УладзЁмЁр МЁкалаевЁч ШыцЁк. ШорахЁ чужой планеты
---------------------------------------------------------------------
У.ШыцЁк. "У час не вярнулЁся", "Мастацкая лЁтаратура", МЁнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лЁпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадрома╒ возьмуць старт вялЁзныя зоркал╦ты Ё
накЁруюцца да дал╦кЁх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ╒жо ╒ наступным стагоддзЁ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ╒жо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астрал╦тчыка╒ у бясконцай прасторы. Аб Ёх прыгодах,
л╦се Ё знаходках расказваецца ╒ гэтым зборнЁку фантастычных апавядання╒.
Ус╦ навокал было аднастайнае, панылае: голыя, разбураныя часам горы,
кратэры з апла╒ленымЁ схЁламЁ, пясчаныя плато, звЁлЁстыя, як рэчышчы
колЁшнЁх рэк, сухЁя далЁны. Нешта сярэдняе памЁж Месяцам Ё Марсам.
Углядаючыся ╒ гэты сумны пейзаж, Балачан Ёншы раз сам здзЁ╒ля╒ся, чаго гэта
╦н трапЁ╒ сюды, хаця менавЁта цераз ягоную настойлЁвасць Ё адкрылЁ тут
назЁральную станцыю. Аднак на ЗямлЁ яму ╒с╦ ╒я╒лялася Ёнакшым.
Экспедыцыя Тура╒ца, якая вярнулася з прасторы па╒стагоддзя назад,
за╒важыла на гэтай планеце сЁстэмы Лаланда нешта незвычайнае. Быццам, як
толькЁ дал╦кЁ Ё яркЁ Лаланд хава╒ся за небасхЁлам Ё на небе блакЁтным
россыпам успыхвалЁ зоркЁ, у вузкЁх цяснЁнах, што былЁ паблЁзу стаянкЁ
зоркал╦та Тура╒ца, узнЁкалЁ таямнЁчыя шорахЁ.
Тады Тура╒цу не вельмЁ паверылЁ. Ад планеты, якую папярэднЁя экспедыцыЁ
назвалЁ Каменным мячыкам, нЁхто нЁчога незвычайнага не чака╒. Паведамленне
паклалЁ ╒ архЁ╒, Ё там яно праляжала аж да таго часу, пакуль на яго не
наткну╒ся ╦н, Балачан.
Хто Ёншы на╒рад цЁ звярну╒ бы ╒вагу на гэтыя радкЁ мЁж вялЁзнай па
аб'╦му Ё разнастайнасцЁ ЁнфармацыЁ, якую даставЁла экспедыцыя. Балачан жа
любЁ╒ касмЁчныя загадкЁ, лЁчы╒, што кожная з'ява павЁнна мець тлумачэнне.
Гэта не мела.
Балачан адшука╒ Тура╒ца, якЁ ╒жо не хадзЁ╒ у прастору, Ё папрасЁ╒
расказаць пра тыя шорахЁ больш падрабязна, чым было ╒ справаздачы. НачальнЁк
экспедыцыЁ нЁчога асаблЁвага не дада╒. Сказа╒, што Ёх уразЁла адчуванне
нейкай перамены ╒ начным жыццЁ планеты, Ё хаця яны яе не зразумелЁ, у
дз╦ннЁку, аднак, зрабЁлЁ запЁс. Чаму не пранЁклЁ ╒ сутнасць? ПашкадавалЁ
часу, бо нЁчога пэ╒нага не бачылЁ. Балачан, калЁ ╒жо яму што ╒бЁвалася ╒
галаву, рабЁ╒ся напорыстым. ╗н цэлы дзень туза╒ пытаннямЁ Тура╒ца, Ё ╒рэшце
╒ густым тумане, якЁ ахутва╒ таямнЁцу шораха╒, нЁбы блЁсну╒ няпэ╒ны промнЁк.
У адну з начэй, як успомнЁ╒ Туравец, у Ёх двойчы прападала рады╦сувязь памЁж
зоркал╦там Ё пошукавымЁ групамЁ, якЁя працавалЁ ╒ цяснЁнах. Ненадо╒га,
хвЁлЁны на тры кожны раз. Прычыну высветлЁць, аднак, не ╒далося.
СпецыялЁсты зоркал╦та тады выказалЁ меркаванне, што ва ╒сЁм было,
вЁдаць, вЁнаватае пераменнае сЁлавое поле планеты, якое на той выпадак магло
рэзка ╒змацнЁцца. ╡ хаця нЁхто раней гэтага поля не за╒важа╒, слова
"пераменнае" адыграла сваю ролю Ё з вывадам спецыялЁста╒ пагадз'шЁся. Таму Ё
трапЁла паведамленне Тура╒ца на палЁцу ╒ сховЁшча. А Балачана супадзенне
насцярожыла.
Пасля размовы з Тура╒цом Балачан распача╒ бурную дзейнасць. ХадзЁ╒ па
камЁтэтах АкадэмЁЁ навук, даказва╒, пераконва╒, патрабава╒. ╡ дамогся
свайго. Разам з двума добраахвотнЁкамЁ, такЁмЁ ж шукальнЁкамЁ касмЁчных
таямнЁц - Камаем Ё ТарасевЁчам, - ╦н апыну╒ся на Каменным мячыку. З таго дня
прайшло ╒жо сорак зямных сутак, а ╦н ус╦ яшчэ не мог па-шчырасцЁ сказаць,
дарэмна цЁ не ляцелЁ яны сюды. КалЁ Ё была таямнЁца, то планета моцна
трымала яе, паспяхова хаваючы ад чужых вачэй Ё вушэй. Здавалася, не хопЁць
таго года, якЁ бы╒ адмераны Балачану Ё таварышам на пошукЁ таямнЁцы планеты.
Кожны вечар адзЁн з Ёх тройкЁ адпра╒ля╒ся да цяснЁн, дзе людзЁ Тура╒ца
адзначылЁ начныя шорахЁ. Там была створана назЁральная станцыя. Ва ╒тульным
домЁку, абсталяваным дасканалай тэхнЁкай, можна было, не баючыся нЁчога
непрадбачанага, сачыць за тым, што адбываецца на схЁлах гор Ё ╒ далЁнах. А
сачыць, уласна, не было за чым. Пра╒да, шорахЁ ╒знЁкалЁ. Чуйныя прыборы
╒ла╒лЁвал! нешта падобнае на рух, быццам нехта спрытны Ё асцярожны кра╒ся
па╒з сцены назЁральнай станцыЁ. ПрынамсЁ, так гучалЁ ╒ навушнЁках гэтыя
шорахЁ. Але калЁ Ёх пакЁдалЁ Ёстоты, то былЁ яны, напэ╒на, невЁдзЁмкамЁ, бо
на экранах нЁ разу не мЁльгну╒ нават цень. ╡ Камай з ТарасевЁчам ус╦ часцей
за╒важалЁ Балачану, што шорахЁ хутчэй за ╒с╦ ╒знЁкаюць у вынЁку значнай
рознЁцы дз╦нных Ё начных тэмператур, якЁя параджаюць пэ╒ныя электрычныя
з'явы.
Гэта было вельмЁ падобна на пра╒ду, Ё ╒ Балачана пасля такЁх размо╒
пачынала трывожна ныць сэрца. ╗н пакутлЁва дума╒ тады, цЁ не дапусцЁ╒
памылкЁ, падда╒шыся ╒я╒най загадкавасцЁ выпадку. Потым перакананасць брала
верх. ШорахЁ ж ЁснавалЁ, а сЁлавое поле - не. ╡ нават калЁ ╦н з хлопцамЁ
высветлЁць, чаму перарывалася сувязь, вядома, калЁ гэтая з'ява мае дачыненне
да планетных умо╒, то Ё тады яны не дарэмна прыбылЁ сюды. Але, як на тое,
сувязь працавала бездакорна, Ё Балачан губля╒ся, што яму разгадваць - шорахЁ
цЁ правалы ╒ сувязЁ.
- Слухай, Балачан, - сказа╒ аднойчы ТарасевЁч, вярну╒шыся з начнога
дзяжурства, - давай адкладз╦м наша паляванне за шорахамЁ. Ус╦ ро╒на, калЁ Ёх
робяць зданЁ, мы Ёх не за╒важым.
Наставала ранЁца Ёх сорак першага дня на Каменным мячыку. У дал╦кай
вышынЁ засвяцЁлЁся няпэ╒ныя залацЁстыя водблЁскЁ.
- Падман, бутафорыя, - працягва╒ ТарасевЁч, кЁваючы на пасвятлелае
неба. - Гэта сЁмвалЁчная атмасфера не захо╒вае нЁ цяпла, нЁ холаду. Таму Ё
трашчыць ус╦ навокал.
- Уначы? - нечакана пачулася з суседняга пакоя, дзе спа╒ Камай.
Балачан прыслуха╒ся. У гэтым пытаннЁ-рэплЁцы мЁльгну╒ нейкЁ прыхаваны
сэнс.
- Табе мала начных? - ТарасевЁч зазЁрну╒ у пакой таварыша.
- Мала! - Камай выйша╒, не апрану╒шыся, у трусах, нЁбы былЁ яны на
роднай ЗямлЁ, а не за трыль╦ны кЁламетра╒ ад яе. - Ты мне скажы, чаму ╒дзень
мы нЁчога падобнага не чуем?
- Бо не слухаем, - пацЁсну╒ плячыма ТарасевЁч Ё падышо╒ да столЁка, на
якЁм дзяжурны Балачан рыхтава╒ яму сняданак. - Быка з'е╒ бы!
- Учора слуха╒, - не адстава╒ Камай.
ТарасевЁч насмешлЁва зЁрну╒ на яго Ё адправЁ╒ у рот ладны кавалак
смажанага мяса. Не пражава╒шы добра, з'едлЁва спыта╒:
- Трашчыць?
- Як тонкЁ л╦д пад нагамЁ...
Камай бы╒ сур'╦зны, Ё Балачан раптам адчу╒ непакой.
- Пакуль ты вартава╒ зданЁ, я пара╒но╒ва╒ запЁсы шума╒...
- ╡ што? - не вытрыма╒ Балачан.
- ╗сць рознЁца. Дакладней, уначы выдзяляюцца Ёншыя шумы, вЁдаць, тыя,
якЁя мы ╒мо╒на называем шорахамЁ. - ╗н заскочы╒ у лабараторыю Ё прын╦с
стужку, на якой пяро асцылографа пакЁнула хвалепадобныя сляды. - Вось
паглядзЁце самЁ.
Балачан бы╒ гатовы расцалаваць Камая. Але стрыма╒ эмоцыЁ, пабая╒ся
кпЁна╒ вострага на язык ТарасевЁча. ╡ яшчэ яму было нЁякавата, што гэта
простая думка аб пара╒наннЁ шума╒ прыйшла ╒ галаву не яму, старшаму ╒ Ёх
маленькай групе, а Камаю, хлопцу, якЁ толькЁ-толькЁ скончы╒ унЁверсЁтэт.
Узя╒шы стужку, ╦н нЁчога не сказа╒ таварышам Ё зачынЁ╒ся ╒ лабараторыЁ.
- Што гэта са старым? - здзЁвЁ╒ся ТарасевЁч. Балачан бы╒ старэй Ёх год
на дзесяць, не болей. Аднак Ём, дваццацЁпяцЁгадовым, ╦н здава╒ся пажылым. Да
таго ж, яны не забывалЁ, што за яго плячыма адкрыцц╦ л╦су зоркал╦та, якЁ
адправЁ╒ся некалЁ да Палукса. Таму Ё называлЁ Балачана памЁж сабой старым.
- А ты спакойны? - не адказваючы, спыта╒ Камай.
- ПарсекЁ - не тая адлегласць, якую мераюць дзеля забавы. Я таксама
хачу знайсцЁ нешта новае. ╡ нЁ ты, нЁ стары не можаце папракнуць мяне, што я
раблю нешта не так. Але хЁба мая вЁна, што мы гонЁмся за мЁражом?
- Не верыш Балачану?
- Я не ╒ адпачынку Ё буду рабЁць ус╦, што ╦н загадае.
- Ты нЁбы перакладваеш адказнасць.
- ДзЁвак ты, Камай, у нас адзЁн л╦с. Але я аддаю перавагу надзейнай
ЁдэЁ.
Камай хаце╒ нешта адказаць на гэта. ТарасевЁч перабЁ╒ яго:
- Даруй, я стамЁ╒ся.
Камай пачака╒, пакуль ╦н пойдзе, Ё падышо╒ да акна. ╡х база была
абсталявана на тэрасе, якая ╒тварылася на па╒дн╦вым схЁле старой гары.
Тэраса была ро╒ная, як спецыяльна прыгладжаная, навЁсала над шырокай
далЁнай, Ё з яе добра прагледжвалЁся нават аддаленыя на дзесяткЁ кЁламетра╒
горы. Самае месца для базы на планеце, дзе няма зручных дарог.
Акно было шырокае, на ╒сю сцяну, Ё прапускала столькЁ святла, што часам
Камаю здавалася, нЁбы ╦н фЁзЁчна адчувае, як хвалЁ фатона╒ нястрымным
патокам урываюцца ╒ памяшканне Ё вось-вось змятуць хлЁпкую празрыстую
перашкоду на сваЁм шляху, якой была шыба з тонкага пластыку. Святла
даходзЁла столькЁ, што без цьмяных акуляра╒ немагчыма было до╒га глядзець
праз акно - нават блЁзкЁя прадметы злЁвалЁся ╒ адно Ё ╒ вачах з'я╒лялася
рэзь.
Але людзЁ не хацелЁ заценьваць сва╦ акно. Пасля до╒гЁх год, праведзеных
у чорнай прасторы воддаль ад роднага Сонца, Ём Ё чужы Лаланд з яго нясцерпна
яркЁмЁ праменнямЁ раптам зда╒ся блЁзкЁм. Яны не маглЁ нацешыцца з яго
святла.
Недзе там, унЁзе, дзе ад далЁны, як прапЁленыя, адгалЁно╒валЁся тры
вузкЁя камянЁстыя цяснЁны, прытулЁлася назЁральная станцыя. Адсюль яе
простым вокам не разгледзець - маленькЁ, на адну аператарскую залу домЁк без
акон. Уначы, калЁ вядуцца назЁраннЁ, яны непатрэбныя. ╡х замяняюць экраны,
звязаныя з гравЁметрамЁ, ЁнфралакатарамЁ, сейсмографамЁ, энерга╒ло╒нЁкамЁ Ё
ЁншымЁ прыборамЁ, якЁя патрэбны, каб нават малекула, чужародная гэтаму
асяроддзю, не засталася неза╒важанай.
Камаю ╒спомнЁлася яго першае дзяжурства на назЁральнай станцыЁ. Балачан
прапанава╒ тады пабыць разам. ╗н адмовЁ╒ся. З упартасцЁ. Хаця на добры лад
варта было згадзЁцца. Бо тая ноч далася яму ╒ знакЁ. ╗н бы╒ увесь у
напружаным чаканнЁ нечага таямнЁчага якое вось-вось павЁнна адбыцца за
сценкамЁ домЁка. Не адрыва╒ вачэй ад экрана╒, прыслухова╒ся да ма╒клЁвага
дынамЁка. Хутка ╒ яго пачало мроЁцца ╒ вачах, Ё ╦н ужо не разуме╒, цЁ то яму
здалося, цЁ то на самай справе на экране лакатара паплылЁ няпэ╒ныя,
зменлЁвых абрыса╒ ценЁ. ╗н нават прапусцЁ╒ першы шорах. Да яго дайшло, што
дынамЁк ажы╒ толькЁ тады, калЁ шорах па╒тары╒ся. Аднак шорахЁ былЁ яго
адзЁным здабыткам, як высветлЁлася ранЁцай. ╡ не толькЁ яго, як аказалася
пазней...
- ЯкЁм здаецца свет праз чорныя акуляры?
Камай азЁрну╒ся. Балачан стая╒ побач.
- Нешта мы не так робЁм.
Балачан адвярну╒ся ад акна, агледзе╒ пакой - прасторны, амаль без мэблЁ
- два сталы Ё некалькЁ крэсла╒, усмЁхну╒ся:
- Жыв╦м, як на ЗямлЁ.
- А працуем, як у космасе.
Зно╒ нешта трывожнае для сябе пачу╒ Балачан у гэтых словах Камая.
Пасур'╦зне╒, спыта╒:
- Абрыдла?
Камай пама╒ча╒, быццам правяра╒ сябе, проста адказа╒:
- Не.
Балачан задаволена кЁ╒ну╒ галавой, прапанава╒:
- Пабываем у цяснЁнах, зараз?
ГравЁл╦т апусцЁ╒ся побач са станцы╦нным домЁкам. Лаланд ужо схава╒ся за
горы, Ё ╒ далЁне зрабЁлася цемнавата. Балачан выскачы╒ з кабЁны, са
здавальненнем расправЁ╒ мускулы. На прыцярушаным тонкЁм пластом пылу
каменным доле вЁднелЁся сляды, пакЁнутыя ЁмЁ ╒ мЁнулыя прыезды. А далей
прасцЁралася няходжаная цалЁна.
- Яшчэ адзЁн доказ на карысць ТарасевЁча, - зазначы╒ Камай.
Балачан нЁчога не адказа╒ Ё, нахЁлЁ╒шы галаву, пакрочы╒ да ╒вахода ╒
блЁжэйшую цяснЁну. Камай, сочачы за адбЁткамЁ яго падэшва╒ на пыле, пастая╒,
аж пакуль ╦н не схава╒ся за павароткай, Ё тады пайшо╒ за Ём. Каменны мячык
бы╒ меншы за Зямлю, Ё вага людзей тут была адпаведна меншая. Аднак ногЁ,
адвыклыя ад працяглай нагрузкЁ, шаркалЁ, чаплялЁся за скрытыя пад пылам
зацвярдзелыя камякЁ, падгЁналЁся на ро╒ным месцы. Камаю падумалася, што Ём
трэба больш рухацца, часцей рабЁць вылазкЁ па наваколлЁ. Гэта Ё для справы
будзе карысна, бо яны па сутнасцЁ нЁчога пра планету не ведаюць, ва ╒сЁм
даверылЁся вывадам экспедыцыЁ Тура╒ца. А ╦сць жа тут, напэ╒на, Ё Ёншыя
цЁкавыя куткЁ.
КалЁ Камай павярну╒ у цяснЁну, Балачан бы╒ ужо далекавата. ╗н крочы╒
больш упэ╒нена, лягчэй, чым Камай. На адлегласцЁ нават не за╒важалася, што
╦н апрануты ╒ скафандр, Ё каб не гермашлем - празрысты блЁскучы шар на
галаве, можна было б падумаць, што чалавек у звычайным зямным убраннЁ.
ЦяснЁна была до╒гая Ё вузкая. Яе гранЁтныя бакЁ амаль не пашыралЁся
╒версе, былЁ гладкЁя Ё ро╒ныя, як аблЁцаваныя. Камай ужо заглядва╒ сюды,
калЁ ставЁлЁ станцыю. Тады ╒ яго не хапЁла часу, каб па-сапра╒днаму ацанЁць
гэту прыгажосць. А ╒ начныя дзяжурствы Балачан не дазваля╒ выходзЁць вонкЁ,
ды ╒ цемры нЁчога гэтага Ё не ╒бачыш.
Не╒забаве Балачан спынЁ╒ся, узня╒ галаву, нешта выглядаючы на стромкЁм
схЁле.
- Што там? - крыкну╒ Камай.
Балачан пачака╒ яго, тады растлумачы╒:
- Тут пачынаецца зона найбольшай акты╒насцЁ шораха╒.
Камай слЁзгану╒ позЁркам па каменнай сцяне. НЁчога адметнага. Такая ж,
як Ё на пачатку цяснЁны. На╒рад цЁ маглЁ шорахЁ ╒знЁкаць недзе тут.
- Гэ-эй, турысты, дзе вы блукаеце?
Голас прагуча╒ неспадзявана. Камай з Балачанам здзЁ╒лена павярнулЁся
тварамЁ адзЁн да аднаго Ё засмяялЁся. Не, гэта была не вестка ад таго, хто
шоргае нябачнымЁ падэшвамЁ па планеце ╒начы. Гэта бы╒ знак ад ТарасевЁча.
- Хутка вернемся, - паабяца╒ Балачан таварышу, якЁ выклЁка╒ Ёх з базы.
- Як за╒с╦ды, нЁчога новага? - шлемафон дакладна перада╒ ЁронЁю, якую
╒кла╒ у свае словы ТарасевЁч.
- А што б ты хаце╒? - пакры╒дзЁ╒ся Камай.
- НЁчога, бо я нЁчога не чакаю.
- Га, Балачан! Давай дакажам малаверу Ё знойдзем жывую Ёстоту вунь на
той гары! - Камай раптам развесялЁ╒ся. - Я веру Тура╒цу.
- Якая патэтыка! - не сунЁма╒ся ТарасевЁч. - А ты што скажаш, камандор?
- Абед гатовы?
ТарасевЁч папярхну╒ся, а Камай зарагата╒.
Пазней, калЁ яны ╒трох сядзелЁ за абедзенным сталом, Балачан сам
вярну╒ся да гэтай размовы.
- Мы дапускаем памылку, - нечакана для таварыша╒ сказа╒ ╦н, - вельмЁ
даверылЁся прыборам.
- Яны дасканалыя, - запярэчы╒ Камай.
- ╡ бездапаможныя без чалавека, - за╒важы╒ Балачан.
- Як Ё чалавек тут, - уставЁ╒ ТарасевЁч.
- Табе абы спрачацца, - папракну╒ яго Камай.
- Хто пярэчыць? - не звярну╒ увагЁ на Камаеву рэплЁку Балачан. - Але
яшчэ няма штучнага мозгу, мацнейшага за чалавечы...
- Ты хочаш сказаць, што мы павЁнны пашырыць пошукЁ? АблазЁць усю
планету? Так? - ажывЁ╒ся Камай. Яго самога не надта задавальняла роля
рэгЁстратара пры экранах назЁральнай станцыЁ. - Марнатра╒ства - сядзець
увесь дзень на базе.
- ╡ ╒начы таксама.
- ╡нструкцыя... - разгубЁ╒ся Камай. ╗н веда╒, што ╒ Ёнструкцыях,
складзеных для касмЁчных разведчыка╒, было шмат ад фармальнага. Але разам з
тым ╦н веда╒, што гэты фармалЁзм неабходны, бо загадзя ╒сяго не
прадугледзЁш, а неасцярожнасць часта прыводзЁць да бяды. Таму ╦н нагада╒: -
Пункт пяты восьмага параграфа гаворыць: "Пакуль не высветлена сутнасць
з'явы, нельга лЁчыць, што чалавеку нЁчога не пагражае".
- У ЁнструкцыЁ ╦сць дадатак, помнЁш: "За выключэннем выпадка╒, калЁ
з'ява непасрэдна пагражае жыццю чалавека", - усмЁхну╒ся Балачан.
- Не магу з табой спаборнЁчаць, - адмахну╒ся Камай, - ты, напэ╒на,
ведаеш усе параграфы Ё дадаткЁ, пачынаючы з эпохЁ ранняга космасу. Аднак у
дадзеным выпадку нашаму жыццю нЁчога не пагражае.
- Каб не ты падкЁну╒ мне там у цяснЁне гэту Ёдэю, я сказа╒ бы, што ты
занадта правЁльны чалавек для даследчыка, - Балачан хЁтравата блЁсну╒
вачыма. - Так што не прыкЁдвайся. ╡ не глумЁ ╒ сабе, калЁ яна часам наведвае
цябе, тую вар'яцкую Ёскарку, якая адна абяцае вялЁкае адкрыцц╦. Не бойся яе!
- Мудрацы! - ТарасевЁч дэманстраты╒на пазяхну╒, пасуну╒ на край стала
брудны посуд, пачака╒, пакуль робат прыбярэ, Ё ╒ста╒: - То я пайду падрыхтую
гравЁл╦т. Так, камандор? ╡ праб'ю дзЁрку ╒ корпусе, каб стварыць гэту самую
пагрозу, - ╦н засмяя╒ся Ё выйша╒.
- Зайздрошчу ТарасевЁчу, - сказа╒ Камай, - нЁякЁх сумнення╒.
- А ты не думаеш, што гэта занадта простае тлумачэнне? - задумлЁва
адказа╒ Балачан.
- Мудрэц, - тонам ТарасевЁча па╒тары╒ Камай Ё спыта╒: - Мне на станцыю
цЁ з табой?
- Твая чарга дзяжурыць, значыць, на станцыю. А я паспрабую парушыць
тваю Ёнструкцыю. Як ты глядзЁш на гэта?
- Табе не дакажаш. Але хоць не пакЁдай гравЁл╦та, - ╦н са студэнцкай
пары з павагай ставЁ╒ся да Ёмя Балачана Ё таму не адчува╒ за сабой права
аспрэчваць яго рашэннЁ, нават нечаканыя, нелагЁчныя.
Балачан мо╒чкЁ кЁ╒ну╒ галавой. Не мог ╦н сказаць клапатлЁваму таварышу,
што яго парада пустая. Бо якая рознЁца - сядзець на станцыЁ цЁ ╒ кабЁне
гравЁл╦та? А яму было важна на свае вочы паглядзець начную далЁну, пакратаць
каменнЁ пальцамЁ, адчуць ледзь уло╒ны посвЁст ветру ╒ вузкЁх цяснЁнах. ╡
шорахЁ. Каб можна было пачуць Ёх уласным вухам, без пасрэднЁка╒ - прыбора╒.
МенавЁта пачуць, а не разглядаць Ёх перакладзенымЁ на мову лЁчба╒ Ё
графЁка╒, быццам прэпарыраванымЁ. Але пра гэта ╦н можа толькЁ марыць.
Астаткавая атмасфера Каменнага мячыка не толькЁ моцна разрэджана, а Ё
адрознЁваецца ад зямной. Так што, мажлЁва, дарэмна ╦н ломЁцца ╒ адчыненыя
дзверы - нават выйша╒шы з кабЁны, ╦н, пазба╒лены тых самых прыбора╒, якЁя
саступаюць чалавечаму мозгу, убачыць Ё зразумее яшчэ менш.
Гэта бы╒ не надта аптымЁстычны вывад, Ё ╒ся Ёстота Балачана
пратэставала супраць яго. ПагадзЁцца з Ём - значыць прызнаць, што ╦сць мяжа,
за якую чалавеку не пераступЁць.
Апо╒начы Камай паведамЁ╒, што прыборы зно╒ адзначылЁ з'я╒ленне шораха╒.
Балачан адразу ж выеха╒ з базы. Апыну╒шыся над далЁнай, ╦н бясшумна апусцЁ╒
гравЁл╦т, прытулЁ╒ яго пад скалой. Потым схамяну╒ся, засмяя╒ся. Ус╦-такЁ
дзейнЁчае Ёнстынкт самааховы: хЁба нельга было пакЁнуць гравЁл╦т пасярод
далЁны? Павесялелы Балачан л╦гка пераскочы╒ цераз борт.
Начная далЁна аказалася таксама прыгожай. Скупое адлюстраванае святло,
якое пасылала на Каменны мячык суседняя планета, не пакЁдала па╒ценя╒, Ё
гэта стварала ЁлюзЁю прывычнасцЁ, натуральнасцЁ. Быццам знаходзЁ╒ся Балачан
у ГЁмалаях, а з неба свяцЁ╒ самы звычайны Месяц. Дал╦кЁя скальныя
нагрувашчваннЁ ╒я╒лялЁся хвойнымЁ купЁнамЁ, асобныя магутныя валуны -
гмахамЁ, з акон якЁх зусЁм няда╒на лЁлЁся яркЁя электрычныя струменЁ.
╡мкненне на чужой планеце за╒с╦ды шукаць зямнога падабенства, уласцЁвае,
наколькЁ веда╒ Балачан, усЁм касмана╒там, здзЁ╒ляла яго. Аднак Ё яго самога,
аказваецца, яно не абмЁнула. Ня╒жо ╦н, не за╒важаючы, сумуе па ЗямлЁ? А
можа, гэта проста ╒нутраная перакананасць, што няма ╒ Сусвеце нЁчога
лепшага, дасканалейшага, чым ус╦ зямное? ╡ цЁ не перашкаджае гэта людзям на
чужых планетах, дзе шмат што не ╒кладваецца ╒ гатовыя меркЁ? Напэ╒на,
ТарасевЁч, падслуха╒шы яго думкЁ, не стрыма╒ бы яхЁднай рэплЁкЁ: "Мудрэц".
Бадай, гэта было б справядлЁва. Зараз не час для самакапання...
У цяснЁне, куды Балачан збочы╒, было ц╦мна. ╗н запалЁ╒ лЁхтар,
скЁрава╒шы прамень пад ногЁ, прыслуха╒ся. Дзьму╒ вецер, напэ╒на, па тутэйшых
вымярэннях шал╦ны - яго ледзь прыкметнае супрацЁ╒ленне Балачан адчу╒ з
вялЁкай прыемнасцю. УзнЁк у шлемафоне Ё посвЁст, амаль нячутны, але ╒с╦
ро╒на жаданы, быццам даносЁ╒ся з комЁна якой-небудзь паля╒нЁчай хаткЁ, якЁя
пакЁнуты на ЗямлЁ для аматара╒ прыроды. Зно╒ яго мозг шука╒ Ё знаходзЁ╒
прывычныя аналогЁЁ, Ё гэта пачало злаваць Балачана.
╗н прайшо╒ цяснЁну аж да наступнай далЁны, потым завярну╒ у суседнюю, у
апошнюю, трэцюю. Недзе побач з Ём у гэты час нараджалЁся Ё жылЁ шорахЁ,
Камай пра Ёх адразу паведамля╒. А яму здавалася, што ╒ цемры цяснЁны нЁчога
пабочнага не Ёснуе. Напэ╒на, ╦н падума╒ гэта ╒голас, бо Камай спыта╒:
- Ты нешта сказа╒?
- Як там у цябе?
- Звычайна, - ня╒пэ╒нена адказа╒ Камай.
- А дакладней? - Балачан за╒важы╒ яго ваганнЁ.
- Пры тваЁм наблЁжэннЁ шорахЁ быццам прападаюць Ё потым узнЁкаюць ужо
за тва╦й спЁнай. Але я не ╒пэ╒нены...
Не паспе╒ Балачан абдумаць гэту акалЁчнасць, як у шлемафоне прагучала:
- Гэй, вы, варта╒нЁкЁ зданя╒! ПЁльнуеце?
ТарасевЁч не спа╒. ╡ Балачан адразу дарава╒ яму Ё скептыцызм, Ё
насмешлЁвасць.
- Слухай, - тым часам гудзе╒ ТарасевЁч, звяртаючыся да Камая, - прыкрый
свае лакатары, дай чалавеку пацешыцца натуральнай прыродай.
Балачан уявЁ╒ сабе, як усю прастору цяснЁн пранЁзваюць зараз, нЁбы
павуцЁнне, нябачныя выпраменьваннЁ панаста╒леных на навакольных вяршынях
прыбора╒, Ё падума╒, што ╒ парадзе ╦сць сэнс. Спадзявацца на чалавечыя
здольнасцЁ, дык да канца. Хаця на╒рад цЁ што гэта магло даць.
- Выключай, - на ╒сякЁ выпадак падтрыма╒ ╦н ТарасевЁча, - не трэба мяне
страхаваць.
- ╗сць, - коратка падпарадкава╒ся Камай. А Балачан нЁбы адчу╒ наяве, як
раптам апалЁ нябачныя промнЁ-павуцЁнкЁ. Аж у галаве зазвЁнела ад уя╒най
пустаты.
- Не ба╒ся, аднак, - напаследак параЁ╒ Камай, - хутка свЁтанне.
Балачан зЁрну╒ на гадзЁннЁк. Сапра╒ды, ужо мЁнула нямала часу, хутка
пара вяртацца, а ╦н ус╦ яшчэ не прыдума╒, як яму дзейнЁчаць, што шукаць у
гэтых цяснЁнах. Ус╦ навокал было ходжана-пераходжана. Але Ё стаяць на месцы
не выпадала, Ё ╦н патушы╒ лЁхтарык. Пайшо╒ у другЁ канец далЁны, рашы╒шы,
што больш не будзе заходзЁць у цяснЁны. ╗н абмЁну╒ адну, другую, а перад
трэцяй спынЁ╒ся, дзЁвячыся, чаго раптам яму так карцЁць збочыць у гэту
трэцюю цяснЁну. ╡ неспадзявана для сябе ╒с╦-такЁ павярну╒.
Планета-суседка перамясцЁлася на небасхЁле Ё цяпер вЁсела ╒жо над
галавой. У цяснЁне крыху пасвятлела, яе сцены халодна паблЁсквалЁ, як
пакрытыя серабрыстым Ёнеем.
Дала аб сабе знаць стома. Балачан адшука╒ невялЁкЁ каменны выступ Ё
прысе╒. Навокал лютава╒ мароз, а яму было ц╦пла, утульна. Быццам знаходзЁ╒ся
╦н не ╒ гарах, а ╒ салоне зоркал╦та. Таго самага, на якЁм ляце╒ сюды.
Навейшага галактычнага лайнера. Гэта цуд сучаснай тэхнЁкЁ. Нават забываеш,
што ты ╒ прасторы. Часам здаецца, што невялЁкЁ зямны гарадок накрылЁ
ка╒паком, падрэзалЁ знЁзу Ё зрушылЁ з месца. МенавЁта такЁмЁ ╒я╒ляюцца
калЁдоры-вулЁцы зоркал╦та, пышны сквер на цэнтральнай плошчы, што побач з
камандзЁрскай рубкай, басейн-возера з праточнай вадой. ╡ тут Балачан злавЁ╒
сябе, што бачыць перад сабой зусЁм не зоркал╦т, хоць намаляваная ╒ думках
карцЁна вельмЁ падобная на сапра╒дную, а цЁхЁ пас╦лак на балтыйскЁм
узбярэжжы, дзе ╦н прав╦╒ цэлы месяц перад стартам з ЗямлЁ. ВЁдаць, успамЁн
бы╒ такЁ прыемны, што Балачан ледзь не пача╒ мроЁць. Той такЁ зна╦мы гарадок
раптам змянЁ╒ свой выгляд, набы╒ нейкЁя фантастычныя рысы. НЁбы ╒ адно
злЁлЁся вулЁцы Ё дамы, выцягнулЁся ╒гору, Ё былЁ яны не пабудаваныя як
звычайна, а высечаныя ╒ каменнай гары, навЁслай над шырокЁм зеленаватым
залЁвам. А крыху воддаль у залЁ╒ упадала па╒наводная рака. Малюнак бы╒ такЁ
яркЁ, што аж засвяцЁ╒ся ╒ вачах. Балачан нават падума╒, што ╦н нешта
падобнае ╒жо недзе бачы╒, Ёнакш адкуль такая выразнасць, Ё тады закЁва╒
галавой, заморга╒ вейкамЁ, як адганяючы насланн╦. ╡ зно╒ убачы╒ вузкую
цяснЁну Ё калматы блЁскучы круг планеты-суседкЁ над галавой. Ус╦ стала на
сва╦ месца.
- Трэба ж! - засмяя╒ся Балачан.
Таварышы, якЁя мо╒чкЁ сачылЁ за эфЁрам, адразу адгукнулЁся.
- Што ты? - спыта╒ ТарасевЁч.
- Задрама╒, цЁ што, - весела адказа╒ Балачан, - прыхЁлЁ╒ся Ё... Можа,
нават храпака да╒, га, не чулЁ?
ПасмяялЁся, Ё ╒с╦. А калЁ наза╒тра Балачан зно╒ сабра╒ся ╒ далЁну,
ТарасевЁч пажартава╒:
- На каменным сеннЁчку мякчэй спЁцца.
- ВазьмЁ падушку, - дада╒ Камай.
Балачан толькЁ пасмЁха╒ся. КпЁны таварыша╒ мелЁ падставу - яму
давядзецца не спаць яшчэ адну ноч. ТрэнЁро╒ка - трэнЁро╒кай, а галава будзе
не вельмЁ ясная. Разам з тым ╦н не мог паслаць каго Ёншага. ╗н пача╒ ужо
╒жывацца ╒ асяроддзе, Ё яму будзе лягчэй за╒важыць любую перамену, калЁ яна
здарыцца. Адно толькЁ - не было ╒ яго пэ╒най думкЁ: весцЁ адначасова
назЁраннЁ са станцыЁ цЁ не. Хаця ТарасевЁч так Ё не растлумачы╒, чаму ╦н
параЁ╒ Камаю выключыць прыборы, Балачан чамусьцЁ бы╒ упэ╒нены, што ╒ парадзе
╦сць пэ╒ны сэнс. Таму сказа╒ ТарасевЁчу:
- Пабудзь с╦ння на базе.
- МЁстыка! - абуры╒ся Камай.
- Дзе зданЁ, там за╒с╦ды д'ябальшчына, - захо╒ваючы сур'╦зны выгляд,
уставЁ╒ ТарасевЁч Ё горача, можа, трохЁ гарачэй, чым вымага╒ момант,
паабяца╒: - Адасплюся...
╗н больш нЁчога не дада╒. Балачану вельмЁ хацелася спытаць, што ╦н
зараз думае. Але не адважы╒ся. Гэты хлопец перш сам упэ╒нЁцца, а тады ╒жо
скажа. ╡накш слова з яго не выцягнеш, ус╦ на жарт пусцЁць. А то Ё
што-небудзь з'едлЁвае ╒лепЁць. Вось Ё прыходзЁцца чакаць, пакуль яго думка
сама выспее.
- Я там буду, - коратка сказа╒ Балачан таварышам на развЁтанне,
махну╒шы рукой у бок станцыЁ.
- Адрас стары, - не ╒трыма╒ся ТарасевЁч, - далЁна Шораха╒, цяснЁна
Летуцення╒.
- Не забудзь запЁсаць у Атлас, - пакЁну╒ за сабой апошняе слова
Балачан. Але, дабра╒шыся да месца, ус╦-такЁ ╒спомнЁ╒ прыдумку ТарасевЁча.
Трапна сказана, можа прывЁцца. Вось так, напэ╒на, Ё з'я╒ляюцца назвы ╒
геаграфЁЁ Ё астраномЁЁ, а мы потым до╒га шукаем у Ёх нейкЁ асаблЁвы сэнс. А
яго часцей за ╒с╦ няма, назва - дзЁця хвЁлЁны, плод фантазЁЁ жарта╒нЁка.
У далЁне ╒с╦ было як учора. За выключэннем аднаго - спакою Балачана.
Раз за разам абыходзЁ╒ ╦н цяснЁны, прысаджва╒ся на той самы каменны выступ,
на якЁм надоечы ледзь не засну╒, нецярплЁва ╒скаква╒ Ё крочы╒ далей. ╗н
чагосьцЁ чака╒, спадзява╒ся, што менавЁта с╦ння адбудзецца з Ём нешта
незвычайнае.
СвЁтанне засцЁгла яго паблЁзу гравЁл╦та. Спачатку над базай акрайчык
чорнага неба набрыня╒ цяплом, пасвятле╒. Потым у прамежку памЁж горнымЁ
вяршынямЁ блЁсну╒ серп Лаланда. ╗н по╒нЁ╒ся на вачах, Ё разам з гэтым дзень
з гор апуска╒ся ╒ далЁну.
Балачан зрушы╒ з месца гравЁл╦т, ЁмклЁва ╒змы╒ у вышыню. ДалЁна з яе
трыма цяснЁнамЁ засталася дал╦ка знЁзу. ╗н, нЁбы развЁтваючыся з ╦ю, у
апошнЁ раз зЁрну╒ унЁз, Ё раптам у яго трывожна скаланулася сэрца. Нешта да
болю зна╦мае ╒бачылася яму ╒ гэтых абрысах. ╡ тады прыйшло адчуванне нечага
прыемнага, значнага, што не╒забаве адбудзецца з Ём. На базу Балачан вярну╒ся
заспакоены, у добрым настроЁ.
Таварышы ╒жо знаходзЁлЁся ╒ лабараторыЁ. Камай варажы╒ над дэшыфратарам
электрамагнЁтных сЁгнала╒. ТарасевЁч сядзе╒ воддаль, трымаючы на твары мЁну
абыякавасцЁ. Балачан толькЁ пасмЁхну╒ся сам сабе: ТарасевЁч бы╒ у сваЁм
амплуа скептыка.
- Каго ловЁш? - спыта╒ Балачан у Камая.
- Твой вопыт пераймае, бачыцца яму другЁ Палукс, - замест Камая адказа╒
ТарасевЁч.
- Ты тады прачыта╒ чужую перадачу, - Камай ужо прывык да выбрыка╒
ТарасевЁча Ё не звярну╒ на яго ╒вагЁ, - а што, калЁ нашы шорахЁ таксама
чыясьцЁ перадача? ХЁба гэтага не можа быць?
- Думаеш? - няпэ╒на прамовЁ╒ Балачан, а самому раптам са здзЁ╒ляючай
выразнасцю прыгадалася далЁна Ё цяснЁны. - Думаеш? - па╒тары╒ ╦н Ё
пажартава╒: - Мы не ╒с╦ ╒меем чытаць, - злавЁ╒шы напружаны позЁрк
ТарасевЁча, дада╒: - Напрыклад, думкЁ. Што думае зараз наш лекар?
ТарасевЁч, якЁ выконва╒ у Ёх экспедыцыЁ абавязкЁ доктара, насмешлЁва
адпарырава╒:
- Ну, гэта яшчэ старажытныя ╒мелЁ. Я думаю, што вы на маЁх вачах
вар'яцееце. Проста, пра╒да?
Балачан, аднак, падума╒, што зусЁм не так проста. Яму зно╒ здалося, што
ТарасевЁч нешта мае на ╒вазе, толькЁ не рашаецца выказаць услых. ВЁдаць, яго
думка можа здацца абсурднай, а ╦н нЁчога так не баЁцца, як паказацца
смешным. Бяда з моладдзю. КолькЁ цЁкавых Ёдэй, напэ╒на, вось так застаецца ╒
цянЁ з-за амбЁцыЁ Ё ╒мо╒насцей. ╡ не падыдзеш да чалавека нават з ц╦плым
словам, не прыме. Балачан уздыхну╒: мала яму шораха╒, дык яшчэ Ё ТарасевЁч
са сваЁмЁ недамо╒камЁ.
Электра╒сыпляльнЁк дзейнЁча╒ хутка. Балачан паспе╒ улавЁць толькЁ
пачатак нейкай дзЁ╒най, як яму здалося, размовы таварыша╒, як яго агарну╒
глыбокЁ сон.
Балачан спа╒ ро╒на шэсць адмераных Ём для адпачынку гадзЁн. Аднак,
прачну╒шыся, яшчэ до╒га ляжа╒ Ё дума╒. Па-першае, яму адразу ╒спомнЁлася
апошняя пачутая Ём фраза, сказаная ТарасевЁчам: "У старога ╦сць нюх, ╦н
словамЁ не кЁдаецца". ╡ па-другое, сон. Звычайна, засынаючы з дапамогай
усыпляльнЁка, яны нЁчога не снЁлЁ. С╦ння гэта парушылася. Сон прывЁдзЁ╒ся
выразны, быццам ява. Хаця наяве нЁчога гэтага, вядома, не было. Гара,
парэзаная цяснЁнамЁ, не мела нЁчога агульнага з гмахамЁ, якЁя ╦н убачы╒ у
сне. Падобна на тое, што ╒ яго разгульваюцца нервы. Бо калЁ ╒ сне бачыш тое,
што хаце╒ бы ╒бачыць у сапра╒днасцЁ, трэба звяртацца да доктара. Балачан
усмЁхну╒ся, падня╒ся з ложка, пача╒ апранацца. ╗н бы звярну╒ся да
ТарасевЁча, каб не яго словы пра нюх. Напэ╒на, ТарасевЁч з Камаем вельмЁ
вераць у непагрэшнасць свайго камандора, а ╒ такЁм выпадку аб'екты╒насцЁ
чакаць цяжка. Трэба пазба╒ляцца трызнення╒ самому, знайшо╒шы якую-небудзь
цЁкавую гЁпотэзу, што захапЁла б Ё яго, Ё таварыша╒.
Аднак, калЁ Балачан выказа╒ гэту сваю думку, сказа╒шы, што ╒ далЁне
больш рабЁць няма чаго, хлопцы нечакана для яго за╒парцЁлЁся.
- МЁтусЁшся, - зазначы╒ коратка Ё з'едлЁва ТарасевЁч.
- Давай давядз╦м да канца пачатае, - не згадзЁ╒ся Ё Камай, - хочаш, я
паеду замест цябе.
- ВынЁка╒ жа няма, - паспрабава╒ пераканаць Балачан.
- У нас наперадзе шмат часу, каб дазволЁць сабе не спяшацца, - сказа╒
Камай.
Можна было выкарыстаць сва╦ становЁшча кЁра╒нЁка экспедыцыЁ Ё загадам
змянЁць напрамак работы. Але Балачан не хаце╒ прымяняць уладу - не было
вартай альтэрнатывы таму, што яны рабЁлЁ да гэтага часу.
Камай вярну╒ся да дэшыфратара, ТарасевЁч паеха╒ на назЁральную станцыю,
а Балачан пача╒ рыхтавацца да чарговага блукання па далЁне.
Ночы ╒ экватарыяльнай паласе Каменнага мячыка былЁ падобныя адна на
адну. ╡ Балачану хутка здалося, што ╦н нЁбы Ё не вярта╒ся на базу, а як
прыйшо╒ сюды за╒чора, так Ё застава╒ся ╒се тры днЁ. Гэта было кепска. Нельга
ж чакаць, што ты ╒бачыш нешта там, дзе табе ╒с╦ ╒я╒ляецца аднастайным,
зна╦мым Ё нават абрыдлым. А ногЁ самЁ неслЁ яго да таго каменнага выступу,
на якЁм ╦н адпачыва╒ надоечы.
Стомы не было, але Балачан ус╦ ро╒на се╒. Яркая суседка Каменнага
мячыка павЁсла над галавой. Яна выглядала большай, чым з ЗямлЁ здаецца
Венера, Ё нават сляпЁла вочы. Балачан зажмуры╒ся Ё тады зно╒ успомнЁ╒ той
прыбалтыйскЁ гарадок. ДумкЁ пацяклЁ павольна, лянЁва, як у чалавека, якЁ
пачынае засынаць. Балачану было неахвота працЁвЁцца гэтаму стану. ╗н уя╒ля╒
жо╒ты пляж, на якЁ накатвалЁся пенЁстыя шэрыя хвалЁ, людзей, што выбягалЁ
разам з хвалямЁ на бераг Ё з ходу кЁдалЁся на нагрэты гарачым сонцам пясок.
На момант Балачан нЁбы збоку паглядзе╒ на гэту карцЁну Ё тады ╒бачы╒
сярод загарэлых цел сябе. Вось ╦н павярну╒ся да суседа, загавары╒ з Ём. "Мой
апошнЁ дзень", - паведамЁ╒ сусед. "Куды?" - спыта╒ ╦н. "Дадому, на Марс". На
Марс дык на Марс. Больш яны нЁ пра што не гаварылЁ, Балачан гэта добра
памятае. Але яму раптам уявЁ╒ся працяг той размовы, нЁбы сусед расказва╒ пра
Марс, а ╦н, Балачан, бачы╒ ус╦ гэта, толькЁ не са сло╒ суседа, а так, як
быццам ус╦ было на Марсе з Ём асабЁста. Да дэталя╒. ╡ пры гэтым ╦н увесь час
здзЁ╒ля╒ся, што нЁбы сам сабе задае пытаннЁ: як пабудаваны планетал╦т, як
выглядае марсЁянскЁ ландшафт. Ад гэтых успамЁна╒ масткЁ непрыкметна
перакЁнулЁся на Каменны мячык. ╡ як тады, горы пачалЁ набываць абрысы
фантастычных пабудо╒. Потым каменны выступ, на якЁм ╦н зараз сядзе╒, зда╒ся
зусЁм не выступам, а прыступкай высокага ганка перад зачыненымЁ дзвярыма...
╡ тут Балачан схамяну╒ся, памата╒ галавой, адганяючы дакучлЁвы прывЁд.
ЗЁрну╒ на гадзЁннЁк. Дзве гадзЁны Ё восем хвЁлЁн. Да свЁтання яшчэ до╒га. ╗н
уста╒, адышо╒ некалькЁ крока╒, пастая╒, зно╒ зЁрну╒ на гадзЁннЁк. Час
цягну╒ся вельмЁ марудна. Прайшло ╒сяго пяць хвЁл╡н. ╡ раптам яго як павяло
сесцЁ на выступ зно╒.
СпадарожнЁца Каменнага мячыка апусцЁлася за горы, у цяснЁне стала зусЁм
ц╦мна, Ё Балачан вобмацкам знайшо╒ свой выступ. Гэта было дарэчы, бо галава
зрабЁлася цяжкай, як пасля напружанай, працяглай працы. ╗н паспрабава╒
расслабЁцца. Галаве палягчэла, але затое вярнулЁся ранейшыя фантастычныя
прывЁды. Незна╦мае, незямное паселЁшча дзЁ╒най архЁтэктуры. БудынкЁ,
падобныя на скалы, навЁслыя над шырокай ракой, пакрытай л╦гкЁм рабацЁннем.
Над ЁмЁ ззяе блакЁтнае неба. А потым пачалося нешта незразумелае. Вада ╒
рацэ заклубЁлася парай, неба пацямнела, Ё на Ём выступЁлЁ зоркЁ, якЁх не
магло загасЁць нават дз╦ннае свяцЁла. Лаланд? Балачан падума╒, што вельмЁ
падобна, Ё тады за╒важы╒ новае падабенства: высахлая рака нагадвала ╒жо
зна╦мую яму далЁну.
"Зно╒ тое ж самае!" - мЁльгнула ╒ галаве. Балачан аж раззлава╒ся, хаце╒
устаць Ё пайсцЁ Ё... заста╒ся. Бо раптам падумалася, што варта было б
паглядзець, чым ус╦ гэта скончыцца. ╡ сапра╒ды, у далЁне тым часам пачалЁ
разгортвацца новыя падзеЁ. У адной са скал-пабудо╒ з'явЁлася шчылЁна, Ё ╒ ╦й
паказалася нешта круглае, як чалавечая галава ╒ гермашлеме. Балачан мЁжволЁ
напружы╒ся, быццам мог разглядзець, хто гэта там выторкваецца са скалы.
ДзЁ╒на, але ╦н убачы╒ вочы. Як чалавечыя. Яны глядзелЁ праз абалонку
гермашлема з непрытоеным сумам. Балачан аж сцепану╒ся пад гэтым позЁркам.
Гермашлем павярну╒ся сюды-туды Ё схава╒ся ╒ шчылЁне, а следам знЁкла Ё сама
шчылЁна. Балачан адчу╒, што яго пакЁдаюць сЁлы. Але перш чым ╦н страцЁ╒
прытомнасць, яму яшчэ ╒явЁ╒ся незна╦мы касмадром, ЁмклЁвы ╒зл╦т ракеты Ё
маленькая зорачка ╒ невядомым сузор'Ё.
- Балачан, га Балачан? - гэты поклЁч пачу╒ся Балачану як дал╦кЁ,
несапра╒дны, адрасаваны камусьцЁ чужому. - Я зараз! - на гэты раз ╦н пазна╒
голас Ё здзЁвЁ╒ся, чаго ╒схвалява╒ся ТарасевЁч. ╡ раптам успомнЁ╒ ус╦, што
яму няда╒на прывЁдзЁлася.
- Ты засну╒? - пыта╒ся ТарасевЁч, саджаючы гравЁл╦т паблЁзу ад
Балачана.
Балачан акЁну╒ яго невЁдушчым позЁркам, ╦н ус╦ яшчэ не мог вырвацца
з-пад улады сваЁх трызнення╒.
- ПайшлЁ, - мякка, як да хворага, звярну╒ся да яго ТарасевЁч Ё ╒зя╒ пад
руку.
Балачан паслухмяна ╒ста╒ Ё нечакана Ё для сябе, Ё тым болей для
ТарасевЁча папрасЁ╒:
- Я хачу паглядзець твой с╦нняшнЁ дз╦ннЁк.
ТарасевЁч уважлЁва зЁрну╒ на яго Ё павярну╒ да станцыЁ.
- А ведаеш, - сказа╒ Балачан, калЁ яны ╒вайшлЁ ╒ памяшканне станцыЁ, -
я ╒жо добра сябе адчуваю.
ТарасевЁч мо╒чкЁ падв╦╒ яго да стала, дзе знаходзЁлЁся запЁсы аб
с╦нняшнЁм дзяжурстве. Балачан узя╒ Ёх у рукЁ Ё апусцЁ╒ся ╒ крэсла.
- Так яно Ё ╦сць. З дзвюх васьмЁ да дзвюх трынаццацЁ ты прасвечва╒
цяснЁны.
- Ну Ё што з таго? - ТарасевЁч зно╒ рабЁ╒ся самЁм сабой. - Як я
разумею, ты на мяне за гэта не кры╒дуеш?
- Наадварот...
- Вось як! - задаволена сказа╒ ТарасевЁч. ╗н праверы╒, цЁ ╒ключана
сувязь з базай, Ё спыта╒: - Ты нас чуеш?
- Чую! Што там у вас? - нецярплЁва крыкну╒ Камай.
- Зараз прыедзем, Балачан праЁнфармуе.
Камай ледзь дачака╒ся Ёх.
- ТакЁя справы, - сказа╒ Балачан, калЁ яны з ТарасевЁчам, скЁну╒шы
скафандры, уселЁся ва ╒тульным салоне базы. - Гэтыя шорахЁ, за якЁмЁ мы
ганялЁся столькЁ часу, хутчэй за ╒с╦ сЁгналы. Ты, Камай, правЁльна ╒лавЁ╒
сутнасць праблемы. Так, сЁгналы, - працягва╒ ╦н, - пакЁнутыя для нас цЁ нам
падобных колЁшнЁмЁ абарыгенамЁ планеты. Удалая ЁмЁтацыя бЁятока╒. Думаю, што
перадатчык знаходзЁцца недзе паблЁзу, у ра╦не далЁны. МажлЁва, нават схаваны
над выступам, на якЁм мяне агортвалЁ ╒спамЁны аб ЗямлЁ Ё пасля прыходзЁлЁ
прывЁды. А мажлЁва, перадатчыкЁ раскЁданы па ╒с╦й планеце, гэта нават больш
верагодна. Адчу╒шы нашы бЁятокЁ, яны потым прымушаюць нас мысленна адказваць
на пытаннЁ аб нас, людзях, аб нашых гарадах, ладзе жыцця. На╒рад цЁ а╒тамату
гэта патрэбна як звесткЁ. Хутчэй за ╒с╦ ╦н павЁнен упэ╒нЁцца, што склад
думак, прынцып мыслення Ё ╒ яго гаспадаро╒, Ё ╒ Ёстот, што трапЁлЁ ╒ поле
яго дзейнасцЁ, аднолькавы, што мы можам зразумець адзЁн аднаго. ╡ тады
перадатчык "расказвае" разумным прышэльцам пра л╦с планеты Ё цывЁлЁзацыЁ,
якая тут некалЁ была. Натуральна, ус╦ гэта бегла, штрыхамЁ. Але гало╒нае
╦сць - былая цывЁлЁзацыя паслала вестку сабе падобным.
- Што карысцЁ з тае весткЁ? - прамовЁ╒ Камай, уражаны неверагоднасцю
паведамлення Балачана. - ╡х самЁх да╒но няма.
- Хто ведае? - не згадзЁ╒ся Балачан. - КалЁ я правЁльна зразуме╒, ус╦
не так проста, як ты думаеш. Псторыя гэтай планеты нагадвае мне марсЁянскую
- тая ж паступовая страта атмасферы, абязводжванне, знЁкненне ╒мо╒ для
жыцця. Але жыхары Каменнага мячыка падрыхтавалЁся да такога павароту падзей.
Мне здаецца, яны перасялЁлЁся ╒ Ёншае месца. Тое сузор'е, якое я ╒бачы╒, а
дакладней, зорачка ╒ Ём, вЁдаць, Ё ╦сць гэта месца. Сузор'е мне незна╦мае,
але так Ё павЁнна быць. Мы ж ведаем зоркЁ толькЁ па зямным уя╒леннЁ. Адсюль
сузор'Ё выглядаюць Ёнакш. Аднак, думаю, я змагу намаляваць яго, Ё нашы
астраномы, зна╒цы космасу дакладна скажуць, дзе гэта. Ну, ды гэта ╒жо клопат
спецыялЁста╒. А мы сваю задачу, здаецца, выканалЁ, разгадалЁ сутнасць
шораха╒.
- ЦЁкава... - прамовЁ╒ Камай Ё зЁрну╒ на ТарасевЁча: - А ты што ма╒чыш?
Той пацЁсну╒ плячыма.
- Каб не наш доктар, - засмяя╒ся Балачан, - я хутчэй за ╒с╦ прайшо╒ бы
мЁма гэтага адкрыцця. Проста дума╒ бы, што мне ╒ся гэтая фантасмагорыя
прывЁдзЁлася.
- Прышый-прысцябай, - буркну╒ ТарасевЁч, захо╒ваючы абыякавы выгляд.
- КЁнь ты, не блазнуй, - з прыкрасцю сказа╒ Балачан, - мы славу не
дзелЁм. Але менавЁта ты непрыкметна падштурхо╒ва╒ мяне да адзЁна правЁльных
дзеяння╒. Я надта добра ведаю цябе, каб прапусцЁць твой нават маленькЁ
нам╦к. Ты сумнява╒ся, правЁльна, таму Ё не гавары╒ прама, але ты не
выключа╒, што справа прыме такЁ паварот. ЦЁ не так?
- Выдумшчык!
- Пама╒чы ты, - абуры╒ся Камай, - дай даслухаць. Згодзен, Балачан,
шорахЁ - гэта бЁятокЁ, якЁя нЁ мы, нЁ Туравец не маглЁ расшыфраваць. Але
чаму знЁкала сувязь?
Балачан падума╒ Ё адказа╒:
- Гэтага я не ведаю. Спытаеш, як вернемся, у Ёнжынера╒. Бо да нашага
выпадку, спадзяюся, гэта дачынення не мае. - ╗н уста╒ Ё сказа╒: - ПайшлЁ,
сябры, складзем паведамленне на Зямлю.
Балачан выйша╒ першы, за Ём крану╒ся ТарасевЁч. Абодва спакойныя,
будз╦нныя, быццам нЁчога незвычайнага не адбылося. Камай паглядзе╒ Ём услед
Ё абурана Ё разам з тым з захапленнем сказа╒:
- КрэмнЁ!..
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT