Uil'yam Kongriv. Staryj holostyak
----------------------------------------------------------------------------
Seriya "Literaturnye pamyatniki".
Uil'yam Kongriv. Komedii. M., "Nauka", 1977
Perevod P. V. Melkovoj
OCR Bychkov M.N.
----------------------------------------------------------------------------
Quern tulit ad scenam ventoso gloria curru,
Exanimat lentus spectator, sedulus inflat.
Sic leve, sic parvum est, animum quod laudis avarum
Subruit, aut reficit.
Horat. Lib. II, Epist. 1 {*}
{* Teh, kto na scenu vznesen kolesniceyu vetrenoj Slavy,
Zritel' holodnyj mertvit, a goryachij opyat' vdohnovlyaet.
Tak legkovesno, nichtozhno vse to, chto tshcheslavnogo muzha
Mozhet svalit' i podnyat'...
Goracij. Poslaniya (I, 1)
(Perevod N. Gincburga)}
MISTERU KONGRIVU PO SLUCHAYU POSTANOVKI "STAROGO HOLOSTYAKA"
Gde slavy vozhdeleet darovan'e
I obgonyayut gody sozrevan'e,
Tam lish' ispolnim my svoj dolg pryamoj,
Voznagradiv zasluzhennoj hvaloj
Poeta za uspeh ego bol'shoj.
Ne za gorami den', kogda u sveta
Priznanie najdet piesa eta
I stanet ne slabee, a sil'nej
Nash interes neprehodyashchij k nej.
Priroda - zhenshchina: u nej v obych'e
Bezhat' ot nas, no tol'ko dlya prilich'ya.
O Kongriv, ne strashis' nastich' ee:
ZHelanno ej ob®yatie tvoe!
Bud' s nej nastojchiv, hot' uchtiv, kak rane,
I ty pozhnesh' plody svoih staranij:
Takie u tebya i moshch', i stat',
CHto sozdan ty beglyankoj obladat'.
Nad carstvom muz po vole Apollona,
CH'ej milost'yu dana emu korona,
Vladychestvuet Drajden {1} tak davno,
CHto nadobno emu teper' odno -
Naslednik po bozhestvennomu pravu,
Kotoryj, ot nego prinyav derzhavu,
Ee ot raspaden'ya sohranit,
Hot' novyh stran on ej ne podchinit.
No pervenec ego ne zhazhdet vlasti:
Uicherli {2} v pokoe vidit schast'e.
Ne do nee i |teridzhu {3}: on
Za rubezhom razgulom pogloshchen.
Li {4} mertv, i Otveya {5} uzh net v pomine.
Lish' ty ego nadezhda, Kongriv, nyne.
ZHivi k velikoj radosti ego
I k vyashchej chesti ostrova sego.
Kogda zh - pust' etot chas pridet popozzhe! -
Uchitel' tvoj s zemlej prostitsya vse zhe,
Svoj genij i tebya nam zaveshchav,
Ty, vospriemnik del ego i prav,
Zakonchi to, chto nachato im bylo,
Sravnyavshis' v slave s nim, kak raven siloj.
Lyubyh vershin ty mozhesh' dosyagnut'
I dosyagnesh' - lish' plodovitej bud'.
Pust' pouchat' poeta ne goditsya -
Mne, drugu tvoemu, sej greh prostitsya.
T. Sautern {6}
DOSTOCHTIMOMU LORDU CHARLZU KLIFFORDU IZ LEJNZBORO {7}, I PR.
Milord,
ZHiznennye peripetii vpervye predostavili mne sluchaj pis'menno
obratit'sya k Vashej svetlosti, i ya bezgranichno rad vospol'zovat'sya im: to,
chto ya pishu, adresovano vsem, a znachit, pozvolyaet mne vyrazit' (i dovesti do
vseobshchego svedeniya) priznatel'nost' i uvazhenie, kotorye ya pitayu k Vam i
silyus' podtverdit' delom. YA ispytyvayu nastol'ko sil'noe stremlenie byt' Vam
poleznym, chto ono izbavlyaet menya ot dal'nejshih uverenij v moej predannosti:
kol' skoro tesnye uzy, svyazyvayushchie menya s Vashej svetlost'yu i Vashim domom, ne
razreshayut mne publichno vozdat' Vam hvalu, lyuboe vyrazhenie moej gotovnosti
byt' Vashim slugoj yavilos' by lish' chestnym, no nenuzhnym priznaniem moego
pered Vami dolga i svidetel'stvom moej iskrennej Vam blagodarnosti.
Poroyu mne hochetsya sluzhit' Vashej svetlosti tak, chtoby eto bylo dlya menya
menee vygodno, zato bolee lestno. Moi slova otnyud' ne oznachayut, chto ya zhazhdu
perestat' byt' Vashim dolzhnikom; oni oznachayut tol'ko, chto ya zhelal by im stat'
po svoej vole: togda ya poluchil by pravo gordit'sya tem, chto razglyadel i nashel
cheloveka, u kotorogo schastliv byt' v dolgu bez nadezhdy kogda-nibud'
rasplatit'sya.
Vasha svetlost' lishaet menya vsyakoj vozmozhnosti soprikosnut'sya s Vami i
ne byt' tut zhe vzyskannym Vashimi shchedrotami, i hotya, po vidimosti, ya tol'ko
vyskazyvayu zdes' svoi k Vam chuvstva (chto stol' obychno v nashem raschetlivom
svete), ya v to zhe vremya nevol'no presleduyu sobstvennyj interes: Vashej
svetlosti nel'zya vozdat' dolzhnoe, ne poluchiv pri etom vygody dlya sebya.
Konechno, kto ne sovershaet bezumstv, tot ne nuzhdaetsya i v zashchitnike; no bud'
my chuzhdy oshibok, sila ne nahodila by sebe primeneniya, a dobroserdechie -
povoda proyavit'sya; tam zhe, gde eti dostoinstva nalico, zhal' ne
vospol'zovat'sya imi, esli ty vse-taki natvoril gluposti; poetomu, sdelav
lozhnyj shag, dolzhno iskat' zashity u sily i dobroserdechiya. K etomu svoego roda
poeticheskomu sillogizmu ya pribegayu sejchas dlya togo, chtoby sklonit' Vashu
svetlost' vzyat' pod svoe pokrovitel'stvo moyu piesu. Ona hot' i ne pervyj moj
opyt, uvidevshij svet, no pervoe moe pregreshenie v dramaticheskom zhanre,
vernee, v poezii voobshche; nadeyus' poetomu, chto mne ee legche prostyat. Bud' ona
postavlena togda zhe, kogda napisana, v ee zashchitu mozhno bylo by skazat'
bol'she. Neznanie stolicy i zakonov sceny posluzhilo by nachinayushchemu avtoru
opravdaniem, na kotoroe on uzhe ne vprave upovat' posle chetyreh let
literaturnogo truda. Tem ne menee ya pochitayu sebya obyazannym zayavit', chto
gluboko ocenil snishoditel'nost' londonskih zritelej, tak teplo prinyavshih
moyu piesu pri vseh ee nedostatkah, kotorye - ne mogu ne priznat'sya i v etom
- byli bol'shej chast'yu zamaskirovany iskusnoj igroj akterov {8}: ubezhden, chto
umeloe ispolnenie v vysshej stepeni sposobstvovalo raskrytiyu vseh vyvedennyh
mnoyu harakterov.
CHto zhe do kritikov, milord, ya ne skazhu ni durnogo, ni horoshego ni o kom
iz nih - ni o teh, ch'i upreki spravedlivy, ni o teh, kto usmatrivaet promahi
tam, gde ih net. Zashchishchaya svoyu piesu, ya dam im vsem odin obshchij otvet (kotoryj
|piktet {9} sovetuet davat' kazhdomu hulitelyu nashego truda), a imenno: "Esli
by te, kto nahodyat v nej nedostatki, znali by ee tak zhe, kak ya, oni nashli by
kuda bol'she takovyh". Razumeetsya, mne vryad li sledovalo delat' podobnoe
priznanie, odnako ono mozhet pojti na pol'zu i mne: otchetlivoe soznanie svoih
slabostej est', na moj vzglyad, pervyj shag k ih ispravleniyu.
Itak, ya prebyvayu v nadezhde, chto rano ili pozdno vernu svoj dolg
stolice, chego, uvy, nikogda ne smogu sdelat' po otnosheniyu k Vashej svetlosti,
hotya neizmenno ostayus' Vashim pokornym i smirennejshim slugoj.
U. Kongriv
PROLOG {10} K "STAROMU HOLOSTYAKU", NAPISANNYJ LORDOM FOLKLENDOM {11}
Poet, ch'ya v pervyj rad idet piesa,
Drozhit, kak pred vdovoj zhenih-povesa,
Kotoryj znaet, skol'ko nuzhno sil,
CHtob utolit' byvaloj damy pyl:
Ved' esli on svoj dolg ispolnit huzhe,
CHem ispolnyal ego predtecha dyuzhij,
Progonit novobrachnogo ona
I osramit vezde kak hvastuna.
Uvy, my chasto nachinaem smelo,
No k zavershen'yu ne privodim delo!
Takoj zhe debyutant i nash poet,
No s legkomysl'em dvadcati treh let
On mnit, chem mne vnushaet podozren'ya,
CHto vse poluchat udovletvoren'e.
Pust' mnogo let ego Holostyaku -
Ta, chto yuna, pomozhet stariku,
I to, chto odnomu ne sdelat' bole,
Vdvoem oni vkusit' sumeyut vvolyu.
A popenyayut nashemu yuncu,
CHto stol' prelestnoj ledi ne k licu
Darit' lobzan'ya polumertvecu, -
On vozrazit, chto muzh v godah preklonnyh -
Otlichnoe prikryt'e dlya vlyublennyh.
Itak, my novichku risknut' dadim
I, kol' ego v bahval'stve ulichim,
Pust' on, derzhas' podal'she ot stolicy,
Pero makat' v chernil'nicu ne tshchitsya.
No esli vpryam' svershit on, chto sulit,
To oba pola udovletvorit:
Tam myagkoserdy vse, gde kazhdyj syt,
I publika pochtit edinodushno
Togo, s kem ej i v tretij raz ne skuchno {12}.
KOTORYJ CHITAET MISSIS BREJSGERDL {13}
Mir izmenilsya - eto vne somnen'ya!
Prolog byl vstar' vstuplen'em k predstavlen'yu,
I avtor, chto ego proiznosil,
Zal byt' posnishoditel'nej prosil.
Teper' my daleko ne tak pokorny.
Spektakl' - vojna, prolog - podob'e gorna.
Oruduya satiroj, kak mechom,
My s vami, sud'i nashi, boj vedem:
Hvalite nas, il' vas my osmeem!
Na vashe schast'e, zriteli chestnye,
Nash avtor p'esu sochinil vpervye,
K tomu zhe molod on, a potomu
Uchtivym s vami nado byt' emu.
Hot' ne skazhu, chto v p'ese soli netu,
Ona - sozdan'e skromnogo poeta,
No skoro izzhivet on skromnost' etu.
Pokuda zhe ya - advokat ego
I vyshla na podmostki dlya togo,
CHtob publiku prosit'... O, vlast' gospodnya!
Pust' budu ya poveshena segodnya,
Kol' pomnyu, chto u vas prosit' dolzhna,
I kol' prolog moj ne zabyt spolna!
Spasi zhe, nebo, p'esu ot provala
I, chtoby v petlyu ya ne ugadala
Za to, chto zdes' ni slova ne skazala,
Daruj nam... No usta mne styd skoval,
I ya ne v silah zhdat', chto skazhet zal.
(Ubegaet.)
Muzhchiny
Kartuell - ugryumyj staryj holostyak, prikidyvayushchijsya zhenonenavistnikom,
no tajno vlyublennyj v Sil'viyu.
Bellmur - vlyublennyj v Belindu.
Vejnlav - vetrenik, uvlechennyj Aramintoj.
SHarper.
Ser Dzhozef Uittol.
Kapitan Bleff.
Fondluajf - bankir.
Setter - svodnik.
Gavot - uchitel' muzyki.
Pejs - lakej Araminty.
Barnebi - sluga Fondluajfa.
Mal'chik.
ZHenshchiny
Araminta - vlyublennaya v Vejnlava.
Belinda - ee kuzina, zhemannica, vlyublennaya v Bellmura.
Leticiya - zhena Fondluajfa.
Sil'viya - lyubovnica Vejnlava, broshennaya im.
Lyusi - ee sluzhanka.
Betti - sluzhanka Araminty.
Tancory i slugi.
Mesto dejstviya - London.
Scena pervaya
Ulica.
Vhodyat navstrechu drug drugu Bellmur i Vejnlav.
Bellmur. Vejnlav? V takuyu ran' i uzhe na nogah? Dobroe utro! A ya-to
dumal, chto vlyublennomu, kotoryj umeet zdravo myslit', rasstat'sya chut' svet s
postel'yu niskol'ko ne legche, chem predavat'sya v nej tol'ko snu.
Vejnlav. Dobroe utro, Bellmur! Ne sporyu, stol' rannie progulki ne v
moih privychkah, no delo est' delo. (Pokazyvaet pis'ma.) A chtoby ne proigrat'
delo, nuzhno dovesti ego do konca.
Bellmur. Podumaesh', delo! Vremya tozhe ne sleduet upuskat', inache
poteryash' ego vpustuyu. Delo, drug moj, - glavnyj kamen' pretknoveniya v zhizni:
ono izvrashchaet nashi nameren'ya, vynuzhdaet idti obhodnymi putyami i meshaet
dostich' celi.
Vejnlav. Pod cel'yu ty, konechno, razumeesh' naslazhdenie?
Bellmur. Estestvenno! Tol'ko ono i pridaet smysl sushchestvovaniyu.
Vejnlav. Nu, mudrecy skazhut tebe na eto...
Bellmur. Bol'she togo, vo chto veryat, ili bol'she togo, chem ponimayut.
Vejnlav. Postoj, postoj, Ned! Kak mozhet mudryj chelovek skazat' bol'she,
chem ponimaet?
Bellmur. Ochen' prosto. Mudrost' - eto vsego lish' umenie pritvoryat'sya,
budto znanij i ubezhdenij u tebya bol'she, chem na samom dele. Vot ya prochel
nedavno ob odnom mudrece i vyyasnil: on znal odno - chto nichego ne znaet.
Ladno, ostavim dela bezdel'nikam, a mudrost' - durakam: im eto prigoditsya.
Moe prizvanie - ostrit', moe zanyatie - naslazhdat'sya, i pust' sedoe Vremya
ugrozhayushche potryasaet pesochnymi chasami! Pust' nizmennye natury koposhatsya na
etoj zemle, poka ne vyroyut sebe mogilu glubinoj v shest' futov! Dela - ne moya
stihiya: ya vrashchayus' v bolee vozvyshennoj sfere i obitayu...
Vejnlav. V vozdushnyh zamkah sobstvennoj postrojki. Vot tvoya stihiya,
Ned. No i dlya tebya, vosparivshego tak vysoko, u menya najdetsya primanka, radi
kotoroj ty spustish'sya s oblakov. (Brosaet emu pis'mo.)
Bellmur (podhvatyvaya pis'mo). Kogda pocherk zhenskij, zrenie u menya
ostrej, chem u sokola, ser. Orfografiya pervoj stroki - fantasticheskaya, no dlya
menya v nej zaklyucheno bol'she izyashchestva, chem vo vsem Cicerone ". Nu-ka,
posmotrim. (CHitaet.) "Milyj verolomnyj Vejnlav!.."
Vejnlav. Stoj, stoj! YA dal tebe ne to pis'mo.
Bellmur. Minutku! Snachala ya vzglyanu na podpis'. Sil'viya! Kak ty mozhesh'
byt' s neyu takim neblagodarnym? Ona - prehoroshen'kaya i vsej dushoj lyubit
tebya. YA sam slyshal, s kakim vostorgom ona otzyvaetsya o tebe.
Vejnlav. Ravno kak o lyubom drugom, kem uvlechena.
Bellmur. Net, Frenk, ty, pravo, greshish' na nee: ona verna tebe.
Vejnlav. CHert poberi, ot tebya eto osobenno priyatno slyshat': ty zhe
obladal eyu!
Bellmur. No ne ee lyubov'yu. Klyanus' nebom, ya ne lgu. Ona skazala eto mne
pryamo v glaza. Zardevshis', kak devstvennaya zarya, kotoraya obnaruzhila obman,
skrytyj noch'yu, etoj svodnicej prirody, ona priznalas', chto dushoyu ostalas'
verna tebe, hot' ya i sumel kovarno dobit'sya blazhenstva.
Vejnlav. Verna, kak gorlica - myslenno, ne tak li, Ned? Propoveduj svoe
uchenie muzh'yam i stanesh' kumirom zamuzhnih zhenshchin.
Bellmur. Znaesh', mne kazhetsya, zhenshchinam ne povredilo by, esli b oni v
otsutstvie muzha mogli izlivat' svoyu neterpelivuyu pylkost', vybiraya
lyubovnika, kak mozhno bolee na nego pohozhego, i vospolnyaya za schet voobrazheniya
to, chto ne pohozhe.
Vejnlav. No razve ne obidno lyubovniku soznavat' sebya obmanom dlya glaz?
Bellmur. Bessporno, obidno, no lyubovniku, a ne muzhu, dlya kotorogo
gotovnost' zheny udovol'stvovat'sya ego izobrazheniem - luchshee dokazatel'stvo
ee lyubvi k nemu.
Vejnlav. Strana, gde takaya lyubov' mogla by sojti za istinnuyu
predannost', dolzhna ochen' gluboko pogryaznut' v sueverii. Boyus', chto tvoe
uchenie budet prinyato nashimi protestantskimi muzh'yami za chistejshee
idolopoklonstvo. No esli ty sposoben obratit' v svoyu veru oldermena {15}
Fondluajfa, vtoroe pis'mo tebe ne ponadobitsya.
Bellmur. CHto? Starogo bankira, u kotorogo takaya milen'kaya zhena?
Vejnlav. Imenno ego.
Bellmur. Pogodi-ka! Po-moemu, ee zovut Legaciya. O eto lakomyj kusochek!
Dorogoj Frenk, ty samyj vernyj drug na svete!
Vejnlav. Eshche by! YA vsegda vspugivayu dlya tebya zajcev, a ty ih
podstrelivaesh'. My, bez somneniya, dopolnyaem drug druga. YA brosayu zhenshchinu
tam, gde ee podbiraesh' ty. No prochti vot eto. Mne naznachayut svidanie segodnya
vecherom, kogda Fondluajf uedet iz Londona dlya vstrechi s nekim sudovladel'cem
na predmet vzyskaniya summy, kotoruyu riskuet poteryat'. CHitaj, chitaj.
Bellmur (chitaet). M-m... "ne budet v gorode segodnya vecherom, i on
obeshchaet prislat' mne dlya kompanii mistera Spinteksta; no ya postarayus', chtoby
Spinteksta ne okazalos' doma." Prevoshodno! Spintekst?.. A, krivoj
propovednik-puritanin!
Vejnlav. On samyj.
Bellmur (chitaet). M-m... "Beseda s vami budet kuda priyatnej, esli vy
sumeete prinyat' ego oblich'e, chtoby vvesti v zabluzhdenie slug." Ochen' horosho!
Znachit, ya dolzhen pribegnut' k pereodevaniyu? Gotov ot vsego serdca... |to
pridast lyubvi ostrotu, usilivaya ee shodstvo s vorovstvom, a dlya nas,
lyubostrastnyh smertnyh, greh tem slashche, chem tyazhelej. Frenk, ya potryasen tvoim
velikodushiem.
Vejnlav. Vidish' li, ya ne terplyu, kogda muzhchine chto-nibud' navyazyvayut -
bud' to lyubov' ili vypivka, a tut ya nichego ne domogalsya. Mne tol'ko dovelos'
raz ili dva ochutit'sya v obshchestve, gde Leticiya byla samoj krasivoj iz zhenshchin.
YA, ponyatnoe delo, obratil na nee vnimanie, a ona, vidimo, prinyala eto
vser'ez. Vse bylo by tak zhe, bud' na moem meste ty ili kto-nibud' drugoj.
Bellmur. Ne otkazalsya by ot takogo uspeha!
Vejnlav. Ne somnevajsya v nem. Uzh esli zhenshchine prispichilo nastavit' muzhu
roga, sam d'yavol ne ujmet ee, prezhde chem ona v etom ne preuspeet.
Bellmur. Skazhi, chto za chelovek etot Fondluajf?
Vejnlav. Pomes' domashnej sobachki s dvorovym psom: vremenami pedant i
bryuzga, vremenami - ya sam tomu svidetel' - po-svoemu mil. Sklonen revnovat',
no eshche bol'she - nezhnichat'. Slovom, chasto besprichinno revniv, no eshche chashche -
bezosnovatel'no doverchiv.
Bellmur. Ochen' rovnyj i podhodyashchij dlya moej celi harakter. YA dolzhen
zapoluchit' tvoego Settera - paren' pomozhet mne v moem maskarade.
Vejnlav. Mozhesh' vzyat' ego hot' navsegda: on stal u tebya takim, chto uzhe
ne prigoditsya nikomu drugomu.
Bellmur. A ty, bednyaga, v otvet na pis'mo Sil'vii otpravish'sya k nej s
vizitom. Ee ustroit lyuboj chas dnya i nochi. No razve tebe neizvestno, chto tam
u tebya poyavilsya sopernik?
Vejnlav. Izvestno. Staryj grubiyan i pritvornyj zhenonenavistnik Hartuell
schitaet ee nevinnoj. Vot poetomu ya i starayus' izbegat' ee: pust' ona
potoskuet i razocharuetsya vo mne, togda smozhet dumat' o nem. YA znayu, on
ezhednevno naveshchaet ee.
Bellmur. Tem ne menee po-prezhnemu vorchit i polagaet, budto my ne znaem,
chto on vlyublen. V samoe blizhajshee vremya ego tak ot etogo razneset, chto on
volej-nevolej razroditsya priznaniem. Budu rad uslyshat' ego iz ust samogo
Hartuella: priyatno vse-taki posmotret', kak on tuzhitsya v shvatkah, otkryvaya
tajnu, kotoraya uvidela svet zadolgo do sroka.
Vejnlav. Nu, vsego dobrogo! Kstati, davaj poobedaem vmeste. Vstretimsya,
gde vsegda.
Bellmur. S radost'yu. Ottuda udobno prosledovat' s posleobedennym
vizitom k nashim vozlyublennym. Po-moemu, ya chertovski vlyublen: nedarom zhe ya
tak obespokoen tem, chto ne vidalsya vchera s Belindoj.
Vejnlav. Aya hot' i videl vchera svoyu Aramintu, no tozhe sgorayu ot
neterpeniya. (Uhodit.)
Bellmur. Do chego zh ya nenasyten v lyubvi! Kto drugoj, ne dovol'stvuyas'
tem, chto on rab vysokoj strasti i odnovremenno uslazhdaetsya s poludyuzhinoj
samolichno priobretennyh lyubovnic, prinyal by na sebya eshche i zaboty Vejnlava
tol'ko potomu, chto ih gruz slishkom tyazhel dlya ego plech? Takim obrazom, ya ne
tol'ko vynuzhden spat' s chuzhimi zhenami, zamenyaya muzhej, no i vzvalit' na sebya
bolee trudnuyu zadachu - ublagotvorit' chuzhih lyubovnic. Pora, pora
ostanovit'sya, inache ne vyderzhu: plot' moya i krov' tozhe ne vechny.
Vhodit SHarper.
SHarper. Sozhaleyu, chto zastayu tebya za takim zanyatiem, Ned. Kogda chelovek
nachinaet rassuzhdat' sam s soboj, schitaj, chto on pogib.
Bellmur. SHarper? Rad videt' tebya.
SHarper. Ty chto takoj zadumchivyj? Razve Belinda stala zhestoka s toboj?
Bellmur. Net, eto ne iz-za nee. Segodnya mne predstoit vazhnoe delo,
kotoroe sleduet obdumat'.
SHarper. Skazhite na milost'! Kakoe eshche vazhnoe delo mozhet u tebya byt'?
Bellmur. Tak vot, znaj: ya dolzhen dokonat' oldermena. Vidimo, mne
suzhdeno nanesti, emu poslednij udar i darovat' emu titul rogonosca, daby on
sravnyalsya v dostoinstve s ostal'nymi svoimi sobrat'yami. Slovom, mne pridetsya
izvinit'sya pered Belindoj.
SHarper. Ej-bogu, luchshe uzh vovse otkazhis' ot nee: nadezhdy sdelat' ee
svoej lyubovnicej u tebya net, a dlya zheny ona slishkom gorda, vetrena, zhemanna,
ostra na yazyk i krasiva.
Bellmur. No deneg i u nee ne mozhet byt' slishkom mnogo. Ne shuti, Tom:
rech' idet o dvenadcati tysyachah funtov. Verno, Belinda - strashnaya shchegoliha i
zhemannica, no ya ot vsej dushi veryu, chto plutovka lyubit menya: ona nikogda ne
skazala obo mne dobrogo slova, no i branit' menya nikomu ne pozvolyaet. K tomu
zhe u nee, kak ya skazal, dvenadcat' tysyach funtov. Gm... A znaesh', s drugoj
storony, ona ne kazhetsya mne takoj uzh zhemannoj. YA vozdayu ej dolzhnoe, no, v
konce koncov, zhenshchina - eto tol'ko zhenshchina. Konechno, ya ne somnevayus', chto
kak takovaya ona mne ponravitsya: razrazi menya bog, esli ya ne lyublyu ves'
zhenskij pol!
SHarper. A vot chelovek, kotoryj stol' zhe pylko klyanetsya, chto nenavidit
ego.
Vhodit Hartuell.
Bellmur. Kto? Hartuell? Soglasen, no on umeet i koe-chto pochishche. Nu,
Dzhordzh, gde ty segodnya vykladyval svoi yadovito-zlobnye istiny, razvlekaya
obshchestvo, kak vrach razvlekaet sobesednikov rasskazom ob ih boleznyah i
nemoshchah? Kakuyu ledi ty razocharoval, ubediv, chto lico, kotoroe ona
podmalevyvala sebe vse utro, - otnyud' ne ee sobstvennoe lico? Mne ved'
izvestno, chto ty, nevezha, tak zhe neblagosklonen k zhenshchinam, kak zerkalo k
krasavice, perenesshej ospu.
Hartuell. Priznayus', ya ne stanu pribegat' k merzkim fal'shivym uzhimkam i
toshnotvornoj lesti, chtoby podlizat'sya k horoshen'koj razryazhennoj potaskushke,
kotoraya, v svoj chered, stanet podlizyvat'sya ko mne, a zaodno ublazhat' lyubogo
shchenka, v'yushchegosya vokrug nee, kak akrobat, v ch'em repertuare vsegda odni i te
zhe tryuki. A ty, kak ya dogadyvayus', imenno etim sejchas i zanimaesh'sya.
Bellmur. Nu, chto by tebe pospet' syuda chutochku ran'she! Ty obratil by
Vejnlava v svoyu veru i priobrel by v ego lice pobornika svoego dela.
Hartuell. Kak! Vejnlav byl zdes'? Vot uzh s kem lyubov' kazhdyj den'
igraet pervoaprel'skuyu shutku: on vechno v besplodnyh poiskah, vechno ishchet
priklyuchenij i nikogda ne prihodit v port.
SHarper. A vse potomu, chto slishkom lyubit otplyvat' v nepogodu, borot'sya
s vetrami, idti protiv techeniya i dvigat'sya vpered, nevziraya ni na kakie
prepyatstviya.
Hartuell. Razve on ne otdal yakor' bliz Araminty?
Bellmur. Po pravde skazat', ona - samaya podhodyashchaya dlya nego para,
potomu chto pohozha na plavuchij ostrov: to podojdet chut' li ne vplotnuyu, to
opyat' ischeznet. Vot on i pogloshchen tem, chto presleduet ee.
SHarper. Ona, dolzhno byt', ochen' neglupaya osoba, kol' skoro spravlyaetsya
s takim vzbalmoshnym poklonnikom.
Bellmur. Pravo, ne znayu. Harakter, kotorym on nadelen, ochen' dlya nego
udoben: on dorozhit zhenshchinoj, poka ona ego interesuet, i brosaet ee, kak
tol'ko lyubov' utrachivaet prelest' novizny i prevrashchaetsya v dokuku.
SHarper. CHto oblichaet v nem nesposobnost' k strasti, sil'nyj um i durnoj
nrav.
Hartuell. A takzhe svidetel'stvuet o tom, chto gluposti Vejnlav delaet s
bol'shoj osmotritel'nost'yu.
SHarper. Ty, Bellmur, obyazan stoyat' za nego hotya by iz priznatel'nosti:
ty s naslazhdeniem zhnesh' tam, gde on seyal; on razrabatyvaet zolotuyu zhilu, a
ty chekanish' na slitkah svoe izobrazhenie.
Bellmur. A vot Vejnlav drugogo mneniya: uveryaet, chto zhilu razrabatyvayu
imenno ya. CHto zh, kazhdyj poluchaet svoyu dolyu udovol'stvij, prichem imenno tu,
kakaya bol'she po dushe. Emu nravitsya vspugnut' kuropatku, mne - nakryt' ee.
Hartuell. Nu, a ya predpochel by otpustit'.
SHarper. No ponezhnichav s neyu. Polagayu, Dzhordzh, na bol'shee ty uzhe ne
sposoben.
Hartuell. Zabluzhdaesh'sya, lyubeznejshij mister Molokosos. YA sposoben na
vse, na chto sposoben ty, i natura u menya ne menee zhivaya, razve chto rtuti v
krovi pomen'she. Pravda, ya ne razzhigayu svoj appetit, a zhdu estestvennogo
pozyva, polagaya, chto sperva nado pochuvstvovat' soblazn, a poddat'sya emu
nikogda ne pozdno.
Bellmur. Nikogda ne pozdno? CHeloveku takogo pochtennogo vozrasta
umestnej bylo by skazat' "nikogda ne rano".
Hartuell. Odnako imenno vy, yunye, pylkie, derzkie grehovodniki, neredko
poddaetes' emu slishkom pozdno. Namereniya u vas predosuditel'nye, no
osushchestvlenie ih ne dostavlyaet vam nikakogo udovol'stviya. Ej-bogu, vy tak
padki na iskushenie, chto izbavlyaete d'yavola ot truda iskushat' vas. Vy ne
zaglatyvaete kryuchok, kotoryj sami zhe nazhivili, ne potomu, chto ostorozhny, a
potomu, chto, nazhivlyaya ego, uzhe uspeli presytit'sya lovlej: primanka, kotoruyu
vy schitali sredstvom vozbuzhdeniya appetita, vyvertyvaet vash slabyj zheludok.
Vasha lyubov', kak dve kapli vody, pohozha na vashu hrabrost', kotoruyu vy na
pervyh porah staraetes' vykazat' pri kazhdom udobnom sluchae; no uzhe cherez
god-drugoj, utrativ boesposobnost' ili oruzhie, vy umeryaete svoj pyl, i
groznyj klinok, ran'she stol' chasto obnazhavshijsya vami, obrechen navsegda
rzhavet' v nozhnah.
Bellmur. Ej-bogu, ty - staryj rasputnik udivitel'no horoshih pravil.
Vdohnovlyaj nas, molodyh, i dal'she - s godami, mozhet byt', my sravnyaemsya s
toboj v porochnosti.
Hartuell. YA hochu, chtoby kazhdyj byl tem, chem silitsya vyglyadet'. Pust'
rasputnik, ne upodoblyayas' Vejnlavu, rasputnichaet, a ne celuet strastno
komnatnuyu sobachku, kogda emu protivno sorvat' poceluj s gub ee hozyajki.
Bellmur. CHto zh, byvaet i tak, esli sobachka pahnet priyatnej, potomu chto
vedet sebya chistoplotnej. Vprochem, ne opolchajsya na malen'kie ulovki takogo
roda, Dzhordzh; imi neredko zavoevyvayut zhenshchin. Kto otkazhetsya pocelovat'
komnatnuyu sobachku, esli eto preddverie k ustam hozyajki?
SHarper. Ili v zharkij den' upustit sluchaj obmahnut' damu veerom, esli
eto sulit vozmozhnost' sogret' ee v ob®yat'yah, kogda ona ozyabnet?
Bellmur. Ili, na hudoj konec, pochitat' ej piesu, hotya ona obyazatel'no
prervet tebya na samom ostroumnom meste, a zasmeetsya ne ran'she, chem smeshnoe
ostanetsya pozadi? V predvkushenii nagrady mozhno sterpet' dazhe eto.
Kartuell. Ne sporyu, sostoya pri zhenshchinah, vy, osly, nesete i bolee
tyazhkoe bremya: vam vmenyaetsya v obyazannost' naryazhat'sya, tancevat', pet',
vzdyhat', hnykat', sochinyat' stihi, l'stit', lgat', ulybat'sya,
rabolepstvovat' i vdobavok delat' samuyu neposil'nuyu rabotu - lyubit'.
Bellmur. Glupec! Po-tvoemu, lyubit' - neposil'nyj trud?
Hartuell. Razve net? Domogat'sya lyubvi, preodolevaya takie prepyatstviya, -
eto vse ravno chto unasledovat' obremenennoe dolgami pomest'e, kotoroe, dazhe
togda, kogda ih vyplatish', dast tebe odin dohod - pravo pahat' zemlyu svoimi
rukami i polivat' sobstvennym potom.
Bellmur. Skazhi na milost', a ty kak lyubish'?
SHarper. Lyubit? Hartuell? Da on nenavidit ves' zhenskij pol.
Hartuell. Da, ya nenavizhu lekarstva, no gotov prinimat' ih, esli
zdorov'e trebuet.
Bellmur. Otlichno, Dzhordzh, luchshe priznajsya zaranee, na sluchaj, esli
sob'esh'sya s puti.
SHarper. On ishchet sebe hot' kakoe-nibud' opravdanie - ty zhe vidish', chto s
nim tvoritsya.
Hartuell. CHto ty hochesh' skazat'?
SHarper. Tol'ko odno: esli rasputstvo, kak ty vyrazhaesh'sya, est'
slabitel'noe, to zhenit'ba, na moj vzglyad, - eto kurs lecheniya.
Bellmur. CHto ya slyshu, Dzhordzh? Neuzhto veter podul v etu storonu?
Hartuell. S takim zhe uspehom on mozhet podut' v lyubuyu druguyu. CHerta s
dva! YA nadeyus', chto nebo smilostivitsya nado mnoj. YA videl na svoem veku
slishkom mnogo lovushek, chtoby ugodit' v odnu iz nih.
Bellmur. Da komu, chert poberi, ty nuzhen? Razve chto torgovke ustricami s
Billingzgeta {16} - pri tvoem umenii rugat'sya ej legche bylo by sbyvat'
zalezhalyj tovar. Nichego luchshego tebe pri svoih talantah ne najti.
Hartuell. Moj glavnyj talant - umenie govorit' pravdu; poetomu ya i ne
zhdu, chto on styazhaet mne simpatii vysshego obshchestva. Hvala nebesam, ya chestno
zasluzhil nenavist' vseh znatnyh semej stolicy.
SHarper. Iv otvet sam nenavidish' ih. No mozhesh' li ty nadeyat'sya, chto
kakoj-nibud' znatnyj dom zahochet s toboj porodnit'sya?
Hartuell. YA nadeyus', chto menya nikogda ne postignet takaya strashnaya kara,
kak poluchit' znatnuyu zhenu, stat' rogachom pervogo klassa i nosit' svoi roga s
tem zhe dostoinstvom, chto geral'dicheskij olen' na gerbe moej suprugi. CHert
poberi, ya ne stanu rogonoscem dazhe pri samoj proslavlennoj shlyuhe Anglii!
Bellmur. Neuzheli tebe ne hochetsya obzavestis' sem'ej? I pech'sya o svoih
detyah?
SHarper. Ty hotel skazat' - o detyah svoej zheny?
Kartuell. Vot teper' ty popal v tochku - vsya zagvozdka imenno v etom. O,
kak budu ya gord i rad, esli moj syn i naslednik okazhetsya pohozh na
kakogo-nibud' gercoga! Kakoe schast'e uslyshat', kak nasmeshnik-shchegol' s
izdevkoj brosaet tebe: "Sudar', vash synok strashno napominaet ego svetlost':
i ulybka, i vyrazhenie lica - sovershenno te zhe." A drugoj podhvatyvaet:
"Po-moemu, glazami on bol'she smahivaet na markiza takogo-to, hotya rot u nego
- toch'-v-toch', kak u lorda kak-bish'-ego." YA zhe s bezzabotnym vidom beru
malysha za podborodok, vydavlivayu iz sebya ulybku i vosklicayu: "Da, mal'chishka
poshel v rodnyu svoej materi!" - hotya i d'yavol, i ona sama otlichno znayut, chto
on - pomes' porod znati.
Bellmur. | Ha-ha-ha!
SHarper. |
Bellmur. I vse zhe, Dzhordzh, pozvol' zadat' tebe odin vopros.
Kartuell. Dovol'no! YA i tak zaboltalsya. Nadeyus', s otvetom mozhno
povremenit' - ya toroplyus'. ( Smotrit na chasy.)
Bellmur. Nu, Dzhordzh, pozhalujsta...
Hartuell. Net. Malo togo, chto ya zanyat. Syuda eshche napravlyaetsya odin
bolvan. Adieu! (Uhodit.)
Bellmur. Kogo on imel v vidu? A, eto ser Dzhozef Uittol so svoim drugom.
No on zavernul za ugol i poshel v druguyu storonu.
SHarper. Ser Uittol? CHto on za chudo takoe?
Bellmur. Obyknovennyj durak.
SHarper. Naryad u nego kriklivyj.
Bellmur. Zato podkladka ubogaya. I vse-taki tebe stoit s nim
poznakomit'sya, Tom. Kapel'ka tvoej alhimii - i etu gryaz' mozhno prevratit' v
zoloto.
SHarper. Ser'ezno? Nu chto zh, ya nishch, kak vsyakij alhimik, i, kak alhimik,
budu lezt' iz kozhi. A kto soprovozhdal ego? Uzh ne drakon li, ohranyayushchij klad?
Bellmur. Kakoj on drakon, chtob emu pusto bylo! A esli i drakon, to iz
robkih. Ruchayus', yarost' v nem dremlet, a esli i prosnetsya, ego dostatochno
othlestat', i ona snova mirno usnet.
SHarper. Vot on kakogo polya yagoda!
Bellmur. Imenno takogo, a etot staryj duralej ser Dzhozef Uittol obozhaet
ego, schitaet primerom doblesti, nazyvaet svoej oporoj i spinoj. Oni,
dejstvitel'no, nerazluchny, tol'ko vot proshloj noch'yu, ne znayu uzh po kakomu
nedorazumeniyu, nash dostojnyj rycar' ostalsya odin i ugodil v lapy grabitelej.
Te navernyaka obchistili by ego, no ya sluchajno prohodil mimo i podospel na
vyruchku. Po-moemu, on otchayanno strusil: ne uspel vyrvat'sya, kak tut zhe zadal
strekacha, ne vzglyanuv dazhe, kto ego spas.
SHarper. A etot hvastun, ego sputnik - oficer?
Bellmur. Net, no pritvoryaetsya voennym i nosit formu. A mundir v nashi
dni tak zhe chasto maskiruet trusost', kak chernoe odeyanie - bezbozhnika.
Tebe sleduet znat', chto etot malyj pobyval za granicej - isklyuchitel'no
dlya togo, chtoby uklonit'sya ot pohoda, razzhilsya tam koe-kakimi sekretami i
pereprodaet ih zdes' komanduyushchemu, a tot, preziraya lyudej dostojnyh i
predpochitaya korystnyh, osvobodil ego ot sluzhby v armii...
SHarper. Po kakovoj prichine on, bez somneniya, vsyudu pohvalyaetsya svoimi
zaslugami.
Bellmur. Rasskazyvaet o sebe chudesa i b'et vo vse barabany. Shodstvo s
barabanom - edinstvennoe, chto v nem est' ot voyaki: shum oglushitel'nyj, a
vnutri pustota.
SHarper. I goden on lish' na odno - chtoby po nemu bili.
Bellmur. Verno, no zdes' sravneniyu konec: na udary on otvechaet ne
gromche, chem podkolennaya podushechka v cerkvi.
SHarper. Ego imya - i ya umolkayu.
Bellmur. Dlya polnoty kartiny imya u nego tozhe sootvetstvuyushchee: on
velichaet sebya kapitan Bleff.
SHarper. CHto zh, poprobuyu svesti s nim znakomstvo, a ty sleduj inym putem
I k ostrovu lyubvi plyvi, drug moj,
Poka ishchu ya bereg zolotoj.
Uhodyat.
Scena pervaya
Ulica. Vhodit ser Dzhozef Uittol, za kotorym sleduet SHarper.
SHarper (v storonu). On, nesomnenno on, i pritom odin!
Ser Dzhozef (ne zamechaya SHarpera). Gm-gm... Da, vot ono, to proklyatoe
mesto, gde beschelovechnye kannibaly, krovozhadnye negodyai chut' ne ubili menya
noch'yu. Uveren, chto oni by sodrali s menya shkuru i prodali ee, a myaso
sozhrali...
SHarper. Neuzhto!
Ser Dzhozef. ...ne podospej na pomoshch' lyubeznyj dzhentl'men, razognavshij
ih. No uvy! YA byl tak napugan, chto dazhe ne zaderzhalsya, chtoby poblagodarit'
ego.
SHarper. On, veroyatno, imeet v vidu Bellmura. |! U menya poyavilas' ideya!
Ser Dzhozef. Gospodi, i kuda tol'ko kapitan zapropastilsya! YA tryasus' pri
odnom vospominanii o sluchivshemsya. Net, nikogda mne na etom meste po sebe ne
budet.
SHarper. Pochemu by i ne poprobovat'? Neuzheli ya nedostatochno porochen?
Nu-s, pozhelaem sebe udachi! (Gromko.) CHertovskoe nevezen'e. Vot ono, |to
mesto, eto proklyatoe neschastlivoe mesto!
Ser Dzhozef (v storonu). Vot imenno - proklyatoe! YA vizhu, zdes' ne raz
sovershalis' zlodejstva.
SHarper (delaya vid, budto chto-to ishchet). Ischezla! Propala! Bud' trizhdy
proklyat sluchaj, privedshij menya syuda! Zdes', zdes' - eto uzh tochno. V adu -
mne i to otradnej bylo by, chem tut. Net, nichego ne najti, krome otchayaniya pri
mysli o potere.
Ser Dzhozef. Bednyj dzhentl'men! Klyanus' nebom, ya bol'she tut ne ostanus',
potomu chto nashel...
SHarper. |j, kto nashel? CHto nashel? Vy? Otdajte sejchas zhe, ili klyanus'...
Ser Dzhozef. Ne ya, ser, ne ya. Klyanus' spaseniem dushi, ya ne nashel tut
nichego, krome poteri, kak osmelyus' vyrazit'sya v podrazhanie vam, ser.
SHarper. K vashim uslugam, ser!.. Znachit, vam uzhe nichto ne grozit. Vidno,
segodnya povetrie takoe: vsem ne vezet. CHto zh, radujtes' moemu neschast'yu: ono
stalo vykupom za vas.
Ser Dzhozef. Mne radovat'sya vashemu neschast'yu? Pobojtes' boga, ser!
Naprotiv, ya vsem serdcem sozhaleyu o vashej potere. CHert voz'mi, bud' my s vami
znakomy, ser, vy nikogda ne predpolozhili by vo mne takogo besserdechiya.
SHarper. Bud' my s vami znakomy? Neuzhto vy tak neblagodarny, chto zabyli
menya?
Ser Dzhozef (v storonu). O gospodi, tol'ko mne ne hvatalo zabyt' ego!
(Gromko.) Net, net, ser, ya ne mog zabyt' vas, potomu chto, pravo zhe, nikogda
vas ne videl. Ha-ha-ha!
SHarper (serdito). Kak tak?
Ser Dzhozef, Minutku, minutku, ser, dajte pripomnit'. (V storonu.) On -
chertovski vspyl'chivyj malyj. Pozhaluj, luchshe vspomnit' ego, poka ya eshche ne
uspel skryt'sya s glaz. No uzh, vidit bog, kak s glaz doloj, tak iz golovy
von!
SHarper. YA polagal, ser, chto usluga, kotoruyu ya okazal vam noch'yu,
vyzvoliv vas iz ruk negodyaev, mogla by poglubzhe zapechatlet'sya v vashej slaboj
pamyati.
Ser Dzhozef (v storonu). Pomyani, gospodi, carya Davida i vsyu krotost'
ego! Da eto zhe tot samyj dzhentl'men! Kak mne otblagodarit' ego za takuyu
ogromnuyu uslugu? U menya byli nagotove podobayushchie slova, no on tak perepugal
menya, chto vse iz golovy vyletelo. (Gromko.) Gm-gm, ser, pokornej-she proshu
proshcheniya za to, chto pogreshil neblagodarnost'yu i dopustil oploshnost'. Celikom
upovayu na vashe bespredel'noe velikodushie i nadeyus', chto ono, kak polovod'e,
nachisto smoet vospominaniya o moej oshibke, daby pod vsemi parusami raskayaniya
ya vnov' voshel v gavan' vashego raspolozheniya. (Klanyaetsya.)
SHarper. Vot kak? Nu, chto zhe, ser, menya netrudno uspokoit'. Podobnoe
priznanie v ustah dzhentl'mena...
Ser Dzhozef. Priznanie? Net, ser, ya sverhpriznatelen vam i ne ustanu izo
vseh sil dokazyvat' eto dnem i noch'yu, zimoj i letom, bol'nym i zdorovym. Vse
vremena goda stanut dlya menya tol'ko povodom lishnij raz zasvidetel'stvovat'
blagodarnost' vashego bezmerno obyazannogo vam slugi sera Dzhozefa Uittola,
udostoennogo rycarskogo zvaniya, gm-gm.
SHarper. Vy - ser Dzhozef Uittol?
Ser Dzhozef. On samyj. Ser Dzhozef Uittol iz Uittol-holla in comitatu
Bucks {Iz grafstva Bekingem (smes' lat. s angl.).}.
SHarper. Byt' ne mozhet! Vyhodit, ya imel chest' okazat' uslugu zercalu
rycarstva i cvetu uchtivosti nashego veka? Dozvol'te zaklyuchit' vas v ob®yatiya.
Ser Dzhozef. CHto vy, chto vy, ser!
SHarper. Teper' ya pochitayu svoyu poteryu pustyakom - ona s lihvoj vozmeshchena
tem, chto prinesla mne znakomstvo i druzhbu s chelovekom, vselyayushchim v menya
voshishchenie.
Ser Dzhozef. Polno - vy govorite tak tol'ko iz lyubeznosti. No dozvoleno
li mne sprosit', o kakoj potere vy upominali?
SHarper. Ne imenujte bol'she ee poterej, ser. V nochnoj shvatke ya obronil
stofuntovuyu assignaciyu, kotoruyu, dolzhen priznat'sya, prishel syuda iskat' hotya
i bez osobyh nadezhd na uspeh. No mne povezlo...
Ser Dzhozef. Vy nashli ee, ser? Dushevno rad za vas.
SHarper. Vash pokornyj sluga, ser... Ne somnevayus', chto vy obradovany,
tak legko poluchiv vozmozhnost' vyrazit' vashu priznatel'nost' i shchedrost',
poskol'ku uplata stol' nichtozhnoj summy polnost'yu izbavit ot dolga
blagodarnosti vas i vdvojne obyazhet menya.
Ser Dzhozef (v storonu). CHto on, chert poberi, imeet v vidu pod nichtozhnoj
summoj? (Gromko.) No razve vy ne nashli propazhu, ser?
SHarper. YA ne nashel ee, no obrel nadezhdu na vas, ser.
Ser Dzhozef. Gm!
SHarper. No dovol'no ob etom: ne mogu zhe ya usomnit'sya v chesti sera
Dzhozefa Uittola.
Ser Dzhozef. CHto vy, chto vy, ser!
SHarper. Obrech' menya na poteryu togo, chem ya risknul, sluzha vam, - net,
takaya nizmennaya mysl' nikogda ne zakradetsya vam v golovu. Razumeetsya, v
izvestnom smysle ya voznagrazhden uzhe tem, chto vy spaseny. Budem schitat', chto
ya prosto dal vam v dolg, a vy - smelo berus' skazat' eto za vas - ne
zahotite...
Ser Dzhozef. Net uzh, ser, s vashego pozvoleniya, ya skazhu za sebya sam. YA
prezirayu nechestnost', ser, no v dannuyu minutu u menya, pravo, net deneg.
SHarper. CHepuha! U vas ne mozhet ne byt' sta funtov. Odno vashe slovo - i
vam gde ugodno otkroyut kredit. |to zhe vse ravno, chto ssudit' prigorshnyu gryazi
vladel'cu mnogih akrov zemli - chto vam stoit ee vernut'? A den'gi - eto
gryaz', ser Dzhozef, vsego lish' gryaz'.
Ser Dzhozef. Ne skroyu, odnako, chto ya otmyl ruki ot etoj gryazi i vsyu ee
perelozhil na svoyu spinu.
SHarper. Neuzhto vy tak ekstravagantny v voprosah tualeta, ser Dzhozef?
Ser Dzhozef. Ha-ha-ha! Ochen' udachnaya shutka, ha-ha-ha! YA dazhe ne
podozreval, chto tak milo sostril. Kalambur poluchilsya dazhe luchshe vashego. Vot
ono, dokazatel'stvo togo, chto my s vami slishkom nedolgo znakomy. Vy malo
znaete menya, a potomu i vypustili vpustuyu zaryad vashego ostroumiya. YA lish'
namekal na odnogo moego druga, kotorogo imenuyu svoej spinoj: on nerazluchno
soprovozhdaet menya vo vseh opasnostyah i prikryvaet ot nih. V sushchnosti, on -
moya spina, golova i grud' razom. O, eto istyj smel'chak! Kogda on so mnoj, ya
sovsem drugoj chelovek. Ryadom s nim ya, prosti menya, gospodi, ne boyus' dazhe
d'yavola. Ah, okazhis' on poblizosti toj noch'yu...
SHarper (serdito). A esli by i okazalsya, chto togda ser? On vryad li by
sdelal ili postradal bol'she, chem ya. Poteryal by on sto funtov?
Ser Dzhozef. CHto vy, ser! Ni v koem sluchae. Zato ya sbereg by ih. Net,
net, ser, klyanus' spaseniem dushi, ya ne hotel skazat' nichego obidnogo. (V
storonu.) CHertovski vspyl'chivyj malyj! (Gromko.) No, kak uzhe bylo skazano, ya
otdal emu vse nalichnye den'gi, chtoby on vykupil iz zaklada svoj dlinnyj
palash. Vprochem, u menya s soboj kreditnoe pis'mo na dvesti funtov k oldermenu
Fondluajfu, i posle obeda vy ubedites', ser, chto ya - chelovek, s kotorym vam
stoilo vstretit'sya.
SHarper (v storonu). Gotov v etom poklyast'sya! (Gromko.) Kak eto
velikodushno i kak pohozhe na vas!
Vhodit kapitan Bleff.
Ser Dzhozef. A vot i on. Dobro pozhalovat', moj Gektor Troyanskij {17},
moj udalec, moya spina! Priznayus', ya tak tryassya, poka tebya ne bylo.
Bleff. Polno, moj yunyj rycar'! Nadeyus', vy tryaslis' ne ot straha? On
dolzhen byt' nevedom tomu, kto vodit druzhbu so mnoj.
Ser Dzhozef. Konechno, konechno! Pover', ya prezirayu strah s teh samyh por,
kak chut' ne umer s perepugu. No...
Bleff. Kakoe eshche "no"? Kstati, yunosha, vot vashe protivoyadie - iezuitskij
poroshok ot tryasuchej bolezni {18}. No kto eto s vami? Otvazhen li on? (Kladet
ruku na efes shpagi.)
Ser Dzhozef. O da, on hrabrec i chertovski umnyj malyj. Drachliv, kak
petuh.
Bleff. Ser'ezno? Togda ya uvazhayu ego. No byval li on za granicej? Na
svoej navoznoj kuche kazhdyj petuh drat'sya gorazd.
Ser Dzhozef. Byval on tam ili net - ne znayu, no vse-taki predstavlyu
tebya.
Bleff. YA predstavlyus' sam. Ser, ya uvazhayu vas: vy, kak ya ponyal, lyubite
drat'sya, a ya chtu teh, kto eto lyubit. Celuyu efes vashej shpagi, ser.
SHarper. K vashim uslugam, ser, no vas vveli v zabluzhdenie: kol' skoro
rech' nejdet ni o moem blizkom druge, ni o moem otechestve, ni o moej religii,
ya ne sklonen drat'sya.
Bleff. Proshu proshcheniya, ser, no kol' skoro draka sama po sebe, bez
vsyakih priprav, nedostatochno vkusnoe dlya vas blyudo, vy mne ne po vkusu,
potomu chto
Dlya boya povod v boe vizhu ya.
Boj - moj zakon, religiya moya.
Ser Dzhozef. Horosho skazano, moj geroj! Razve eto ne velikolepno, ser?
CHert poberi, on govorit pravdu: draka dlya nego vse - i eda, i pit'e, i
odezhda. No ne speshi: etot dzhentl'men - odin iz blizhajshih moih druzej i spas
mne proshloj noch'yu zhizn'. YA zhe tebe rasskazyval.
Bleff. Togda ya snova uvazhayu ego. Mogu ya uznat' vashe imya, ser?
SHarper. Da, ser. Menya zovut SHarper.
Ser Dzhozef. Proshu vas, mister SHarper, obnimite moyu spinu. Vot tak,
prekrasno! CHert poberi, mister SHarper, on hrabr, kak Kannibal! Ne tak li,
moya molodeckaya spina?
SHarper. Vy hoteli skazat' - kak Gannibal {19}, ser Dzhozef?
Bleff. Bez somneniya, ser. Konechno, Gannibal byl otlichnyj malyj. Odnako
sravneniya - opasnaya shtuka, ser Dzhozef. Gannibal byl otlichnyj malyj v svoe
vremya. No zhivi on sejchas, - uvy, on byl by nichem, sovershenno nichem.
SHarper. Pochemu, ser? Somnevayus', chto sredi nashih sovremennikov najdetsya
stol' zhe velikij polkovodec.
Bleff. Prostite, ser, vy za granicej sluzhili?
SHarper. YA, ser? O net, ser.
Bleff. Tak ya i dumal. V takom sluchae vy nichego ne znaete, ser. Boyus',
vam dazhe neizvestny podrobnosti poslednej kampanii vo Flandrii {20}.
SHarper. Mne izvestno o nej lish' to, chto soobshchalos' v gazetah i pis'mah.
Bleff. Gazety!.. Pover'te, ser, vo vseh gazetah za ves' proshlyj god ne
skazano i dvuh slov pravdy. Rasskazhu vam prestrannuyu istoriyu na etot schet.
Vam sleduet znat', ser, chto vo vremya poslednej kampanii ya nahodilsya vo
Flandrii, zanimaya tam nekuyu dolzhnost' - no eto uzhe k delu ne otnositsya.
Vozmozhno, ser, v tu poru i bylo sdelano ne vse, chto nuzhno, no odin vash
pokornyj sluga, kotoryj predpochitaet ostat'sya bezymyannym, yavilsya ochevidcem
togo, chto vse-taki bylo sdelano. Ne skazhu, chto sdelal eto, glavnym obrazom,
on, hotya i mog by eto skazat': ya ved' nikogo ne nazyvayu po imeni. Tak vot,
mister SHarper, predstav'te sebe, za vse to vremya, kogda ya vprave byl ozhidat'
fel'dmarshal'skogo zhezla, ni odin merzopakostnyj gazetchik dazhe ne upomyanul
obo mne! Klyanus' vsemi vojnami na svete, ni odin iz nih ne udostoil menya
vnimaniya, slovno Nol Bleff i ne zhil na zemle!
SHarper. Dejstvitel'no, stranno!
Ser Dzhozef. I tem ne menee eto pravda, chert poberi, mister SHarper: ya
ved' kazhdyj den' hodil v kofejni chitat' gazety {21}.
Bleff. Polno! Kakoe eto imeet znachenie! Vy zhe vidite, mister SHarper: ya
s radost'yu vyshel v otstavku i stal chastnym licom. Scipion {22} i drugie tozhe
tak delali.
SHarper (v storonu). Do chego zhe naglyj moshennik!
Ser Dzhozef. A vse tvoya proklyataya skromnost'! Pravo, ty mog by eshche stat'
generalom, esli by ne ushel ot del.
Bleff. Dovol'no, ser Dzhozef! Vy znaete: ya ne terplyu podobnyh
razgovorov.
Ser Dzhozef. Pozvol' mne hotya by povedat' misteru SHarperu, kak ty
odnazhdy ponyuhal porohu pryamo iz zherla pushki. Ej-Bogu, ponyuhal: ogon' liznul
eti neprohodimye bakenbardy.
Bleff. Grom i molniya! CHto vy imeete v vidu, ser Dzhozef?
Ser Dzhozef. Ubedilis'? YA zhe govoril vam: on tak skromen, chto ni v chem
ne priznaetsya.
Bleff (serdito). Vzdor! Vy perebili menya, i ya zabyl, na chem
ostanovilsya. Priderzhite yazyk i ostav'te menya v pokoe.
Ser Dzhozef. YA nem.
Bleff. |tot palash - ya, kazhetsya, govoril vam o nem, mister SHarper? -
etot palash ya schitayu nailuchshim bogoslovom, anatomom, advokatom i kazuistom vo
vsej Evrope: on razreshit lyuboj spor i pererubit lyuboj uzel.
Ser Dzhozef. Net, teper' dajte skazat' mne: on pererubaet volos. YA sam
videl, chert poberi!
Bleff. Proklyat'e! |to lozh', ser. Nichego vy ne videli i ne uvidite.
Povtoryayu: vy ne mozhete eto videt'. Nu-s, chto teper' skazhete?
Ser Dzhozef. YA slep.
Bleff. Grom i molniya! Osmel'sya menya perebit' kto-nibud' drugoj...
Ser Dzhozef. Pogovorite vy s nim, mister SHarper: ya smotret' na nego - i
to boyus'.
SHarper. Kapitan, ser Dzhozef raskaivaetsya.
Bleff. O, ya spokoen, ser, spokoen, kak pushka, kotoruyu razryadili. I vse
zhe, ser Dzhozef, vesti sebya tak - bol'shaya neostorozhnost': vy znaete, ya
vspyl'chiv. No polno, polno, vam ved' izvestno, chto ya tak zhe bystro ostyvayu.
Ser Dzhozef. Prosti menya! YA ponimayu, chto podchas vedu sebya glupo.
Bleff. Dovol'no!
Ser Dzhozef. Pojdem propustim po stakanchiku i okonchatel'no potushim
ssoru. Ne vyp'ete li s nami, mister SHarper?
SHarper. Nepremenno, ser. Net, net, kapitan, sledujte za serom Dzhozefom
pervyj - vy zhe ego spina.
Uhodyat.
Scena vtoraya
Gostinaya Araminty.
Araminta, Belinda, Betti.
Belinda. Ah net, dorogaya! Milaya, dobraya, lyubeznaya kuzina, proshu tebya -
dovol'no! Vidit bog, ot takih razgovorov zabolet' mozhno!
Araminta. CHem ty tak zadeta? CHto osobennogo ya govoryu?
Belinda. Ah, ty ne govorish' - ty bredish', ty neistovstvuesh', voshvalyaya
gryaznoe neuklyuzhee dvunogoe sozdanie po imeni muzhchina. Ty sama ne ponimaesh',
chto nesesh', - tak daleko zavel tebya tvoj, lihoradochnyj pyl.
Araminta. Esli, po-tvoemu, lyubov' - lihoradka, ne privedi nas bog
izlechit'sya ot nee! Pust' u menya budet dovol'no masla, chtoby pitat' eto plamya
do teh por, poka ono ne ispepelit menya.
Belinda. CHto eshche za hnykan'e! O bozhe, kak mne nadoeli tvoi
otvratitel'nye vydumki! Lyubov' - d'yavol, a lyubit' - znachit byt' oderzhimoj
im, i vselyaetsya on vo chto ugodno - v golovu, v serdce, v krov'. Net, net, ty
okonchatel'no pogibla, i ya voznenavizhu iz-za tebya vse chelovechestvo.
Araminta. Kak ty vse preuvelichivaesh'! No nichego: poyavitsya Bellmur,
pobudet s toboj, i kartina razom izmenitsya.
Belinda. Merzkij chelovek! Udivlyayus', kuzina...
Araminta. YA tozhe udivlyayus' tebe, neuzheli ty voobrazhaesh', budto ya ne
vizhu, chto ty lyubish' ego?
Belinda. A mne dazhe nravitsya tvoya nelepaya vydumka. Ha-ha-ha! Lyubit'
muzhchinu!
Araminta. Da, muzhchinu. Ne stanesh' zhe ty lyubit' zhivotnoe?
Belinda. Esli uzh i stanu, to vo vsyakom sluchae ne osla, kotorogo tak
napominaet tvoj Vejnlav. O gospodi, mne dovelos' odnazhdy videt' osla s takoj
grustnoj mordoj... Ha-ha-ha! Ne serdis' - ne mogu uderzhat'sya... chto istyj
vlyublennyj reshil by, chto bednaya skotina tozhe nachinena strelami, plamenem,
altaryami i prochim, chto polagaetsya. No dovol'no! Pogovorim ser'ezno,
Araminta. Esli by ty mogla vzglyanut' moimi glazami hot' na odnu scenu
uhazhivaniya, ty by ponyala, kak smeshon vlyublennyj vo vsej svoej krase, vidit
bog, srazu by ponyala! No ty uvlechena igroj, a potomu ne sposobna zamechat'
promahi, ochevidnye dlya kazhdogo storonnego nablyudatelya.
Araminta. Oshibaesh'sya. YA otlichno zamechayu koe-chto v etom rode, kogda ty
vstrechaesh'sya s Bellmurom. Ty dazhe ne pomnish', chto noch'yu videla ego vo sne i
gromko zvala.
Belinda. Vzdor! Mne ved' i d'yavol mozhet prisnit'sya. Sleduet li iz
|togo, chto ya ego lyublyu?
Araminta. |to eshche ne vse: ty stisnula menya v ob®yatiyah, nazvala ego
imenem, prizhala k grudi. Klyanus', ne razbudi ya tebya shchipkom, ty zadushila by
menya poceluyami.
Belinda. Gnusnaya kleveta!
Araminta. Net, ne kleveta. Ne lgi, kuzina, - my zdes' odni. Mogu
skazat' tebe i bol'she.
Belinda. YA vse otricayu.
Araminta. Kak! Dazhe ne vyslushav?
Belinda. Ty prednamerenno vzvodish' na menya napraslinu, a ya
prednamerenno ee otricayu. I voobshche, kuzina, ty vedesh' strannye razgovory.
Vidit bog, ya boyus' za tebya: ty idesh' durnym putem.
Araminta. Ha-ha-ha! Zabavno!
Belinda. Smejsya, skol'ko hochesh', no...
Araminta. Ha-ha-ha!
Belinda. Ty dumaesh', ehidnaya usmeshka tebe k licu? CHert by pobral etogo
Bellmura! Zachem ty postoyanno mne o nem tolkuesh'?
Araminta. A, pravda vyshla-taki naruzhu! Teper', kogda ty ozlilas', ya
okonchatel'no uverilas', chto ty lyubish' ego. Ne bojsya, kuzina, ya budu molchat':
ya nikogda ne predavala tebya.
Belinda. Rasskazyvaj hot' vsemu svetu! |to lozh'.
Araminta. Polno! Luchshe poceluemsya i opyat' stanem druz'yami.
Belinda. Fi!
Araminta. Pozhalujsta, ne bud' takoj zanoschivoj.
Belinda. Pozhalujsta, ne bud' takoj nahal'noj. Betti!
Araminta. Ha-ha-ha!
Betti. Zvali, sudarynya?
Belinda. Prinesi moyu pelerinu i kapor, a lakeyu skazhi - pust' shodit za
portshezom {23}.
Betti uhodit.
Araminta. Nadeyus', ty uezzhaesh' ne v obide na menya, kuzina?
Vhodit Pejs.
Pejs. Sudarynya, tam...
Belinda. Podali portshez?
Pejs. Net, sudarynya, no tam k vashej milosti prishli s vizitom mister
Bellmur i mister Vejnlav.
Araminta. Oni ostalis' vnizu?
Pejs. Net, sudarynya: oni ved' zaranee spravilis', doma li vy.
Belinda. Oni prishli k tebe, kuzina. Polagayu, ya vol'na rasporyazhat'sya
soboj?
Araminta (Pejsu). Provodi ih syuda.
Pejs uhodit.
Vozvrashchaetsya Betti s pelerinoj, kaporom i zerkalom.
Ne uverena, kuzina: po-moemu, my obe - zainteresovannye lica. Vprochem,
esli ty i dal'she ostanesh'sya v takom raspolozhenii duha, nam budet ne ochen'
veselo. (V storonu.) Ne somnevayus': ee ne pridetsya ubezhdat' ostat'sya.
Belinda. YA sdelayu tebe odolzhenie i ujdu, chtoby ty vdovol' nasladilas'
besedoj, kotoraya tak tebe priyatna. No daj-ka mne vzglyanut' na sebya - poderzhi
zerkalo. Bozhe, kak uzhasno ya segodnya vyglyazhu!
Araminta. Betti, da pomogi zhe moej kuzine!
Belinda (Betti, kotoraya nadevaet na nee kapor). Uberi lapy! I pojdi
prismotri, chtoby portshez nashli s ochen' vysokoj kryshej ili s ochen' nizkim
siden'em. Postoj, miss Neposeda! Tebe tol'ko by poskoree v lakejskuyu
ushmygnut'. Vernis' i uberi vse eto. YA peredumala i ostayus'.
Betti unosit kapor i pelerinu.
Araminta (v storonu}. Vse kak i sledovalo ozhidat'. (Gromko.) Znachit, ty
ne sdelaesh' mne odolzheniya, kuzina, i ostavish' oboih gostej mne odnoj?
Belinda. Net. YA porazmyslila i reshila, chto slishkom sostradayu tebe. YA ne
predostavlyu tebya samoj sebe: d'yavol ne upuskaet ni odnoj nashej oploshnosti, a
ty sejchas v takom udobnom dlya nego sostoyanii, chto odin bog znaet, dolgo li
ty smozhesh' protivostoyat' soblaznu. A ya zabochus' o tvoej reputacii.
Araminta. Ves'ma tebe obyazana. Nu, kto teper' ehidnichaet, Belinda?
Belinda. Tol'ko ne ya. Zovu v svideteli svoe serdce: ya ostalas' zdes'
tol'ko iz lyubvi.
Araminta. A ya ne pokrivlyu sovest'yu, skazav, chto veryu tebe.
Vhodyat Vejnlav i Bellmur.
Bellmur. Hvala Fortune! Zastat' vas obeih vmeste, ledi, eto...
Araminta. Na moj vzglyad, ne takoe uzh bol'shoe chudo.
Bellmur. CHto kasaetsya vas, sudarynya, - soglasen. No moj tiran i ya - kak
dva vedra na koromysle: vsegda vroz'.
Belinda. I ne pohozhe, chto vpred' budet po-drugomu. Tem ne menee, my
chasten'ko stalkivaemsya i stukaemsya.
Bellmur. To est' kak "ne pohozhe"? Upasi nas ot etogo Gimenej {24}! Vot
chto znachit, chert poberi, slishkom gluboko zalezat' v dolg: ya otdal v vashe
rasporyazhenie celyj mir lyubvi, i vy sochli, chto vam nikogda so mnoj ne
rasplatit'sya; poetomu vy izbegaete menya, kak izbegayut slishkom nastojchivogo
kreditora.
Belinda. I esli govorit' otkrovenno, samogo nahal'nogo i neugomonnogo
iz vseh nazojlivyh kreditorov: te vse-taki otstayut, kogda vidyat, chto u
dolzhnika net deneg. Zaimodavec zhe, trebuyushchij lyubvi, - vechnyj muchitel': on ne
daet nam pokoya...
Bellmur. Poka ne vzrastit lyubov' tam, gde ee ne bylo, i ne poluchit
nagradu za svoi trudy. Nazojlivost' v lyubvi - kak nazojlivost' pri dvore:
sperva vy gonites' za sobstvennoj vygodoj, potom priuchaetes' videt' v nej
monarshuyu milost'.
Araminta. Milosti, dobytye nahal'stvom i nazojlivost'yu, podobny
priznaniyam, vyrvannym pod pytkoj, kogda istyazuemyj, chtoby izbavit'sya ot muk,
soznaetsya v tom, chto emu i v golovu-to ne prihodilo.
Vejnlav. YA, naprotiv, skazal by, chto milosti, zavoevannye takim putem,
yavlyayutsya zakonnoj nagradoj za neutomimoe sluzhenie lyubvi. Lyubov' - bozhestvo:
sledovatel'no, emu podobaet sluzhit' i molit'sya.
Belinda. Vot vy by, muzhchiny, i molilis' lyubvi, a nas ostavili v pokoe.
Vejnlav. Vy - hramy lyubvi, a gde zhe sluzhit' ej, kak ne v nih?
Araminta. Uvy, my ne hramy, a neschastnye glupye kumiry, kotoryh vy sami
sotvorili i kotoryh v pervom zhe poryve razdrazheniya brosaete, chtoby sozdavat'
sebe novye. V nashe vremya vozlyublennyh i religiyu menyayut radi kapriza ili
vygody.
Vejnlav. Sudarynya!
Araminta. Nu, dovol'no! YA nahozhu, chto my stanovimsya ser'eznymi, a
znachit riskuem stat' skuchnymi. Esli moj uchitel' muzyki ne ushel, ya razvleku
vas novoj pesenkoj, kotoraya ochen' sootvetstvuet moemu sobstvennomu mneniyu o
lyubvi i predstavitelyah vashego pola. (Zovet.) |j, slugi! Mister Gavot ushel?
Vhodit Pejs.
Pejs. V sosednyuyu komnatu, sudarynya. Sejchas pozovu. (Uhodit.)
Bellmur. Pochemu vy ne hotite vyslushat' menya?
Araminta. CHto sluchilos', kuzina?
Bellmur. Nichego, sudarynya, krome...
Belinda. Da pomolchite vy, radi boga! Gospodi, on tak izvel menya
razgovorami o plamennoj strasti, chto ya teper' celyj god budu sharahat'sya pri
odnom vide ognya.
Bellmur. Uvy, nichto ne vlastno rastopit' led vashego zhestokogo serdca!
Belinda. O gospodi, kak mne nadoeli vashi merzkie vydumki! Vy vse eto
uzhe govorili. Esli vam tak neobhodimo naglichat' v razgovore, delajte eto
hotya by na raznye lady. Nel'zya vechno predstavat' v yazykah plameni - vy zhe ne
d'yavol. Ne zhelayu slyshat' bol'she ni odnoj frazy, nachinayushchejsya slovami "ya
sgorayu" ili "plamenno umolyayu vas, sudarynya!"
Bellmur. A togda ob®yasnite, kak vam ugodno, chtoby vas obozhali. YA
chelovek sgovorchivyj.
Belinda. A togda znajte: mne ugodno, chtoby menya obozhali molcha.
Bellmur. Gm! YA i predpolagal, chto pravo razgovarivat' vy ostavite za
soboj. No luchshe ne zatykajte mne rot: mysli, kotorye zapreshcheno vyskazyvat',
mogut udarit' v golovu, a uzh togda ya nachnu vyrazhat' ih vol'nymi zhestami.
Belinda. CHego vy etim dob'etes'? I chem vam pomogut vol'nye zhesty,
kotoryh ya vse ravno ne pojmu?
Bellmur. Kol' skoro u menya budet svyazan yazyk, mne potrebuetsya polnaya
svoboda dejstvij, chtoby vy poskoree menya ponyali. K tomu zhe samyj moj
ubeditel'nyj argument ya voobshche mogu vyrazit' tol'ko pantomimoj.
Vhodit Gavot.
Araminta. Slava bogu! Teper' my poslushaem penie i polozhim konec sporam.
(Gavotu.) Ispolnite nam, pozhalujsta, novuyu pesenku.
Gavot (poet).
Deliya na sklone let
Devushke daet sovet:
"CHtob v tebe kak mozhno dole
Drug tvoj videl bozhestvo,
Koe v chem emu daj volyu,
No ne pozvolyaj vsego.
CHut' v muzhchinah pyl ugas,
Kak oni brosayut nas.
Pomnit' sleduet device,
CHto cena ih klyatvam - grosh.
Novy v nas dlya nih lish' lica,
Prochee - odno i to zh".
Araminta. Ponravilas' vam pesenka, dzhentl'meny?
Bellmur. Ispolnena prevoshodno, no ot soderzhaniya ya ne v vostorge,
Araminta. Tak ya i predpolagala - v nem slishkom mnogo pravdy. Esli
mister Gavot prosleduet s nami v sad, my poslushaem ee snova: byt' mozhet, vo
vtoroj raz ona ponravitsya vam bol'she. (Bellmuru.) Vy provodite tuda moyu
kuzinu?
Bellmur. Konechno, sudarynya. Zagovorit' ya s nej ne posmeyu, a zhestami
ob®yasnit'sya poprobuyu. (Delaet Belinde znaki.)
Belinda. Fi! Vasha nemaya ritorika eshche nelepej vashih naglyh rechej:
obez'yana kuda bolee nadoedlivaya tvar', chem popugaj.
Araminta. Verno, kuzina, i eto dokazyvaet, chto zhivotnye verny prirode:
muzhchiny ved' tozhe tvoryat bol'she glupostej, chem proiznosyat.
Bellmur. CHto zh, moe obez'yannichan'e vernulo, po krajnej mere, svobodu
moemu yazyku, hotya priznayus', chto byl by rad prodolzhat' lyubovnyj torg molcha:
eto izbavlyaet cheloveka ot beskonechnoj lzhi i nenuzhnyh klyatv v den', kogda
prihoditsya skreplyat' sdelku. Krome togo, u menya est' izvestnyj opyt, kotoryj
uchit:
Tu, chto slova ostavit bez vniman'ya,
Rastrogat' mogut vzglyad ili kasan'e:
V lyubvi krasnorechivo i molchan'e.
Scena pervaya
Ulica pered domok Sil'vii.
Vhodyat Sil'viya i Lyusi.
Sil'viya. Znachit, on ne pridet?
Lyusi. Da net zhe, pridet. Ruchayus', edva vy vojdete v dom i prigotovites'
prinyat' ego, kak on uzhe yavitsya.
Sil'viya. Pochemu ty ne nazyvaesh' ego po imeni? Kogo ty imeesh' v vidu?
Lyusi. Kak - kogo? Hartuella, konechno.
Sil'viya. Bezmozglaya! YA govorila o Vejnlave.
Lyusi. U vas ne bol'she nadezhd vernut' ego lyubov', chem vernut' sebe
devstvo. Poetomu ujmite svoe serdce i ne upuskajte sluchaj ustroit' svoi
dela. Priberite k rukam Hartuella, poka nazhivka ne sorvalas' s kryuchka:
gody-to begut. Vchera starikan izryadno klyunul na primanku i segodnya, bez
somneniya, dostatochno raspalen, chtoby proglotit?, ee.
Sil'viya. CHto zh, tak i pridetsya postupit': drugogo vyhoda net. I vse zhe,
kakih by dushevnyh muk eto ni stoilo, ya dolzhna znat', kak Vejnlav otkazal
tebe. Otvechaj zhe! Kak on prinyal moe pis'mo - gnevno ili prezritel'no?
Lyusi. Ni tak, ni etak, a v desyat' raz huzhe - s adskim ravnodushiem.
Klyanus' svetom solnca, mne v rozhu emu plyunut' hotelos'! Prinyal pis'mo! Da on
prinyal ego tak, kak ya prinyala by odnogo iz vashih lyubovnikov, yavis' on s
pustymi rukami; kak prinimaet vel'mozha schet ot sukonshchika ili posvyashchenie ot
nishchego poeta; bolee togo - kak prinimayut pis'mo ot zheny.
Sil'viya. Kak! On ego ne prochel?
Lyusi. Probezhal, prosil klanyat'sya i skazal, chto prochest' vnimatel'no emu
nedosug - eto trebuet vremeni, a on, vidite li, speshit.
Sil'viya. Prosil klanyat'sya i dazhe ne prochel vnimatel'no! On brosil menya:
ego privorozhila Araminta. O, kak kipit moya krov' pri odnom imeni sopernicy!
O, kak mne hochetsya proklyast' ih oboih, chtoby nagradoj za lyubov' ej stala
vechnaya revnost', a emu - razocharovanie! O, esli by ya mogla otomstit' za
muki, na kotorye on menya obrek! YA chuvstvuyu v sebe vsyu yarost', na kakuyu
sposobna zhenshchina: vo mne pylaet ne lyubov', a zhazhda mesti.
Lyusi. YA pridumala, kak poseyat' mezhdu nimi razdor.
Sil'viya. Kak, milaya Lyusi?
Lyusi. Vam izvestno, chto Araminta pokorila ego i privyazala k sebe
pritvornoj skromnost'yu...
Sil'viya. Znachit, nam nado ubedit' ego, chto ona lyubit drugogo?
Lyusi. Ne ugadali. Vot esli by nam udalos' dokazat' Vejnlavu, chto ona
obozhaet ego, sostryapav, skazhem, poddel'noe pis'mo ot ee imeni, eto by
vzvintilo priveredu i otbilo u nego vkus k Araminte.
Sil'viya. Da chto ty! |to nichego ne dast.
Lyusi. Ne bespokojtes' i polozhites' vo vsem na menya. YA vyznayu, chto
proizoshlo nynche mezhdu nimi, i srazu nachnu dejstvovat'. No pogodite-ka! Esli
ya ne oshibayus', von tam, na uglu, stoit Hartuell i razglagol'stvuet sam s
soboj. Da, eto on. Stupajte v dom, sudarynya, primite ego nelyubeznej,
rascvetite lico ulybkoj, napustite na sebya nevinnyj vid i pritvorites',
budto sam net nuzhdy pritvoryat'sya. Vy zhe znaete, chem ego pronyat'.
Sil'viya. Izobrazhat' lyubov' tak zhe trudno, kak skryvat', no ya vse-taki
popytayus' v meru slabyh svoih sil, hotya, boyus', u menya ne hvatit umeniya.
Lyusi. Kakoe tam k chertu umenie, sudarynya! Pritvorstvu nas uchit sama
priroda.
Obmanyvaem my muzhchin s rozhden'ya,
Sebya zhe sami vvodim v zabluzhden'e.
Uhodyat.
Scena vtoraya
Tam zhe.
Vhodit Hartuell, za kotorym sleduyut Vejnlav i Bellmur.
Bellmur. Glyadi-ka! Uzh ne Hartuell li eto napravlyaetsya k Sil'vii?
Vejklav. I, kazhetsya, rassuzhdaet sam s soboj. Poprobuem podslushat'.
Hartuell. Kuda, chert poberi, ya idu? Gm! Nu-ka, podumaem. Ne dom li eto
Sil'vii, peshchera volshebnicy, ot kotoroj mne nado by bezhat', kak ot chumy?
Vojti syuda znachit nadet' na sebya propitannuyu yadom rubashku, brosit'sya v
ob®yatiya lihoradki i v pristupe bezumiya rinut'sya v samoe gubitel'noe plamya -
zhenskie ob®yatiya. Ha! Vovremya opomnilsya. Vot sejchas privedu mysli v poryadok i
udalyus'.
Bellmur. Ne dopusti etogo, o Venera!
Vejnlav. Ts-s!
Hartuell. Nu, chto zhe ty ne uhodish', Hartuell? Nogi, vypolnyajte svoj
dolg! Net, ne sdvinulis' ni na dyujm. CHert poberi, ya pojman! Von tam dlya menya
sever, i tuda, tol'ko tuda ukazyvaet moya strelka. Proklinat' sebya ya mogu,
pereborot' - net. O voshititel'naya, proklyataya, dorogaya, pagubnaya zhenshchina!
Bozhe, kak budut hohotat' nado mnoj yuncy! YA stanu posmeshishchem stolicy. Ne
projdet i dvuh dnej, kak menya uvekovechat v ulichnoj pesenke i vospoyut v
grustnoj ballade na motiv "Radostej prestareloj devicy" ili "Posramlennogo
holostyaka", a eshche cherez den' moj portret v kachestve obyazatel'nogo ukrasheniya
raskleyut v sapozhnyh lavochkah i obshchestvennyh ubornyh. Proklyat'e! Strashno dazhe
podumat'! Pojdu-ka navstrechu opasnosti, chtoby otdelat'sya ot opasenij.
(Vhodit v dom Sil'vii.)
Bellmur. Ochen' nadezhnoe lekarstvo, probation est {Odobreno, ispytano
(lat.).}. Ha-ha-ha! Ty prav, bednyaga Dzhordzh: ty vystavil sebya na posmeshishche.
Zlovrednyj London podhvatit shutku kak raz na tom meste, gde ty zagovoril
vser'ez. Ha-ha-ha! On razryvalsya, kak staryj stryapchij mezhdu dvumya
gonorarami.
Vejnlav. Ili kak yunaya osoba mezhdu zhazhdoj naslazhdeniya i boyazn'yu za svoyu
reputaciyu.
Bellmur. Ili kak ty sam segodnya, kogda, ustrashennyj sobstvennoj
smelost'yu, sorval poceluj s gub Araminty.
Vejnlav. Ona zateyala iz-za etogo ssoru.
Bellmur. Ba! ZHenshchiny serdyatsya na podobnye obidy lish' dlya togo. chtoby
imet' potom udovol'stvie prostit' ih.
Vejnlav. YA tozhe lyublyu udovol'stvie, kotoroe daet nam primirenie. Na moj
vzglyad, proshen'yu, poluchennomu slishkom legko, - grosh cena.
Bellmur. Ty sam ne znaesh', chego tebe nado - chtoby ona serdilas' ili
chtoby radovalas'. Byl by ty dovolen, zhenivshis' na Araminte?
Vejnlav. A ty byl by dovolen, ugodiv v raj?
Bellmur. Gm... Po sovesti govorya, mne tuda ne ochen' hochetsya, tem bolee
- uzhe sejchas. Net, ya sperva postarayus' zasluzhit' etu nagradu, potrudivshis'
radi nee vmeste so svoim pokoleniem.
Vejnlav. Vot i ya ne hochu zhenit'sya na Araminte, poka ee ne zasluzhu.
Bellmur. No kakim obrazom ty rasschityvaesh' dobit'sya toj, kto nikogda ne
sdastsya?
Vejnlav. Ty prav, no ya by...
Bellmur. ZHenilsya na nej bez ee soglasiya? Da, ty - zagadka ne po
zhenskomu umu.
Vhodit Setter.
Vernyj Setter? Kakie novosti? Kak podvigaetsya nash zamysel?
Setter. Kak vsyakij nizkij zamysel, ser, - neploho. D'yavol voznagrazhdaet
nashi usiliya uspehom.
Bellmur. Priyatno slyshat', Setter.
Vejnlav. Ladno, ostavlyayu tebya s tvoim napersnikom. (Uhodit.)
Bellmur. Ty prigotovil vse, chto nuzhno?
Setter. Vse, ser, vse - i bol'shuyu svyashchennicheskuyu shlyapu, i dragocennuyu
knizhechku, i dlinnopoloe duhovnoe odeyanie, prikryvayushchee plotskuyu merzost'. Ne
zabyl ya i chernyj plastyr', kotorym, kak mne skazali, Tribyu-lejshen Spintekst
zaleplyaet sebe odin glaz v kachestve epitim'i25 za to, chto greshil v molodosti
lyubovnymi vzglyadami; pravda, koe-kto utverzhdaet, chto imenno etim glazom on
udostoverilsya v nepostoyanstve svoej zheny.
Bellmur. Nu chto zh, v odezhde etogo fanatika ya i pojdu ispovedovat'
Legaciyu.
Setter. Net, ser, luchshe podgotov'te ee k ispovedi, a dlya etogo pomogite
ej sogreshit'.
Bellmur. Vecherom bud' u svoego hozyaina - ya zajdu za veshchami. (Uhodit.)
Setter. Budu, ser. Interesno, u kogo zhe iz etih dvuh dzhentl'menov ya
sobstvenno sostoyu na sluzhbe? Dlya odnogo ya - sluga; dlya drugogo, kotoryj
luchshe izuchil moi sposobnosti, ya - svodnik, chto, bez somneniya, gorazdo
pochetnej. Za odnim ya sleduyu, kak za svoim hozyainom; drugoj sam sleduet za
mnoj, kak za svoim provodnikom.
Vhodit Lyusi.
Lyusi (v storonu). A vot i ego visel'nik-sluga, nad kotorym ya imela
vlast' vo vremya carstvovaniya moej gospozhi. No on slishkom lakej, chtoby ne
stradat' porokami svoego hozyaina, a, sledovatel'no, ne gnushat'sya vernost'yu.
Setter (ne zamechaya Lyusi). Ne podlezhit somneniyu, chto chelovek, nachisto
lishennyj darovanij, ne mozhet byt' svodnikom. Svodnik dolzhen byt' taktichen,
userden, ostorozhen, molchaliv i tak dalee, a, glavnoe, hrabr, kak Gerkules,
to est' passivno hrabr i aktivno poslushen. Ah, Setter, kakoj klad propadaet
v tebe lish' potomu, chto ty prebyvaesh' v bezvestnosti!
Lyusi (v storonu). On zadumchiv. Znachit, zatevaet pakost'. Mozhet byt', v
maske {26} ya vypytayu bol'she. (Nadevaet masku. Gromko.) Na odno slovo,
dostojnyj dzhentl'men.
Setter. Ah, esli by svet znal obo mne, ya mog by stat' bol'shim
chelovekom!..
Lyusi. Mne sovestno meshat' vashim razmyshleniyam...
Setter. I byl by ne pervym, kto dostig velichiya blagodarya svodnichestvu.
Lyusi. Da porazyat tebya chuma i nuzhda, mnogodumnyj svodnik!
Setter. CHto? Kto ty, zlobnaya tvar', otorvavshaya menya ot grez o velichii?
Kto ty, gnusnaya pomeha...
Lyusi. Tvoim gnusnym filosofstvovaniyam, zhalkij tshcheslavnyj negodyaj! Kak
ty smeesh' tak zavesit'sya, znaya, chem zanimaetsya tvoj hozyain? Ved' on zhe
ober-svodnik pri mistere Bellmure!
Setter. Horosho skazano, miss, bud' ya... No otkuda ty znaesh' moego
gospodina i menya?
Lyusi. Kak vas ne znat', esli vy oba...
Setter. Vidimo, muzhchiny. CHto zh, po vsej veroyatnosti, tak ono i est'. YA
neredko zamykayu kolonnu i vhozhu v bresh', probituyu moim hozyainom.
Lyusi. Da, predatel' svoej zakonnoj povelitel'nicy, v bresh', no eto
bresh' v vashej sobstvennoj chesti.
Setter. Ogo! No kto zhe ty? Sdvin' eto svetskoe lico i yavi svoyu
kazhdodnevnuyu lichinu.
Lyusi. Net, priyatel', ya ne snimu masku: tebya nado ne tol'ko oskorbit',
no i lishit' nadezhdy na mest'.
Setter. Nu ya, kazhetsya, uchuyal, kto ty takaya. Ty kakaya-nibud' broshennaya
sluzhanka, s kotoroj my nedavno pozabavilis' i kotoraya prishla syuda, chtoby
podraznit' svoe voobrazhenie vospominaniyami o sovershennom nad nej
nadrugatel'stve.
Lyusi. Net, podlyj l'stec, prevoznosyashchij poroki svoego gospodina! Ty -
chuchelo, slyapannoe iz obnoskov i otrep'ev ego bezuderzhnogo shchegol'stva!
Setter. A ty - podobie svoej merzopakostnoj gospozhi, sleplennoe iz ee
gryaznyh myslishek i vynoshennogo bel'ya!
Lyusi. CHtob tebe izdohnut' v petle, shavka nishchego! Tvoj hozyain -
vsego-navsego poproshajka v lyubvi: stoit u poroga i noet, a v dom vojti
robeet.
Setter. A ty - glazok v vorotah svoej gospozhi, kotorye otkryvayutsya
kazhdomu, kto postuchit. Slovom, ty - bol'shaya doroga, vedushchaya k tvoej hozyajke.
Lyusi. Skotina! ZHaba poganaya! Net, ya bol'she ne vyderzhu! (Sryvaet s sebya
masku.) Glyadi i trepeshchi!
Setter. Kak! Missis Lyusi?
Lyusi. Ne ponimayu, kak u tebya eshche hvataet naglosti smotret' mne v glaza!
Setter. Prostite, sudarynya, a na kom vina? Kto pervym brosil kamen'?
Kto slishkom nizko ocenil moi dolzhnostnye obyazannosti? I kak ya mog uznat'
tebya? Instinktom, chto li?
Lyusi. Tvoj instinkt dolzhen byl podskazat' tebe, visel'nik, kakaya u menya
dolzhnost'. A ty oporochil ee samym podlym obrazom. YA ne obizhayus' na to, chto
ty nagovoril o moej osobe; no ponoshenie i pozor, kotorym ty predal moe
nevinnoe remeslo, - etogo ya ne perenesu! (Delaet vid, chto plachet.)
Setter. Pravo, Lyusi, mne ochen' zhal', chto tak poluchilos'. Priznayu sebya
vinovnym, hotya my oba nepochtitel'no otzyvalis' o nashem remesle. YA gotov dat'
tebe lyuboe udovletvorenie.
Lyusi. Poklyanis'.
Setter. Klyanus' izo vseh sil.
Lyusi. Togda budem kratki. Pochemu tvoj hozyain ne prishel segodnya, kak ego
prosili v pis'me, kotoroe ya emu prinesla?
Setter. Otvechu ne menee kratko: ego delo slushaetsya v drugom sude.
Lyusi. Dovol'no! Otvechaj chelovecheskim yazykom: kak daleko zashlo u nih s
Aramintoj?
Setter. Tak daleko, chto vozvrata uzhe net, hotya v dannuyu minutu moj
hozyain nahoditsya v nemilosti iz-za sorvannogo nasil'no poceluya. My s toboj,
Lyusi, mozhem celovat'sya i bez takih uhishchrenij.
Lyusi. Otstan'!.. Nu i sokrovishche zhe on!
Setter. Potomu-to tebe i hochetsya vstavit' etot bril'yant v medal'on
tvoej gospozhi.
Lyusi. Gde on sejchas?
Setter. Skoro budet na P'yacce {27}.
Lyusi. Vspomni, kak ty segodnya vel sebya. YA hochu prochest' na tvoem lice
raskayan'e.
Setter. Kak, Lyusi! Ni malejshego znaka raspolozheniya? Razve u nas s toboj
v obychae rasstavat'sya s suhimi gubami?
Lyusi. Net, net! Nazad! YA ne zhelayu, chtoby menya tiskali i celovali - ya v
nepodhodyashchem raspolozhenii duha.
Setter. YA tebya v nem ne ostavlyu: pojdu s toboj i razveselyu.
Uhodit.
Scena tret'ya
Ulica.
Vhodyat ser Dzhozef Uittol i Bleff.
Bleff. Itak, ser, iz-za vashej neumestnoj shchedrosti...
Ser Dzhozef. I dobroty, spina moya: ya - chelovek dobryj, tut uzh nichego ne
podelaesh'.
Bleff. Vy dali emu stofuntovyj chek na Fondluajfa.
Ser Dzhozef. Da, da. On, bednyaga, eto zasluzhil.
Bleff. Vy ne poschitalis' so mnoj, hotya u menya byli svoi vidy na eti
den'gi. Esli hotite ostat'sya v zhivyh i vnov' smotret' mne v lico, zastav'te
ego vernut' chek. Stupajte i prinesite chek syuda. YA budu zhdat' vas.
Ser Dzhozef. Mozhesh' zhdat' hot' do Sudnogo dnya {28}. U menya dovol'no uma,
chert poberi, chtoby ne lezt' na rozhon! YA ne dam vypustit' sebe kishki iz-za
sta funtov. YA uplatil ih za svoe spasenie. Uzh ne dumaesh' li ty, chto ya - bud'
eto dazhe menee opasno - nastol'ko neblagodaren, chtoby potrebovat' ih u
dzhentl'mena obratno?
Bleff. Togda otprav'tes' k nemu ot moego imeni. Peredajte, pust' vernet
den'gi, inache bilbo {29} skazhet svoe slovo i nachnetsya krovoprolitie. Esli zhe
on upretsya, dobav'te, - no shepotom, tol'ko shepotom, - chto ya protknu ego
naskvoz'. Pomnite: govorit' tiho-pretiho.
Ser Dzhozef. Ne bespokojtes': ya skazhu eto tak tiho, chto on i ne
rasslyshit. CHert by pobral tebya, zabiyaka! Spyatil ty, chto li? Ili voobrazil,
budto spyatil ya? Net, ya ne lyublyu prinosit' durnye vesti: eto zanyatie, kotoroe
ploho voznagrazhdaetsya. Slovom, idi govori s nim sam.
Bleff. Klyanus' efesom, on ugrozami prinudil vas k soglasheniyu. Polagayu,
chto den'gi vy dali iz straha, chistogo prezrennogo straha. Soznavajtes' - tak
ved'?
Ser Dzhozef. Da net zhe, chert poberi! Vovse ya ne ispugalsya, hotya dolzhen
priznat'sya, on nekotorym obrazom zastig menya vrasploh. Konechno, ne mogu
skazat', chto strah tut sovsem uzh ne pri chem: mne hotelos' izbezhat'
nepriyatnostej. On chertovski vspyl'chivyj malyj, i esli by ya tozhe dal volyu
sebe, dobrom by ne konchilos' - eto yasno. I vse zhe dumayu, chto, esli by ty byl
ryadom, ya skoree otdal by emu sotnyu sobstvennyh zubov, chem sotnyu funtov. Ah,
chert! Poyavis' on zdes' teper', kogda ya zol, ya skazal by emu... Ts-s!
Vhodyat Bellmur i SHarper.
Bellmur. I vezuch zhe ty, moshennik! Von tvoj blagodetel'. Tebe polagalos'
by vyrazit' emu priznatel'nost' - ty ved' poluchil den'gi.
SHarper. Ser Dzhozef, vash chek byl prinyat i nemedlenno oplachen. YA
vernulsya, chtoby prinesti vam svoyu blagodarnost'.
Ser Dzhozef. Ona budet prinyata menee ohotno, chem povod k nej, ser.
Bellmur. Mne kazhetsya, Tom, chto ser Dzhozef, nesmotrya na rycarskoe
zvanie, raskaivaetsya v svoem postupke. On v etu minutu pohozh na Rycarya
Pechal'nogo obraza {30}.
SHarper. Dvojnaya shchedrost' s ego storony! Vy otvergaete moyu
blagodarnost', ser? Sdelajte odolzhenie. No nadeyus', vy ne obizheny tem, chto ya
ee prines?
Ser Dzhozef. Byt' mozhet, da, byt' mozhet, net, byt' mozhet, i da i net,
ser. CHto iz togo? Polagayu, ser, chto ya mogu obizhat'sya, ne obizhaya vas?
SHarper. Nu i nu ! Kapitan, ne ob®yasnite li vy, v chem delo?
Bleff. Mister SHarper, delo tut nehitroe: ser Dzhozef razgadal vash tryuk
i, buduchi chelovekom chesti, ne zhelaet, chtoby ego obmanyvali.
SHarper. Tryuk, ser?
Ser Dzhozef. Da, tryuk, ser, i, buduchi chelovekom chesti, ya ne zhelayu, chtoby
menya obmanyvali, i potomu, ser...
SHarper. Minutku, ser Dzhozef, vsego dva slova. Pamyatuya o nedavno
okazannoj mne usluge, ya by ne hotel, chtoby vy dali vtyanut' sebya v istoriyu,
chrezmerno polagayas' na eto podobie cheloveka, na etogo hvastuna, portyashchego
vozduh.
Ser Dzhozef. O bozhe! Kapitan, podojdi syuda i vstupis' za sebya. YA dam emu
otpor, esli ty menya podderzhish'.
SHarper. V takom sluchae ya operezhu vas. (B'et sera Dzhozefa.) Vot tebe!
Poluchaj, durak!
Ser Dzhozef. Kapitan, i ty eto sterpish'? Ne protknesh' ego naskvoz'?
Bleff. Tishe! Sejchas eto ne ochen' udobno. YA najdu drugoe vremya.
SHarper. CHto ty. tam bormochesh' o vremeni, moshennik? Ty byl
podstrekatelem, tak vot tebe pamyatka, chtoby ty ne zabyval: vsemu svoe vremya.
(Pinaet ego.)
Bleff. Sejchas vashe vremya, ser. Vospol'zujtes' im kak mozhno luchshe.
SHarper. Vsenepremenno vospol'zuyus': vot tebe eshche. (Pinaet ego.)
Bleff. Vy ochen' lyubezny, ser, no zdes' slishkom lyudnoe mesto, chtoby
otblagodarit' vas. I ya lish' shepnu vam na uho, chto eshche vas uvizhu.
SHarper. Ah, ty, nepodrazhaemyj trus! Ty ne tol'ko uvidish' menya, no i
pochuvstvuesh' - vot tak, naprimer. (Pinaet ego.)
Bellmur. Ha-ha-ha! No proshu tebya, ujdem. Pinat' takogo shchenka prosto
neprilichno, razve chto tebe holodno, a drugogo sposoba sogret'sya net.
Bellmur i SHarper uhodyat.
Bleff. Ochen' horosho... Prosto prekrasno... Vprochem, ne imeet znacheniya.
Razve vse eto ne velikolepno, ser Dzhozef?
Ser Dzhozef. Skoree pechal'no. Po-moemu, dazhe ves'ma pechal'no. YA
predpochel by hodit' vsyu zhizn' golym, chem pohvalyat'sya podobnym velikolepiem.
Bleff. Smert' i ad! Vyslushat' takoe oskorblenie! Luchshe umeret', chem
snesti ego! (Obnazhaet palash.)
Ser Dzhozef (v storonu). Bozhe, pochemu gnev ego ne probudilsya ran'she!
(Gromko.) Net, milyj kapitan, ne prihodi v yarost': on ved' uzhe ushel. Vlozhi
oruzhie v nozhny, vlozhi, dorogaya moya spina! Tebya prosit ob etom tvoj ser
Dzhozef. Daj ya rasceluyu tebya. Tol'ko spryach' oruzhie, spryach'!
Bleff. Klyanus' nebom, etogo ne spryachesh'!
Ser Dzhozef. CHego, zabiyaka?
Bleff. Oskorbleniya.
Ser Dzhozef. Dovol'no o nem - s etim pokoncheno. YA govoryu o palashe.
Bleff. CHto zh, ser Dzhozef, esli vy prosite... (Vkladyvaet palash v
nozhny.) No razve vas, drug moj, ne oskorblyali, ne izbivali, ne pinali?
Ser Dzhozef, Da, kak i tebya. No nevazhno - vse uzhe pozadi.
Bleff. Nepravda, klyanus' bessmertnym gromom orudij! Tomu, kto
osmelivaetsya govorit' mne v lico takie slova, ne dozhit' do sleduyushchego
vzdoha. (Napuskaet na sebya groznyj vid.)
Ser Dzhozef. Govoryu tebe v lico, kapitan... Net, net, ya govoryu ne tebe v
lico. CHert voz'mi, bud' u tebya takaya zhe groznaya fizionomiya pyat'yu minutami
ran'she, ego pesnya byla by speta: on skoree otvazhilsya by rascelovat' tebya,
chem udarit'. No chelovek ne mozhet pomeshat' tomu, chto govoritsya ili delaetsya
za ego spinoj. Idem zhe! Dovol'no dumat' o tom, chto proshlo.
Bleff. YA sozovu voennyj sovet - nado obsudit' plan mesti.
Scena chetvertaya.
Gostinaya Sil'vii.
Hartuell, Sil'viya, pevec i tancory v prichudlivyh naryadah.
Pesnya
S Tirzoj Amore lezhal.
On ee v ob®yat'yah zhal
I tverdil so vzdohom tomnym,
Predavayas' laskam skromnym:
"Esli vvolyu ne up'yus'
Tem, chego otvedal vkus,
S zhizn'yu ya sejchas proshchus'".
Za pesnej sleduet tanec.
Sil'viya. V samom dele, ochen' milo. YA gotova smotret' na nih hot' ves'
den'.
Hartuell. Otnositsya li eto i ko mne? Na menya vy tozhe gotovy smotret'
ves' den'?
Sil'viya. Umej vy pet' i tancevat', ya s udovol'stviem smotrela by i na
vas.
Hartuell. No ved' pel i tanceval-to ya: i muzyka, i penie, i tanec
vyzvany k zhizni mnoyu. (Vytaskivaet koshelek i potryahivaet im.) Vidite,
Sil'viya, zdes' vse - pesni i tancy, poeziya i muzyka. Slyshite, kak nezhno
ginei zvyakayut odna o druguyu, tancuya pod sobstvennyj zvon? Na den'gi
pokupaetsya vse, a den'gi u tebya budut: ya otdam i etot koshelek, i vse svoe
dostoyanie, lish' by zavoevat' tvoyu lyubov'! Nu, skazhi, ty - moya? Otvechaj,
sirena! (V storonu.) Oh, zachem ya smotryu na nee? Uvy, ne mogu otorvat'sya?
(Gromko.) Govori, milyj angel, d'yavol, svyataya, ved'ma! Ne much' menya
ozhidaniem.
Sil'viya. Ne smotrite na menya tak. YA krasneyu, ya glaz ne v silah podnyat'.
Hartuell (v storonu). Gde ty, muzhskaya gordost'? Vo chto ya prevratilsya? V
moi-to gody stat' igrushkoj v rukah babenki! CHtoby chert tebya pobral,
borodatyj mladenec, kotorogo ona vodit na pomochah! O starcheskoe slaboumie!
Vot imenno, slaboumie! Neuzheli blagorodnoe chuvstvo pohoti mozhet dostigat'
takoj ostroty? Pylkaya krov' ne ostyvaet, i lyubov', razlivayas' po zhilam i
preispolnyaya menya rebyacheskoj, net, mladencheskoj pokornost'yu, vlastno zovet:
"Pril'ni k moim polnym moloka soscam!" (Gromko.) Skazhi, Sil'viya, ty mogla by
menya polyubit'?
Sil'viya. YA, pravo zhe, boyus' otvetit', prezhde chem poveryu vam, a poverit'
boyus' eshche bol'she.
Hartuell (v storonu). O chert! Kak ee nevinnost' terzaet i plenyaet menya!
(Gromko.) Ditya moe, lozh' - sushchnost' iskusstva lyubvi, kotorym obychno tak
lovko vladeyut muzhchiny. No ya v nem takoj novichok, chto mozhesh' poverit': ya ne
iskushen v ee kovarnyh tainstvah. Klyanus' dushoj, ya ne smeyu lgat' dazhe radi
togo, chtoby usluzhit' drugu ili obzavestis' lyubovnicej.
Sil'viya. No vse-taki lzhete, govorya, chto lyubite menya?
Hartuell. Net, net, dorogaya prostushka, prelestnoe moe ditya! YA govoryu,
chto lyublyu tebya, i govoryu pravdu, chistuyu pravdu, kotoruyu styzhus' otkryt'.
Sil'viya. No ya slyshala, chto lyubov' nezhna: ona razglazhivaet nahmurennyj
lob, prosvetlyaet gnevnoe lico, smyagchaet grubyj nrav i delaet cheloveka
dobrym. U vas zhe takoj vid, slovno vy hotite kogo-to pripugnut', i govorite
vy tak, budto polny ne lyubov'yu, a zloboj.
Hartuell. YA polon i toj, i drugoyu: lyubuyus' toboj i zlyus' na sebya. Da
porazit menya chuma za to, chto ya tak sil'no lyublyu tebya, no ya uzhe ne v silah
ostanovit'sya! Moe chuvstvo - zazubrennaya strela: legko vonzaetsya, no trudno
vytaskivaetsya.
Sil'viya. Ah, bud' ya uverena v vashej lyubvi... No razve ya mogu byt'
uverena?
Hartuell. Rassmotri simptomy moego neduga i sprosi vseh tiranok tvoego
pola, ne po etoj li raznocvetnoj livree uznayut oni svoih
bolvanov-poklonnikov. YA grushchu bez tebya, vyglyazhu oslom pri tebe, ne splyu
iz-za tebya po nocham, grezhu o tebe nayavu, mnogo vzdyhayu, malo p'yu, em togo
men'she, ishchu uedineniya, stal slishkom interesen sam dlya sebya i, kak mne dali
ponyat', ves'ma utomitelen dlya okruzhayushchih. Esli eto ne lyubov', znachit eto -
bezumie, i togda ono prostitel'no. Da chto tam! Est' eshche odin, samyj vernyj
priznak - ya dayu tebe den'gi.
Sil'viya. Net, eto ne priznak: ya slyshala, chto dzhentl'men platit dazhe
samoj durnoj zhenshchine, esli hochet zapoluchit' ee v postel'. O bozhe! Nadeyus',
vy na eto ne rasschityvaete: ya ne hochu stat' shlyuhoj.
Hartuell (v storonu). Ochen' zhal'.
Sil'viya. YA ne pushchu vas k sebe v postel', dazhe esli vy zhenites' na mne:
u vas uzhasnaya boroda - ona budet kolot'sya. A vy namereny zhenit'sya na mne?
Hartuell (v storonu). Nado zhe! Prostushka, a zadaet takie kaverznye
voprosy! Proklyat'e! Menya oputayut bystree, chem ya opomnyus'. YA ved' uveren:
stoit mne sdelat' predlozhenie, kak ona ego primet. (Gromko.) ZHenit'sya? Net,
ya nameren lyubit' tebya.
Sil'viya. No esli vy lyubite menya, vy dolzhny zhenit'sya na mne. YA prekrasno
pomnyu, chto moj batyushka lyubil moyu matushku i byl zhenat na
Hartuell. Da, da, ditya moe, v starinu lyudi zhenilis' po lyubvi, no teper'
moda izmenilas'.
Sil'viya. Ne ubezhdajte menya - ya po sebe znayu, chto ona ne izmenilas': ya
lyublyu vas i hochu stat' vashej zhenoj.
Hartuell. YA sbreyu borodu, ona ne budet kolot'sya, i my otpravimsya v
postel'...
Sil'viya. Net, ya ne nastol'ko glupa i vpolne mogu ostat'sya chestnoj
devushkoj. Vot, voz'mite (brosaet emu koshelek) - ya ne hochu ostavlyat' u sebya
nichego vashego. YA nenavizhu vas i ne zhelayu bol'she videt': vy zadumali
opozorit' menya. (Napravlyaetsya k dveryam).
Hartuell (v storonu). Bud' ona proklyata! Pust' ubiraetsya - dlya menya eto
schast'e, izbavlenie. I vse zhe ona podlinnoe sokrovishche! Skol'ko nezhnosti,
krasoty, poryadochnosti! (Gromko.) Postoj, Sil'viya! (V storonu.) ZHenit'sya?..
Kazhdyj muzhchina raz v zhizni ostaetsya v durakah, no zhenit'sya - znachit ostat'sya
v durakah na vsyu zhizn'.
Sil'viya. Zachem vy ostanovili menya?
Hartuell. YA otdam tebe vse, chto u menya est', ty budesh' vse ravno chto
moya zhena, i svet poverit v eto; bolee togo, ty sama budesh' tak schitat',
pust' tol'ko ya tak ne schitayu.
Sil'viya. Klyanus' lyubov'yu k vam, net! YA luchshe umru, chem stanu vashej
soderzhankoj.
Hartuell (v storonu]. ZHenshchina, k tomu zhe neopytnaya, mozhet byt', i
ostanetsya chestnoj - hotya by iz upryamstva i duha protivorechiya. Proklyat'e! |to
vsego lish' "mozhet byt'", da i to na unizitel'nyh usloviyah! (Gromko.) V takom
sluchae, proshchaj. Ne vidya tebya, ya sumeyu spravit'sya s soboj. Sil'viya. Proshchajte!
(Delaet vid, chto plachet.)
Hartuell. Gm! Nu, poceluemsya na proshchanie. (V storonu.) Ee poceluj slashche
svobody. (Gromko.) Ty dobilas' svoego - ya zhenyus' na tebe. Vsya moya reshimost'
rastayala ot etogo poceluya. Eshche odin! Sil'viya. A kogda venchan'e?
Hartuell. Kak mozhno skorej. Ne stanu ostavlyat' sebe vremeni na
razdum'ya, chtoby ne ostyt'. ZHdi menya vecherom - ya begu vypravlyat' razreshenie.
Eshche odin poceluj v dokazatel'stvo togo, chto ya dejstvitel'no rehnulsya. Tak!
(Uhodit.)
Sil'viya. Ha-ha-ha! Staryj lis ugodil v zapadnyu!
Vhodit Lyusi.
Bozhe, kak ty menya napugala! YA uzhe reshila, chto on vernulsya i slyshal moi
slova.
Lyusi. Oh, sudarynya, ya vstretila vashego poklonnika: on speshil tak,
slovno bezhal za povituhoj.
Sil'viya. Net, milochka, on bezhal za svyashchennikom, predvestnikom poyavleniya
povituhi mesyacev etak cherez devyat'. YA nahozhu, chto umenie pritvoryat'sya tak zhe
estestvenno dlya zhenshchiny, kak umenie plavat' dlya dikarya: dazhe esli my nyryaem
v omut vpervye, nam nichego ne grozit - nas vyruchit nash prirodnyj dar. No kak
tvoi uspehi?
Lyusi. Sootvetstvuyut vashim pozhelaniyam, kol' skoro Vejnlava vse ravno ne
ispravish'. YA vyvedala, chto oni s Aramintoj vpravdu possorilis', i napisala
podlozhnoe pis'mo, v kotorom ona pervaya ishchet primireniya. Uverena, eto
podejstvuet. Idemte, ya vam pokazhu. Idemte, idemte, sudarynya, - vy poluchite
istinnoe udovol'stvie, utoliv i svoyu strast', i svoj gnev. Pis'mo dostavit
vam nemaluyu radost' - v nem soedinilos' vse, chto mozhet prel'stit' nash pol.
Dlya zhenshchiny net bol'she naslazhden'ya,
CHem razom i lyubov' vkushat', i mshchen'e.
Scena pervaya
Ulica pered domom Fondluajfa.
Vhodyat Bellmur v odezhde puritanskogo propovednika i Setter.
Bellmur. Vot ee dom. (Smotrit na chasy.) Nu kak, Setter? Idet mne
licemerie? Horosho na mne sidit?
Setter. Nainabozhnejshim obrazom.
Bellmur. Ne ponimayu, pochemu nashi molodye lyudi tak hvastayutsya svoim
bezbozhiem. Rasputnichat' pod maskoj blagochestiya kuda udobnej.
Setter. Ts-s, ser, i zhivej syuda! Iz-za ugla pokazalsya Fondluajf i
napravlyaetsya v nashu storonu.
Bellmur. Ty prav: eto on, a emu ne sleduet videt' menya.
Uhodyat.
Vhodyat Fondluajf i Barnebi.
Fondluajf. A ya govoryu, chto ostanus' doma.
Barnebi. No, ser...
Fondluajf. Vot neschast'e! V etogo parnya vselilsya duh protivorechiya. Komu
ya skazal, bezdel'nik, chto ostanus' doma?
Barnebi. Umolkayu, ser, no togda proshchaj pyat'sot funtov!
Fondluajf. |to kak zhe? Pogodi, pogodi, ty, kazhetsya, skazal, chto
uslovilsya s ego zhenoj, s samoj Komfort?
Barnebi. Uslovilsya. I Komfort prishlet syuda Tribyulejshena, kak tol'ko on
ob®yavitsya doma. YA, konechno, mogu privesti molodogo mistera Priga, chtoby on
sostavil kompaniyu hozyajke, poka vy v otluchke, no vy govorite...
Fondulajf. CHto? CHto ya govoryu, moshennik? YA govoryu, chtoby on blizko k
moemu domu ne podhodil; ya govoryu, chto on tshcheslavnyj yunyj levit {31},
iznezhennyj delikatesami, kotorye pogloshchaet, chtoby vyglyadet' izyashchnym v glazah
zhenshchin. Otkrovenno skazat', boyus', ne oskvernil li on uzhe altar' nashej
sestry Komfort, chej dobryj muzh vveden v zabluzhdenie ego nabozhnym vidom. YA
govoryu, chto pohot' sverkaet u nego v glazah i cvetet na shchekah i chto ya skoree
doveryu svoyu zhenu raskormlennomu kapellanu kakogo-nibud' lorda, nezheli emu.
Barnebi. Vremya uhodit, ser, a tam nichego ne sdelat' do vashego prihoda.
Fondulajf. A zdes' nichego ne sdelat' do moego uhoda. Poetomu ya
ostanus', ponyatno?
Barnebi. I risknete sorvat' sdelku, ser?
Fondluajf. Nu, dovol'no, dovol'no. CHeloveku, u kotorogo krasivaya zhena,
i bez etogo zabot hvataet.
Barnebi. Tol'ko v tom sluchae, ser, kogda on ne vypolnyaet svoih
supruzheskih obyazannostej. A uzh eto vse ravno chto iz tshcheslaviya snyat' horoshij
dom i napustit' tuda zhil'cov, chtoby bylo chem arendu platit'.
Fondulajf. Ochen' metkoe sravnenie, moshennik! Stupaj, poprosi moyu Kokki
vyjti syuda. YA dam ej koe-kakie nastavleniya pered uhodom i koe v chem ee
razubezhu.
Barnebi uhodit.
A pokamest poprobuyu razubedit' sebya. Skazhi, Ajzek, pochemu ty revnuesh'?
Pochemu ty tak ne doveryaesh' rodnoj zhene? Potomu chto ona moloda i pylka, a ya
star i bessilen. Zachem zhe ty togda zhenilsya, Ajzek? Zatem, chto ona byla
krasiva i soblaznitel'na, a ty upryam i vlyublen do bezumiya, vlyublen tak, chto
i teper' ne vlasten podavit' v sebe vlechenie. A razve to, chto soblaznyaet
tebya, Ajzek, ne soblaznyaet drugih, kotorye mogut soblaznit' ee? Sil'no etogo
opasayus'. No ved' tvoya zhena lyubit tebya, bol'she togo, obozhaet? Da. Togda k
chemu tvoi trevogi? Uvy, ona lyubit menya bol'she, chem imeet k tomu osnovanij. A
my, kommersanty, ne doveryaem slishkom sgovorchivym partneram - u nih vsegda
est' skrytye namereniya. Sledovatel'no, i u tvoej zheny est' skrytye
namereniya, kotoryh tebe ne razgadat', skol'ko by ty, Ajzek, ne bilsya. No
ts-s!
Vhodit Leticiya.
Leticiya. Nadeyus', moe sokrovishche ne pokinet menya. Pravda, Nikkin?
Fondulajf. ZHena, gluboko li zadumalas' ty nad tem, kak otvratitelen,
uzhasen, vopiyushch greh prelyubodeyaniya? Vzvesila li ty vsyu tyazhest' ego, sprashivayu
ya? |to ochen' vesomyj greh, i hotya on lyazhet na tvoi plechi, tvoj muzh tozhe
budet vynuzhden nesti chast' etogo bremeni. Tvoya vina padet i na ego golovu.
Leticiya. Bozhe milostivyj! CHto ty imeesh' v vidu, dorogoj moj?
Fondluajf (v storonu). Priznayus', u nee obol'stitel'nye glaza. I
somnevayus', chto mogu doverit' ee dazhe Tribyulejshenu. (Gromko.) Otvechaj, ty
podumala, chto znachit nastavit' roga muzhu?
Leticiya. (v storonu). Stranno! YA uverena, chto on ni do chego ne
dokopalsya. (Gromko.) Kto ochernil menya pered moim nenaglyadnym? Nadeyus', moe
sokrovishche ne dopuskaet, chto mne prihodili ili pridut v golovu podobnye
mysli?
Fondluajf. Net, net. YA zhe govoryu, chto oni prihodyat mne.
Leticiya (v storonu). Ne znayu, chto i podumat'. No ya obyazatel'no vyyasnyu,
chto eto znachit. (Gromko.) Kak ty zhestok, milyj! Neuzheli ty poslal za mnoyu
tol'ko radi etogo? Razve razluka s toboj slishkom maloe dlya menya gore, chto ty
usugublyaesh' ego nespravedlivymi podozreniyami? (Vshlipyvaet.) Ty znaesh', kak
ya predana tebe, i potomu tiranish' menya. Prodolzhaj, zhestokij chelovek! Glumis'
nad moim bednym serdcem, poka ono ne razob'etsya. Pri takom obrashchenii tebe
nedolgo zhdat'. Vprochem, ty etoyu hochesh'... CHto zh, skoro ty dozhdesh'sya svoego,
da, da, dozhdesh'sya. Ono razob'etsya v ugodu tebe. (Vzdyhaet.)
Fondluajf (v storonu). Kazhetsya, ya v samom dele pereborshchil. Net, vy
tol'ko posmotrite: ona i vpryam' plachet. Nezhnaya moya glupyshka! (Gromko.) Ne
nado, Kokki, ne nado, dorogaya moya, ne plach'. YA prosto poshutil, ya zhe ne
vser'ez.
Leticiya (v storonu). Znachit, opasnosti net. A ya-to perepugalas'!
(Gromko.) Ty vechno shutish' nad moim gorem, zhestokij! Oh, zachem ya tak lyublyu
tebya! I vse zhe...
Fondluajf. Poslushaj, Kokki...
Leticiya. Net, net, ya nadoela tebe - v etom vse delo. Ty najdesh' sebe
druguyu zhenu, druguyu vlyublennuyu durochku, chtoby razbit' serdce i ej. No bud'
kak ugodno zhestok ko mne - ya vse ravno stanu molit'sya za tebya, a kogda umru
s gorya, daj bog tebe najti zhenu, kotoraya polyubit tebya tak zhe, kak lyubila ya.
Raz tebe ugodno, ya rada budu mirno pochivat' v holodnoj mogile. (Vzdyhaet.)
Fondluajf (v storonu). Bozhe, ona tronula by dazhe kamennoe serdce!
Priznayus', ya ne v silah dol'she sderzhivat'sya. (Gromko.) Net, milaya Kokki, eto
ty razob'esh' moe serdce, pravo, razob'esh'. Vidish', ty zastavila plakat'
menya, svoego bednogo Nikkina, i ya ne ostavlyu tebya - luchshe uzh vse poteryat'.
Leticiya (v storonu). Izbavi i upasi, gospodi! |to znachilo by zavesti
shutku slishkom daleko.
Fondluajf. Ty ne poceluesh' svoego Nikkina?
Leticiya. Uhodi, skvernyj Nikkin, ty ne lyubish' menya.
Fondluajf. Poceluj, poceluj! Pravo zhe, ya ochen' tebya lyublyu.
Leticiya. Net, ne lyubish'. (Celuet ego.)
Fondluajf. Kak! YA ne lyublyu moyu Kokki?
Leticiya. Ne-e-t.
Fondluajf. Priznayus', ty mne milej pyatisot funtov, i ty sama eto
podtverdish', kogda ya poteryayu ih radi tebya.
Leticiya. Net, ty ne stanesh' zhertvovat' delami radi menya, ne stanesh',
Nikkin. Esli ty ne poedesh', ya podumayu, chto ty prodolzhaesh' revnovat' menya.
Fondluajf. Ha-ha-ha! Neuzheli podumaesh', glupyshka? Togda ya pojdu - ya ne
revnuyu. Bednaya moya Kokki, poceluj svoego Nikkina, nu poceluj. Hi-hi-hi!
Skoro syuda pridet odin horoshij chelovek. On pogovorit s Kokki i nauchit ee,
kak sleduet vesti sebya zhene.
Leticiya (v storonu). Nadeyus', pridet takoj, chto pokazhet mne, kak
sleduet vesti sebya muzhu. (Gromko.) Rada pouchit'sya i ugodit' moemu sokrovishchu.
(Celuet ego.)
Fondluajf. Milaya moya umnica! Poceluj Nikkina eshche raz, a zatem v dom, v
dom, v dom. Do svidan'ya.
Leticiya. Do svidan'ya, Nikkin!
Fondluajf. Do svidan'ya, Kokki!
Leticiya. Do svidan'ya, Nikkin!
Fondluajf. Do svidan'ya Kokki! Do svidan'ya! Do svidan'ya.
Rashodyatsya v raznye storony.
Scena vtoraya
Ulica.
Vhodyat Vejnlav i SHarper.
SHarper. Kak! Araminta poteryana?
Vejnlav. V podtverzhdenie moih slov prochti vot eto. (Protyagivaet emu
pis'mo.)
SHarper. M-m... (CHitaet vsluh.) "I to, chto togda pokazalos' derzost'yu,
sejchas, po razmyshlenii, kazhetsya mne lish' sledstviem vashej ne v meru burnoj
strasti. Boyus', chto na etot raz dayu slishkom veskoe dokazatel'stvo svoej
sobstvennoj. YA v uzhase ot togo, chto napisala, no kakaya-to neponyatnaya sila
vynudila menya vzyat'sya za pero. Proshu ob odnom - ne sudite menya chrezmerno
strogo. Vasha Araminta." - Poteryana? Radi vsego svyatogo, skazhi: ty ne poteryal
razum? Zdes' zhe podpis'yu i pechat'yu udostoveryaetsya, chto ona prinadlezhit tebe.
Skoree k nej, drug, k etoj voshititel'noj dyne, sozrevshej i lish' ozhidayushchej,
kogda ee razrezhut! Ona vse eto vremya vynashivala lyubov' k tebe i teper'
razreshilas' ot bremeni.
Vejnlav. Plod ne ko vremeni, i rodila ona ego do sroka.
SHarper. Ty tak i ne otdelalsya ot svoej durackoj prichudy, Frenk? U tebya
nezdorovyj, svidetel'stvuyushchij o durnom haraktere, zheludok: ty lish'
otvedyvaesh' lyubvi, a perevarit' ee ne mozhesh'.
Vejnlav. Mogu, esli em sam, no ne terplyu, kogda menya pichkayut. Gospodi,
neuzheli na svete net zhenshchiny, kotoraya dostavila by muzhchine udovol'stvie
poohotit'sya za nej! Mne vechno meshayut, a to i prosto ne dayut zavershit'
pogonyu: dich', kotoruyu ya dolzhen presledovat', kidaetsya mne pod nogi. Kogda
zayac sam prygaet v zuby borzoj - eto skuchno i protivoestestvenno: zayadlyj
ohotnik - i tot pochuvstvuet otvrashchenie. YA lyublyu travit', a ne podbirat'
dich'.
SHarper. Nadeyus', odnako, ty ne sobiraesh'sya brosit' Aramintu? |to
poistine bylo by dostojno ne ohotnich'ego psa, a dvornyagi. Pridesh' na Mell
{32}?
Vejnlav. Net, segodnya vecherom tam budet ona. Vprochem, net, pridu, i
Araminta uvidit, kak oshibalas' v svoem...
SHarper. Vybore. No ne takaya zhe ty skotina, chtoby prenebrech' eyu?
Vejnlav. YA razocharoval by ee, postupiv inache. Sudya po vsemu, ona zhdet
imenno etogo.
Kol' ty muzhchina, ubegaj ot toj,
CHto begat' nachinaet za toboj.
Scena tret'ya
Komnata v dome Fondluajfa.
Sluga vvodit Bellmura, pereodetogo puritanskim propovednikom, s chernym
plastyrem na glazu i knigoj v rukah.
Sluga. Ne ugodno li otdohnut', ser? Vot stul. Hozyajka sejchas vyjdet,
ser. (Uhodit.)
Bellmur. Nadezhno skrytyj pod zaemnym odeyaniem, ya rasseyu vse podozreniya
i ne riskuyu byt' uznannym. |tot naryad - poruka moego duhovnogo zvaniya, a so
mnoj nerazluchnye novelly Skarrona {33} vpolne sojdut za molitvennik.
Po-moemu, ya tochnaya kopiya Montufara iz "Licemerov" {34}. A vot i ona sama.
Vhodit Leticiya.
Vot tak Avrora skvoz' nochnoj pokrov
Vdrug ozaryaet tolshchu oblakov
I smertnym vozvrashchaet zren'e vnov'.
(Sbrasyvaet oblachenie, plastyr' i pr.)
Leticiya. "Tak, zaalev rumyancem..." (Zamechaet Bellmura i vzdragivaet.) O
bozhe, bud' mne zashchitoj! Kto zdes'?
Bellmur. Vash poklonnik.
Leticiya (v storonu). Drug Vejnlava? YA znayu ego v lico. Znachit, Vejnlav
predal menya.
Bellmur. Vy udivleny, sudarynya? No razve vy ne ozhidali vozlyublennogo? V
pervoe mgnovenie vashi glaza, hotya oni teper' i potupleny, vzglyanuli na menya
s nepritvornoj nezhnost'yu.
Leticiya. U menya dostatochno osnovanij udivlyat'sya i vashemu poyavleniyu, i
vashej naglosti. Oni dlya menya vnove. Vy ne tot, kogo ya rasschityvala uvidet':
v vashem lice ya privetstvovala svyatogo cheloveka, a ne licemera.
Bellmur. Vernee skazat', vy privetstvovali ne licemera, a licemerie.
Leticiya. Kto vy, ser? Vy, bez somneniya, oshiblis' domom.
Bellmur. V karmane u menya lezhit instrukciya, gde predusmotreno vse,
krome podobnoj surovosti. (Vytaskivaet pis'mo.)
Leticiya (v storonu). Moe pis'mo! Podlyj Vejnlav! V takom sluchae
pritvoryat'sya bespolezno. (Gromko.) Ochevidno, vy menya s kem-to pereputali.
(Napravlyaetsya k dveri.)
Bellyaur (v storonu). Ili ya sil'no oshibayus' ili my ne rasstanemsya.
(Gromko.) Postojte, sudarynya. Priznayus', ya dejstvitel'no oshibsya i prinoshu
vam tysyachu izvinenij. Kakoj zhe ya beznadezhnyj tupica! Prostite li vy mne
bespokojstvo, prichinennoe vam? No eto oshibka, kotoruyu tak legko sovershit'.
Leticiya (v storonu). CHto by eto znachilo? Nemyslimo, chtoby on pereputal
menya s drugoj. A on - krasivyj muzhchina, hotya i napugal menya. Teper',
rassmotrev ego horoshen'ko, ya uzhe ne pereputayu ego ni s kem. (Gromko.) Vsem
nam svojstvenno oshibat'sya, ser. Kol' skoro vy priznaete svoyu oshibku,
dal'nejshie ob®yasneniya izlishni.
Bellmur. Pover'te, sudarynya, u menya est' drugoe ob®yasnenie, pozabavnej,
i vam stoit ego vyslushat'. Vchera vecherom, ozhidaya druga, ya zasidelsya u nego
doma dopozdna, i moi s nim korotkie otnosheniya pozvolili mne vospol'zovat'sya
ego postel'yu. Hozyaina ne bylo vsyu noch', a utrom sluga podal mne pis'mo.
Raspechatav ego, ya schel soderzhavshijsya v nem plan nastol'ko ocharovatel'nym,
chto ves' den' naprolet dumal ob odnom - kak ego osushchestvit', i lish' potom
udosuzhilsya prochest' adres na konverte. YA byl krajne izumlen, obnaruzhiv, chto
pis'mo adresovano misteru Vejnlavu. Prinoshu million izvinenij, sudarynya, i,
vidit bog, gotov dat' vam lyuboe udovletvorenie.
Leticiya (v storonu). YA popalas'! Vejnlav libo ne vinovat, libo drug ego
sumel krasivo vyjti iz polozheniya.
Bellmur. Vy, kazhetsya, chem-to ozabocheny, sudarynya?
Leticiya. Nadeyus', vy - dzhentl'men i, uznav o prostupke slaboj zhenshchiny,
ne vospol'zuetes' etim, chtoby pogubit' ee reputaciyu. Po-moemu, vy dlya etogo
slishkom blagorodny...
Bellmur. I slishkom vlyublen. Esli ya govoryu nepravdu, znachit, lico moe -
lzhesvidetel' i zasluzhivaet byt' vystavlennym u pozornogo stolba. Net, bogom
klyanus'...
Leticiya. Esli hotite, chtoby ya poverila, ne klyanites', a prosto
obeshchajte.
Bellmur. Horosho, obeshchayu. No obeshchanie - eto takoe holodnoe slovo!
Razreshite mne poklyast'sya etimi ochami, etimi smertonosnymi ochami, etimi
celitel'nymi ustami. Pust' oni s charuyushchej nezhnost'yu kosnutsya moih gub i
naveki skrepyat moe slovo!
Leticiya. Na etom uslovii - soglasna.
Bellmur celuet ee.
Bellmur. Mgnovenie pokazalos' mne vechnost'yu. Eshche raz - na lyubyh
usloviyah.
Leticiya. Net, net... (V storonu.) Vpervye vizhu takogo priyatnogo
nagleca. (Gromko.) A vy ne osudite menya? Ustupayu lish' dlya togo, chtoby kupit'
vashe molchanie. (Celuet ego.) Ah, chto zhe ya delayu!
Bellmur. CHto ty delaesh'? |togo ne peredast nichej yazyk, dazhe tvoj. |to
mozhno peredat' lish' tvoimi ustami. Oh, mne durno ot izbytka blazhenstva.
Lyubov'yu zaklinayu, otvedi menya kuda-nibud', gde ya smogu prilech'. Skorej!
Boyus', chto u menya paroksizm.
Leticiya. Gospodi, chto eshche za paroksizm?
Bellmur. Nu, v obshchem, pripadok. YA uzhe chuvstvuyu simptomy.
Leticiya. A eto nadolgo? YA boyus' vas vesti k sebe v spal'nyu.
Bellmur. Net, nenadolgo. Daj mne tol'ko prilech', i vse pojdet na lad.
Scena chetvertaya
Sent-Dzhejmsskij park {35}.
Vhodyat navstrechu drug drugu Araminta i Belinda.
Belinda. Kak ya rada vstretit' tebya, dorogaya! YA byla na Birzhe {36} i tak
ustala.
Araminta. Pochemu?
Belinda. Ah, eti izuverskie varvarskie naemnye karety! YA prevratilas' v
formennoe zhele. Naverno, ya uzhasno rastrepana? (Dostaet karmannoe zerkal'ce.)
Araminta. Da, golova u tebya chutochku ne v poryadke.
Belinda. CHutochku? Net, v strashnom besporyadke. CHto za otvratitel'naya
fizionomiya! Kakoj plachevnyj vid! Ha-ha-ha! Daj bog, chtoby syuda nikto ne
zavernul, prezhde chem ya ne podremontiruyus'. Ah, dorogaya, skol'ko perevidela ya
segodnya raznoj derevenshchiny! Ha-ha-ha! Ne mogu otdelat'sya ot mysli, chto
vyglyazhu sejchas toch'-v-toch' kak eti osoby. Podkoli, milochka, vot zdes', a ya
budu rasskazyvat'. Vot tak, prekrasno. Blagodaryu, dorogaya. Kak ya uzhe
govorila tebe... Fi, eto samyj nepokornyj lokon!.. Tak vot, ya uzhe
govorila... Nu teper' ya tebe nravlyus'? Ili po-prezhnemu urodliva? Vse eshche
vyglyazhu uzhasno? Tak ved'?
Araminta. Net, net. Ty vyglyadish' kak nel'zya luchshe.
Belinda. Itak... No na chem ya ostanovilas', dorogaya? YA govorila...
Araminta. Ty sobiralas' o chem-to rasskazat', milochka, no tak i ne
uspela nachat'.
Belinda. Ah da, o komichnejshem zrelishche. Kogda ya byla v lavke missis
Snipuell, tuda zaglyanul sel'skij skvajr v soprovozhdenii zheny i dvuh dochek. O
bozhe, ne devushki, a para ploho vylizannyh shchenyat!
Araminta. Predstavlyayu sebe. Puhlen'kie, rumyanye sel'skie devushki...
Belinda. ZHirnye, kak otkormlennaya domashnyaya ptica. A razryazheny, chestnoe
slovo, tak, chto ty prinyala by ih za frislandskih hohlatok, u kotoryh per'ya
rastut zadom napered. Oh, do chego zhe nelepye sozdaniya! Takie prosten'kie,
takie chuzhdye mode i vsemu obshcheprinyatomu! U menya ne hvatilo terpeniya
vtihomolku lyubovat'sya imi, i, predlozhiv odnoj iz nih peredelat' pered
plat'ya, ya postaralas' pridat' emu bolee sovremennyj vid.
Araminta. Gospodi! I ty reshilas' nanesti etoj ledi podobnuyu obidu? A
vdrug ona iz znatnogo roda?
Belinda. Sudya po tualetu, mogu poklyast'sya: ne tol'ko iz znatnogo, no
eshche iz drevnego. Obidu? CHepuha! Ty zabluzhdaesh'sya: neschastnaya devchonka
prisedala i klanyalas' tak, slovno ya - ee krestnaya mat'. YA zhe pytalas'
privesti ee v bozheskij vid, i ona ponyala eto, potomu chto poblagodarila menya
i prepodnesla mne dva teplen'kih yabloka, kotorye izvlekla iz karmana nizhnej
yubki. Ha-ha-ha! A drugaya stoyala i glazela na menya, raskryv rot. I po licu ee
ya zhivo predstavila sebe fasad ih doma: glaza - dva okna s vystupom, rot -
paradnaya dver', gostepriimno raspahnutaya na radost' proletayushchim muham.
Araminta. Slovom, ty razvlekalas'. A chto oni nakupili?
Belinda. Papasha vzyal rog dlya poroha, kalendar' i futlyar dlya grebeshka;
mat' - vysochennyj chepec s oborkami i ozherel'e iz krupnogo yantarya; dochki lish'
izorvali po pare lajkovyh perchatok, tshchetno silyas' ih primerit'. Bozhe moj!
Syuda idet bolvan, kotoryj obedal pozavchera u miledi Frilav.
Vhodyat ser Dzhozef Uittol i Bleff.
Araminta. Byt' mozhet, on ne uznaet nas.
Belinda. Dlya vyashchej uverennosti nadenem maski.
Nadevayut maski.
Ser Dzhozef. Sejchas podceplyu kakuyu-nibud', chert poberi! YA nameren veselo
provesti nochku. A po doroge zajdu k oldermenu Fondluajfu i perehvachu eshche
polsotni. Pover', zabiyaka, vsego u nas budet vyshe golovy - i vina, i zhenshchin.
Podumat' tol'ko! Posle etoj madery ya stal legche na nogu, chem kuznechik...
Ogo! Vidish' etih serdceedok, zabiyaka? (Napevaet.) "Smotrite, kto zdes'.
Smotrite, kto zdes'. Ta-ra-ra-ra-ra-ra-ram!" Ej-bogu eshche stakan madery, i ya
otvazhus' atakovat' ih bez tvoego prikrytiya.
Bleff. Vot i atakujte, rycar'. A u vas najdetsya, chto im skazat'?
Ser Dzhozef. CHto skazat'? Vzdor! Erunda! Ne bespokojsya, u menya najdetsya,
chto skazat', esli, konechno, ne pozabudu. CHestnoe slovo, pamyat' izryadno menya
podvodit.
Belinda. Kakoj uzhas! Kuzina, chto delat'? |ti strashilishcha napravlyayutsya k
nam.
Araminta. Ne beda. Syuda, kak ya vizhu, idet Vejnlav. Priznayus' v svoej
slabosti: mne hochetsya dat' emu sluchaj pomirit'sya so mnoj. A vozmozhnost'
izbavit' nas ot pristavanij etih hlyshchej - samyj udobnyj k tomu sluchaj.
Bleff. Klyanus' svoimi nozhnami, my rady vstreche s vami, sudaryni.
Araminta. My, k sozhaleniyu, net.
Bleff (Belinde). A chto skazhet moya prelestnaya verhovaya loshadka?
Belinda. Ah vy, gryaznoe chudovishche, milejshij neryaha, kapitan Pifpaf
ili Bleff, kak bish' vas tam! Ubirajtes', soldafon, - ot vas razit
brendi i tabakom. Fi! (Plyuet.)
Bleff (v storonu). Vot te na! Menya vstrechayut udarom v mordu, a ya dazhe
ne znayu, chto otvetit'.
Araminta (v storonu). Nadeyus', chto bolvan, dostavshijsya na moyu dolyu, ne
stol' samouveren i ego netrudno budet osadit'.
Ser Dzhozef. Gm! Prostite, sudarynya, otkuda duet veter?
Araminta. Glubokomyslennyj vopros! U vas, ser, vidno, um za razum
zashel, chto vy sprashivaete o takih veshchah?
Ser Dzhozef (v storonu). Slava bogu, razgovor zavyazalsya. Teper' ya
zatreshchu, kak soroka.
V otdalenii pokazyvayutsya SHarper i Vejnlav.
Belinda. Araminta, milaya, ya ustala.
Araminta (tiho, Belinde). Davaj snimem maski, chtoby Vejnlav ne mog ne
uznat' nas. Ot svoego bolvana ya v dva scheta otdelayus'. (Gromko.) Izvol'te,
ser Dzhozef, ya otkroyu lico, no posle etogo nemedlenno uhodite. YA vizhu
cheloveka, kotoryj nachnet revnovat', esli zametit, chto ya govoryu s vami.
Bud'te ostorozhny - ni slova v otvet i totchas zhe ischezajte. (Snimaet masku.)
Ser Dzhozef (v storonu). Bogachka, obedavshaya u miledi Frilav! Ser Dzhozef,
tvoya budushchnost' obespechena! Ej-bogu, ya po ushi vlyublen. No budu osmotritelen
i skryten.
Bleff. Klyanus', ya uvizhu vashe lico.
Belinda. Obyazatel'no. (Snimaet masku).
SHarper (priblizhayas'). Vash pokornyj sluga, dostojnye ledi. My uzhe
opasalis', chto vy lishite nas vozmozhnosti uznat' vas.
Araminta. My hoteli pobyt' odni, no ubedilis', chto durak imeet nad
damoj v maske to zhe preimushchestvo, chto imeet trus, poka ego shpaga v nozhnah;
poetomu nam prishlos' snyat' maski radi samozashchity.
Bleff (seru Dzhozefu). Pri vide etogo malogo krov' brosaetsya mne v
golovu. Nahodit'sya ryadom s nim ya ne v silah, a oruzhie v parke obnazhat'
nel'zya.
Ser Dzhozef. Kak zhal', chto ya ne smeyu ostat'sya i soobshchit' ej, gde ya zhivu!
Ser Dzhozef i Bleff uhodyat.
SHarper. V istinnoj krasote, ravno kak v istinnoj hrabrosti, est' nechto
takoe, chem ne derzayut voshishchat'sya melkie dushi. Vidite? Sovy ischezli, kak pri
voshode solnca.
Belinda. Ochen' uchtivo s ih storony! No mne kazhetsya, mister Vejnlav tozhe
ne proter sebe glaza, hotya solnce i vzoshlo: u nego takoj vid, slovno on
boitsya priblizit'sya. Nu, budet, kuzina, pomiris' s nim. Klyanus', on vyglyadit
sejchas takim zhalkim! Ha-ha-ha! Da, vlyublennyj vdali ot svoego predmeta
podoben telu bez dushi. Mister Vejnlav, mogu ya poruchit'sya, chto vpred' vy
budete vesti sebya horosho?
Vejnlav (v storonu). Teper' ya dolzhen pritvorit'sya, budto znayu tak zhe
malo, kak ona, o tom, chto izvestno ej tak zhe horosho, kak mne. (Gromko.)
Verno, muzhchina sklonen nanosit' obidy tam, gde ih ohotno proshchayut. Odnako,
sudarynya, ya umeyu ne zloupotreblyat' miloserdiem i novyh obid uzhe ne nanesu.
Araminta (v storonu). Kak on holoden!
Belinda. YA rastopila dlya vas led, mister Vejnlav, i na etom rasstayus' s
vami. Pojdemte, mister SHarper, pogulyaem i posmeemsya nad tem, chto vul'garno -
i v velikih i v malyh. Vidit bog, ya obozhayu Kauli {37}. A vam on nravitsya?
SHarper. Eshche by, sudarynya! |to zhe nash anglijskij Goracij.
Belinda. Ah, on takoj izyskannyj, takoj utonchennyj! U nego est' vse,
chto ya lyublyu v etom mire. Idemte-ka v tu storonu: ya vizhu tam odnu parochku,
ch'yu istoriyu vam rasskazhu.
Belinda i SHarper uhodyat.
Vejnlav. Polagayu, sudarynya, chto zakonnye formal'nosti dolzhny
soblyudat'sya dazhe v sluchae otmeny nakazaniya: obidchiku sleduet prosit' o
privlechenii ego k sudu i togda, kogda amnistiya uzhe u nego v karmane.
Araminta. YA potryasena! |ta naglost' zatmevaet predydushchuyu, no kto by ni
privil ee vam, upovaya na moe myagkoserdechie, on sil'no obmanul vas, v chem vy
i ubedites'.
Vejnlav (v storonu). |to eshche chto takoe? Kuda ee poneslo? Vot
neozhidannyj povorot!
Araminta. Nizkij chelovek! Razve vy nedostatochno oskorbili menya svoej
gryaznoj strast'yu?
Vejnlav. Gryaznoj? V drugom meste vy prilagali k etoj strasti kuda bolee
nezhnyj epitet.
Araminta. V drugom meste? Zlodejskij umysel na moyu chest'! No bud' ty
dazhe nadelen podlost'yu i zloboj vsego svoego pola, tebe i togda ne zapyatnat'
moej reputacii. Net, ya ne zabluzhdalas', starayas' ne dumat' o lyudyah horosho.
Ne znayu, dolgo li ya obmanyvalas' by v vas: ya eshche ne uspela sostavit' sebe
okonchatel'noe mnenie. K schast'yu, vasha nizost', proyavivshayasya tak bystro, ne
dala emu prevratit'sya v lozhnoe ubezhdenie. Uhodite, nedostojnyj,
neblagodarnyj chelovek, i beregites' popadat'sya mne na glaza!
Vejnlav. Uzh ne son li mne prisnilsya? Byt' mozhet, ya splyu i sejchas? CHemu
mne verit' - glazam ili usham? Vashe volnenie, sudarynya, isklyuchaet dal'nejshie
peregovory, no vot molchalivoe svidetel'stvo togo, chto vy prostili moyu vinu.
(Dostaet pis'mo i protyagivaet ej, Araminta vyryvaet ego i brosaet v
storonu.)
Araminta. K chemu by vy ni prikosnulis', vse otravleno. Dotronesh'sya -
voldyr' vskochit.
Vejnlav. Vash yazyk otricaet to, chto sdelala ruka?
Araminta. Opyat' zagadki, bessmyslennye i derzkie! Vidimo, mne sleduet
udalit'sya.
Vejnlav. Net, sudarynya, ujdu ya. (V storonu.) Ona znaet, chto na listke
ee podpis' i ne zahochet opozorit' sebya v glazah pervogo zhe, kto najdet
pis'mo. (Uhodit.)
Araminta. ZHenskoe upryamstvo zakrylo mne glaza, a zhenskoe lyubopytstvo
pobuzhdaet vnov' raskryt' ih. (Podbiraet pis'mo i uhodit.)
Scena pyataya
Drugaya chast' parka.
Vhodyat Belinda i SHarper.
Belinda. Klyanus', my nikogo ne poshchadili. Mister SHarper, vy - istinnyj
muzhchina. Gde vy nauchilis' tak lovko zloslovit'?
SHarper. Po pravde govorya, sudarynya, eto u menya prirodnyj dar, hotya
priznayus', chto otshlifoval ego, chtoby styazhat' simpatii zhenshchin.
Belinda. Vy pravy: umenie zloslovit' - pervoe dostoinstvo damskogo
ugodnika.
SHarper. YA skoree skazal by - vtoroe i samoe luchshee.
Vhodit Pejs.
Belinda. Nu, chto, Pejs? Gde moya kuzina?
Pejs. Ej stalo nehorosho, sudarynya, i ona sprashivaet, prislat' li karetu
obratno za vami.
Belinda. O gospodi, konechno, net: ya edu s nej. Idemte, mister SHarper.
Uhodyat.
Scena shestaya
Komnata v dome Frndluajfa.
Vhodyat Leticiya i Bellmur. Odeyanie Bellmura, shlyapa i pr. razbrosany po
komnate.
Bellmur. Naprasnye opaseniya! Zdes' ni dushi, shuma nikakogo.
Leticiya. Mogu poklyast'sya, chto slyshala golos svoego chudovishcha. YA do
smerti perepugalas'. Poslushaj, kak u menya b'etsya serdce.
Bellmur. |to signal lyubovnoj trevogi. Davaj vernemsya i vnov'...
Fondluajf (za kulisami). Kokki! Kokki! Gde ty, Kokki! YA vozvratilsya
domoj.
Leticiya. Ah, eto on! Skorej, skorej sobiraj svoi veshchi!
Fondluajf (za scenoj). Kokki! Otvori, Kokki!
Bellmur. CHuma ego porazi! CHtob ego roga votknulis' emu v glotku!
Plastyr'! Gde moj plastyr'? (Mechetsya po komnate, sobiraya veshchi.}
Leticiya. |to ty, sokrovishche moe? (Bellmuru.) Da ostav' ty etot plastyr'!
(Krichit.) Ty ne zaglyanesh' syuda, Nikkin? (Bellmuru.) Begi ko mne v spal'nyu,
zhivo!
Bellmur ubegaet.
Fonoluajf (za kulisami). Zaglyanu, dorogaya, no ya ochen' speshu.
Leticiya. V takom sluchae ya otopru. (Otkryvaet dver'.)
Vhodyat Fondluajf i ser Dzhozef.
Fondluajf. Celuyu tebya, dorogaya. YA vstretil po doroge sudovladel'ca, i
mne nuzhno vzyat' iz tvoego shkafchika bumagi i scheta.
Leticiya (v storonu). YA pogibla!
Ser Dzhozef. Proshu vas, lyubeznyj oldermen, snachala vydat' mne pyat'desyat
funtov: ya toroplyus'.
Fondluajf. YA uzhe vyplatil sto po cheku. Teper' eshche pyat'desyat? Nu, chto zh,
u menya najdetsya kak raz eta summa v zolote. (Uhodit.)
Ser Dzhozef (v storonu). Ej-bogu, prelyubopytno! Do chego horoshen'kaya
plutovka! Zagovoryu-ka s nej. (Gromko.) Ne slyshali chego-nibud' novogo,
sudarynya?
Leticiya. YA redko vyhozhu iz domu, ser. (V trevoge rashazhivaet po
komnate.)
Ser Dzhozef. Vy udivlyaete menya, sudarynya. Na dvore takaya horoshaya pogoda.
Leticiya. Po-moemu, naprotiv, ochen' skvernaya.
Ser Dzhozef. Vy pravy, sudarynya, ochen' skvernaya. I kak dolgo derzhitsya!
Vozvrashchaetsya Fondulajf.
Fondulajf. V etom koshel'ke pyat'desyat funtov, ser Dzhozef. Esli
zaderzhites' eshche na minutku, ya voz'mu bumagi i budu zhdat' vas vnizu, u
lestnicy.
Leticiya (v storonu). Pogibla! Spaseniya net! CHto delat'? Postoj, postoj!
|tot bolvan mozhet sosluzhit' mne sluzhbu. (Poka Fondluajf napravlyaetsya k
dveri, ona podbegaet k seru Dzhozefu, chut' ne sbivaet ego s nog i krichit.)
Proch', grubiyan! Proch', negodyaj! Na pomoshch', dorogoj moj! Gospodi, pomiluj!
Kak mog ty ostavit' menya naedine s etim satirom?
Fondluajf. Bozhe milostivyj! V chem delo? CHto sluchilos'?
Leticiya. Stoilo tebe povernut'sya spinoj, kak on, slovno lev rykayushchij,
rinulsya na menya, pytayas' nasil'no sorvat' poceluj.
Ser Dzhozef. O bozhe, kakoj uzhas! Ha-ha-ha! Oldermen, vasha zhena ne soshla
s uma?
Leticiya. Ah, ya do smerti perepugalas'! Neuzheli ty ne uberesh' ego s moih
glaz?
Fondluajf. Predatel'! YA vne sebya! Ah ty, kovarnyj zlodej!
Ser Dzhozef. Ogo! Sami vy predatel', chert vas poberi! Esli uzh na to
poshlo, zdes' nado mnoj chut' ne sovershili nasilie.
Fondluajf. Kak! |tot merzostnyj bogohul'nik eshche branitsya? Von iz moego
doma, otrod'e bludnicy vavilonskoj {38}, ischad'e Vila i Drakona {39}!
Pomiluj bog! Napast' na moyu zhenu, moyu Dinu {40}! O, sihemit! Von otsyuda,
komu ya skazal?
Ser Dzhozef. Da v nih oboih d'yavol vselilsya! (Uhodit.)
Leticiya. Pochemu ty ne sleduesh' za nim, dorogoj? Vyprovodi ego iz domu.
Fondluajf. On ne vernetsya - ya zapru etu dver'. Daj mne klyuchi ot
shkafchika, Kokki! Na moih glazah pristavat' k moej zhene! Ruchayus', on tajnyj
papist ili voobshche francuz {41}.
Leticiya (v storonu). CHto by eshche pridumat'? (Gromko.) Ah, dorogoj, ya tak
perepugalas', chto zabyla predupredit' tebya: u bednogo mistera Spinteksta
sluchilsya takoj pristup kolik, chto ego prishlos' ulozhit' na nashu postel'. Ty
potrevozhish' ego. YA projdu tishe.
Fondluajf. Bednyaga!.. Net, ty ne znaesh', kakie bumagi nuzhny. YA ne
pomeshayu emu. Daj klyuch.
Leticiya daet emu klyuch, podhodit k dveryam spal'ni i gromko govorit.
Leticiya. Ne bespokojtes', mister Spintekst, eto tol'ko mister
Fondluajf. Perevernites' na zhivot - eto uspokaivaet koliki.
Fondluajf. Da, da, ne vstavajte. YA vas ne potrevozhu. (Uhodit.) Leticiya.
Esli on ne razglyadit ego lica, obman ne obnaruzhitsya. Blagosklonnaya Fortuna,
vyruchi menya odin-edinstvennyj raz, i bol'she ya nikogda ne stanu tvoej
dolzhnicej. No kakaya d'yavol'skaya nezadacha!
Vozvrashchaetsya Fondluajf.
Fondluajf. Bednyaga, bednyaga! Nado priznat', emu neveselo: on lezhit
plastom. Dorogaya, sogrej podnos ili salfetku. Gde Debora? Pust' polozhit emu
na zhivot chto-nibud' goryachee ili razotret ego rukami, inache on ne vstanet. A
chto eto za kniga? (Beret knigu, zabytuyu Bellmurom.)
Leticiya. Molitvennik mistera Spinteksta, dorogoj. (V storonu.) Daj bog,
chtoby ya ne oshiblas'!
Fondluajf. Horoshij chelovek! Uveren, on narochno zabyl knigu, chtoby ty
natknulas' na nee i nashla v nej koj-kakie blagochestivye poucheniya.
(Raskryvaet knigu.) Spasi nas, bozhe! CHudovishche! Vot tak molitvennik! Da eto
zhe psaltyr' samogo d'yavola! Nu-ka, poglyadim. (Listaet.) "Nevinnoe
prelyubodeyanie"?
Leticiya (v storonu.) Gore! Vse opyat' pogiblo.
Bellmur (podglyadyvaya). Proklyatoe nevezen'e! Hodi ya na rasputstvo s
"Nastavleniem v blagochestii" v karmane, menya nikto by ne ulichil!
Fondluajf. Prelyubodeyanie, da eshche nevinnoe! O bozhe! Vot tak nazidanie!
Vot tak umershchvlenie ploti!
Leticiya. Milyj muzhenek, ya tozhe izumlena. No eto, naverno, horoshaya kniga
- prosto razmyshleniya o grehovnosti.
Fondluajf. Razmyshleniya? Nu, net. Poka menya ne bylo, zdes' zashli dal'she
razmyshlenij. Gde etot staryj svyatosha? YA ego vykuryu iz nory. (Uhodit.)
Leticiya (v storonu). YA tak rasteryana, chto dazhe ne mogu nichego
pridumat'.
Vozvrashchaetsya Fondluajf, tashcha za soboj Bellmura.
Fondluajf. Syuda, syuda, novyj Ananiya {42}! Kak! CHto takoe? Kto eto?
Leticiya (vskrikivaet v pritvornom izumlenii). Oj!
Fondluajf. Ah ty, pohotlivaya tvar'! Znachit) ya porugan? YA eto chuvstvuyu:
u menya cheshetsya lob, na nem zreyut pochki, ya cvetu, u menya prorastayut roga! No
kto vy takoj, chert poberi, - da prostit menya nebo za bran'! No...
Leticiya. Smilujsya nad nami, bozhe! Kto eto? Kto vy takoj? CHto vy takoe?
Bellmur. M-m...
Leticiya. Vo imya... Dorogoj moj, ne priblizhajsya k nemu. Boyus', eto
nechistyj duh. U nego i v samom dele est' kopyta.
Fondluajf. A u menya roga, milochka. Boyus', chto eto nechto iz ploti,
potaskushka ty etakaya! Porazi tebya chuma, dorogaya! Nu, sirena, priznavajsya,
kto etot pochtennyj dyuzhij propovednik?
Leticiya. Pravo, pravo zhe, dorogoj Nikkin, ya vpervye vizhu etogo durnogo
cheloveka.
Fondluajf. Zato mne sdaetsya, chto eto muzhchina.
Leticiya. Skoree volk v ovech'ej shkure.
Fondluajf. Ah ty, d'yavol v ego istinnom oblich'e - zhenskom tele!
Vyhodit, ty znaesh' tol'ko, chto on obros sherst'yu? A ty, neraskayannaya
Magdalina 43, ne lyubish' baraniny!
Bellmur (v storonu). Teper' ya znayu, chto mne govorit'. Nado blagorodno
opravdyvat' ee i nahal'no vinit' sebya.
Leticiya. Pust' mne voveki ne vkushat' blazhenstvo tvoih ob®yatij, esli ya
kogda-nibud' videla ego lico!
Fondluajf. Nu i chudesa, prosti gospodi! Net, ya prosto voshishchayus' tvoej
naglost'yu. Vzglyani-ka na nego povnimatel'nej. Ruchayus', on ne tak
bezzastenchiv i zapirat'sya ne budet. Nu-s, znachit, vy nikogda ne vstrechalis'?
Otvechajte.
Bellmur. Poskol'ku pritvoryat'sya bespolezno, ya nahozhu, chto obyazan
skazat' pravdu i vozdat' dolzhnoe vashej zhene. Da, my nikogda ne vstrechalis'.
Fondluajf. Gm?
Leticiya. Pover', dorogoj, nikogda.
Fondluajf. Polno! Vy oba v sgovore - vot vo chto ya veryu. Razve ty ne
lechila ego ot kolik, missis SHarlatanka? Neuzheli ty ne uznaesh' svoego
pacienta? "Perevernites' na zhivot - eto uspokaivaet koliki". Soznavajsya,
Iezavel' {44}!
Leticiya. Pust' etot gadkij chelovek otvechaet za sebya sam. Ili on dumaet,
chto mne bol'she nechego delat', krome kak opravdyvat'sya? S menya dovol'no, chto
ya mogu dokazat' svoyu nevinovnost' moemu dorogomu muzhu.
Bellmur. Klyanus' chest'yu, tak ono i est'. YA slishkom medlil s otvetom, no
vse eto pravda.
Fondluajf. Prezhde vsego, ser, kto vy takoj i chem zanimaetes'?
Bellmur. YA rasputnik.
Fondluajf. Ochen' verno skazano.
Leticiya. Merzkij besstydnik!
Fondluajf. A syuda zachem prishli, ser?
Bellmur. CHtoby perespat' s vashej zhenoj.
Fondluajf. Eshche luchshe! Ochen' vezhlivyj i, po-moemu, pravdivyj chelovek.
Leticiya. Kakoe nesterpimoe besstydstvo!
Fondluajf. Itak, ser... Proshu vas, naden'te shlyapu... Itak, vy dobilis'
svoego, a? I ya, kak sledovalo ozhidat', stal chem-to vrode chaevyh dlya
rasputnika, inache govorya - rogonoscem, ne tak li? Govorite. YA sklonen verit'
kazhdomu vashemu slovu.
Bellmur. CHto zh, priznayus': imenno tak bylo zadumano, no, na svoe
neschast'e, vy vozvratilis' slishkom rano i pomeshali mne sostavit' vashe
schast'e.
Fondluajf. Gm. Esli, narushaya svoe slovo, vy budete govorit' obinyakami,
vy - ne tot, za kogo ya vas prinyal. Prodolzhajte da posmelej. Ne stesnyajtes'
svoego remesla. Priznavajsya, priznavajsya i ty mne eshche bol'she po dushe
pridesh'sya, eto uzh tochno. Neuzheli ty dumaesh', chto ya ne sumeyu dostojno vesti
sebya v zvanii rogonosca posle treh let obucheniya semejnoj zhizni? Govori,
govori. Pryamota - sushchij klad.
Bellmur. Ladno. YA vizhu, ty horoshij, chestnyj chelovek i potomu priznayus'
vo vsem.
Fondluajf. O ya ochen' chestnyj chelovek! Ty eshche nikogda ne spal s zhenoj
bolee chestnogo cheloveka.
Leticiya (v storonu). Ah, kak serdce shchemit! U menya odna nadezhda - na ego
naglost'. Pravda, ee, slava bogu, emu ne zanimat'.
Bellmur. Budu kratok. Moj shpion izvestil menya, chto ty, veroyatno,
otluchish'sya - ya ved' uzhe davno zadumal odarit' tebya svoim vnimaniem, chestnyj
Ajzek. YA provedal takzhe, chto ty vyzval k sebe Spinteksta. YA podstroil emu
lovushku i razdobyl ego odeyanie, v kotorom predstal tvoim slugam, i te
proveli menya syuda. Razygrav pristup kolik, ya poluchil predlog ulech'sya v tvoyu
postel': ya nadeyalsya, chto, uslyhav o moem nedomoganii, tvoya zhena po dobrote
dushevnoj sobstvennoruchno dast mne boleutolyayushchee. Ty sam ponimaesh', chto
posledovalo by za etim. No ty, nevezha, postuchalsya v dver' ran'she, chem tvoya
zhena uspela podojti ko mne.
Fondluajf. Ba! Vot uzh eto somnitel'no. Tut mozhno i verit' i ne verit'.
Bellmur. Konechno, mozhno, i ya nadeyus', ty ne poverish' ni edinomu slovu.
No ya-to, dazhe radi spaseniya zhizni, ne mogu skazat' nepravdu.
Fondluajf. Kak! Ty hochesh', chtoby ya tebe ne poveril?
Bellmur. Razumeetsya. Ved' ne poveriv, ty dolzhen budesh' razojtis' s
zhenoj, i togda my obretem nadezhdu videt' ee v obshchestve. Krome togo,
pooshchryaemaya soderzhaniem, kotoroe polagaetsya ej pri razdel'nom zhitel'stve...
Fondluajf. Nu net! Esli uzh my razojdemsya, pust' ona soderzhit sebya sama.
Leticiya (placha). Ah, lyubimyj, kak ty mozhesh' byt' takim zhestokim
varvarom! Tvoi slova o razluke razbivayut mne serdce!
Fondluajf. Negodyajka! Pritvorshchica!
Bellmur. Pochemu ty tak zhestok s neyu, Ajzek? U tebya serdce gornogo
tigra. Klyanus' chest'yu ot®yavlennogo greshnika, ona ne izmenila tebe - po
krajnej mere so mnoj. Podojdite k nemu, sudarynya, obvejte belosnezhnymi
rukami ego upryamuyu sheyu, omojte ego neumolimoe lico potokami slez.
Leticiya brosaetsya Fondluajfu na sheyu i osypaet ego poceluyami.
Bellmur za ego spinoj celuet ej ruku.
Vot tak! Neskol'ko nezhnyh slov, poceluj, i dobryj chelovek ottaet.
Vidite, ego myagkoserdechnaya natura uzhe beret svoe!
Leticiya. Pravo, dorogoj, kogda ty postuchal, ya kak raz spuskalas' po
lestnice, a sluzhanka mne i govorit, chto mister Spintekst lezhit v posteli s
pristupom kolik. I ty ne otvetish' mne, zhestokij Nikkin? Pover', ya umru, esli
ty ne otvetish'.
Fondluajf. Net, net, ya ne mogu govorit': serdce moe slishkom
perepolneno. Ty znaesh', ya byl tebe nezhnym suprugom, predannym rabom. A ty
okazalas' verolomnoj Daliloj, i filistimlyane... {45} Razve ty ne oskvernena,
razve ne utratila chistotu? Govori!
Leticiya (placha). Ne-e-t.
Fondulajf (so vzdohom). Ah, esli by ya mog poverit' tebe!
Leticiya. Moe serdce razbito! (Pritvorno padaet v obmorok.)
Fondulajf. Kak! CHto? Net, net, ne nado, ya veryu tebe, veryu! Pozhalujsta,
ser, pripodnimite ee.
Leticiya. O-o! Gde ty, moj dorogoj?
Fondulajf. YA zdes', zdes' i veryu tebe, a ne svoim glazam.
Bellmur. A ya tak ocharovan lyubov'yu vashej gorlicy k vam, chto, ujdya
otsyuda, - izo vseh sil postarayus' vstupit' v brak.
Fondulajf. Ladno, ladno, ser. Vse horosho, poka ya v eto veryu. Vas, ser,
ya ne blagodaryu za ee dobrodetel'. I esli razreshite, pokazhu vam, kak vyjti iz
domu. Idem, dorogaya. YA veryu tebe, veryu, eto uzh tochno.
Bellmur. Vidite, kakoe blazhenstvo verit' blizhnemu. Nedarom govoritsya:
Paden'e zhen - vsegda vina muzhej:
ZHena verna, pokuda veryat ej.
Scena pervaya
Ulica.
Vstrechayutsya Bellmur v odeyanii puritanskogo propovednika i Setter. S
drugoj storony poyavlyayutsya Hartuell i Lyusi.
Bellmur. Setter? Vot kstati!
Setter. Pozdravlyayu s vozvrashcheniem, ser! Udachno s®ezdili? Ili privezli
gruz obratno?
Bellmur. Net, tol'ko ballast. Puteshestvie okazalos' voshititel'nym, i ya
do sih por stoyal by na yakore v gavani, ne zahvati nas protivnik vrasploh. No
mne pora by smenit' osnastku.
Setter. YA pomogu vam, ser.
Bellmur. Ba! Ne Hartuell li eto von tam, u dverej Sil'vii? Skrojsya da
pozhivej, a ya posleduyu za toboj: ne hochu, chtoby menya uznali.
Uhodit Setter.
Hartuell (k Lyusi). Ne uspokoyus', poka delo ne budet sdelano.
Lyusi. Ego mozhno sdelat' i ne utruzhdaya sebya vtorichno poiskami kapellana
vashego brata. Von shestvuet olicetvorenie blagochestiya, vidite? (Ukazyvaet na
Bellmura.)
Hartuell. No eto zhe puritanin.
Lyusi. |to sluzhitel' bozhij, oblechennyj vlast'yu svershit' nuzhnyj vam
obryad. On rukopolozhen v zakonnom poryadke.
Hartuell. Izlozhi sut' i dobav', chto ya horosho zaplachu.
Lyusi. Ne bespokojtes'. Stupajte i podgotov'te nevestu.
Uhodit Hartuell.
Bellmur (v storonu). Gm! Von kuda veter duet! Do chego zhe ya udachliv!
Esli mne udastsya ugovorit' etu babenku sohranit' tajnu - my slavno
pozabavimsya.
Lyusi. Ser! Vashe svyashchenstvo!
Bellmur. Sudarynya? (Otkryvaet lico.)
Lyusi. Bozhe, spasi i pomiluj! Mister Bellmur, vy li eto?
Bellmur. A ty dumaesh' - kto?
Lyusi. YA dumayu, chto ne dolzhna verit' glazam svoim i chto vy - eto ne vy.
Bellmur. Razumno. No chtoby ubedit'sya, chto ya - eto ya, poluchaj obychnyj
podarok. (Celuet ee.)
Lyusi. Oh, mister Bellmur, teper' ya veryu, chto vy vpravdu sluzhitel' bozhij
- vy tak nabozhno celuetes'.
Bellmur. Nu, Lyusi, chto u tebya za delo ko mne?
Lyusi. Nikakogo. Proizoshla oshibka.
Bellmur. I ty usugubish' ee, Lyusi. YA znayu, u tvoej hozyajki intrizhka s
Hartuellom i ty prinyala menya za Tribyulejshena Spinteksta v nadezhde obvenchat'
ih. Razve ne tak? Priznavajsya - ya ne vydam tebya, chestnoe slovo, ne vydam.
Ili ty ne doveryaesh' mne, Lyusi?
Lyusi. Uvy! Mister Vejnlav i vy pogubili moyu neschastnuyu gospozhu, probiv
bresh' v ee reputacii. Mozhno li vinit' ee za to, chto ona zatknet etu bresh'
muzhem?
Bellmur. Znachit, vse obstoit tak, kak ya predpolagayu?
Lyusi. Imenno tak. No vy sohranite tajnu?
Bellmur. Vot uzh tajna! No ya, konechno, sohranyu ee, i, chtoby ne byt' u
tebya v dolgu, doveryu tebe druguyu. Tvoya hozyajka ne vyjdet za Hartuella, Lyusya.
Lyusi. CHto? O bozhe!
Bellmur. Ne kipyatis', Lyusi: ya obespechu ej muzha poluchshe. I vot tebe
podtverzhdenie ser'eznosti moih namerenij: ono smyagchit tebya. (Daet ej
den'gi.) Pojmi, Hartuell - moj drug, i, hotya on slep, ya ne mogu dat' emu
ugodit' v lovushku i po gluposti zhenit'sya na shlyuhe.
Lyusi. Na shlyuhe? Da budet vam izvestno, chto moya gospozha preziraet...
Bellmur. Polno, polno, Lyusi. SHlyuhi, znaesh' li, tozhe byvayut vysokogo
poleta. No blizhe k delu, esli ty razreshish' poznakomit' tebya s nim. Prodolzhaj
zabluzhdat'sya na moj schet: ya obvenchayu ih. Net, nechego tebe razdumyvat', ili ya
voz'mu i vse isporchu. U menya est' svoi prichiny postupat' tak - ya rasskazhu o
nih, kogda vojdem v dom. A poka chto obeshchayu - polozhis' na menya! - pomoch'
tvoej hozyajke obzavestis' muzhem. Bol'she togo - ne tol'ko ej, no i tebe,
Lyusi. Vot moya ruka, a vot eshche odna garantiya. (Snova daet ej den'gi.)
Lyusi. Nu, vas sam d'yavol ne perehitrit! Vy zhe znaete moyu pokladistuyu
naturu. Ladno, poprobuyu i na etot raz usluzhit' vam, no esli vy obmanete
menya, da obrushatsya na vas proklyatiya vseh chestnyh dobroserdechnyh zhenshchin!
Bellmur. Inymi slovami, da porazit menya chuma! Nu, poshli.
Uhodyat.
Scena vtoraya
Tam zhe.
Vhodyat Vejnlav, SHarper i Setter.
SHarper. Govorish', tol'ko chto voshel vmeste s Lyusi?
Setter. Sam videl, ser. YA stoyal na uglu, gde vy menya zastali, i
podslushal ves' razgovor. Mister Bellmur sobiraetsya obvenchat' ih.
SHarper. Ha-ha-ha! Vot zabavnoe naduvatel'stvo! Pri vstreche ya kak
sleduet pomuchayu Hartuella. Frenk, nu, pozhalujsta, davaj podraznim ego,
zastavim rvat' i metat', poka pena na gubah ne vystupit i on ne izblyuet svoj
brachnyj obet vmeste s procentami. No ya vizhu, ty chto-to skis.
Setter (SHarperu). Ser, na dva slova. (SHepchetsya s nim.)
Vejnlav. SHarper klyanetsya, chto ona otreklas' ot pis'ma. YA veren, chto mne
on govorit pravdu, no somnevayus', chto ona skazala pravdu emu. Odnako, po ego
slovam, ona nepoddel'no vstrevozhena i ne raz vspyhivala ot izumleniya i
gneva. To zhe, naskol'ko pomnitsya, bylo i v parke. Esli ya oshibsya, u nee est'
vse osnovaniya vesti sebya tak. YA nachinayu somnevat'sya.
SHarper (Setteru). Neuzhto?
Setter. Segodnya posle poludnya, ser, primerno za chas do togo, kak moj
hozyain poluchil pis'mo.
SHarper. Po pravde govorya, ochen' pohozhe.
Setter. YA ee znayu, ser. Ubezhden, chto uzh eto> po krajnej mere, iz nee
vytyanu. Ona - potajnoj hod k sekretam svoej hozyajki. YA vse iz nee vyzhmu -
dajte tol'ko vzyat'sya.
SHarper. Slushaj, Frenk, tvoya ishchejka vynyuhala, gde sobaka zaryta. Pis'mo,
kotoroe vstalo tebe poperek glotki, podlozhnoe. |to tryuk, vykinutyj Sil'viej
iz mesti, a pridumala ego Lyusi.
Vejnlav. Ogo! V etom est' rezon. No kak ty uznal?
Setter. YA koe-chto zapodozril, ser, i vot pochemu. Lyusi vysprashivala
menya, kak vashi uspehi u missis Araminty, davno li vy s nej videlis', k:.g da
uvidites' snova i gde budete v takoe-to vremya. Slovom, vse podrobnosti.
Vejnlav. I ty skazal - gde?
Setter. Na P'yacce.
Vejnlav. Tam ya i poluchil pis'mo. Veroyatno, ty prav. No pochemu ty,
bolvan, ne razyskal menya ran'she i ne izvestil obo vsem?
Setter. YA svodnichal dlya mistera Bellmura, ser.
SHarper. Pochtennoe zanyatie. Dumayu, chto protiv takogo opravdaniya
vozrazhat' ne prihoditsya.
Vejnlav. Bud' proklyato moe legkoverie! Esli ya poteryayu Aramintu, to
podelom. No esli priznanie i raskayanie chego-nibud' stoyat, ya vnov' ee zavoyuyu
ili hot' vymolyu sebe proshchenie (Uhodit.)
SHarper. I kogda, nakonec, Bellmur vyjdet!
Vhodit Bellmur.
Setter. Legok chert na pomine.
SHarper. I pozdravlyaet sebya s udachnoj prokazoj. Nastoyashchij
propovednik-puritanin posle myatezhnoj propovedi - i tot ne vyglyadit takim
dovol'nym.
Bellmur. SHarper, prizovi k oruzhiyu svoyu melanholiyu. YA zastavlyu tebya
posmeyat'sya - shutka poluchilas' velikolepnaya. Kogda izgotovish'sya, skazhi.
SHarper. Bud' u menya durnoj harakter, ya obmanul by tvoi ozhidaniya,
vyslushal by rasskaz o tvoej velikolepnoj shutke s takoj zhe ser'eznost'yu, s
kakoj episkop v duhovnom sude razbiraet delo o supruzheskoj nevernosti, i
ulybka ni razu ne prorezala by moe lico. No ty smotri na veshchi prosto i
posmejsya sam.
Bellmur. S kakoj stati? YA luchshego mneniya o tvoem ume i brosayu tebe
vyzov.
SHarper. Ne zhalej ya vremeni, ya dal by tebe postavit' etot opyt. No
chestnyj Setter podslushal vash razgovor s Lyusi i vse mne peredal.
Bellmur. V takom sluchae blagodaryu za to, chto ty ne ostavil menya v
durakah. No sejchas ya soobshchu vam koe-chto, chego vy ne znaete. Obvenchav ih, ya
uluchil moment i dal Sil'vii ponyat', chto raskryl ee obman. Sperva ona prinyala
eto, kak prinyala by takoj afront lyubaya zhenshchina, no obeshchanie vozmestit'
poteryu odnogo muzha, bystren'ko razdobyv ej drugogo, neskol'ko ukrotilo ee.
SHarper. No kakim obrazom, chert poberi, ty nadeesh'sya vypolnit' svoe
obeshchanie? Uzh ne zhenish'sya li na nej sam?
Bellmur. Poka chto ne pitayu takogo namereniya. Ne poraskinesh' li umom za
menya? Uveren, chto izobretatel'nyj mister Setter tozhe pridet tebe na pomoshch'.
Setter. Razumeetsya, ser!
Bellmur. Ostavlyayu vas naedine, a sam pojdu pereodenus'. (Uhodit.)
Vhodyat ser Dzhozef Uittol i Bleff.
SHarper. |ge! Fortuna ne bez umysla posylaet syuda etogo bolvana. Setter,
podojdi poblizhe, sdelaj vid, chto ne zamechaesh' ih, i slushaj. (SHepchetsya s
nim.)
Bleff. Ne bojtes' ego: teper' ya gotov k vstreche. Skoro on pojmet, chto
emu bezopasnej bylo by razbudit' spyashchego l'va.
Ser Dzhozef. Ts-s! Ts-s! Razve ty ne vidish' ego?
Bleff. Pokazhite mne ego! Gde on?
Ser Dzhozef. Ne krichi tak! Teper' ne to chto ran'she - mne ne do shutok.
Vzglyani von tuda. Pover', stoit emu zaslyshat' rychashchego l'va, kak on udarom
palki prevratit ego v osla, revushchego na obychnyj oslinyj lad. Razve ty ne
chital etoj basni |zopa46, zabiyaka? A ved' u nego nemalo poleznyh
nravouchenij, skazhu ya tebe, da i v "Lise Renare" " - tozhe.
Bleff. K chertu vashi nravoucheniya!
Ser Dzhozef. Umolyayu, tishe!
Bleff (ponizhaya golos). K chertu vashi nravoucheniya! YA dolzhen otomstit' za
uron, nanesennyj moej chesti.
Ser Dzhozef. Vot i msti, kapitan, esli schitaesh' nuzhnym: ty volen
rasporyazhat'sya svoej shkuroj, kak tebe ugodno. No ya, chert poberi, ostavlyayu
tebya. (Na cypochkah pyatitsya nazad.)
Bleff (pochti shepotom, i tihon'ko sleduya za nim). CHudovishchno! Neuzheli vy
pokinete druga v opasnosti? CHest' zapreshchaet vam otkazat'sya peredat' moj
vyzov.
Ser Dzhozef. Razve po moemu licu pohozhe, chto ya pojdu peredavat' vyzov?
CHest' - tvoya oblast', kapitan. A ya, kak izvestno vsemu svetu, rycar' i
uvazhaemyj chelovek.
Setter (tiho SHarperu). Polozhites' na menya, ser: ya vse usvoil.
SHarper (gromko). Nemyslimo! Araminta vlyubilas' v bolvana?
Setter. V golove u nee tol'ko on - ona ne mozhet govorit' ni o chem
drugom.
SHarper. Pomnitsya, ona rashvalivala ego vse vremya, poka my byli v parke.
No ya dumal, eto lish' dlya togo, chtoby probudit' revnost' Vejnlava.
Ser Dzhozef. CHto ya slyshu? (Tiho Bleffu.) Zatai dyhanie, moj slavnyj
zabiyaka, i davaj poslushaem. Ej-bogu, rech' idet obo mne.
SHarper. Proklyat'e! Nepostizhimo! Bolvan, idiot, poloumnyj!
Ser Dzhozef (tiho). Vse yasno: eto ya sobstvennoj personoj.
SHarper. Negodyaj, izbravshij svoim pokrovitelem otreb'e roda
chelovecheskogo, merzavec, ishchushchij zashchity u hvastlivogo trusa!
Ser Dzhozef (tiho). A teper' rech' o tebe, moya spina!
Bleff s groznym vidom vziraet na sera Dzhozefa.
SHarper (Setteru). Ona obeshchala Vejnlavu do zavtrashnego utra obvenchat'sya
s nim, ne tak li?
Setter. Tak, ser. I mne vedeno ves' vecher soprovozhdat' ee, a potom
otvesti v naznachennoe mesto.
SHarper. Pojdu preduprezhu tvoego hozyaina, a ty po vozmozhnosti potoropi
ee. (Uhodit.)
Setter. Kakim by slavnym prizom mog ya rasporyadit'sya, esli b byl
ne-todyaem! Kakaya roskoshnaya shhuna s bogatejshim gruzom uhodit v plavanie pod
moej ohranoj! Dvenadcat' tysyach funtov plyus osnastka, a skol'ko eshche dobra
spryatano pod paluboj! I vse eto porucheno moim popecheniyam. Proch', "oblazn!
Setter, pokazhi sebya dostojnym chelovekom, opravdaj doverie, proslyvi chestnym.
Da, proslyvi chestnym! Gm, i eto vse? Uvy, byt' chestnym - malo: vazhno im
slyt'. Reputaciya - vot glavnoe. A na chto ona takomu bednyaku, kak ya?
Reputaciya vyshe nas. A vot znatnye lyudi - te vyshe reputacii. Vyhodit,
reputaciya - takaya zhe chepuha, kak chestnost'. |h, popadis' mne ser Dzhozef s
koshel'kom zolota v ruke, ya ustroil by vse k sobstvennoj vygode!
Ser Dzhozef (vystupaya vpered). He-he-he! |to vam, mister Setter.
(Pozvyakivaet zolotymi v koshel'ke.) Berite, berite - ya pojmal vas na slove.
Setter. Ser Dzhozef da eshche s kapitanom! Propal, pogib! YA pogib, moj
hozyain pogib, moya hozyajka pogibla, vse pogiblo!
Ser Dzhozef. Ne otchaivajtes', drug, delo vashej hozyajki v nadezhnyh rukah,
eto uzh tochno. Polno, mister Setter, ya vse slyshal, i razgovory teper' -
pustaya trata vremeni. Kol' skoro vse tak poluchilos', pust' za menya
hodatajstvuyut eti dostojnye dzhentl'meny. (Daet emu zolotye.)
Setter. O bozhe, ser, chto vy zadumali? Pokusit'sya na moyu chestnost'?
Konechno, u etih dzhentl'menov ves'ma ubeditel'nyj vid, no...
Ser Dzhozef. No ih malo? Budut eshche, drug. Vot, beri vse. Nu?
Setter. Pravo, ser Dzhozef, u vas takie podkupayushchie manery, chto...
Ser Dzhozef. A kak, dobryj moj Setter, derzhalas' eta milen'kaya plutovka,
govorya o sere Dzhozefe? Blesteli u nee glazki? Puskala ona slyunki? Vzdymalas'
u nee grudka? Oh, kak, ej-bogu, ya schastliv! Poglazhivala ona zhivotik? Ne
otoshla li ona v storonu, chtoby popravit' podvyazku i porazmyslit' o lyubvi, a,
Setter?
Setter. Da, ser.
Ser Dzhozef (Bleffu). Kak, zabiyaka! Ty v melanholii iz-za togo, chto ya
styazhal milost' damy? Nichego, ya pomiryu tebya s nej i ee kuzinoj. YA ved' pomnyu,
kak oni nespravedlivo s toboj oboshlis'. Ruchayus', ya snishchu tebe ee
raspolozhenie.
Bleff. Pleval ya na nego! Mogu pokazat' vam umolyayushchie pis'ma drugih
krasotok, pochishche, chem eta. Vot glyadite: eto ya poluchil nynche utrom.
(Pokazyvaet pis'ma.) Hotite prochest'? Aristokraticheskij pocherk, verno? Vot
eshche odno - ot grafini. Net, oshibsya: ot suprugi rycarya. Ona mne peredala ego
cherez muzha. A eti dva ot ochen' vysokopostavlennyh osob.
Ser Dzhozef. |to uzh tochno: libo ot ochen' vysokopostavlennyh, libo ot
ves'ma neznatnyh - tol'ko oni pishut takimi karakulyami. (CHitaet pis'ma.)
Bleff shepchetsya s Setterom.
Setter. Kapitan, ya gotov na vse, chtoby usluzhit' vam, no eto tak trudno.
Bleff. Vovse net. Mne li ego ne znat'?
Setter. Vy ne zabudete ob usloviyah?
Bleff. YA izlozhu ih na cheke, poka voz'mi nalichnymi. (Daet emu den'gi.)
Idemte, rycar'. YA dogovorilsya za vas s Setterom.
Ser Dzhozef. O chestnyj Setter! YA dam emu vse, chto ugodno, tol'ko vot
noch'yu v dom ne vpushchu.
Uhodyat.
Scena tret'ya
Vozle doma Sil'vii.
Vhodit SHarper, tashcha za soboj Hartuella.
SHarper. Perestan', pozhalujsta, nasmeshnichat' i sleduj za mnoj. Byt'
mozhet, my ne zastanem ee, no idti nedaleko - tol'ko von do togo uglovogo
doma.
Kartuzll. Kuda? Kuda? Kakoj eshche uglovoj dom?
SHarper. Da von tot s dvumya belymi kolonnami.
Hartuell. Kogo, ty govorish', my sobiraemsya navestit'? (V storonu.) Oh,
kak serdce zanylo!
SHarper. Do chego zhe ty bespokojnyj i lyubopytnyj chelovek! Ladno, otvechu:
moloduyu osobu, sovrashchennuyu i broshennuyu Vejnlavom. Razve ty ni razu ne
slyshal, kak Bellmur poprekal ego Sil'viej?
Hartuell (v storonu). Smert', preispodnyaya i brak! Moya zhena!
SHarper. Pochemu vid u tebya kislyj, kak u novobrachnogo, kotoryj vyyasnil,
chto on u suprugi ne pervyj?
Hartuell (v storonu). Ad i d'yavol! Neuzheli on chto-nibud' pronyuhal? A
esli net, ya budu durakom, koli proboltayus'. Pritvoryus'-ka da ispytayu ego.
(Gromko.) Ha-ha-ha! Razve eto prichina dlya handry, Tom? Tak li uzh redki
podobnye neschast'ya?
SHarper. Net, otnyud', net. Koe-kto iz zhenshchin prohodit cherez etot iskus,
prezhde chem zaperet'sya v obiteli supruzheskih uteh. No, proshu tebya, pojdem,
ili ya otpravlyus' odin i sam naslazhus' etoj ledi. Vsego horoshego, Dzhordzh!
(Udalyaetsya.)
Hartuell (v storonu). O pytka! Kak on muchit i terzaet menya! Proklyat'e!
Priznat'sya mne v svoem pozore ili soznatel'no pozvolit' emu rasputnichat' s
moej zhenoj? Net, eto nevynosimo. (Gromko.) SHarper!
SHarper. Nu, chto eshche?
Hartuell. Oh! YA zhenat.
SHarper (v storonu). Proshchaj, handra! (Gromko.) ZHenat?
Hartuell. Da, zhenat - bezuslovno i nepopravimo.
SHarper. Spasi tebya gospod', drug! Davno?
Hartuell. Celuyu vechnost'! YA zhenilsya dva chasa tomu nazad.
SHarper. Nash staryj holostyak zhenat! Vot zabavno! Ha-ha-ha!
Hartuell. Proklyat'e! Ty eshche nasmehaesh'sya! Poslushaj: esli ty dorozhish'
nashej druzhboj i berezhesh' svoyu reputaciyu, ne podhodi blizko k etomu domu, k
etomu uglovomu domu, k etomu publichnomu domu. I ne zadavaj voprosov.
(Uhodit.)
SHarper. Klyanus' nebom, on rehnulsya.
Za radost' gorem platit chelovek:
Speshil zhenit'sya - kajsya ves' svoj vek.
Vhodit Setter.
Setter.
Drugie zh myslyat v glubine dushi:
Navek zhenilsya - kayat'sya speshi.
SHarper. Ty snova zdes', moj Merkurij {48}?
Setter. Ne vozrazhayu protiv vysokogo sloga, ser: moi uspehi dayut mne
pravo na podobnyj titul - Merkurij tozhe byl svodnikom. No sejchas, hot' ya i
krasneyu, priznavayas' v etom, ya neskol'ko unizil dostoinstvo svoego vysokogo
zvaniya i opustilsya do ustrojstva zauryadnyh brachnyh del.
SHarper. CH'ih, naprimer, milejshij pronyra?
Setter. Budu kratok - u menya eshche kucha vazhnyh poruchenij. Nash plan
osushchestvlyaetsya v sootvetstvii s vashim zamyslom. Bleff okazalsya sushchim
predatelem: podkupaet menya, chtoby ya svel ego s podlinnoj ledi, a seru
Dzhozefu podsunul podstavnuyu.
SHarper. Ah, merzavec! No nadeyus'...
Setter. Net, net, ser, za menya ne bespokojtes'. YA po sekretu soobshchil
rycaryu o predatel'stve, i on soglasilsya kazat'sya obmanutym s vidu, chtoby
obmanut' kapitana na dele.
SHarper. Gde nevesta?
Setter. Pereodevaetsya k svad'be v dome odnogo moego druga. No syuda
napravlyaetsya celoe obshchestvo. Esli vy prosleduete so mnoj, ser, ya vam vse
rasskazhu.
Uhodyat.
Scena chetvertaya
Tam zhe.
Vhodyat Bellmur, Belinda, Araminta, Vejnlav.
Vejnlav (Araminte). O eto bylo bezumie. Neuzheli vy ne prostite menya?
Muzhchina, utrativshij razum, vprave zhdat' ot zhenshchiny sostradaniya.
Araminta. Kotorym on prenebregaet, kak tol'ko prihodit v sebya.
Vejnlav. YA ne proshu ni o chem, krome proshcheniya.
Araminta. Esli uzh vy popreknuli menya lozhnym proshcheniem, do chego dojdet
vasha naglost', kogda vam dadut ego na samom dele? Ne stoit proshchat' togo, kto
ne zasluzhivaet, chtoby na nego gnevalis'.
Belinda (Bellmuru). Po sovesti govorya, ya reshila vyjti zamuzh za vas lish'
dlya togo, chtoby izbavit'sya ot vashej nazojlivosti: vy takoj bespokojnyj
vlyublennyj, chto podaete nadezhdu stat' bolee chem zauryadnym tihonej-muzhem.
Bellmur. Vy tak dumaete? Ili eto ubezhdenie takih, kak vy?
Belinda. Konechno. Vy, modnye motyl'ki, nizveli brak do togo, chto on
stal pohozh na legkoe francuzskoe blyudo.
Bellmur (v storonu). Nadeyus', bez sousa v vide francuzskoj bolezni.
Belinda. Vy takie iskusniki v prigotovlenii ego, to est' v uhazhivanii,
chto mozhno podumat', budto vy gotovite krasivyj obil'nyj stol, no kogda my
sadimsya za edu, ona okazyvaetsya privlekatel'noj lish' s vidu, a na dele
holodnoj i nevkusnoj. Podchas eto lish' ostatki togo, chto nevest' skol'ko raz
podogrevalos' dlya drugih i naposledok, okonchatel'no ostyv, podaetsya zhene.
Bellmur. Ne ostavit' rodnoj zhene ni odnogo goryachego blyuda mozhet lish'
otpetyj negodyaj. Vy, robkie devy, sostavlyaete sebe prevratnoe predstavlenie
o muzhe kak o sushchestve, razitel'no nepohozhem na togo myagkogo, pokornogo,
ustupchivogo, legkogo cheloveka, kotoryj imenuetsya vlyublennym, a potomu
zaranee protivopostavlyaete brachnye nevzgody radostyam uhazhivaniya. Net,
uhazhivanie do braka - vse ravno chto muzyka v teatre do nachala spektaklya:
podlinnoe naslazhdenie nastupaet togda, kogda vzvivaetsya zanaves.
Belinda. A ya skoree sravnila by uhazhivanie s ostroumnym prologom k
skuchnejshej p'ese.
Vhodit SHarper.
SHarper. Slushaj, Bellmur, esli ty sobiraesh'sya soprovozhdat' dam, speshi s
nimi k domu Sil'vii, poka Hartuell okonchatel'no ne pal duhom ot terzanij.
Bellmur (Belinde). Sejchas, sudarynya, vam predstavitsya vozmozhnost'
otplatit' Hartuellu za to, chto on obidel vashu belku.
Belinda. Ah, kakoj on gryaznyj grubyj chelovek!
Araminta. U nih s kuzinoj davnie schety. On, po-moemu, ni razu ne
perestupil porog nashego doma s teh por, kak oni possorilis'.
Bellmur. Ne zatrudnites' dojti von do togo uglovogo zdaniya, i ya
rasskazhu vam po puti takoe, chto razvlechet i razveselit vas.
Uhodyat.
Scena pyataya
Komnata v dome Sil'vii.
Vhodyat Hartuell i mal'chik.
Hartuell. Govorish', vyshla vmeste so sluzhankoj?
Mal'chik. I eshche s tem muzhchinoj, chto yavilsya za nimi. Kazhetsya, oni
nazyvali ego Setter.
Hartuell. Tak! Teper' eshche etot nepodrazhaemyj svodnik! Proklyataya,
proklyataya potaskushka! Ne mozhet uderzhat'sya dazhe v den' svad'by! Do nochi ne
doterpela! CHto za strashnoe sostoyanie brak! Kak zhestoko my zabluzhdaemsya,
kogda, ustav ot bremeni zhizni,
...Najti hotim
Oporu v toj, komu, kak vse my mnim,
Naznacheno byt' nashim "ya" vtorym
I kto dlya nas, muzhchin, pervejshij vrag.
Net, znaj Adam, chto s Evoj vstupit v brak,
S rebrom on ne rasstalsya b bystro tak.
Vhodyat Bellmur, Belinda, Vejnlav i Araminta.
Bellmur. Kak, Dzhordzh! Ty sdelalsya rifmachom? A menya uveryali, chto mrachnyj
zvon svadebnyh kolokolov rasseivaet chary poezii. Hartuell. Styd i sram! YA
razoblachen!
Vejnlav i Araminta razgovarivayut v storone.
Belinda. Pozdravlyayu, pozdravlyayu, mister Novobrachnyj! ZHelayu schast'ya,
ser.
Hartuell. ZHelat' blizhnemu schast'ya ne v nature zhenshchiny. S takim zhe
uspehom vy mogli by pozhelat' mne bessmertiya.
Belinda. Ha-ha-ha! Muzhchiny, zhenivshis', prevrashchayutsya v formennyh shutov.
Bellmur. I potomu mogut byt' terpimy lish' v obshchestve svoih zhen.
Belinda. A vskore stanovyatsya nevynosimy i dlya nih. Mogu poklyast'sya, chto
edva li est' zhenatyj chelovek, kotoryj cherez mesyac posle svad'by ostalsya by
lyubezen s zhenoj i uchtiv s postoronnimi. Smotrite, kak Hartuell vyglyadit uzhe
sejchas. Ha-ha-ha!
Bellmur. Ha-ha-ha!
Hartuell. Proklyat'e! Vy, vidno, reshili, chto ya dlya vas posmeshishche? S
vami, ser, my eshche pogovorim, a poka chto uberite otsyuda svoyu osu, inache shut
mozhet stat' slishkom derzkim. YA ved' tozhe umeyu muhobojkoj trahnut'.
Belinda. Ona u vas ne zalezhitsya bez dela: vasha zhena privykla k takomu
obrashcheniyu.
Bellmur. Ne v brov', a v glaz!
Hartuell. Vse demony i ved'my ne vlastny vzbesit' menya sil'nee, chem
zhenshchina! Vy perepolnili chashu moego terpeniya, sudarynya! Ischeznite, ili...
Bellmur. Legche, legche, chert poberi! Ili ty sobiraesh'sya obnazhit' shpagu
protiv zhenshchiny?
Vejnlav. CHto tut proishodit?
Araminta. Bozhe milostivyj! CHto ty emu sdelala?
Belinda. Nadavila na zhelchnyj puzyr'. Vot eta tvar' i vzvyla.
Vejnlav. Prekrati, Bellmur! Ty slishkom nastojchivo draznish' ego, a on
vse prinimaet vser'ez...
Belinda. Ej-bogu, ya uzhe nachinayu ego zhalet'.
Hartuell. Bud' proklyata vasha zhalost'! Dajte mne tol'ko minutku
peredyshki... Za chto vy menya tak, ser? A vy, sudarynya? Razve ya obeschestil
vashe semejstvo, ser, obeshchav vashej sestre zhenit'sya na nej i sovrativ ee? CHem
ya navredil vam? Razve ya privel vracha k vashemu umirayushchemu otcu i pytalsya
prodlit' ego zhizn', hotya vam uzhe ispolnilos' dvadcat' odin? Razve vy,
sudarynya, predostavlyali mne blagopriyatnuyu vozmozhnost', a ya ne vospol'zovalsya
eyu? Razve vy sulili mne milosti, a ya otkazyvalsya ot nih? Razve...
Belinda. Fi! CHto imeet v vidu etot gryaznyj chelovek! O bozhe, pomogi mne
ujti otsyuda!
Araminta. Pust' menya povesyat, esli ya vas pozhaleyu. Vy poluchili po
zaslugam.
Bellmur. Odnako vse eto stanovitsya neskol'ko nepristojnym.
Vejnlav. Polno! Vy sami razberedili "ego ranu. (Hartuellu.) Nu,
Dzhordzh...
Hartuell. A ty - glavnyj vinovnik moih neschastij. Ne stan' Sil'viya
tvoej lyubovnicej, ona mogla by sdelat'sya chestnoj zhenoj.
Vejnlav. Ne stan' Sil'viya tvoej zhenoj, moya lyubovnica mogla by ostat'sya
mne verna, tak chto my kvity. No uspokojsya! YA slyshal o tvoej bede i podospel
tebe na vyruchku.
Hartuell. Smertnyj prigovor uzhe priveden v ispolnenie, a ty obeshchaesh'
ego otmenit'?
Vejnlav. A chto by ty za eto dal?
Hartuell. Vse, chto ugodno, - nogu, obe nogi, ruku. Bol'she togo, ya gotov
rasstat'sya so svoim muzhskim estestvom, lish' by izbavit'sya ot zheny.
Vhodit SHarper.
Vejnlav. |to, konechno, samyj vernyj put', no vot chelovek, kotoryj
prodast tebe tvoyu svobodu gorazdo deshevle.
SHarper. Vejnlav, ya tol'ko chto okazalsya v izvestnom smysle tvoim
krestnym otcom: ya klyatvenno obeshchal koe-chto ot tvoego imeni i nadeyus', ty
menya ne podvedesh'.
Vejnlav. YA ne stavlyu podpis' na chistom liste, drug.
SHarper. Ne bojsya, ya postuplyu s toboj chestno: polnoe i bezogovorochnoe
proshchenie seru Dzhozefu Uittolu i kapitanu Bleffu za lyubye obidy, nanesennye
imi tebe po segodnyashnee chislo vklyuchitel'no. Idet?
Vejnlav. Soglasen.
SHarper. Togda razreshi mne poprosit' dam na minutku nadet' maski.
(Krichit.) Vhodite, ledi i dzhentl'meny.
Hartuell. CHert! Kakoe mne delo do vsego etogo?
Vejnlav. Terpenie!
Vhodyat ser Dzhozef Uittol, Bleff, Sil'viya, Lyusi i Setter.
Bleff. Napominayu, mister SHarper: lyubye obidy.
Ser Dzhozef. Da, da, kapitan, nastaivaj na etom slove. Imenno - lyubye.
SHarper. Uslovie prinyato. |ti dzhentl'meny - svideteli, chto vam
garantiruetsya proshchenie.
Vejnlav. Da, ya predayu zabveniyu vse, chto proizoshlo po dannuyu minutu
vklyuchitel'no.
Bleff. Ochen' velikodushno, ser, potomu chto, priznayus', zavladev...
Ser Dzhozef. Net, net, kapitan, tebe ne v chem priznavat'sya, he-he-he!
|to ya zavladel i dolzhen priznat'sya...
Bleff. CHto vas tozhe perehitrili, ha-ha-ha! - pribegnuv k nekoemu
voennomu manevru, vrode kontrpodkopa, chto ya sejchas i dokazhu s pozvoleniya
moej prelestnoj suprugi Araminty.
Lyusi snimaet masku.
O d'yavol! YA vse-taki obmanut.
Ser Dzhozef. |to vsego lish' nekij voennyj manevr, vrode kontrpodkopa. YA
polagayu, mister Vejnlav, vam izvestno, ch'ej rukoyu ya zavladel? No vse predano
zabveniyu.
Vejnlav. Mne izvestno, ch'ej rukoj vy ne zavladeli. Bud'te lyubezny,
ledi, razocharujte ego.
Araminta i Belinda snimayut maski.
Ser Dzhozef. CHto? Oh, serdce!... Nu, Setter, ty zakonchennyj negodyaj!
SHarper. Ser Dzhozef, sovetuyu vam zagodya zaruchit'sya proshcheniem vot etogo
dzhentl'mena. (Ukazyvaet na Hartuella.) Vejnlav, pravda, byl tak velikodushen,
chto prostil poteryu lyubovnicy, no ya ne znayu, kak Hartuell otnesetsya k potere
zheny.
Sil'viya snimaet masku.
Hartuell. Moya zhena! Moj vasilisk! Klyanus' svetom dnya, eto ona! Daj
obnyat' tebya, SHarper! No ty uveren, chto ona vpravdu obvenchalas' s nim?
Setter. Vpravdu i po zakonu. YA svidetel'.
SHarper. Bellmur vse tebe ob®yasnit.
Hartuell podhodit k Bellmuru.
Ser Dzhozef (Sil'vii). Prostite, sudarynya, kto vy? YA nahozhu, chto nam
stoit poznakomit'sya poblizhe.
Sil'viya. Moj samyj bol'shoj nedostatok v tom, chto ya - vasha zhena.
SHarper. Ne bojtes', ser Dzhozef: vash udel sovsem ne tak uzh placheven.
Vasha zhena - krasivaya ledi i pritom ochen' horoshego roda.
Ser Dzhozef. Ona ledi uzhe potomu, chto ya noshu zvanie rycarya.
Vejnlav. Takoj uchasti dostoin durak i bolee vysokogo zvaniya. Proshu
otnosit'sya k nej kak k moej rodstvennice, ne to vy eshche uslyshite obo mne.
Bleff (k Lyusi). Nu a ty, supruga, tozhe znatnaya dama?
Setter. I moya rodstvennica. Proshu okazyvat' ej sootvetstvuyushchee
uvazhenie. ZHelayu schast'ya, moya chestnaya Lyusi! Po-moemu, my ne zrya druzhili s
toboj sem' let.
Lyusi. Priderzhi yazyk. YA obdumyvayu, kakim remeslom mne zanyat'sya, poka moj
suprug budet styazhat' lavry na vojne.
Bleff. Dovol'no vojn, supruga, dovol'no! Poka ya budu styazhat' lavry za
granicej, mozhet sluchit'sya, chto doma mne prigotovyat sovsem drugoe ukrashenie.
Hartuell. Odobryayu tvoyu shutku, Bellmur, i blagodaryu tebya, a iz
blagodarnosti - ya ved' vizhu, kuda tebya neset! - postarayus' ne dopustit', chto
by ty ugodil v tu zhe lovushku, iz kotoroj vyzvolil menya.
Bellmur. Blagodaryu za dobrye namereniya, Dzhordzh, no v brake, vidimo,
est' chto-to koldovskoe: nedarom zhe ya tverdo reshil vstupit' v nego.
Hartuell. Znachit, davat' tebe dobrye sovety bespolezno. CHto do menya, to
spasshis' odin raz, ya ne zhenyus' vtorichno, ili pust' bog poshlet mne zhenu
urodlivuyu, kak staraya svodnya.
Vejnlav. Svarlivuyu, kak staraya deva.
Bellmur. Pohotlivuyu, kak molodaya vdova.
SHarper. I revnivuyu, kak besplodnaya supruga.
Hartuell. Ugovorilis'.
Bellmur. A ya, nevziraya na eti strashnye prorochestva, preduprezhdeniya i
primer, kotoryj u menya pered glazami, vse-taki obreku sebya na pozhiznennoe
zaklyuchenie.
Belinda. Uznik, ispol'zuj svoi okovy kak mozhno luchshe. (Protyagivaet emu
ruku.)
Vejnlav. Mogu li ya nadeyat'sya na takoe zhe schast'e?
Araminta. Ne stoit li nam izuchit' snachala opyt nashih druzej?
Bellmur (v storonu). CHestnoe slovo, ona ne smeet dat' soglasie iz
boyazni, chto on tut zhe pojdet na popyatnyj. (Gromko.) Uvidimsya zavtra utrom v
cerkvi. Mozhet byt', nashe padenie probudit i v vas ohotu past'. Setter, ty,
po-moemu, govoril...
Setter. Oni u dverej, ser. Sejchas pozovu.
Vhodyat tancory i ispolnyayut tanec.
Bellmur. Itak, my otpravlyaemsya v puteshestvie na vsyu zhizn'. Berite s
soboj vashih sputnikov i sputnic. Sozhaleyu, starina Dzhordzh, chto ty po-prezhnemu
ostaesh'sya v odinochestve.
Hartuell.
Skakun, pokuda molod, rezvo mchitsya.
Zvenit ego bubenchik, krup losnitsya,
I solnce sbruyu zolotit na nem,
I nipochem emu lyuboj pod®em.
No ah! Doroga chto ni god trudnee,
I my kryahtim pod nosheyu svoeyu -
Suprugoj, prochno sevshej nam na sheyu.
Kon' s mesta sam beret vo ves' opor,
No k finishu on ne pridet bez shpor.
Vse uhodyat.
kotoryj chitaet missis Barri {49}
Kak slishkom lyubopytnaya devica,
CHto do venca vkusit' uteh stremitsya,
No, ih poznav, vse rada by otdat',
CHtob snova celomudrennoyu stat',
Tak kazhetsya i nashemu poetu
(Kotoryj mne velel skazat' vam eto),
CHto p'esu zrya na sud on otdal sveta.
No sdelannogo ne vorotish' vnov'.
Pust' pomnit: netu rozy bez shipov.
YA slyshu, on vzdyhaet: "V obshchem mnen'e
Menya pogubit eto predstavlen'e".
Glupec, tvoi naprasny spasen'ya!
Kogda b nas pervyj lozhnyj shag gubil,
Davno b podlunnyj mir bezlyuden byl.
Tak pust', osel, tebe utehoj budet
Mysl', chto tebya osly takie zh sudyat.
No ya zabyla, chto prishla prosit'
Spektakl' ne slishkom r'yano ponosit'
I podraznit' vas nabralas' nahal'stva:
Umestno v epilogah zuboskal'stvo.
K tomu zh, chtob ne skazali: "Ty - durak",
Vseh obozvat' starajsya pervym tak.
Nu chto, hlyshchi? Vam p'esa po dushe li?
Klyanus', chto zhiv nash yunyj avtor ele.
I, vam predstav, razzhalobil by vas,
No on ne vyjdet, kritikov boyas'.
Vy zh novichka smelee podbodrite
I, slovno d'yavol greshniku, vnushite
Emu, chto tol'ko tot, kto verh beret,
Idet u zhenshchin i na scene v schet.
^TPRIMECHANIYA^U
1 Drajden Dzhon (1631-1700) - anglijskij poet, dramaturg, kritik, odin
iz osnovopolozhnikov anglijskogo klassicizma. Drajden sozdal zhanr tak
nazyvaemoj geroicheskoj p'esy, esteticheskie principy kotorogo sformulirovany
im v "Opyte o dramaticheskoj poezii" (1668) i v "Opyte o geroicheskih p'esah"
(1672). V gody anglijskoj burzhuaznoj revolyucii Drajden vospel Kromvelya v ode
na ego smert' (1658), v period Restavracii proslavlyal monarhiyu, pri dvore
Styuartov - poet-laureat i istoriograf. Komedii Drajdena vo mnogom
podrazhatel'ny; iz tragikomedij luchshie - "Tajnaya lyubov', ili
Koroleva-devstvennica" (1668) i "Torzhestvuyushchaya lyubov'" (1694).
2 Uicherli Uil'yam (1640-1716)-anglijskij dramaturg. Poluchil yuridicheskoe
obrazovanie vo Francii, zatem uchilsya v Oksforde. Pervaya komediya Uicherln
"Lyubov' v lesu, ili Sent-Dzhejmsskij park" (1671) imela shumnyj uspeh. Komedii
"Dzhentl'men - uchitel' tancev" (1672), "ZHena iz provincii" (1675) i
"Pryamodushnyj" (1676) uprochili za Uicherli slavu odnogo iz vedushchih
komediografov perioda Restavracii. P'esam Uicherli svojstvenny blesk dialoga,
zhivost' intrigi, ottochennost' razgovornogo yazyka. Realisticheskaya obrisovka
anglijskoj aristokratii delayut Uicherli-satirika predshestvennikom Genri
Fildinga, Olivera Goldsmita i drugih klassikov anglijskoj komedii nravov.
3 ...Ne do nee i |teridzhu...- |teridzh Dzhordzh (1634-1692)-anglijskij
komediograf, avtor blestyashchih i ostroumnyh komedij "Komicheskoe mshchenie, ili
Lyubov' v bochke" (1664; russkij perevod: M., "Iskusstvo", 1975), "Ona hotela
b, esli by mogla" (1668) i "Rab mody" (1676).
4 Li Nataniel (1653-1692)-anglijskij dramaturg. Pisal tragedii na
antichnye syuzhety: "Neron" (1675), "Gloriana" (1676), "Sofonizba" (1676),
"Mitridat" (1678), "Teodozij" (1680), "Konstantin Velikij" (1684).
Naibol'shij uspeh imela tragediya "Caricy-sopernicy" (1667), derzhavshayasya v
repertuare anglijskih teatrov svyshe sta let.
5 ...Otveya net v pomine... - Otvej Tomas (1652-1685) - vydayushchijsya
predstavitel' dramaturgii Restavracii. Luchshie p'esy Otveya: "Don Karlos"
(1676), "Sirota" (1680), "Spasennaya Veneciya, idi Raskrytyj zagovor" (1682).
Ego vysoko cenili Val'ter Skott i Bajron.
6 ...Sautern Tomas (1660-1746) - anglijskij dramaturg, avtor
mnogochislennyh p'es, sredi kotoryh vydelyayutsya "Blagorodnyj brat, ili
Persidskij princ" (1682), "Rokovaya svad'ba" (1694), "Orunoko" (1696),
"Spartanka" (1719).
7 ...lordu CHarlzu Kliffordu iz Lejnzboro... - CHarlz Bojl, lord Klifford
(1639-1694), blizkij znakomyj sem'i Kongriva.
8 ...iskusnoj igroj akterov.- V vecher prem'ery roli v komedii "Staryj
holostyak" ispolnyali: Hartuell - Tomas Betterton; Bellmur - Dzhordzh Pauell;
Vejnlav - CHarlz Uil'yame; SHarper - Dzhon Verbraggen; ser Dzhozef - Uil'yam
Bauen; kapitan Bleff - Dzhozef Hejnz; Fondluajf - Tomas Dogget; Araminta -
|nn Brejsgerdl; Belinda - Syuzanna Mauntfort; Leticiya - |lizabet Barri;
Sil'viya - |lizabet Baumen. Sufler Dzhon Daunz otmechal v svoem dnevnike, chto
igra Doggeta i missis Barri byla "isklyuchitel'na".
9 |piktet (ok. 50 - ok. 138) - rimskij filosof-stoik. Uchenie |pikteta
izvestno po zapisyam ego uchenika Arriana, sobrannym v rabotah "Rassuzhdeniya
|pikteta" i "Druzheskie besedy |pikteta".
10 Prolog. - Vo vremena Kongriva prolog i epilog k spektaklyu sostavlyali
nemalovazhnuyu ego chast'. Ih chtenie obychno poruchalos' akteram, pol'zovavshimsya
lyubov'yu publiki.
11 Lord Folklend (1630-1680) - Genri Keri, vikont Folklend, avtor
tragedii "V noch' svad'by", postavlennoj v teatre Linkolnz-Inn-Fildz v
sentyabre 1663 g.
12 ...s kem ej i v tretij raz ne skuchno. - Tretij spektakl', kak
pravilo, byl benefisom dramaturga, dohody ot kotorogo polnost'yu shli emu.
13 Missis Brejsgerdl - |nn Brejsgerdl (1670?-1748), odna iz vedushchih
aktris Londona togo vremeni, drug Kongriva; ispolnitel'nica obshirnogo
repertuara, sredi kotorogo vydelyayutsya kak roli shekspirovskih geroin'
(Dezdemona, Dzhul'etta, Porciya, Ofeliya, Kordeliya, Izabella), tak i roli v
sovremennyh komediyah. V p'esah Kongriva |nn Brejsgerdl igrala Aramintu
("Staryj holostyak"), Sintiyu ("Dvojnaya igra"), Anzheliku ("Lyubov' za lyubov'")
i Millament ("Tak postupayut v svete"). Sovremenniki nazyvali |nn Brejsgerdl
"Dianoj anglijskoj sceny", otdavaya etim dan' ee krasote, umu, talantu i
artistichnosti (o nej sm. takzhe v Dopolnenii III).
14 Ciceron - Mark Tullij Ciceron (106-43 do n. e.) - vydayushchijsya orator,
advokat, pisatel' i politicheskij deyatel' Drevnego Rima.
15 Oldermen - vybornoe dolzhnostnoe lico gorodskogo samoupravleniya
(magistrata), odin iz pomoshchnikov mera. Oldermeny, kak pravilo, izbiralis' iz
sredy naibolee sostoyatel'nyh gorozhan.
18 ...ustricami s Billingzgeta... - Billingzget - rybnyj rynok v
Londone.
17 Gektor Troyanskij... - odin iz geroev "Iliady", predvoditel'
troyancev, starshij syn Priama.
18 ...iezuitskij poroshok ot tryasuchej bolezni. - Rech' idet o hinine. V
XVII v. iezuit-missioner, zabolevshij lihoradkoj v Peru, byl vylechen s
pomoshch'yu nastoya iz hinnoj kory. S teh por iezuity rasprostranyali hinin v
stranah Evropy.
19 Gannibal (Annibal, ok. 247-183 do n. e-) -karfagenskij polkovodec i
gosudarstvennyj deyatel'.
20 ...podrobnosti poslednej kampanii vo Flandrii.- Imeetsya v vidu vojna
1689- 1697 gg. mezhdu Franciej i Augsburgskim soyuzom (Angliya, Gollandiya i
Avstriya), zakonchivshayasya mirom v Risvike.
21 Kofejni (shokoladnye) - v tu poru svoeobraznoe sochetanie
diskussionnogo kluba, kafe i biblioteki; kazhdaya iz nih byla mestom, gde
shodilis' lyudi razlichnyh politicheskih i literaturnyh vzglyadov. Kupcy
sobiralis' v kofejne, raspolozhennoj neposredstvenno v Siti, svetskoe
obshchestvo - nepodaleku ot Sent-Dzhejmsskogo parka. Literatory shli v kofejnyu
Uilla, kotoraya nahodilas' ryadom s Kovent-Gardenom, na Rassel-strit, a
nazvanie svoe poluchila po imeni vladel'ca Uil'yama |ruina. Igra v kosti i
karty byla odnim iz razvlechenij v kofejnyah. Igornyj stol v kofejne Uajta
izobrazil Uil'yam Hogart v shestoj kartine svoej serii "Kar'era mota".
22 Scipion - Publij Kornelij Scipion Afrikanskij Starshij (ok. 235-183
do n. e.) rimskij polkovodec. Poslednie gody zhizni provel v svoem imenii v
Kampanii.
23 ...pust' shodit za portshezom. - Portshez, krytoe kreslo s dlinnymi
ruchkami speredi i szadi, kotoroe nesli dva nosil'shchika, byl odnim iz
rasprostranennyh sredstv peredvizheniya v Londone XVII-XVIII vv.
24 Gimenej (Gimen) - bog braka u grekov i rimlyan, syn Apollona i odnoj
iz muz.
25 Epitim'ya - nakazanie, nalagaemoe cerkov'yu na kayushchegosya greshnika.
28 ...v maske...- Svetskie damy nosili maski v teatrah; chernye
polumaski kak priznak remesla v anglijskih teatrah epohi Restavracii nosili
zhenshchiny legkogo povedeniya.
27 ...na P'yacce - Ploshchad' v rajone Kovent-Garden, sozdannaya v 1630-h
godah po proektu arhitektora Inigo Dzhonsa (1573-1652). P'yacca s ee krytymi
galereyami privlekala massu gulyayushchih.
28 ...do Sudnogo dnya. - Vo mnogih religiyah den' "poslednego suda",
kotoryj yakoby nastupit pered koncom mira.
29 ...bilbo skazhet svoe slovo... - Bilbo - ispanskij mech; poluchil svoe
nazvanie po imeni goroda Bil'bao, gde izgotovlyali razlichnoe oruzhie.
30 ...pohozh na Rycarya pechal'nogo Obraza. - Imeetsya v vidu Don Kihot,
geroj odnoimennogo romana Servantesa.
31 ...yunyj levit... - Tak chasto nazyvali domashnego kapellana. V
"Istorii Anglii" Tomas Makolej pishet: "Molodoj levit - takovo bylo togda
obychnoe vyrazhenie - mog byt' nanyat za stol, cherdachok i desyat' funtov v god,
vzamen chego on dolzhen byl ne tol'ko ispolnyat' svoi pryamye obyazannosti, ne
tol'ko byt' terpelivejshim iz posmehov i slushatelej, ne tol'ko byt' vsegda
gotovym v horoshuyu pogodu k igre v shary, a v nenast'e k igre v kameshki, no i
izbavlyat' hozyaev ot rashoda na paem sadovnika ili konyuha... Emu dozvolyalos'
obedat' s hozyaevami, no on dolzhen byl dovol'stvovat'sya samym prostym
kushan'em" (Makolej. Poln. sobr. soch., t. VI. S.-Pb., 1861, S. 323-324).
32 Mell - vo vremena Kongriva izlyublennoe mesto dlya gulyan'ya v rajone
Sent-Dzhejmsskogo parka. Mell byl prolozhen v 1660-1662 gg. vydayushchimsya
parkovym arhitektorom Lyudovika XIV Andre Le Petrom (1613-1700) i predstavlyal
soboj alleyu, obsazhennuyu chetyr'mya ryadami derev'ev, gde korol' lyubil igrat' v
derevyannye shary. Francuzskoe nazvanie igry - pel'-mel' - prevratilos' v
anglijskom proiznoshenii v pell-mell i dalo imya dvum ulicam: Mell i
parallel'noj emu Pell-Mell.
35 ...novelly Skarrona... - Skarron Pol' (1610-1660) - francuzskij
poet, romanist i dramaturg, avtor "Komicheskogo romana" (1651-1657), davshego
shirokoe izobrazhenie byta i nravov Francii pervoj poloviny XVII v. Zavershili
tvorchestvo Skarrona "Tragikomicheskie novelly" (1661, posmertno); dve iz nih
- "Licemery" i "Nakazannaya skupost'" - ispol'zovany Mol'erom pri sozdanii
komedij "Tartyuf" i "Skupoj".
34 ...kopiya Montufara iz "Licemerov". - Geroj novelly Skarrona
"Licemery" hanzha i plut Montufar, chtoby ostat'sya neuznannym, pereodevaetsya v
plat'e svyashchennika.
35 Sent-Dzhejmsskij park - odin iz central'nyh parkov Londona, razbivka
kotorogo byla osushchestvlena v XVII v. po proektam Andre Le Notra. Vo vremena
Kongriva izlyublennoe mesto gulyan'ya znati.
36 ...byla na Birzhe...- Imeetsya v vidu Novaya birzha (v otlichie ot
Korolevskoj birzhi), svoego roda gostinyj dvor s mnozhestvom razlichnyh lavok.
37 Kauli Abraham (1618-1667) - vydayushchijsya anglijskij poet,
predshestvennik klassicizma, avtor "Pindaricheskih od" (1656) i poemy
"Davideida" (1656).
38 ...otrod'e bludnicy vavilonskoj... - Bludnica Vavilonskaya - obraz I3
Apokalipsisa (Otkrovenie svyatogo Ioanna Bogoslova, 17, 1-18), hristianskoj
cerkovnoj knigi. Predpolagaetsya, chto etot obraz simvoliziruet pogryazshij v
razvrate Rim.
39 ...ischad'e Vila i Drakona.- Vil i Drakon - obrazy d'yavola (Kniga
proroka Daniila, 14, 1-42).
40 Dina - soglasno Biblii, doch' Iakova ot Lii; vo vremya prebyvaniya
Iakova v strane Sihemskoj byla pohishchena Sihemom, synom Emmora, knyazem etoj
zemli. Otsyuda sihemit v naricatel'nom smysle - rasputnik, soblaznitel'.
41 ...tajnyj papist ili voobshche francuz. - T. e. katolik, storonnik
nedavno izgnannogo iz Anglii korolya YAkova II. Nepriyazn' k francuzam
usilivalas' eshche i tem, chto Angliya uchastvovala togda v vojne (1689-1697)
protiv Francii (sm. prim. 20).
42 Ananiya. - Po biblejskoj legende, prodav svoe imenie dlya okazaniya
pomoshchi apostolam, Ananiya utail s zhenoyu svoeyu Sapfiroyu chast' vyruchennyh
deneg. Oba byli oblicheny apostolom Petrom i porazheny vnezapnoj smert'yu
(Deyaniya svyatyh Apostolov, 5, 1-10). V shirokom smysle - beschestnyj chelovek.
43 Mariya Magdalina, soglasno Evangeliyu, vela razvratnuyu zhizn', pod
vliyaniem Hrista pererodilas', stav simvolom iskrennego pokayaniya.
44 ...Iezavel' - po biblejskoj legende, zhena izrail'skogo carya Ahava,
nechestivaya i zhestokaya idolopoklonnica.
45 A ty okazalas' verolomnoj Daliloj, i filistimlyane...- Soglasno
Biblii, Dalila, kovarnaya filistimlyanka, vozlyublennaya Samsona, vydala svoim
sootechestvennikam sekret ego bogatyrskoj sily, taivshejsya v semi pryadyah
volos.
46 Razve ty ne chital etoj basni |zopa...- |zop - polulegendarnyj
grecheskij basnopisec (VI-V v. do n. e.).
47 ...v "Lise Renare"...- Imeetsya v vidu "Roman o Lise", krupnejshij
pamyatnik francuzskoj gorodskoj literatury XII-XIV vv.
48 Merkurij - v antichnoj mifologii vestnik bogov, posrednik v ih dedah,
glashataj Zevsa, pokrovitel' kupcov, poslov, putnikov.
49 Missis Barri - |lizabet Barri (1658-1713), vydayushchayasya aktrisa, s
uspehom igrala vo mnogih tragediyah i komediyah. Igrala vo vseh komediyah
Kongriva: Leticiya ("Staryj holostyak"), ledi Truhldub ("Dvojnaya igra"),
missis Frejl ("Lyubov' za lyubov'"), missis Marvud ("Tak postupayut v svete").
"Ne sushchestvovalo chuvstva ili strasti, kotorye ona ne mogla by sygrat', -
vspominal Kolli Sibber. - Ee golos, krasivyj i vyrazitel'nyj, mgnovenno
podchinyal sebe zritel'nyj zal; v scenah lyubovnyh ili ispolnennyh gorya ona
stanovilas' myagkoj i trogatel'noj. Nikto tak ne umel vyzvat' sostradaniya
publiki, kak missis Barri. V scenah gneva ili negodovaniya ona prevrashchalas' v
zhenshchinu neistovuyu, poryvistuyu, oderzhimuyu yarost'yu".
I. V. Stupnikov
Last-modified: Thu, 08 Aug 2002 08:45:31 GMT