gercoginya.
-  Moj  dorogoj,  sadis'  na  konya  i  skachi v Lorren. YA poedu s toboj. YA ne
perenesu nashej razluki.
     No d'Omal' i ego brat'ya pokachali golovami.
     - Begstvo  -  eto  ne  vyhod  iz  polozheniya,  - skazal Velikij Prior. -
Nesomnenno, u nee est' pomoshchniki v Lorrene.
     - Nu  i  chto?  -  voskliknula  gercoginya. - Vy hotite, chtoby on ostalsya
zdes'?
     Kardinal Lorren raspravil skladki svoej roskoshnoj mantii.
     - Net.  Reshenie  problemy  est',  i ono edinstvennoe. Veroyatno, Gospod'
osenil  menya,  kogda  ya posovetoval plemyanniku pouhazhivat' za madam de Klev.
Koroleva-mat',  bezumnyj korol' i ego brat'ya napugany. Oni boyatsya, chto Margo
vyjdet  zamuzh  za  Genriha  naperekor  ih vole. Poetomu oni reshili ustranit'
prichinu  ih  straha.  My  dolzhny  pokazat' im, chto eti opaseniya ne imeyut pod
soboj   pochvy.  Prodemonstrirujte  im  eto,  i  Genrih  snova  okazhetsya  vne
opasnosti,  naskol'ko  eto  vozmozhno  dlya kogo-libo iz nas. Vse ochen' prosto
Genrih  dolzhen  nemedlenno i publichno otkazat'sya ot svoih namerenij zhenit'sya
na  princesse.  On  podtverdit  svoyu  iskrennost'  zhenit'boj na princesse de
Klev.
     - YA  ne  sdelayu  etogo! - zakrichal Genrih. - YA obeshchal Margo, chto zhenyus'
na nej, i ne otstuplyu ot moego slova.
     - Ochen'  blagorodno!  - skazal kardinal Lorren. - No hotim li my, chtoby
Margo  vyshla  zamuzh  za  trup.  Vidite,  dorogie  rodstvenniki,  kak mudro ya
postupil,  ostanoviv  moj  vybor  na  princesse Klevskoj. Ona dostojna stat'
chlenom  nashej  sem'i.  Brachnyj  soyuz  s Margaritoj Valua bolee zhelatelen, no
sejchas  est'  tol'ko  odin  sposob spasti nashego lyubimogo Genriha. |to - ego
nemedlennaya zhenit'ba na princesse Klevskoj.
     - |to nevozmozhno, - skazal Genrih. - YA predpochtu lyubuyu opasnost'.
     - |to nelepo! V sluchae otkaza tebya zhdet smert'.
     - Ona luchshe beschest'ya.
     - Poslushaj,  glupyj  mal'chik.  Ty  slishkom  romantichen. Sem'ya princessy
Klevskoj  soglasitsya na etot brak tak zhe ohotno, kak sama dama. CHto kasaetsya
nashej  princessy  Margo,  ne  somnevajsya  -  ty  smozhesh'  razvlekat'sya s nej
po-prezhnemu; ona prostit tebya.
     - Dyadya, vy ne ponimaete, chto vy predlagaete mne.
     - YA  byl  vlyublen,  moj  mal'chik. YA byl kogda-to molodym i romantichnym,
kak  ty.  No  lyubov' nadoedaet, ona podobna voshititel'nomu zrelomu fruktu i
ne  mozhet  dlit'sya  vechno.  No  blago  velikogo  i blagorodnogo doma - samaya
vazhnaya  veshch'  dlya ego chlenov. Moj mal'chik, sejchas ty dolzhen dumat' ne o sebe
i   svoih   udovol'stviyah,   no  o  chesti  sem'i.  Nam  neobhodimo  pokazat'
koroleve-materi,  chto  ona ne mozhet unichtozhit' chlenov nashego roda. My znaem,
kogda  sleduet  otstupit'; znaem, kogda neobhodimo izmenit' nashu taktiku. My
ne  dopustim  novyh ubijstv. My ne dolzhny pozvolit' nashim vragam dumat', chto
ot nas mozhno legko izbavlyat'sya pri neobhodimosti.
     - YA  obeshchal  princesse  Margo,  chto  zhenyus'  na  nej,  - skazal molodoj
gercog. - YA ne vstuplyu v brak s drugoj zhenshchinoj.
     Kardinal  Lorren  pozhal  plechami;  gercoginya  zaplakala; brat'ya gercoga
pytalis'  ugovorit'  ego;  sestra  umolyala  Genriha  spasti svoyu zhizn'; dyadi
nazyvali ego glupcom.
     Oni  sporili s nim vsyu noch'; k rannemu utru nasmeshki kardinala Lorrena,
rodstvennye  chuvstva i osobenno gor'kie slezy materi zastavili yunogo gercoga
sdat'sya.
     Zaruchivshis'    soglasiem   plemyannika,   kardinal   Lorren   nemedlenno
otpravilsya v Luvr i poprosil u korolevy-materi audienciyu.
     - YA   prishel,   -   skazal  kardinal,  -  chtoby  poluchit'  velikodushnoe
razreshenie  Vashego  Velichestva  na brak moego plemyannika Genriha, gercoga de
Giza, s Katrin, princessoj Klevskoj.
     Katrin   Medichi   ne   pozvolila  vyrazheniyu  ee  lica  izmenit'sya  dazhe
neznachitel'no.
     - Gospodin  kardinal,  etot  brak  kazhetsya  mne  ves'ma  razumnym.  Dom
Klevov,  po-moemu,  dostoin  soyuza s domom Gizov. YA uverena, chto korol', moj
syn, ne stanet vozrazhat'.
     - Znachit, vy soglasny? On mozhet dogovarivat'sya s damoj?
     - Pust'  on  sdelaet  eto nezamedlitel'no, gospodin kardinal. Kak mozhno
bystree.
     Kardinal nizko poklonilsya.
     - Svad'ba  sostoitsya  nemedlenno.  YA  hochu pochtit' nashego gostya, korolya
Portugalii,  kak mozhno bol'shim chislom ceremonij. Dumayu, brak gercoga de Giza
i princessy Klevskoj obespechit nam prekrasnyj povod dlya vesel'ya.
     - Da budet tak, - skazal kardinal.
     Katrin otpustila ego.
     Ona  byla  dovol'na.  Rudzheri  i  Rene  ne  toropilis'  primenyat'  svoe
iskusstvo  protiv  mogushchestvennyh lyudej. Oni ne mogli otognat' ot sebya mysli
o pytkah, i mysli eti ne sposobstvovali uspeshnoj rabote.
     Kak  tol'ko  Genrih de Giz stanet muzhem Katrin Klevskoj, odna malen'kaya
problema  ischeznet; Katrin Medichi vsegda ohotno priznavala, chto sleduet idti
samym legkim putem.
     Brakosochetanie  dolzhno  sostoyat'sya  cherez  neskol'ko  dnej; ej, Katrin,
neobhodimo  lish'  prosledit'  za  tem,  chtoby  do  svad'by Margo i Genrih ne
vstrechalis'.  |to  ne  sostavit  truda.  Izbitaya  Margo eshche ne podnimalas' s
krovati.  Katrin  dolzhna  predupredit'  frejlin  devushki o tom, chto chelovek,
kotoryj  soobshchit ej o gotovyashchemsya brake, pozhaleet o svoem legkomyslii - esli
tol'ko on uspeet eto sdelat'!
     Ves'ma blagopoluchnoe razreshenie neprostoj problemy!


     Katrin  prishla  v pokoi docheri i dala vsem ponyat', chto hochet ostat'sya s
nej naedine.
     - Margo,  -  skazala  koroleva-mat',  -  segodnya ty snova poyavish'sya pri
dvore.  Ty  vyglyadish',  kak  prezhde.  Boyus',  u  menya  est' novost', kotoraya
potryaset  tebya. YA chuvstvuyu, budet luchshe, esli ty uznaesh' ee ot menya, a ne ot
kogo-to drugogo.
     Margo podnyala svoi bol'shie temnye glaza i zamerla v ozhidanii.
     - Neskol'ko dnej tomu nazad gospodin de Giz zhenilsya.
     Margo smotrela na mat' nemigayushchim vzglyadom.
     - No... eto nevozmozhno.
     - Vpolne vozmozhno, doch' moya.
     - No... na kom?
     - Na tvoej podruge... Katrin... princesse Klevskoj.
     Margo  byla  oshelomlena.  |to  nevozmozhno.  Posle  vsego, chto proizoshlo
mezhdu  nimi,  posle  vseh ih vzaimnyh klyatv! Ona polnost'yu doveryala Genrihu;
on govoril, chto nikogda ne zhenitsya na drugoj.
     - Moe  ditya,  ty  v  shoke.  YA  znayu o chuvstvah, kotorye ty ispytyvala k
molodomu  cheloveku - oni byli otnyud' ne platonicheskimi i zaveli tebya daleko,
zastaviv  zabyt' o prilichiyah. Genrih de Giz, kak i ty, znaet, chto neobhodimo
podchinyat'sya  svoej  sem'e;  poetomu  on  zhenilsya  na  etoj dame. Sudya po ego
povedeniyu,  on  ne sozhaleet ob etom. Ona - krasivaya molodaya zhenshchina, bezumno
vlyublennaya v nego...
     Margo lezhala ne dvigayas'.
     - Teper',  doch'  moya, ty ne dolzhna vydat' svoih chuvstv, inache ves' dvor
budet  smeyat'sya  nad  toboj. Gospodin de Giz odurachil tebya. Ty slishkom legko
otdalas'  emu.  Sejchas  ty  dolzhna  proyavit'  gordost'.  Kogda  ty poyavish'sya
segodnya  na  lyudyah,  pomni  o  tom,  chto  ty - francuzskaya princessa. Bol'she
nel'zya  skryvat'sya,  ya  dala vsem znat', chto ty popravilas'. Posmotrim, est'
li u tebya muzhestvo. Pokazhi dvoru, chto tebe net dela do nevernogo lyubovnika.
     Kogda  mat' ushla, Margo pozvala svoih zhenshchin. |to pravda, sprosila ona,
chto gospodin de Giz zhenilsya? Togda pochemu ej ne soobshchili ob etom?
     Frejliny  sklonili  golovy.  Oni ne posmeli skazat' ej. Margo prinyalas'
krichat' na nih, no ona ne zaplakala.
     Ona  potrebovala, chtoby oni odeli ee kak mozhno tshchatel'nee; ona pohudela
za  poslednyuyu  nedelyu,  odnako  ne  poteryala svoyu privlekatel'nost'. Gorech',
zlost', rasteryannost' sdelali ee lico eshche bolee zhivym i krasivym.
     Ona byla vesela v etot vecher; mat' nablyudala za nej s odobreniem.
     Katrin  i  Margo  znali,  chto  vse  vnimatel'no  smotryat  na devushku. V
trapeznoj  i  zale  dlya  tancev  lyudi  vzvolnovanno zhdali neizbezhnoj vstrechi
princessy i gercoga.
     Margo  spokojno prinyala ego zhenu; ona sdelala Katrin de Klev kompliment
otnositel'no  ee  vneshnosti i pozdravila s zamuzhestvom. ZHena Genriha nemnogo
pobaivalas'  sverkayushchih  chernyh  glaz Margo, no ona byla tak schastliva posle
brakosochetaniya   s   chelovekom,  kotorogo  davno  lyubila,  chto  ne  zamechala
nenavisti sopernicy.
     Margo  nevozmutimo  koketnichala  -  snachala  s odnim znatnym kavalerom,
potom  s  drugim.  Ona  brosala  otkrovennye,  zavlekayushchie  vzglyady,  ran'she
adresovavshiesya tol'ko Genrihu de Gizu, na vseh krasivyh holostyakov.
     Kavalery    byli    ocharovany    beskonechno   chuvstvennoj   Margo;   ee
seksual'nost',  kul't  fizicheskoj lyubvi, avansy, kotorye umela devat' tol'ko
ona odna, delali princessu neotrazimoj soblaznitel'nicej.
     Margo  znala,  chto  Genrih de Giz smotrit na nee; ona radovalas' etomu,
potomu   chto  spektakl'  prednaznachalsya  dlya  nego.  Ona  otchayanno  pytalas'
vytesnit' lyubov' nenavist'yu, plotskoe zhelanie - otvrashcheniem.
     Vo vremya tanca on priblizilsya k nej.
     - Margo, ya dolzhen pogovorit' s toboj.
     Ona povernula golovu.
     - Esli  by  ty  tol'ko  znala,  moya  lyubimaya,  moya  dorogaya! Esli by ty
soglasilas' vyslushat' to, chto ya dolzhen skazat' tebe.
     Ona pozhala plechami.
     - YA ne hochu razgovarivat' s toboj.
     - Margo, dorogaya, udeli mne pyat' minut naedine.
     - YA ne zhelayu razgovarivat' s toboj.
     - YA  budu  zhdat'  v  pervoj  allee. V nashem starom meste svidanij... Ty
pomnish'?
     - Ty budesh' zhdat' naprasno.
     No  ee  golos  drognul;  Genrih  uslyshal  vshlip,  zastryavshij  v  gorle
devushki.
     - CHerez polchasa, - vzmolilsya on.
     Ona boyalas' zagovorit', poetomu otvernulas' ot nego i pozhala plechami.
     - YA budu zhdat' vsyu noch', esli ponadobitsya, - skazal on.
     - ZHdi hot' do zavtra, esli tebe ugodno.
     - Margo...
     Ona  ne mogla vynesti zvuchaniya svoego imeni, proiznesennogo ego ustami,
i otoshla ot Genriha.
     Ona  podumala  o  tom,  chto on, vozmozhno, zhdet ee. On skazal, chto budet
zhdat'.  No  kak  ona  mogla  verit'  emu? On skazal, chto zhenitsya na nej, chto
nikakoe  prepyatstvie ne pomeshaet ih lyubvi. I vsego lish' cherez neskol'ko dnej
posle  toj  chudesnoj  nochi,  kotoruyu  oni  proveli  vmeste,  on  zhenilsya  na
princesse Klevskoj.
     Ona  dolzhna  pojti,  esli  on  zhdet. YA nenavizhu ego sejchas, skazala ona
sebe; ya prosto proveryu, dejstvitel'no li on zhdet menya.
     Ona  srazu  zhe uvidela znakomuyu vysokuyu figuru samogo krasivogo muzhchiny
francuzskogo dvora. On shagnul vpered s radostnym volneniem vlyublennogo.
     - Margo, moya lyubimaya, ty prishla. YA znal eto.
     Ona   ne  protyanula  emu  svoih  ruk;  ona  boyalas'  pozvolit'  Genrihu
kosnut'sya ee. Ona znala svoi slabosti; zhelanie moglo peresilit' gordost'.
     - Nu, predatel', - skazala Margo, - chto tebe nuzhno?
     - Obnyat' tebya.
     - Pozor! CHerez neskol'ko dnej posle svad'by... da?
     - Margo, eto bylo neobhodimo.
     - Znayu.  Ty  klyalsya,  chto  zhenish'sya  na mne, no vstupil v brak s Katrin
Klevskoj. Ty mog sdelat' luchshij vybor, Genrih.
     On vzyal ee za plechi, no ona totchas vyrvalas'.
     - Neuzheli  ty  ne  vidish',  chto  ya  nenavizhu tebya? Ty ne ponimaesh', chto
oskorbil menya... unizil... predal!
     - Ty lyubila menya, - skazal on, - tak zhe, kak i ya - tebya.
     - O,  net,  mes'e,  -  s  gorech'yu  v  golose  otozvalas' ona, - gorazdo
sil'nee. YA ne pozvolila by uvesti sebya. YA by predpochla smert'.
     - Margo,  ty  stradala  by sil'nee, esli by ya umer. Ty dazhe ne imela by
udovol'stviya  muchit'  menya,  kak  sejchas.  Tvoi  mat'  i  brat'ya  sobiralis'
unichtozhit'  menya.  Moya  sem'ya  byla  ubezhdena  v tom, chto tol'ko zhenit'ba na
Katrin  spaset  menya.  Dorogaya,  eto ne konec dlya nas. Ty zdes'. YA zdes'. My
planirovali  drugoe,  no my po-prezhnemu mozhem videt'sya, snova prinosit' drug
drugu radost'.
     - Kak  ty smeesh'? - voskliknula ona. - Kak ty smeesh'? Ty zabyl, chto ya -
francuzskaya princessa?
     - YA  zabyl  obo  vsem,  krome  togo,  chto  ya  lyublyu tebya i ne mogu byt'
schastliv bez moej Margo.
     - Togda  zapomni  koe-chto  eshche: ya nenavizhu tebya. Ty mne otvratitelen, ya
prezirayu  tebya.  Ne  pytajsya snova zagovorit' so mnoj. Ne pytajsya delat' mne
gnusnye  predlozheniya.  YA  byla  duroj, no neuzheli ty dumaesh', chto ya ne najdu
drugih  vlyublennyh v menya poklonnikov? Ne dumaj, chto ty mozhesh' brosit' menya,
predat'...  a  potom,  kogda  ty snova zahochesh' menya, ya pribegu nazad... kak
sobachka!
     Ona povernulas' i pobezhala k dvorcu.
     V  etot  vecher  ona tancevala bolee ozhivlenno i veselo, chem kogda-libo.
Ona  smeyalas' i koketnichala. Ee glaza izluchali obeshchanie, ona byla sovershenno
obvorozhitel'na.  No  kogda Margo vozvratilas' v svoi pokoi i zhenshchiny razdeli
ee,   ona  brosilas'  na  krovat'  i  zaplakala  tak  gor'ko,  chto  frejliny
ispugalis'.
     Nakonec  ona  pritihla,  zamerla:  utrom,  kogda  zhenshchiny prishli budit'
princessu,  ee  vlazhnoe  ot  pota lico gorelo, glaza potuskneli. U Margo byl
zhar.
     Katrin  i  korol'  dumali,  chto  roman  mezhdu Margo i Genrihom de Gizom
zakonchilsya  k ih udovletvoreniyu; kardinal Lorren i ego rodstvenniki schitali,
chto  oni,  svoevremenno  otstupiv,  vybralis'  iz  krajne  opasnoj situacii;
Genrih  de  Giz  vyshel  iz  etoj  lyubovnoj  istorii  s glubokoj melanholiej,
kotoruyu  mogla  razveyat'  tol'ko  novaya  blizost' s Margo. No princessa sama
slegla;   ona   ne  boyalas'  smerti.  Ona  metalas'  na  krovati  s  vysokoj
temperaturoj, ispytyvaya polnoe ravnodushie k zhizni. Ee serdce bylo razbito.


     Katrin  Medichi  ser'ezno  zabolela  v  Metce. Ona znala, chto ee schitayut
obrechennoj.  Ona  ulybalas',  vidya  nadezhdu  na licah lyudej. Nikto ne stanet
oplakivat' korolevu-mat'.
     Lezha  v  posteli,  ona  edva  zamechala  vrachej  i frejlin. Ona ne znala
tochno,   gde   ona   nahoditsya.  Inogda  ej  kazalos',  chto  ona  vo  dvorce
Sent-ZHermen,  chto  etazhom  nizhe ee muzh Genrih zanimaetsya lyubov'yu s Dianoj. V
drugie  mgnoveniya  ej  kazalos',  chto ona skachet po lesu vozle Fontenblo ili
Ambuaze ryadom s korolem Franciskom, ee svekrom, i damami Uzkogo Kruga.
     Zatem  k  nej  polnost'yu  vozvrashchalos' soznanie. Ona vspominala, chto ee
lyubimyj  syn  Genrih  muzhestvenno  srazhaetsya s armiej gugenotov, chto bezumie
korolya  Karla  progressiruet  i chto on dolzhen ustupit' mesto bra tu, kotoryj
stanovitsya  vse  bolee  dostojnym  trona.  Potom ona dumala o tom, chto Margo
dolzhna  skoro  vyjti  zamuzh.  Brak  s  Sebastianom  otpal,  poskol'ku Filipp
Ispanskij   pozhelal   zhenit'  ego  na  odnoj  svoj  rodstvennice;  no  Margo
neobhodimo  vydat'  zamuzh,  ona  slishkom  porochna  i  chuvstvenna. Ona zavela
novogo  lyubovnika,  o  nej  hodili skandal'nye spletni; koe-kto govoril, chto
ona  po-prezhnemu  vlyublena  v  Genriha  de  Giza i tol'ko gordost' meshaet ej
vozobnovit'  otnosheniya  s  nim, prervannye ego zhenit'boj na Katrin Klevskoj.
Govorili  takzhe,  chto  Margo  zavela  novogo  lyubovnika,  chtoby  draznit' im
molodogo  Genriha  de  Giza;  ih  tleyushchaya  strast'  dolzhna  rano  ili pozdno
vspyhnut'  vnov'.  Pervejshej  obyazannost'yu Katrin bylo najti muzha dlya Margo;
koroleva-mat'  videla  pered  soboj  tol'ko  mal'chika,  otec kotorogo obeshchal
otdat'  ego  v  muzh'ya  Margo,  kogda oni eshche byli det'mi. Genrih Navarrskij!
Togda  ego  pridetsya  vyzvat'  ko  dvoru. On tak zhe pohotliv, kak Margo, oni
sostavyat  horoshuyu  paru.  Pust'  oni  pozhenyatsya i udovletvoryayut drug druga -
esli oni sposobny obresti udovletvorenie.
     Margo  stanet  korolevoj  Navarry.  |tot titul byl dostatochno horosh dlya
sestry  Franciska  Pervogo;  on  podojdet i dlya Margarity Valua, isporchennoj
malen'koj  Margo.  Esli  ya  kogda-nibud'  vstanu  na  nogi, reshila Katrin, ya
nemedlenno  nachnu  peregovory.  Kogda  yunyj  princ  Navarrskij  okazhetsya pri
dvore,  budet  netrudno  obratit'  ego  v  katolicheskuyu  veru,  nesmotrya  na
nastavleniya materi. Katrin predvkushala ocherednoj konflikt s madam ZHannoj:
     Ee  mysli  obratilis' k drugomu Genrihu, lyubimomu synu korolevy-materi.
Ona   znala,  chto  pod  YArnakom  shlo  srazhenie;  Kolin'i  i  Konde  yavlyalis'
protivnikami  ee  syna.  Dva  cheloveka-Konde  i  yunyj  Genrih Valua - byli v
opasnosti;   ona  ispytyvala  nezhnye  chuvstva  k  nim  oboim.  Ona  poluchala
udovol'stviya  ot  besed  s galantnym Konde, veselym povesoj, s udovol'stviem
vspominala  te  mgnoveniya,  kogda  on  netoroplivo celoval ej ruku. No glupo
dumat'  o  takih  veshchah.  Komu  nuzhna  lyubov',  kogda  sushchestvuet vlast', za
kotoruyu nado borot'sya?
     Katrin  mogla  by  pomolit'sya  za  pobedu  syna,  no  ona  ne  verila v
effektivnost'  molitv.  Dlya  nee  ne  sushchestvovalo Boga; byla tol'ko Katrin,
koroleva-mat',  sila,  stoyashchaya  za  tronom. CHudesa - eto to, chto sovershaetsya
umnymi lyud'mi vrode nee.
     Kak  zharko  v  etoj komnate! U Katrin potemnelo v glazah. Vozle krovati
dvigalis'  rasplyvchatye figury. A, da eto korol', malen'kij bezumnyj Karl, i
rasputnaya  Margo,  vse  eshche nezamuzhnyaya, odnako bolee iskushennaya v lyubvi, chem
mnogie  zrelye matrony. V komnate nahodilis' i drugie lyudi, odnako Katrin ne
uznavala ih.
     CHto  proishodit  pod  YArnakom?  Blizilsya  rassvet;  skoro nachnetsya boj.
Katrin byla v holodnom potu, ona ispytyvala strah.
     Ej  hotelos'  vyzvat'  Kosmo ili Lorenco Rudzheri. No ona uzhe nahodilas'
ne  v  komnate,  a pod otkrytym nebom, gde veter dul ej v lico. Vnezapno ona
uslyshala  golos  syna  Genriha; on chital molitvu; zatem on obratilsya k svoim
podchinennym,  i  Katrin  reshila,  chto ona, veroyatno, nahoditsya na pole bitvy
pod YArnakom.
     - Konde...  Konde...  Konde... - otchetlivo donosilos' do ee ushej skvoz'
holodnyj vozduh.
     - Konde dolzhen byt' ubit do zakata...
     Guby  Katrin  zashevelilis'.  Tol'ko ne Konde... ne galantnyj princ. Ona
ne hotela ego kak muzhchinu, no on byl takim ocharovatel'nym, lyubeznym.
     Potom  ona  uslyshala  golos  samogo  Konde.  On  tozhe govoril so svoimi
voinami.  Ona  ulovila  noty  fanatizma,  kotorye  zamechala  ran'she u mnogih
drugih lyudej.
     - Lui de Burbon idet srazhat'sya za Gospoda i stranu.
     Ona,  naverno,  proiznesla chto-to vsluh; zvuk sobstvennogo golosa vyvel
ee iz zabyt'ya, ona snova okazalas' v palate.
     - Mama, - skazal Karl. - Mama, pozvat' prelata?
     Prelata?  Znachit,  ona  pri  smerti.  CHto takoe smert'? Nachalo... novoj
bitvy za vlast' v drugom mire.
     Komnata  potemnela.  Katrin  vernulas' na pole brani. Otchetlivo uvidela
Konde  v  luchah  utrennego  solnca,  s  otkinutoj nazad golovoj i ulybkoj na
ustah;  zatem  on  vnezapno upal, ona uvidela ego lezhashchim na zemle, s krov'yu
na gubah i zastryavshim v gorle predsmertnym hripom.
     - Smotrite!  - kriknula Katrin. - Smotrite, kak oni begut! Konde mertv.
On  lezhit  v  kustah.  Emu  uzhe nikogda ne vstat'. Ego rana slishkom gluboka.
Konde...  o,  Konde...  ego net na svete. No Genrih... moj dorogoj... Genrih
snova  oderzhal  pobedu.  Ty  vyigral  bitvu.  Konde mertv. Kolin'i bezhal. Ty
zasluzhil vse pochesti, moj lyubimyj, moj dorogoj.
     Korol' povernulsya k Margo i skazal:
     - Ona  bredit  o  srazhenii. Ona dumaet tol'ko ob etom s teh por, kak ej
stalo izvestno, chto moego brata segodnya zhdet bitva.
     Margo  nablyudala  za  mater'yu  bez zhalosti i lyubvi. U Margo ne ostalos'
etih  chuvstv;  ona lish' izredka ispytyvala gorech', muchitel'noe vospominanie,
glubokuyu tosku po cheloveku, kotorogo ona poklyalas' zabyt'.
     - Konec blizok? - sprosil korol'.
     Nikto etogo ne znal, odnako lica lyudej byli mrachnymi.
     Konec  Katrin  de  Medichi, konec ital'yanki! Kakie peremeny eto prineset
Francii?
     No  utrom  Katrin  stalo  luchshe;  kogda cherez neskol'ko dnej izvestie o
bitve  pri  YArnake doletelo do Metca, priblizhennye Katrin reshili, chto pobeda
syna vzbodrit korolevu-mat' i pomozhet ej popravit'sya.
     Karl, Margo i drugie lyudi podoshli k krovati dremavshej Katrin.
     - Mama,  -  tiho  skazal  korol',  -  srazhenie  vyigrano.  Genrih snova
pobedil. Konde mertv.
     Ona  radostno,  bezmyatezhno  ulybnulas';  bystro  prihodya  v  sebya posle
sil'nogo i dlitel'nogo zhara, ona stanovilas' prezhnej Katrin Medichi.
     - Zachem  ty  razbudil menya i soobshchil eto? Razve ya ne znala vse zaranee?
Razve ne govorila tebe... slovno eto uzhe proizoshlo?
     Pridvornye,   soprovozhdavshie   Karla   i  Margo,  pereglyanulis'.  Margo
poblednela.  Karl zadrozhal. Ih mat' ne byla obyknovennoj zhenshchinoj, zauryadnoj
korolevoj.  Ona  obladala  udivitel'nymi  sposobnostyami,  otsutstvovavshimi u
drugih.
     Neudivitel'no, chto ona vnushala im strah, kak nikto drugoj na zemle.


     Posle  radostnoj  vesti o pobede pod YArnakom strannaya pechal' vocarilas'
pri  dvore.  Korol',  revnovavshij  k  bratu bol'she chem k komu-libo na svete,
pogruzilsya v melanholiyu.
     - Teper',  -  skazal  on  yunoj  Mari Tushe, - mat' budet proslavlyat' ego
pushche  prezhnego.  Ona  zhazhdet uvidet' Genriha na trone. O, Mari, mne strashno;
ona  -  neobychnaya  zhenshchina,  vse  ee  zhelaniya osushchestvlyayutsya. Ona hochet moej
smerti;  govoryat,  chto  esli  moya  mat' hochet smerti kakogo-to cheloveka, ego
mozhno schitat' mertvecom.
     No  Mari  obnyala  korolya  i  zaverila  ego,  chto  eto ne tak. On dolzhen
sohranyat'  spokojstvie  i  muzhestvo,  ne  dumat' o smerti, pomnit', chto on -
korol'.
     Karl  pytalsya  sledovat' sovetu Mari, no on nenavidel brata. On otkazal
emu  v  pushke,  kotoruyu  prosil  Genrih; eto bylo glupym postupkom, sulivshim
nepriyatnosti.  Karl  znal,  chto  voennye oslozhneniya uhudshat ego polozhenie, i
smutnaya opasnost', presledovavshaya korolya, priblizitsya k nemu.
     Margo  volnovalas'.  Genrih de Giz srazhalsya s armiej katolikov; devushka
boyalas',  chto  ego postignet uchast' Konde. Teper', kogda Genriha ne bylo pri
dvore,  ona  mogla, prichem ne riskuya, priznat'sya sebe v tom, chto ee lyubov' k
nemu  sil'na, kak prezhde. Esli Genrih umret, ona ne zahochet zhit'. Ona chasami
molilas' o tom, chtoby on vernulsya zhivym domoj, pust' dazhe k svoej zhene.
     Katrin  stolknulas'  s  problemami. Ona okonchatel'no popravilas', no ee
muchil  Al'va,  ispanskij  poslannik. On uprekal korolevu-mat' v tom, chto ona
prenebregla  ego  sovetami  i  proyavila  izlishnyuyu  myagkost' k gugenotam. Ego
katolicheskoe Velichestvo byl nedovolen Katrin.
     - Moj  gospodin, - s ironicheskim otchayaniem v golose govorila ona, - chto
ya  mogla sdelat'? U menya net byloj vlasti. Moi synov'ya stanovyatsya muzhchinami,
a ya - vsego lish' slabaya zhenshchina.
     - Madam,  vy  upravlyaete  vashimi  synov'yami; vy sami dali Kolin'i vremya
sobrat' armiyu.
     - No  chto  ya  motu predprinyat' sejchas? YA takaya zhe revnostnaya katolichka,
kak vy... i vash gospodin... chto ya mogu sdelat'?
     - Vy  zabyli,  madam,  besedu,  kotoruyu  vy  imeli  s gercogom Al'voj v
Bajonne?
     - Ni  slova ob etom, umolyayu vas. |tot zamysel budet obrechen, esli o nem
pojdut sluhi.
     - Ego  sleduet  osushchestvit',  i  ves'ma srochno. Ubejte liderov... vseh.
Kolin'i   dolzhen   umeret'.  Koroleva  Navarry  dolzhna  umeret'.  Ih  nel'zya
ostavlyat'  v zhivyh. Madam, do menya doshlo, chto vy raspolagaete sredstvami dlya
etogo.  Vas schitayut masterom po chasti ustraneniya lyudej. Odnako samye opasnye
muzhchina  i  zhenshchina vashego korolevstva - samye opasnye dlya vas i dlya trona -
zhivy i okolachivayut armiyu, chtoby srazhat'sya s vami.
     - No,  moj  gospodin,  Kolin'i zdes' net. On v voennom lagere. Koroleva
Navarry  ne  priedet  syuda, esli ya priglashu ee. YA izbavilas' ot dvuh brat'ev
Kolin'i  -  Odeta  i  Andelota,  prichem  poslednij  umer  v Anglii. |to bylo
prodelano  lovko,  pravda?  On  skonchalsya vnezapno v etoj surovoj strane. Ob
etom znayut nemnogie. U menya byli druz'ya v ego svite.
     - Da,  eto chistaya rabota. No kakaya pol'za ot unichtozheniya peskarej, esli
losos' rezvitsya na vole?
     - My pojmaem lososya, moj drug, v svoe vremya.
     - Ego  Katolicheskoe  Velichestvo  hochet  znat',  madam, kogda pridet eto
vremya. |to sluchitsya, kogda u vas otnimut korolevstvo?
     Ona priblizila svoyu golovu k ispancu.
     - Moj  syn  Genrih  edet  ko  mne.  YA dam emu koe-chto... prigotovlennoe
lichno  mnoj.  On  poshlet  svoih  shpionov  v  lager'  admirala,  i  vskore vy
perestanete slyshat' o gospodine Kolin'i.
     - Nadeyus', eto proizojdet, madam.
     Posle   etoj  besedy,  a  takzhe  razgovora  s  synom  Genrihom,  Katrin
prinyalas'  zhdat'  izvestiya  o smerti admirala. Ona dala Genrihu kovarnyj yad,
kotoryj  privodit  k  smerti cherez neskol'ko dnej posle ego ispol'zovaniya. V
operacii  uchastvoval kapitan gvardii, znakomyj s lakeem Kolin'i. SHCHedraya mzda
- i delo budet sdelano.
     Katrin  zhdala  ocherednogo  videniya.  Ona hotela uvidet' smert' Kolin'i,
kak eto proizoshlo s Konde. No ona zhdala naprasno.
     Pozzhe ona uznala, chto plan byl raskryt.
     Kolin'i   pol'zovalsya   bol'shoj   populyarnost'yu,  mnogie  obozhali  ego;
likvidirovat' takogo cheloveka - zadacha nelegkaya.
     Katrin  nachala boyat'sya Kolin'i. Ona ne ponimala ego. On dralsya vser'ez;
on   privlekal   na   svoyu   storonu   lyudej.  Admiral  obladal  kachestvami,
nahodivshimisya  za predelami razumeniya Katrin; poetomu ona hotela zaklyuchit' s
nim   mir.  Ona  podgotovila  sentzhermenskij  dogovor;  chtoby  pomirit'sya  s
chelovekom,  nabozhnost'  kotorogo  byla  chuzhda  ej,  ona  ustupila mnogim ego
trebovaniyam.   Ej   prishlos'   predostavit'   svobodu  veroispovedaniya  vsem
protestantskim   gorodam;   protestanty   poluchali   ravnye   s   katolikami
grazhdanskie  prava;  chetyre  goroda peredavalis' Kolin'i v kachestve garantov
bezopasnosti  -  Montaban  i  Kon'yak  na yuge, La SHarite v centre strany i La
Roshel' dlya ohrany morskih granic.
     Gugenoty  radovalis' etoj pobede, i Katrin pochuvstvovala sebya spokojno,
ona obrela vozmozhnost' zanyat'sya domashnimi delami.
     Peregovory  otnositel'no  zhenit'by Karla sdvinulis' s mesta. Pohodivshaya
na  fars  popytka  zaklyucheniya  braka mezhdu |lizabet Anglijskoj i Karlom byla
zavershena,  no  Katrin ne otkazyvalas' okonchatel'no ot idei soyuza s Angliej.
Ona  sdelaet  drugogo  ee  syna  pretendentom na ruku korolevy-devstvennicy;
poskol'ku   udovletvoritel'noe  soglashenie  otnositel'no  Karla  i  |lizabet
Anglijskoj ne bylo zaklyucheno, on poluchit |lizabet Avstrijskuyu.
     Karl  rassmatrival  portrety  svoej  budushchej  nevesty; emu nravilas' ee
blednost', krotkoe vyrazhenie lica.
     - Dumayu,  takaya  zhenshchina  ne dostavit mne povoda dlya volnenij, - skazal
on.
     Katrin  tozhe mogla ne bespokoit'sya iz-za etogo braka. Stanovilos' yasno,
chto  Karl  ne  sposoben proizvesti na svet zdorovogo rebenka. |ta zhenit'ba i
soputstvuyushchie    ej    obyazannosti    ne    prodlyat    zhizni    isterichnogo,
neuravnoveshennogo  Karla;  poetomu v tumannyj noyabr'skij den' 1570 goda Karl
Devyatyj Francuzskij zhenilsya na |lizabet Avstrijskoj.


     V  La  Roshel'  sostoyalas'  drugaya,  ves'ma romanticheskaya svad'ba. ZHanna
Navarrskaya,  gotovyas'  k  ceremonii,  s  druzheskoj  zavist'yu  dumala o sveem
dorogom  soratnike Gaspare Kolin'i; ona molilas', prosya Gospoda darovat' emu
schast'e,  kotoroe  on  zasluzhival.  Ona byla uverena, chto eto proizojdet. On
sozdan   dlya   podobnogo  schast'ya.  Ego  pervyj  brak  byl  ideal'nym.  ZHena
bogotvorila  ego;  Kolin'i  prinadlezhal  k  toj  kategorii muzhchin, o kotoryh
mechtayut zhenshchiny, podobnye ZHanne.
     On  tyazhelo perezhival smert' zheny, no ego zhizn' byla nasyshchennoj, polnoj;
ZHanna  znala,  chto v nej prisutstvuet bolee vazhnoe, chem zhena, sem'ya i lichnoe
blagopoluchie;  rech'  shla  o  chesti,  dolgoj,  iznuryayushchej  bor'be  za delo, v
kotoroe  on  veril  vmeste  s  ZHannoj  -  za  edinstvennuyu  istinnuyu religiyu
francuzov.
     Po  tradiciyam  gugenotov,  eto byla skromnaya svad'ba. Kak velikolepen i
blagoroden  byl  zhenih  v svoej zrelosti i muzhestvennoj krasote, kotoroj mog
obladat'  lish'  chelovek  pravednyj  i  dostojnyj!  Glaza  ZHanny  zapolnilis'
slezami,  kogda  ona  sravnila  Kolin'i  s  drugim zhenihom - vozmozhno, bolee
krasivym  po  svetskim  standartam,  oblachennym v bogatye odezhdy, pridvornym
zakonodatelem mod Antuanom! |to bylo davno, no ona vsegda pomnila ego.
     Ryadom  s  nej  stoyal  ee  interesnyj  temnovolosyj syn s zhivymi chernymi
glazami,  prikovannymi  k  odnoj iz zhenshchin, nahodivshihsya v cerkvi; ego mysli
byli  nepodobayushchimi  dlya takogo momenta. Ulybka iskrivila polnye chuvstvennye
guby  molodogo cheloveka. ZHanna popytalas' videt' v nem ne prazdnogo povesu i
sladostrastnika,  a  muzhestvennogo voina, ee syna, poklyavshegosya sluzhit' delu
gugenotov, kak ego uchili mat' i velikij Gaspar de Kolin'i.
     Nevesta  byla  molodoj  krasivoj vdovoj, ser'eznoj i nabozhnoj; ona byla
gotova  polozhit'  k nogam admirala predannost', kotoruyu on poluchal ot pervoj
zheny i probuzhdal vo mnogih lyudyah.
     Ona  priehala  iz  Savoya,  eta ZHaklin d'|ntremont; bogataya vdova dolgie
gody  byla strastnoj poklonnicej Kolin'i. Kak i mnogie gugenotki, ona videla
v  nem geroya; ona priznalas' ZHanne, chto s voshishcheniem sledila za ego ratnymi
podvigami,  i  ee  zhelanie  sluzhit' emu usilivalos' s kazhdym dnem. Uslyshav o
smerti  ego  zheny,  ona  reshila  uteshit'  Kolin'i  i otpravilas' v La Roshel'
vopreki  vole  rodnyh  i gercoga Savojskogo. Zdes' ona lichno poznakomilas' s
admiralom;  ee  lyubov'  k  nemu  byla  tak  sil'na,  chto skoro on uzhe ne mog
ostavat'sya ravnodushnym k ee chuvstvu i otvetil na nego.
     - Da blagoslovit Gospod' ih oboih, - molilas' ZHanna.
     Ona  sama  starela;  ej  uzhe  perevalilo  za sorok. Ona byla dostatochno
umna, chtoby ne zavidovat' schast'yu ee druga.
     Kak  priyatno bylo v posleduyushchie nedeli videt' radost' dvuh etih lyudej i
razdelyat'  ee.  ZHanna  podruzhilas'  s  ZHaklin tak zhe bystro, kak kogda-to so
svoej nevestkoj, princessoj |leonoroj Konde.
     Zatem prishlo pis'mo iz Francii.
     Ono  bylo  napisano  zhenshchinoj,  izobrazhavshej  iz  sebya neschastnuyu mat',
bespokoyushchuyusya  o  blage  strany.  Teper',  kogda eta izmuchennaya zemlya obrela
mir,  Katrin  nuzhdalas'  v takom vydayushchemsya cheloveke, kak Kolin'i. On dolzhen
pomoch'  ej  i  ee  synu  v  upravlenii  Franciej. Admiralu sleduet kak mozhno
skoree   pribyt'   v   Blua,  potomu  chto  Katrin  zhazhdet  ukrepit'  hrupkoe
spokojstvie.  Koroleva-mat'  dobilas'  otzyva ispanskogo poslannika Al'vy na
ego  rodinu,  tak  chto  lider gugenotov izbezhit nelovkoj vstrechi s emissarom
Filippa  Ispanskogo.  Neuzheli  Kolin'i ne pridet na pomoshch' neschastnoj slaboj
zhenshchine?  Ne  dast  ej  sovet,  v kotorom ona nuzhdaetsya i kotoryj privedet k
dlitel'nomu miru v etoj strane?
     Kolin'i  ispytal radostnoe vozbuzhdenie, prochitav pis'mo. Priglashenie ko
dvoru  posle  desyati let fakticheskogo izgnaniya! Kak mnogo on sdelal by, esli
by  korol'  i  koroleva-mat'  prislushalis'  k ego mneniyu! On nachal mechtat' o
vojne protiv Filippa Ispanskogo, o rasshirenii francuzskogo korolevstva.
     Kogda  on  podelilsya  soderzhaniem  pis'ma  s  ZHannoj  i ZHaklin, zhenshchiny
ispugalis'. ZHanna vspomnila o davnishnem vyzove Antuana ko dvoru.
     - |to  lovushka! - zayavila ona. - Neuzheli vy ne chuvstvuete neiskrennost'
korolevy-materi?
     - Moj  dorogoj  muzh, proshu tebya, bud' ostorozhen, - skazala ZHaklin. - Ne
ugodi  v  zapadnyu.  Tebya  hotyat ubit'. Pomni o zagovore, kotoryj byl vovremya
raskryt... o namereniyah otravit' tebya v voennom lagere.
     - Moya  dorogaya  zhena, moya dorogaya podruga i gospozha, ya ne mogu upustit'
takoj shans.
     - SHans dlya vashih vragov ubit' vas? - sprosila ZHanna.
     - SHans   zashchitit'   delo   gugenotov  pered  pravitelyami  strany.  SHans
osushchestvit'  Reformaciyu  vo  Francii. |to velenie Nebes. YA dolzhen poehat' ko
dvoru.
     V  konce  koncov  oni  ponyali, chto otgovarivat' ego bespolezno; schast'e
molodoj  suprugi  omrachilos' nedobrymi predchuvstviyami. U korolevy Navarrskoj
opustilis'   ruki;  pohozhe  nikto  ne  ponimal  tak  yasno,  kak  ona,  skol'
smertel'no  opasna koroleva-mat'. Za planom otravleniya Kolin'i v lagere yavno
stoyala  Katrin.  Kakie  novye  bedy  dlya Kolin'i planiruyutsya v etoj strashnoj
golove?
     V  soprovozhdenii  dvuhsotpyatidesyati  voinov  Kolin'i  pod®ehal  k zamku
Blua.  On  oshchushchal  napryazhenie  v  ryadah  ego lyudej. Oni, kak ZHaklin, ZHanna i
grazhdane  La  Rosheli,  schitali  bezumnoj  ego  gotovnost' shagnut' v lovushku,
kotoruyu,   veroyatno,   podstroili   vragi.   On   staralsya  uspokoit'  svoih
storonnikov.  Nerazumno  vezde  videt'  zlo;  kogda  ono  proyavit  sebya, oni
unichtozhat ego, no do etogo momenta sleduet proyavit' doverie.
     Nikto   ne   vyshel   iz   zamka,  chtoby  poprivetstvovat'  gostej;  eto
nastorazhivalo.  Kolin'i  obratilsya  k  cheloveku,  poyavivshemusya  na  dvore, i
poprosil nemedlenno provodit' ego k koroleve-materi.
     Kogda  admirala  otveli  k  Katrin,  s  nej  byl  korol'  Karl. Kolin'i
preklonil  koleno  u  nog  korolya,  no  Karl  poprosil gostya podnyat'sya. On s
bol'shoj teplotoj obnyal gostya, posmotrel na ego krasivoe strogoe lico.
     - YA  rad  videt' vas zdes', otec moj. - On obratilsya k Kolin'i tak, kak
delal  eto  vo  vremya  ih  prezhnej  druzhby. - Teper', kogda vy s nami, my ne
otpustim vas.
     Namereniya korolya byli, nesomnenno, chestnymi, on vsegda lyubil admirala.
     Katrin   pristal'no   nablyudala   za  muzhchinami.  Ona  pozdorovalas'  s
admiralom,  polnost'yu  spryatav  svoyu  nenavist' za maskoj radushiya. Ee ulybka
kazalas' takoj zhe iskrennej, kak i ulybka Karla, Kolin'i poveril ej.
     Oni otveli admirala v pokoi Genriha, brata korolya, gercoga Anzhujskogo.
     Genrih  lezhal  v  krovati;  emu,  kak  poyasnila admiralu Katrin, slegka
nezdorovilos',  i  poetomu on ne mog vstretit' gostya dolzhnym obrazom. Genrih
byl  v halate iz malinovogo shelka, na ego shee viselo ozherel'e iz dragocennyh
kamnej  -  takih  zhe,  chto byli v ego ser'gah. Komnata napominala zhenskuyu, v
nej  stoyal  aromat  muskusa.  Vozle  lozha sidela para ochen' krasivyh molodyh
lyudej,  favoritov Genriha; ih tualety byli izyskannymi, zhenstvennymi, lica -
nakrashennymi,  volosy  - zavitymi. Oni poklonilis' korolyu i koroleve-materi,
no na Kolin'i posmotreli prenebrezhitel'no, vysokomerno.
     Genrih  ravnodushno, ne pytayas' izobrazit' iskrennost', zayavil admiralu,
chto  rad  videt'  ego  pri  dvore. On prosit proshcheniya za to, chto ne vstaet s
krovati. On ploho sebya chuvstvuet.
     Kolin'i byl polon nadezhd.
     No  vecherom,  idya  iz  svoih  pokoev  v  banketnyj zal, on stolknulsya v
tusklo  osveshchennom  koridore s gercogom de Monpans'e. Kolin'i znal Monpans'e
kak  ubezhdennogo  katolika  i  cheloveka  chesti.  Monpans'e  ne skryval svoej
nenavisti  k  delu  gugenotov,  no  tak  zhe  sil'no on nenavidel kovarstvo i
podlost'.
     - Mes'e,  -  prosheptal  Monpans'e,  - vy v svoem ume? Vash priezd syuda -
chistoe  sumasshestvie.  Razve  vy ne imeete predstavleniya o lyudyah, s kotorymi
nam  prihoditsya  imet'  delo?  Vy  postupaete legkomyslenno, peredvigayas' po
etim temnym koridoram bez ohrany.
     - YA  nahozhus'  pod  zashchitoj korolya, - skazal Kolin'i. - On garantiroval
mne bezopasnost'.
     Monpans'e priblizil svoi guby k uhu Kolin'i.
     - Vy  ne  znaete,  chto  korol'  -  ne  hozyain v svoem sobstvennom dome?
Beregites'.
     Idya  k  banketnomu zalu, Kolin'i podumal o tom, chto on poluchil prikaz s
nebes. Delo gugenotov bylo emu dorozhe zhizni.
     Korol' radovalsya poyavleniyu Kolin'i pri dvore.
     - YA  by  hotel  pohodit'  na  nego,  -  skazal  on Mari. - On ne vedaet
straha.  Emu  net  dela  do  togo, chto ego mogut podsteregat' ubijcy. On bez
sozhaleniya  vstretit  smert'...  esli  sochtet ee volej Gospoda. Esli by ya byl
takim, kak Kolin'i!
     - YA lyublyu tebya takim, kakoj ty est', moj dorogoj!
     On zasmeyalsya i prilaskal ee.
     - Gugenoty  ne  mogut byt' durnymi lyud'mi, - skazal korol'. - Kolin'i -
odin  iz nih, a on - samyj blagorodnyj chelovek iz vseh, kogo ya znayu. Ambruaz
Pare  tozhe gugenot; on - velichajshij hirurg Francii. YA skazal emu: "Vy lechite
katolikov  tak  zhe  staratel'no,  kak gugenotov, gospodin Pare? Ili, rabotaya
skal'pelem,  vy inogda pozvolyaete sebe nevernoe dvizhenie... esli vash pacient
katolik?"  I  on  otvetil  mne:  "Vashe  Velichestvo!  Stoya  vozle bol'nogo, ya
zabyvayu  o  tom,  kto moj pacient - katolik ili gugenot. YA ne dumayu o vere v
takie  minuty.  YA  dumayu  tol'ko  o  moem  professional'nom masterstve". |to
pravda,  Mari.  V  takih  lyudyah est' miloserdie. YA by hotel pohodit' na nih.
Neuzheli  ya  budu  vechno  ispytyvat'  zhelanie pohodit' na kogo-to? YA by hotel
sochinyat'  stihi,  kak  Ronsar,  byt'  velikim liderom, kak moj drug Kolin'i,
obladat'  krasotoj, muzhestvom i pol'zovat'sya uspehom u zhenshchin, kak Genrih de
Giz.  A  eshche  ya  hotel by oderzhivat' pobedy v srazheniyah i byt' lyubimcem moej
materi, kak moj brat Genrih.
     On  nahmurilsya,  vspomniv  o  brate.  On  nenavidel  ego  sil'nee,  chem
kogo-libo,  potomu chto znal, chto Genrih tozhe nenavidit ego; Karl podozreval,
chto  Genrih  i koroleva-mat' gotovyat zagovor s cel'yu otnyatiya u nego korony i
peredachi ee bratu Karla.
     Genrih  nenavidel  Kolin'i  tak  zhe  sil'no,  kak  Karl lyubil admirala.
Katrin  ugovorila  Genriha  prinyat'  gostya,  no  ee syn pritvorilsya bol'nym.
Genrih yavno predstavlyal opasnost' dlya korolya i Kolin'i.
     Druzhba  Karla s admiralom krepla. Esli by korol' mog sdelat' eto, on ne
otpuskal  by  Kolin'i  ot  sebya  ni na shag. Kolin'i govoril s Karlom o svoih
planah ob®edineniya Francii, on hotel prisoedinit' k nej Niderlandy.
     - Togda  tam  vocaritsya  mir, Vashe Velichestvo. Esli my oderzhim pobedu v
vojne  s  Ispaniej,  my  smozhem  podnyat'  francuzskij  flag  nad  ispanskimi
territoriyami  v  Indii.  My sozdadim imperiyu, v kotoroj lyudi poluchat svobodu
veroispovedaniya.
     Korol'  slushal  Kolin'i  s odobreniem. On nachal pomogat' gugenotam. Pri
dvore  oshchushchalos'  prisutstvie  Kolin'i  i  ego  vliyanie na korolya. Nekotorye
katoliki,  ubivavshie  protestantov  v  Ruane,  byli kazneny. Kolin'i poluchal
audienciyu  korolya  po  pervoj  pros'be.  Parizhskie  katoliki rasteryalis'; de
Gizy, vremenno otsutstvovavshie pri dvore, gotovili nizverzhenie admirala.
     Katrin  tozhe  nablyudala  za rastushchim vliyaniem Kolin'i na korolya, no bez
trevogi.  Bezumnyj  Karl  podchinyalsya ej; ego vospitateli byli ee lyud'mi. Ona
schitala,  chto  nikto,  dazhe Kolin'i, ne v silah bystro likvidirovat' plod ee
mnogoletnej  raboty.  Ona  hotela  ostavit' Kolin'i pri dvore. Ne zhelaya poka
ego  smerti.  Ona  nenavidela admirala, otnosilas' k nemu s podozreniem. Ona
budet  vnimatel'no  sledit' za nim, no sejchas poleznee ostavit' ego v zhivyh.
On  i  ZHanna Navarrskaya byli ee glavnymi vragami; tem ne menee vremya dlya ego
ubijstva  eshche  ne  prishlo.  S  odnoj  storony,  ej  nravilas'  ideya  vojny s
Ispaniej.  Kolin'i  byl  velikim  liderom,  chelovekom,  sposobnym vozglavit'
francuzskuyu  armiyu  v  takoj vojne. On mozhet stat' bescennym, esli etot plan
osushchestvitsya.  Vojna  s Ispaniej! Pobedonosnaya vojna! Osvobozhdenie ot straha
pered  mrachnym groznym tiranom-katolikom iz Madrida. On byl osnovnym zhupelom
v  zhizni  Katrin,  hot'  ih  i  razdelyali  mnogie  mili. Drugoj prichinoj, po
kotoroj  ona  ne  hotela izbavit'sya ot Kolin'i, bylo ee zhelanie vydat' Margo
zamuzh  za  Genriha  Navarrskogo.  Esli  ona ustranit Kolin'i, kak ej udastsya
zamanit'  ZHannu i ee syna ko dvoru? Net! Kolin'i budet poluchat' vse myslimye
pochesti,  poka  ne  ustroit  s  ego  pomoshch'yu brakosochetanie ee docheri i syna
ZHanny Navarrskoj.
     Syn  Genrih  razdrazhal  Katrin svoim otnosheniem k Kolin'i. Ona ponimala
svoego  lyubimca.  Emu bylo tyazhelo videt' pri dvore svoego nedavnego voennogo
protivnika,  kotorogo teper' chestvovali i kotoromu doveryal korol'. Katrin ne
obladala  ni vlast'yu nad etim izbalovannym molodym chelovekom, ni vliyaniem na
nego;  etim  on  otlichalsya  ot  drugih  ee  detej.  On  hmurilsya  i  otkryto
demonstriroval admiralu svoyu vrazhdebnost'.
     Znachit,  ona dolzhna priglyadyvat' za Genrihom, shpionit' za lyubimcem; ona
obnaruzhila,  chto on podderzhivaet tajnuyu svyaz' s Gizami, nahodivshimisya sejchas
v  Troe.  Oni  ne  skryvali  svoego  zhelaniya  videt' admirala mertvym; on ne
tol'ko  byl  liderom  ih vragov, gugenotov, no takzhe oni schitali ego ubijcej
gercoga Franciska de Giza; eto nel'zya bylo ni zabyt', ni prostit'.
     Katrin  obidelas',  uznav  chto  ee  dorogoj  Genrih zateyal intrigu s de
Gizami,  ne  postaviv  v izvestnost' mat'. Ona otpravilas' k nemu; kogda oni
ostalis'  odni,  ona  delikatno  dala emu ponyat', chto ej izvestny ego tajnye
plany.
     Genrih udivilsya; ulybnuvshis', on vzyal ruku materi i poceloval ee.
     - YA zabyl o tom, kak ty umna, mama.
     Katrin porozovela ot radosti.
     - Moj  dorogoj,  esli  ya  umna,  to lish' blagodarya moej lyubvi k tebe. YA
tshchatel'no blyudu tvoi interesy. CHto eto za plan?
     - No ty zhe znaesh'.
     - Rasskazhi mne. YA hochu uslyshat' vse ot tebya.
     - Sostoitsya  prazdnik,  nechto  vrode  maskarada,  turnir-spektakl'.  My
postroim  krepost'  v  Sent-Klode.  YA  dolzhen  budu  zashchishchat'  ee, a Kolin'i
povedet  svoih  lyudej  v  ataku. Ponimaesh', eto budet poteshnoe srazhenie. Tak
vse  nachnetsya;  zatem  vnezapno  spektakl'  konchitsya.  V  uslovnyj moment my
otkroem  strel'bu  na porazhenie. My ub'em vseh prisutstvuyushchih gugenotov. CHto
ty skazhesh', mama?
     Ona   posmotrela  na  ego  razrumyanivsheesya  lico,  na  reshitel'nyj  rot
Genriha.  Ej  vse  eto  ne nravilos', no ona reshila promolchat', potomu chto v
protivnom  sluchae,  esli  Genrih  poterpit  neudachu,  on zapodozrit, chto ona
prilozhila  ruku  k  etomu,  i  rasserditsya  na  nee. |to budet ploho, ona ne
vyneset  ssory s nim. Poetomu ona ne stanet ob®yasnyat' Genrihu, chto nenavidit
Kolin'i  tak  zhe  sil'no,  kak  on,  i  prinyala reshenie o ego likvidacii - v
nuzhnoe  vremya. Ona ne stanet ob®yasnyat' emu, chto, esli admirala ub'yut sejchas,
koroleva  ZHanna  ne  priedet  ko  dvoru  vmeste  s synom, i zhenit'ba Genriha
Navarrskogo  na Margo ne sostoitsya. Esli oni reshatsya ob®yavit' vojnu Ispanii,
etot  brak  - nailuchshaya veshch' iz vseh vozmozhnyh. Katoliki i gugenoty v edinom
stroyu  vystupyat  protiv  Ispanii.  Ona boyalas' vyzvat' nedovol'stvo Genriha,
poetomu  ne  skazala emu obo vsem etom; ona pocelovala Genriha, polyubovalas'
ego  novymi ukrasheniyami, nazvala ego plan hitroumnym i poprosila syna berech'
svoyu  zhizn',  kotoraya  ej dorozhe vsego na svete. Poslednie slova Katrin byli
iskrennimi.
     Ona  proshla  v pokoi korolya i, otpustiv vseh priblizhennyh i ubedivshis',
kak  obychno,  v  tom,  chto  ih  ne  podslushivayut,  rasskazala Karlu o plane,
razrabotannom ego bratom i Gizami.
     Karl  onemel  ot  straha.  Na ego gubah vystupila pena, glaza ispuganno
vypuchilis'.
     - Moj  dorogoj,  -  uspokaivayushchim  tonom proiznesla Katrin, - inogda ty
proyavlyal  nekotoruyu revnost' k bratu. Ty dumal, chto ya lyublyu ego sil'nee, chem
tebya.  Esli tebya snova posetit eta nelepaya mysl', vspomni sleduyushchee: ya znayu,
kak  ty  lyubish'  admirala;  ya  znayu,  chto  ty voshishchaesh'sya etim chelovekom; ya
vydala  tebe  zamysel  Genriha,  chtoby  ty  mog  presech' ego i spasti tvoego
druga.
     Telo Karla nachalo drozhat', podergivat'sya.
     Katrin prodolzhila:
     - Teper'  ty  vse  znaesh',  verno?  Ty  ne  budesh'  dumat',  chto  toboj
prenebregayut.  YA lyublyu vseh moih detej. YA zabochus' tol'ko ob ih blage. No ty
ne prosto moj syn: ty - korol'.
     - O, mama! - skazal on. - Mama!
     Karl zaplakal.
     Ona obnyala ego, i on zakrichal:
     - YA  prikazhu  arestovat'  Genriha  za  eto!  YA  otpravlyu  ego  v tyur'mu
Vinsenn.
     - Net,  net,  moj  dorogoj.  Ty  ne dolzhen etogo delat'. Ty dolzhen byt'
umnym.   Pust'   oni  postroyat  krepost'  v  Sent-Klode.  Potom  ty  smozhesh'
rasporyadit'sya  o  tom,  chtoby  ee  razrushili, potomu chto ty reshish' zapretit'
poteshnoe  srazhenie.  Ty  skazhesh',  chto  ustal  ot  podobnyh  zabav i nameren
ustroit'  kakoj-nibud'  novyj  maskarad...  zadumannyj toboj. Ponimaesh', eto
budet  mudree.  Tak  by postupila ya. Poka oni zanyaty prigotovleniyami, oni ne
stroyat  novyh  planov.  Ty  smozhesh'  byt'  uverennym  v  tom,  chto admiral v
bezopasnosti.
     Karl   shvatil  ruku  Katrin  i  poceloval  ee.  Katrin  s  oblegcheniem
vzdohnula.  Ona  reshila etu problemu. Koroleva-mat' vernulas' v svoi pokoi i
napisala  pis'mo  |lizabet  Anglijskoj  s  predlozheniem zaklyuchit' brak mezhdu
korolevoj  Anglii  i  mladshim synom Katrin |rkyulem; takzhe ona napisala ZHanne
Navarrskoj  i napomnila ej o soyuze mezhdu ee synom i docher'yu Katrin, kotorogo
kogda-to  davno  zhelal Genrih Vtoroj. Ona poprosila ZHannu yavit'sya ko dvoru s
Genrihom Navarrskim.
     Kak protivno imet' delo s neposlushnymi det'mi!
     - CHto?  - zakrichal samovlyublennyj malen'kij |rkyul', gercog Alensonskij.
-  Ty hochesh' zhenit' menya na anglijskoj devstvennice! Ona goditsya po vozrastu
mne v materi.
     - Ona dostatochno bogata, chtoby stat' tvoej zhenoj.
     - YA ne zhelayu slyshat' o nej.
     - Bud' blagorazumnym, moj syn.
     - Mama, ya umolyayu tebya peresmotret' etot vopros.
     - YA  uzhe tshchatel'no rassmotrela ego. A ty? Podumaj! Korona... anglijskaya
korona stanet tvoej.
     On  byl  nesderzhan,  vysokomeren, obozhal vsyacheskie intrigi. Ona otvezla
ego  v  Ambuaz  i sdelala plennikom. |tot svoevol'nyj mal'chik mozhet pogubit'
kakoj-to vyhodkoj ego predpolagaemyj brak s anglijskoj staroj devoj.
     - Sejchas,  kogda  moj  malen'kij  lyagushonok nadezhno zapert v Ambuaze, -
skazala Katrin korolyu, - ya dolzhna zanyat'sya zamuzhestvom Margo.
     Prinyav  doch' v svoih pokoyah, ona soobshchila devushke imya ee budushchego muzha;
glaza Margo zasverkali prezritel'no i ispuganno.
     - YA... vyjdu za Genriha Navarrskogo? Za etogo dikarya!
     - Moya dorogaya doch', ne kazhdaya princessa poluchaet shans stat' korolevoj.
     - Korolevoj Navarry!
     - Tvoya  dvoyurodnaya  babushka  byla  umnoj i krasivoj zhenshchinoj, izvestnoj
pisatel'nicej, i ona ne stydilas' etogo titula.
     - Tem ne menee ya prezirayu ego.
     - Ty svyknesh'sya s etoj mysl'yu.
     - Nikogda.
     - Kogda  ty  vozobnovish'  znakomstvo s tvoim starym drugom, ty polyubish'
ego.
     - On  nikogda  ne byl moim drugom, nikogda ne nravilsya mne. YA ne vynoshu
ego. On naglyj slastolyubec.
     - Moya  dorogaya  doch'!  V  takom sluchae, ya uverena, u vas najdetsya mnogo
obshchego.
     Margo zastavila sebya preodolet' strah i derzko otvetila materi:
     - Mne  pomeshali  vyjti  zamuzh  za  edinstvennogo  cheloveka,  kotorogo ya
hotela  videt'  moim  suprugom, poetomu ya zayavlyayu o svoem prave vybrat' sebe
muzha samostoyatel'no.
     - Ty glupa, - skazala Katrin. - Ne dumaj, chto ya poterplyu tvoi kaprizy.
     - YA - katolichka. Kak ya mogu vyjti zamuzh za gugenota?
     - Vozmozhno, my sdelaem iz nego katolika.
     - YA  dumayu,  chto  dolzhna vyjti za nego imenno potomu, chto on - gugenot;
togda gugenoty smogut srazhat'sya vmeste s katolikami protiv Ispanii.
     Katrin vzdohnula.
     - Moya  doch',  politika  strany  mozhet menyat'sya ezhednevno. To, chto verno
segodnya,  zavtra  mozhet  byt'  nepriemlemym. Otkuda ya znayu, kem budet Genrih
Navarrskij  -  katolikom  ili  gugenotom?  Mogu li ya znat', chto potrebuet ot
nego Franciya?
     - YA nenavizhu Genriha Navarrskogo.
     - Ty  govorish', kak glupaya devchonka, - skazala Katrin i otpustila doch'.
Koroleva-mat'  ne  somnevalas' v tom, chto v konce koncov ona slomit uporstvo
devushki.
     Margo  otpravilas'  v  svoyu  komnatu  i legla na krovat'; ee glaza byli
suhimi, no dushu perepolnyala grust'.
     - YA  ne  sdelayu  etogo!  Ne  sdelayu! - Povtoryala ona, obrashchayas' k samoj
sebe.  No  Margo  ne  mogla  vybrosit'  iz pamyati holodnye glaza materi; ona
znala, chto zhelaniya Katrin vsegda osushchestvlyayutsya.
     Ot Katrin potekli pis'ma v La Roshel', bastion ZHanny.
     "Vy  dolzhny  priehat'  ko dvoru, - pisala koroleva-mat'. - YA ochen' hochu
videt'  vas.  Privezite  vashih  detej - oni dorogi mne, kak moi sobstvennye.
Uveryayu vas - ni vam, ni im nikto ne prichinit vreda".
     ZHanna  dumala  o  teh  godah, kogda ee lyubimyj syn uderzhivalsya vdali ot
materi.  Neuzhto  ona  pozvolit  emu  snova  shagnut'  v lovushku? Ona ne mogla
zabyt'  to,  chto  proizoshlo  s  Antuanom.  On  byl ee dorogim lyubyashchim muzhem;
semejnaya  zhizn'  prinosila  im radost'; zatem odnazhdy prishel vyzov ko dvoru;
Antuan  uehal, i vskore poyavilis' nedobrye sluhi; on bystro poddalsya obayaniyu
Prekrasnoj  Rasputnicy,  chego  i  hotela Katrin. Posle etogo on dazhe pomenyal
veru.  Kazalos',  budto  klyki  zmei vonzilis' v nego, no ne dlya togo, chtoby
ubit',  a  chtoby otravit' osobym yadom, kotoryj Katrin priberegala dlya slabyh
lyudej.  Genrih,  syn ZHanny, byl molod i slishkom vospriimchiv k charam krasivyh
zhenshchin.  Katrin, nesomnenno, sobiralas' prodelat' s nim to zhe samoe, chto i s
ego otcom.
     ZHanna sela i napisala pis'mo koroleve-materi.
     Madam,  vy  soobshchili,  chto  hotite videt' nas bez vsyakogo zlogo umysla.
Izvinite  menya  za  to,  chto,  prochitav  vashe  pis'mo,  ya  ispytala  zhelanie
zasmeyat'sya.  Vy  pytaetes' ustranit' strah, kotoryj ya nikogda ne ispytyvala.
YA ne veryu v to, chto vy edite mladencev... kak govoryat o vas lyudi.
     Katrin chitala i perechityvala eto pis'mo.
     Oni  byli  vragami  -  ona  i  koroleva Navarry - so dnya ih znakomstva.
Katrin  vsegda oshchushchala smutnuyu nenavist' etoj zhenshchiny, vyhodivshuyu za predely
obychnogo  razdrazheniya,  vyzvannogo  neshodstvom ih harakterov. Katrin vsegda
ispytyvala  trevogu,  dumaya  o  ZHanne. Ona hotela videt' ee mertvoj; v lyubom
sluchae  ZHanna  vhodila v chislo lyudej, ustraneniya kotoryh zhelal gercog Al'va.
Ona  byla  opasna,  ee  konchina,  nesomnenno, obraduet korolya Ispanii. "YA ne
veryu  v  to,  chto  vy  edite mladencev... kak govoryat o vas lyudi". Vozmozhno,
kogda-nibud' ZHanna pojmet, chto reputaciya Katrin vpolne zasluzhenna.
     Eshche  ne  vremya.  ZHanna  Navarrskaya dolzhna podpisat' brachnoe soglashenie,
poskol'ku ona yavlyaetsya opekunom syna.
     CHto  zh,  eta nazhivka - brak ee Genriha s princessoj roda Valua, sestroj
korolya,  docher'yu  korolevy-materi,  -  sposobna privesti ZHannu ko dvoru. Ona
mozhet privlech' dazhe blagochestivuyu korolevu Navarry.
     No ZHanna kolebalas'. Ona ssylalas' v pis'me na religioznye problemy.
     "Madam,  - otvechala Katrin, - ih-to my i dolzhny obsudit' pri vstreche. YA
uverena, chto my pridem k priemlemomu soglasheniyu".
     "Madam,  -  pisala  ZHanna,  -  ya slyshala, chto papskij legat nahoditsya v
Blua. Vy ponimaete, chto ya ne mogu posetit' dvor, poka on tam".
     |to  bylo  pravdoj.  Ego  poslal  papa;  boyas'  braka  mezhdu  gugenotom
Genrihom  Navarrskim  i  princessoj-katolichkoj,  on  snova predlagal v muzh'ya
Margo Sebastiana Portugal'skogo.
     No  sejchas Katrin strastno zhelala vojny s Ispaniej; ona byla zavorozhena
mechtoj  o  francuzskoj  imperii,  hotela,  chtoby  Kolin'i  privel  Franciyu k
pobede.
     Brak  Genriha  Navarrskogo  i  Margo  pomozhet  ej zastavit' katolikov i
gugenotov srazhat'sya vmeste protiv ispancev.
     "Togda  priezzhajte v SHenonso, dorogaya kuzina, - predlozhila ona ZHanne. -
My  vstretimsya  tam  i pogovorim po dusham. Zahvatite s soboj vashego dorogogo
syna. YA zhazhdu obnyat' ego".
     Po   nocham  ZHannu  presledovali  trevozhnye  sny,  v  kotoryh  postoyanno
figurirovala  koroleva-mat'. ZHanne kazalos', chto sami slova Katrin vydayut ee
nedobrye  namereniya.  Ona "zhazhdet obnyat'" Genriha. Ona imela v vidu, chto ona
hochet  otnyat' ego u materi, vtyanut' v porochnuyu zhizn' dvora, podoslat' k nemu
svoih siren... prevratit' Genriha v marionetku, kak ona sdelala s Antuanom.
     No  brak  s  francuzskoj  princessoj  ves'ma zamanchiv. ZHanna podumala o
tumannom  budushchem.  Esli  Gospod' pozhelaet, chtoby vse synov'ya Katrin umerli,
ne  ostaviv naslednikov, Genrih Navarrskij okazhetsya vozle trona, i princessa
Valua, ego zhena, povysit shansy supruga stat' korolem.
     Nakonec  ZHanna  otpravilas' ko dvoru - pravda, bez Genriha. Vmesto nego
ona vzyala svoyu doch' Katrin.
     Pered  ot®ezdom ona predosteregla Genriha: "Kakie by pis'ma ni prislala
koroleva-mat'  i  kakie  by  prikazy ona ni otdavala, ne reagiruj na nih. Ne
delaj nichego, poka ne poluchish' vestochki ot menya".
     Genrih  poceloval  mat'  na  proshchanie. On byl rad vozmozhnosti ostat'sya,
potomu  chto  on  naslazhdalsya  chudesnoj  lyubovnoj  svyaz'yu  s docher'yu prostogo
cheloveka; on ne hotel pokidat' ee ob®yatiya radi zlyuchki Margo.


     Margo odevalas' pered vstrechej korolevy Navarrskoj.
     - |ta  puritanka!  -  govorila  ona  svoim  zhenshchinam.  -  Gugenotka!  YA
prezirayu ih oboih - ZHannu i ee syna!
     Ona  nakrasila  lico; nadela plat'e iz alogo barhata s bol'shim vyrezom,
obnazhavshim  byust.  Ona  hotela  sdelat'  vse,  chtoby  strogaya ZHanna poskoree
otpravilas' vosvoyasi.
     Katrin  brosila  na  doch'  nedovol'nyj  vzglyad,  no uzhe ne bylo vremeni
otpravit'  ee  nazad,  chtoby  ona  izmenila  svoyu  vneshnost'. A kogda Katrin
uvidela,  chto  ZHanna  pribyla bez syna, ona perestala vozmushchat'sya vyzyvayushchim
vidom Margo.
     ZHanna  nizko  poklonilas';  zhenshchiny  obmenyalis'  formal'nymi poceluyami.
Katrin  kosnulas'  podborodka  svoej  malen'koj tezki i podnyala vverh lichiko
devochki.
     - Moya  dorogaya krestnaya doch'! YA schastliva videt' tebya pri dvore, hotya ya
sil'no sozhaleyu ob otsutstvii tvoego brata.
     Katrin  reshila ne obsuzhdat' voprosy, kotorye priveli ZHannu ko dvoru, do
okonchaniya   vseh  ceremonij.  Korolevu-mat'  zabavlyalo  otvrashchenie  ZHanny  k
pridvornym  maneram  i raskovannosti zhenshchin, ee vospriyatie budushchej nevestki;
hitraya  Margo  izo vseh sil staralas' proizvesti na ZHannu durnoe vpechatlenie
s  pomoshch'yu ekstravagantnyh naryadov i vol'nogo obrashcheniya s kavalerami. Katrin
myslenno  smeyalas'.  Ona  znala,  chto gugenotka ZHanna byla v dushe tshcheslavnoj
mater'yu  i,  nesmotrya  na vsyu svoyu nabozhnost', ne mogla ustoyat' protiv stol'
lestnogo  dlya syna braka. ZHan na soglasitsya vynesti mnogoe, chtoby priblizit'
Genriha na shag k tronu.
     Sleduyushchie  nedeli  byli muchitel'nymi dlya ZHanny, no ves'ma priyatnymi dlya
Katrin,  kotoroj  nravilos' serdit' svoego vraga. |to ne sostavlyalo bol'shogo
truda.  Koroleva Navarry slavilas' svoej pryamotoj. Ona priznalas', chto ej ne
po  dushe  rasputstvo  dvora,  maskarady  i  spektakli,  kotorye ustraivalis'
zdes'.  Katrin  skazala  ZHanne, chto vse eto organizovano v ee chest'. Iz p'es
stavilis'  tol'ko  komedii  -  Katrin nahodila tragedii slishkom tyazhelymi ili
nepristojnymi.  Koroleva-mat'  i Margo vdvoem nablyudali s zataennoj usmeshkoj
za tem, kakoe vozdejstvie eti zrelishcha okazyvayut na korolevu Navarry.
     Ne  odnu  nedelyu  Katrin  ugovarivala  ZHannu poslat' za ee synom; ZHanna
tverdo  otkazyvalas'  sdelat'  eto.  Bolee  togo,  ona  ne  skryvala  svoego
razdrazheniya  tem,  chto  Katrin vozderzhivalas' ot obsuzhdeniya voprosa, kotoryj
privel  ZHannu ko dvoru; ona ne taila svoe nedoverie k Katrin. Koroleva-mat',
zamechaya  eto,  spokojno  ulybalas'; ee bezmyatezhnost' nastorazhivala ZHannu eshche
sil'nee.
     - Vashemu  synu  pridetsya  zhit'  pri  dvore, - skazala nakonec Katrin. -
Pozhaluj,  my  ne  smozhem  pozvolit'  emu  otpravlyat'  religioznye  obryady po
obychayam gugenotov.
     - No nekotorye lyudi delayut eto zdes'.
     - Vash  syn  stanet  chlenom  korolevskogo  doma...  ego  budushchaya  zhena -
katolichka.  I  kogda  princessa  Margarita priedet v Bearn, ona dolzhna budet
hodit' k messe.
     Neskol'ko  raz  ZHanna  uzhe  byla gotova pokinut' dvor ni s chem; nakonec
ona  ponyala,  chto  koroleva-mat' zhelaet etogo braka, prosto vrednyj harakter
zastavlyaet ee draznit' korolevu Navarry.
     "YA  ne  znayu, kak mne udaetsya terpet' eti mucheniya, - pisala ZHanna synu.
-  Mne  ne pozvolyayut ostavat'sya naedine s kem-libo, krome korolevy-materi, a
ej  nravitsya  izvodit'  menya. Ona postoyanno nasmehaetsya nado mnoj. |tot dvor
povergaet  menya  v  drozh'.  Nigde  net  takogo  rasputstva. Korol' v etom ne
vinovat;  ego lyubovnica zhivet vo dvorce v otdel'nyh pokoyah; on rano pokidaet
obshchestvo  yakoby dlya togo, chtoby porabotat' nad knigoj, kotoruyu pishet. No vse
znayut,  chto  on  provodit  vremya  s  lyubovnicej.  Drugie  vedut  sebya  menee
skromno".
     Mezhdu   ZHannoj  i  Margo  sostoyalos'  odna  privatnaya  beseda.  Devushka
derzhalas'  holodno  i  vysokomerno  ona  ne vyrazhala zhelaniya vstupat' v etot
brak.
     - Kak  by  ty  otneslas',  -  s  nadezhdoj sprosila ZHanna, - k izmeneniyu
tvoej religii?
     - YA   vospitana  v  katolicheskoj  vere,  -  otvetila  princessa,  i  ne
sobirayus'  otkazyvat'sya  ot  nee.  Dazhe  radi  velichajshego monarha mira, - s
vyzovom dobavila ona.
     - YA  slyshala  drugoe,  -  rasserzhenno  skazala  ZHanna.  -  Pohozhe, menya
privela ko dvoru lozhnaya informaciya.
     ZHanne  postoyanno davali oshchushchat' licemerie dvora. |ti lyudi skryvali svoi
istinnye  chuvstva  i  mysli.  Oni byli lisheny iskrennosti. Oni pugali ZHannu,
potomu chto ona znala, chto za ih ulybkami skryvaetsya vrazhdebnost'.
     Kolin'i  malo  chem  mog  pomoch'  ej.  On  byl  pogloshchen svoej druzhboj s
korolem,  planami  zavoevaniya  Ispanii  i rasprostraneniya religii gugenotov.
ZHanna videla, chto on izlishne doverchiv.
     Katrin   nablyudala   za   sobytiyami,   proishodivshimi   vne   dvora,  i
odnovremenno  igrala  s  ZHannoj. De Gizy podnimali golovy. V ih nedovol'stve
prisutstvoval  lichnyj element. Oni schitali Kolin'i ubijcej gercoga Franciska
i hoteli, chtoby Margo vyshla zamuzh za gercoga Genriha.
     Oni  vstupili  v  sgovor  s Ispaniej. Proklyataya sem'ya! - dumala Katrin.
Oni postoyanno prisutstvovali v ee zhizni, rushili ee plany.
     Franciya  byla  istoshchena grazhdanskoj vojnoj; Ispaniya ostavalas' sil'noj.
K  Katrin  vernulsya  strah  pered  Filippom,  kotoryj  nikogda ne pokidal ee
nadolgo.  Ona znala, chto rano ili pozdno ego pridetsya umirotvorit'. O chem on
dumaet  v svoem madridskom dvorce? Ego shpiony, konechno, pristal'no sledyat za
nej.   Oni   soobshchili  Filippu,  chto  Kolin'i  nahoditsya  pri  dvore  i  chto
koroleva-mat'  gotovit  brakosochetanie  docheri s navarrskim eretikom! Katrin
bylo  yasno  -  ona  dolzhna  pokazat'  Filippu, chto, nesmotrya na vse eto, ona
ostaetsya ego drugom.
     Slushaya  ZHannu,  sporya s nej, draznya ee, Katrin nachala stroit' plany. Ej
pridetsya  prinesti  v  zhertvu korolyu Ispanii vazhnuyu figuru, vypolnit' pervyj
punkt pakta, zaklyuchennogo s Al'voj v Bajonne.
     Konechno,  ona  vsegda  ispytyvala  nepriyazn' k ZHanne. Soznavala, chto ee
sushchestvovanie  sulit  koroleve-materi  odni  nepriyatnosti. Filipp obraduetsya
ustraneniyu etoj zhenshchiny. On uvidit, chto koroleva-mat' - ego soyuznica.
     Vo  vremya  razgovorov s ZHannoj mysli Katrin bluzhdali daleko ot brachnogo
soglasheniya.  Ona  videla ego podpisannym, Genriha Navarrskogo - obruchennym s
Margo i zhivushchim pri dvore. Za etim posleduet konec ZHanny Navarrskoj.
     Rudzheri? Oni slishkom truslivy. Luchshe vsego podojdet Rene.
     Ona  dolzhna  dobit'sya  podpisaniya  soglasheniya,  svyazat' princa, sdelat'
brak  vozmozhnym.  Posle  etogo  ona  smozhet  dat' hod ee planam, svyazannym s
vojnoj  protiv  Ispanii;  bditel'nost'  Filippa budet prituplena likvidaciej
zhenshchiny, kotoruyu on schital svoim smertel'nym vragom.
     Na  etom  etape  Karl  okazhetsya  polezen. On dolzhen rasprostranit' svoyu
druzhbu  s  Kolin'i  na  korolevu  Navarry.  Katrin provodila mnogo vremeni s
korolem, ob®yasnyaya emu rol', kotoruyu on dolzhen sygrat'.
     Ego  stali  chasto  videt'  s ZHannoj; on nazyval ee svoej dorogoj tetej.
Govoril ej o ego lyubvi k Kolin'i. On uspeshno podavil strah ZHanny.
     - Esli  vozniknut  problemy  s papoj, - skazal Karl, - my vydadim Margo
zamuzh, zaklyuchiv svetskij brak.
     V  konce  koncov  ZHanna Navarrskaya podpisala soglashenie o zhenit'be syna
na princesse Margo; Katrin poluchila vozmozhnost' dat' hod ee planam.
     Dvor pereehal v Parizh; ZHanna Navarrskaya takzhe otpravilas' tuda.
     - Neobhodimo  podgotovit'sya k svad'be, - skazala Katrin, - i vy smozhete
nasladit'sya  vsem,  chto  sposoben  predlozhit' vam Parizh. YA otvedu vas k moim
luchshim portnym, perchatochnikam i parfyumeram.
     ZHanna  podavila  nedobrye  predchuvstviya  i  poehala  v stolicu. Kolin'i
zaveril  ZHannu,  chto  partiyu  gugenotov zhdet novyj rascvet, chto ona mozhet ne
somnevat'sya  v  vernosti syna ih religii. Ona dolzhna ponimat', chto, nesmotrya
na svoyu lyubov' k udovol'stviyam, Genrih sil'nee otca.
     Katrin  radovalas'  vozvrashcheniyu  v  lyubimyj  eyu  Parizh.  Ona ispytyvala
bodryashchee  volnenie, pokidaya dvorec cherez potajnuyu dver' s platkom na golove,
vhodya v lavku, raspolozhennuyu na naberezhnoj naprotiv Luvra.
     Rene  totchas  uznal  ee.  On  obradovalsya tomu, chto ona prishla imenno k
nemu. On davno schital brat'ev Rudzheri svoimi sopernikami.
     Ona poprosila provesti ee v tajnuyu komnatu; on sdelal eto nemedlenno.
     - Gospodin  Rene,  -  skazala  Katrin, snyav platok i obretya dostoinstvo
korolevy,  -  u  menya est' dlya vas poruchenie. Vy dolzhny otvetit' mne, gotovy
li vy vypolnit' ego.
     - Bol'she  vsego  na  svete, madam, - skazal on, - ya hochu sluzhit' vashemu
Velichestvu.
     - Ne  toropites'  soglashat'sya,  moj  drug.  Rech' idet o cheloveke ves'ma
vysokogo polozheniya.
     Ona  pristal'no  posmotrela  na  Rene; ni odin muskul ne drognul na ego
lice.
     - On  dolzhen  byt'  ustranen bystro i iskusno. Vozmozhny podozreniya, kak
lovko  by  vy ni dejstvovali. Veroyatno, sostoitsya vskrytie. YA ne hochu, chtoby
vy  bralis' za eto, ne obdumav vozmozhnye posledstviya. YA prishla k vam potomu,
chto schitayu vas bolee smelym, chem vashi kollegi.
     - Madam, ya budu smelym radi vas.
     - Kak prodvigayutsya vashi eksperimenty, mes'e Rene?
     - Ves'ma  uspeshno,  madam.  YA raspolagayu veshchestvom, kotoroe pronikaet v
organizm s vozduhom cherez nos ili pory.
     - |to ne slishkom novo.
     - Vashe  Velichestvo,  etot  yad  cherez  neskol'ko dnej posle ego vdyhaniya
polnost'yu  razlagaetsya  v  tele zhertvy; on usugublyaet lyubuyu bolezn', kotoroj
mozhet  stradat'  chelovek,  tak  chto  pri  vskrytii  vse vyglyadit tak, slovno
zhertva umerla ot estestvennogo neduga.
     - Kak  interesno,  mes'e  Rene.  A  esli  ob®ekt  absolyutno zdorov, chto
togda?
     - On vse ravno umret, no ustanovit' prichinu ne udastsya nikomu.
     - |to   samo  po  sebe  sposobno  nastorozhit'.  Skazhite,  vy  proveryali
effektivnost' i nadezhnost' veshchestva?
     - YA pohoronil chetyreh sluzhanok.
     - Kak bystro nastupala smert'?
     - CHerez  neskol'ko  dnej. Za isklyucheniem odnogo sluchaya, madam. Devushka,
stradavshaya yazvoj, skonchalas' mgnovenno.
     - Znachit, vy tverdo schitaete, chto mozhno polozhit'sya na eto sredstvo?
     - Absolyutno, madam.
     - Ono kazhetsya pohozhim na vashu Akva Tafana.
     - Verno, madam. No eto veshchestvo ne ostavlyaet sledov.
     - Rasskazhite  mne,  kak vy poluchili ego. Vy znaete, chto menya interesuyut
takie veshchi.
     - |to  slozhnyj  process,  madam.  On chem-to shoden s processom sozdaniya
nashego "zhab'ego yada".
     - Mysh'yak  -  odin  iz  naibolee  opasnyh  yadov,  ne  razrushayushchij organy
cheloveka. V sluchae posmertnogo vskrytiya...
     - No  eto  novoe veshchestvo ne soderzhit mysh'yaka. Ono pohozhe na "zhabij yad"
tol'ko  na  pervyh  stadiyah  prigotovleniya.  YA  dayu  mysh'yak  zhabam  i  cherez
nekotoroe  vremya  posle  ih  smerti  ekstragiruyu telesnye soki. Oni soderzhat
mysh'yak  i  trupnye  yady. Zatem ya otdelyayu mysh'yak. |to eshche ne vse. Podrobnosti
processa utomyat vas, on slozhen i dolog.
     Katrin zasmeyalas'.
     - Hranite   vashi   sekrety,   gospodin  Rene.  YA  ponimayu  vas.  Pochemu
rezul'tatami vashih eksperimentov dolzhny pol'zovat'sya drugie?
     - Esli  vy  projdete  v  moyu laboratoriyu, Vashe Velichestvo, ya pokazhu vam
gotovoe veshchestvo.
     Katrin  vstala  i prosledovala za Rene po neskol'kim temnym koridoram v
podval.
     V  bol'shoj pechi gorel ogon'; dym uhodil naruzhu cherez trubu, vdelannuyu v
stenu.  Na  lavkah  lezhali  skelety  zhivotnyh,  na  stenah  byli  narisovany
kabalisticheskie  znaki.  Katrin  horosho znala orudiya proizvodstva, sluzhivshie
takim  lyudyam,  kak  Rene  i  Rudzheri. Ona s interesom smotrela na butylochki,
soderzhavshie raznocvetnye zhidkosti, i korobochki s tainstvennymi poroshkami.
     Rene vzyal sosud s yarko-zelenym rastvorom i pokazal ego Katrin.
     - |to,  madam,  -  samyj  cennyj  i  smertonosnyj  yad  iz  vseh,  kakie
sushchestvuyut  na  zemle.  Im  mozhno propitat' kakoj-nibud' predmet - perchatku,
vorotnik,  ukrashenie,  izdelie  vberet  v  sebya  zhidkost'  i pochti mgnovenno
vysohnet.  YAd  ostanetsya  v  tkani  do teh por, poka temperatura predmeta ne
povysitsya.  Teplo  chelovecheskogo  tela  vytyanet yad iz predmeta v vide parov,
kotorye proniknut v organizm cherez kozhnye pory.
     Katrin  kivnula.  Uslyshannoe  ne  slishkom  izumilo ee. Sootechestvenniki
korolevy-materi  byli  samymi  iskusnymi  otravitelyami v mire. Oni revnostno
beregli  svoi  sekrety,  govorili,  chto  koe-kto  iz  nih unosil eti tajny v
mogilu,  ne zhelaya delit'sya imi ni s kem. Katrin byla gotova poverit' v lyubye
svojstva  novogo  yada.  Za  gody,  provedennye  na  rodine,  ona uznala, chto
ital'yanskie  alhimiki  sposobny  izgotovlyat'  yady,  dejstvie  kotoryh  moglo
pokazat'sya neveroyatnym lyudyam iz drugih chastej sveta.
     - |to  horosho, chto vy tak uvereny v svoem izobretenii, gospodin Rene, -
skazala   ona,  -  potomu  chto  smert'  vysokopostavlennogo  lica  porozhdaet
podozreniya.  Esli  sostoitsya  vskrytie  i  yad  budet obnaruzhen, kto-to mozhet
vspomnit', chto ya poseshchala vashu lavku.
     - Verno,  madam.  No  ya veryu v moyu produkciyu. YA ispytal veshchestvo. Bolee
togo, ya gotov otdat' zhizn', chtoby posluzhit' Vashemu Velichestvu.
     Katrin ulybnulas'.
     - YA  ne  zabudu  o  vas, gospodin Rene. Esli ta dama pridet syuda kupit'
perchatki,  vorotnik  ili  ukrashenie,  vy  smozhete, poka ona nahoditsya zdes',
obrabotat' yadom to, chto ona vyberet... i otdat' eto ej?
     - Smogu, madam.
     - Samoe  prostoe  -  eto  perchatki.  Teper'  poslushajte.  Ona prilet za
perchatkami.  Vy  pokazhete  ej  luchshie  obrazcy;  kogda ona sdelaet vybor, vy
obrabotaete  etu  paru.  CHtoby  ona  nadela  ih  nemedlenno,  vy pomozhete ej
ispachkat'  te, v kotoryh ona yavitsya syuda. Vy, nesomnenno, najdete podhodyashchij
sposob.  Pust' ona ostavit ih vam dlya chistki. Ona dolzhna ujti ot vas v novyh
perchatkah. YA ne hochu, chtoby oni popali v chuzhie ruki.
     - Vse proizojdet, kak vy zhelaete, madam.
     - Horosho.   YA   hotela  by  poluchit'  nemnogo  etogo  yada...  dlya  moej
kollekcii.
     - Madam,   eto   opasno.   Veshchestvo   eshche   nahoditsya   v   forme,   ne
prednaznachennoj  dlya hraneniya. Kogda ya dorabotayu ego, ya peredam vam ves' moj
zapas.
     Katrin  ele  zametno  ulybnulas'. Ona ponimala Rene. On ne hotel teryat'
svoyu monopoliyu na stol' cennoe izobretenie.
     Nadev platok, ona vyshla na ulicu. Poka chto vse skladyvalos' udachno.


     Koroleva  Navarrskaya  zabolela.  Ona  lezhala  v svoej komnate. ZHanna ne
mogla  ponyat'  prichinu  vnezapnoj  slabosti,  ohvativshej  ee.  Ona prekrasno
provela  den',  vybiraya  tualety,  neobhodimye  dlya  brakosochetaniya.  Ona ne
slishkom  sil'no  interesovalas' naryadami, no ne hotela pokazat'sya elegantnym
parizhanam bezvkusno odetoj zhenshchinoj.
     Ona  kupila  kruglyj  ploenyj  vorotnik i perchatki. Katrin posovetovala
ej,  kuda sleduet shodit', ona provodila ee v nekotorye mesta. Nakonec ZHanna
popala  k  perchatochniku  i  parfyumeru,  lavka  kotorogo  nahodilas' naprotiv
Luvra.  Tam  ona priobrela voshititel'nuyu paru perchatok togo fasona, kotoryj
byl  v  mode  pri  dvore.  Ona  nadela  ih srazu zhe, potomu chto s ee starymi
proizoshel neznachitel'nyj incident, i vernulas' vo dvorec.
     I  tut  ona  ispytala  strannuyu  slabost', ee zatoshnilo. Sil'naya bol' v
grudi  vynudila  ZHannu lech' na krovat'. Ona ne smogla pojti na banket; noch'yu
ee  ohvatil  zhar;  ej  bylo  trudno shevelit' konechnostyami, k utru oni sovsem
utratili   podvizhnost'.  Ona  zadyhalas',  bol'  v  grudi  usililas',  stala
nevynosimoj.
     Ee  pokoi  vo  dvorce  Konde  zapolnilis'  vstrevozhennymi  gugenotami -
muzhchinami  i  zhenshchinami.  U posteli ZHanny nahodilis' luchshie vrachi strany, no
oni  ne  mogli  ponyat'  strannuyu  prirodu  bolezni.  Katrin  prislala  svoih
doktorov.  "Umolyayu  vas,  - skazala koroleva-mat' - ne zhalejte usilij, chtoby
spasti  zhizn'  korolevy  Navarry. Budet uzhasno, esli ona umret sejchas, kogda
podgotovka   k  brakosochetaniyu  idet  polnym  hodom  v  stol'  druzhestvennoj
obstanovke".
     ZHanna  poprosila  privesti  k nej Kolin'i. Ee soznanie zatumanilos', no
ona  chuvstvovala,  chto  dolzhna  mnogoe skazat' emu. Ona znala, chto Kolin'i i
delu  gugenotov  ugrozhaet  ser'eznaya  opasnost'.  Ona  pomnila,  chto  ee syn
podslushal  nechto  vazhnoe  v galeree Bajonna, no podrobnosti uskol'zali iz ee
slabeyushchej pamyati.
     Ona znala, chto umiraet.
     - Vashi  molitvy  ne  pomogut  mne.  YA pokoryayus' svyashchennoj vole Gospoda,
prinimaya  lyubuyu  bedu  kak  nakazanie  Lyubyashchego  Otca.  YA nikogda ne boyalas'
smerti.  YA  sozhaleyu lish' o tom, chto vynuzhdena ostavit' moih detej odnih. Oni
eshche yuny i ne sposobny zashchitit'sya ot mnogih opasnostej.
     ZHanna poprosila ih perestat' plakat'.
     - Stoit  li  delat' eto? - sprosila ona. - Vy videli, kakimi gorestnymi
byli  moi poslednie gody. Gospod' szhalilsya nado mnoj; teper' on zovet menya k
sebe, k radostyam nezemnoj zhizni.
     Ona  hotela,  chtoby  smert' poskoree izbavila ee ot telesnyh stradanij.
No  ona dumala o detyah: o syne Genrihe, nuzhdavshemsya v rukovodstve, o dorogoj
Katrin, kotoraya byla tak mala. CHto stanetsya s nimi?
     Katrin dolzhna vernut'sya v Bearn. ZHanna nastaivala na etom.
     - Pozhalujsta,  pozhalujsta, - krichala ona v te mgnoveniya, kogda soznanie
polnost'yu  vozvrashchalos'  k  nej,  -  otprav'te  moyu  malen'kuyu doch' domoj...
podal'she ot etogo razvratnogo dvora.
     Ona  zagovorila  o  skorom  brake  syna; Katrin, stoyavshaya u ee krovati,
skazala:
     - Otdohnite,  moya  dorogaya  navarrskaya  sestra.  Ne trevozh'tes' o vashih
detyah.  YA  stanu  dlya  nih mater'yu. ZHenit'ba vashego Genriha sdelaet ego moim
synom... ya - krestnaya mat' vashej docheri.
     Katrin   kosnulas'   gubami  vlazhnogo  lba  svoego  vraga.  Ona  vsegda
nenavidela  etu  zhenshchinu.  Teper'  ZHanna umirala. Koroleva Navarrskaya vsegda
borolas'  protiv  Katrin;  teper'  neschastnaya  obessilevshaya zhenshchina umirala,
teryaya vse svoi zemnye vladeniya i zhelaniya.
     Koroleva-mat' torzhestvovala.
     Princessa  Margo  smotrela  na pechal'nuyu kartinu; komnata malo pohodila
na  pokoi,  gde  umirala  koroleva.  Zdes'  ne  bylo lampad, svyashchennikov, ne
sovershalis' katolicheskie obryady, sootvetstvuyushchie sluchayu.
     Devushka  poglyadela  na  lica  prisutstvuyushchih;  ona  perevela  vzglyad  s
umirayushchej  korolevy  na  zhenshchinu s polnym blednym licom i bol'shimi nichego ne
vyrazhayushchimi glazami; tonkaya belaya ruka Katrin periodicheski vytirala slezy.
     Margo  vzdrognula.  Smert'  uzhasna,  no  devushka boyalas' ee men'she, chem
zhenshchiny   v  chernom,  derzhavshejsya  s  takim  spokojstviem  i  velichestvennoj
skorb'yu.


     - Korolevy Navarry umerla! - sheptali na ulicah.
     - Govoryat,  ona  zahodila k Rene... perchatochniku korolevy-materi. Lyudi,
poseshchavshie  ranee Rene... teryali zdorov'e, ih zuby stanovilis' hrupkimi, kak
steklo, bystro kroshilis'... ih kozha dryahlela... a zatem oni umirali.
     - Korolevu Navarry otravili!
     Bol'shinstvo  parizhan  ispovedovali  katolicizm  i  poetomu  dolzhny byli
videt'  v koroleve Navarrskoj vraga; odnako lyudyam ne hotelos' dumat', chto ee
zamanili v ih gorod, chtoby umertvit'.
     - |to  delo  ruk toj zhenshchiny! - bormotali na rynke, ulicah, naberezhnyh.
-  Ital'yanka  vzyalas'  za staroe. Ved' koroleva Navarrskaya byla u ee lichnogo
perchatochnika.
     Parizhane  obratili  svoi  polnye  uzhasa glaza v storonu okon Luvra; oni
sheptalis';   prezritel'no   plevali;  osobenno  chasto  oni  proiznosili  imya
"Ital'yanka"  -  Katrin  de  Medichi.  "Ital'yanka!  Ital'yanka!" - sheptali oni.
Ital'yancy  proslavilis'  kak  iskusnye  otraviteli;  slovo "ital'yanec" stalo
sinonimom slova "otravitel'".
     De Gizy pospeshili ko dvoru.
     Koroleva   Navarry   umerla.   Odnim  vragom  stalo  men'she.  Vozmozhno,
koroleva-mat',  proyavlyaya  raspolozhenie  k  gugenotam,  vela  svoyu  ocherednuyu
kovarnuyu igru.
     Margo  nablyudala  za  tem,  kak  Gizy  v®ehali  vo  dvor; vozglavlyavshij
kaval'kadu Genrih za vremya svoego otsutstviya pohoroshel eshche sil'nee.
     Ona  ustala  soprotivlyat'sya. Skoro ee otdadut etomu navarrskomu dikaryu.
Ona  predstavila,  kak  on  laskaet  ee  svoimi  grubymi  rukami, i toska po
Genrihu de Gizu stala nevynosimoj.
     Ona  vstretila  ego  kak  by  sluchajno  v  odnom  iz  tusklo osveshchennyh
koridorov vozle ee pokoev.
     On  ostanovilsya  i posmotrel na devushku. Ona popytalas' otvernut'sya, no
on  bystro  shagnul  vpered  i  shvatil  ee;  Margo vnezapno vspomnila zhar ih
poceluev.
     - Margo, - prosheptal on nezhnym golosom, drognuvshim ot volneniya.
     - Genrih... menya vydayut zamuzh... za Navarrca.
     - Znayu, moya lyubimaya, moya dorogaya.
     - YA ne soglashus', - vshlipnula ona. - YA nenavizhu ego.
     On popytalsya uteshit' Margo.
     - Moya  dorogaya,  ya tak skuchal po tebe! ZHelal tebya! Zachem my muchaem drug
druga?
     Ona pokachala golovoj.
     - Glupaya  gordost'...  - prodolzhil on. - My boremsya s nashimi chuvstvami.
Margo, davaj brat' ot zhizni to, chto mozhno. CHto ostalos' nam.
     Ih  oboih  ohvatili  vospominaniya.  On prinyalsya laskat' ee telo, polnoe
zhelaniya.
     - U menya nikogda ne bylo takoj devushki, kak ty, Margo.
     - A u menya est' tol'ko ty.
     - Ty  pomnish'  tu  malen'kuyu komnatu, gde my byli vdvoem? My otpravimsya
tuda... segodnya noch'yu. Budem vstrechat'sya tam ezhednevno.
     - Do  svad'by  eshche  neskol'ko  mesyacev,  -  skazala Margo. - Kto znaet,
vozmozhno,  ona  ne  sostoitsya  voobshche.  Vdrug vspyhnet vosstanie, ty stanesh'
korolem  i  zhenish'sya  na  mne...  kak  my  planirovali. Ty budesh' vsemogushchim
monarhom, i nichto ne smozhet pomeshat' nam.
     On zakryl ej rot svoimi gubami. U luvrskih sten imelis' ushi.
     - Segodnya noch'yu? - povtoril Genrih.
     - V polnoch'.
     - YA budu zhdat'... s neterpeniem.
     - YA tozhe.
     - A  teper' idi, moya dorogaya. Nas ne dolzhny videt'. My budem umnee, chem
prezhde.
     Eshche  odin  dolgij  poceluj,  odno strastnoe ob®yatie, i Giz otpravilsya v
svoi  pokoi.  Schastlivejshaya zhenshchina Francii, kotoraya sovsem nedavno byla tak
grustna, radostno zashagala k sebe.


     V  Luvre vozniklo napryazhenie. Katrin vnezapno ponyala, kakoj vlast'yu nad
ee  synom Karlom obladal Kolin'i. Ona zabyla o tom, chto on, stol' podatlivyj
v ee rukah, legko poddastsya vliyaniyu drugih lyudej.
     Karl,  okruzhennyj  pridvornymi, obratilsya k materi. Ego glaza sverkali,
rot podergivalsya.
     - Smert'  korolevy  Navarrskoj  obrosla nedobrymi sluhami. Govoryat, chto
ona   stala   zhertvoj  prestupleniya.  YA  prikazyvayu  proizvesti  vskrytie  i
ustanovit' prichinu smerti.
     Katrin   pochuvstvovala,  chto  ona  holodeet.  Glaza  syna  byli  zlymi.
Vnezapno  ispugavshis',  ona  ponyala,  chto  on,  kak  i shepchushchiesya zhenshchiny na
ulice,  schitaet  ee  ubijcej  ZHanny  Navarrskoj.  |to  samo  po sebe ne bylo
neozhidannym;   odnako  neveroyatno  to,  chto  on,  razdelyaya  eti  podozreniya,
potreboval   proizvesti   vskrytie.   Neuzheli   on   hotel   obvinit'  mat',
edinstvennogo  cheloveka, kotoryj, kak ona schitala, umel upravlyat' im? Katrin
perehitrili,  i  sdelal  eto  velikij,  dobryj  Gaspar  de  Kolin'i. On tiho
podkralsya  so  svoej religiej i pravednost'yu i zavladel slaboj dushoj korolya.
Kolin'i hotel vskrytiya, i korol' ustupil emu vopreki vole materi.
     Ona  posmotrela  na neschastnoe slaboe lico s nalivshimisya krov'yu glazami
i  gubami,  pokrytymi  penoj.  Ee  golos prozvuchal holodno, besstrastno. Ona
polnost'yu doveryala Rene; vse budet horosho, esli on obeshchal eto.
     - Moj  syn,  esli  ty  hochesh',  chtoby  vskrytie sostoyalos', pust' budet
po-tvoemu.  Na  moj  vzglyad,  koroleva umerla estestvennoj smert'yu. Ona byla
slaba  zdorov'em,  mnogo  stradala;  tyazheloe  puteshestvie ko dvoru i usiliya,
svyazannye s podgotovkoj brakosochetaniya, ischerpali ee sily.
     - Tem  ne  menee,  -  zakrichal  korol', - ya prikazyvayu obsledovat' telo
korolevy Navarry.
     Emu   ispolnilsya  dvadcat'  odin  god,  on  stal  muzhchinoj.  Ee  oshibka
zaklyuchalas'  v  tom, chto ona do sih por schitala ego mal'chikom s neustojchivoj
psihikoj.


     Doktora  uedinilis': sredi nih nahodilis' lichnye vrachi Katrin, korolya i
ZHanny.  Rezul'tat obsledovaniya dolzhny byli ob®yavit' s minuty na minutu. Esli
Rene   splohoval,   podumala  Katrin,  on  pogibnet;  ostanetsya  lish'  sluh,
svyazannyj  s  imenem  korolevy-materi.  Ee uzhe nenavideli. Kakoe ej do etogo
delo?  Pust'  oni  nenavidyat  ee  skol'ko ugodno, eto ne pomeshaet ej pravit'
Franciej.
     ZHanna  mertva.  Filipa  Ispanskij ulybnetsya, esli on na eto sposoben, v
svoyu  borodu. |lizabet Anglijskaya vstrevozhitsya, uslyshav novost'. Kolin'i byl
podavlen  gorem.  Syn ZHanny, Genrih, eshche ne znal o sluchivshemsya, no skoro emu
pridetsya  priehat'  ko  dvoru.  On  popadet  v ruki korolevy-materi, kotoraya
voz'met   ego   pod  svoe  krylo,  budet  opekat'  i  napravlyat'  yunoshu  kak
sobstvennogo syna.
     Ej  nechego  boyat'sya  -  tol'ko  lyudskih podozrenij i nenavisti. Ona uzhe
vkusila ih; nikto ne osmelitsya prichinit' vred koroleve-materi.


     Lyubovniki,  ob®yatye  blazhennoj  ustalost'yu,  lezhali  v  temnoj komnate.
Margo vsplaknula.
     - |to  ot  schast'ya,  -  skazala  ona. - YA dolgo skuchala po tebe, zhelala
tebya. Nikto ne mog zanyat' tvoego mesta.
     - Kak  schastlivy  my  mogli  byt',  ty  i  ya! Nikogda ne proshchu teh, kto
razluchil nas, - serdito zayavil Genrih.
     - Moya mat' vnushaet mne strah, Genrih.
     - YA  imel  v  vidu tvoego brata. Imenno on razluchil nas. Esli by ne on,
my  by  so  vremenem  pozhenilis'.  YA  govoryu  ne  o  korole, a o tvoem brate
Genrihe.  On  boitsya menya. Kogda-nibud' ya prikonchu ego... ili on ub'et menya.
YA  otomshchu  emu  za  to, chto on sdelal s nami, a admiralu Kolin'i - za smert'
moego otca.
     - Ne  govori  o  nenavisti, kogda u nas est' lyubov', - skazala Margo. -
My  snova  vmeste;  davaj  radovat'sya  etomu. Zabudem ob ostal'nom. Ne budem
dumat'  o  tvoej  mesti  moemu  bratu  i  Kolin'i, o moem brake s Navarrcem.
Pozhivem v schast'e, poka ono vozmozhno.
     Ona  snova  brosilas' v ego ob®yatiya, i on pochuvstvoval, chto ona drozhit.
On popytalsya uspokoit' Margo, no ona skazala:
     - Genrih,  ya  ne  mogu  vybrosit' iz golovy mysli o materi. Ty dumaesh',
chto ona otravila korolevu Navarry?
     On  ne  otvetil ej; oni nadolgo zamolchali. No cherez nekotoroe vremya oni
zabyli  o  koroleve  Navarry,  budushchem  brake  Margo i mesti. Oni snova byli
vmeste posle dolgoj razluki.


     Po  ulicam  Parizha  shagala  dorodnaya  zhenshchina  s platkom na golove. Ona
podoshla  k  gruppe  lyudej,  stoyavshih  na rynke. Ona znala, chto oni govoryat o
koroleve-materi.
     - Znachit, eto bylo vospalenie legkih, - skazala odna zhenshchina.
     - Tak govoryat...
     - Vy  schitaete,  chto  vrachi  mogli  oshibit'sya? - skazala Katrin, zakryv
lico platkom.
     - Otkuda nam znat', kakie d'yavol'skie kozni stroit ital'yanka?
     Katrin zasmeyalas'.
     - Vy dumaete, ona sposobna vyzvat' vospalenie legkih u svoego vraga?
     Lyudi tozhe rassmeyalis'.
     - Ona  -  koldun'ya.  Ved'ma. |ti ital'yancy slishkom horosho razbirayutsya v
yadah,  oni primenyayut veshchestva, kotorye ne ostavlyayut sledov. Nam ne nado bylo
vpuskat' ih v nashu stranu.
     Katrin  poshla  dal'she  i  vskore  prisoedinilas'  k kompanii sporshchikov.
Kto-to skazal:
     - Korolevu  otravili.  Zapomnite  moi slova - vse podstroila ital'yanka.
Koroleva   Navarry   otpravilas'   k  perchatochniku...  lichnomu  perchatochniku
ital'yanki.  Doktora  mogut  govorit'  vse, chto ugodno. Vozmozhno, oni boyatsya.
Raskryv  pravdu,  oni  mogut sami zabolet' kakoj-nibud' zagadochnoj bolezn'yu,
nevedomoj ih kollegam.
     Otvernuvshis',  Katrin  zadumchivo  poshla dal'she. Situaciya napominala tu,
chto  voznikla  posle  smerti  dofina  Franciska,  umershego  posle  togo, kak
vinocherpij - ital'yanec - podnes emu vody.
     Ona   chuvstvovala  sebya  neuyutno.  Za  korolem  nado  sledit'.  Kolin'i
okazyvaet  na nego slishkom sil'noe vliyanie. Ej neobhodimo vser'ez zadumat'sya
naschet   gospodina   Kolin'i.  Nesomnenno,  chto  upravlyat'  slaboharakternym
korolem dolzhen odin chelovek.
     Ona  byla sil'noj. Ona preodoleet vse trudnosti. Katrin podumala o sebe
segodnyashnej,  sravnila  sebya s zhenshchinoj, kotoroj ona byla posle smerti muzha.
Ej  bylo  chemu  uchit'sya, i ona usvoila mnogie uroki. Sejchas ona nahodilas' v
rascvete  sil,  obladala  vlast'yu  vozvyshat'  svoih  favoritov  i unichtozhat'
lyudej,  stoyavshih  na  ee  puti.  Ona  bystro  uchilas', kak pol'zovat'sya etoj
vlast'yu.
     Koroleva-mat'   zatyanula   poplotnee   platok   i  medlenno,  zadumchivo
napravilas' obratno v Luvr.

Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:47:38 GMT
Ocenite etot tekst: