УладзГмГр МГкалаевГч ШыцГк. Гермес падказвае кГрунак
---------------------------------------------------------------------
У.ШыцГк. "У час не вярнулГся", "Мастацкая лГтаратура", МГнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лГпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадромаЂ возьмуць старт вялГзныя зоркалИты Г
накГруюцца да далИкГх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца Ђжо Ђ наступным стагоддзГ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы Ђжо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астралИтчыкаЂ у бясконцай прасторы. Аб Гх прыгодах,
лИсе Г знаходках расказваецца Ђ гэтым зборнГку фантастычных апавяданняЂ.
Два днГ хадзГЂ Сашка Шарай насуплены, пахмуры, з намГ амаль не
размаЂляЂ. В МГшка Патупчык, Г я разумелГ ЂсИ Г старалГся таксама залГшне не
чапляцца да сябра. НапэЂна, на яго месцы мы былГ б не лепшыя: металГчная
пласцГнка, падобная на лГсцГк серабрыстай таполГ, так Г не ажыла, Г нават
тая перадача, што ЂяЂлялася нам ледзь не весткай з глыбГнь Сусвету,
здавалася зараз мГражом. Каб я сам на свае вочы не бачыЂ на экране таго
дзГЂнага чалавека сярод падводнага дворыка, нГзавошта не паверыЂ бы, што
гэта праЂда. А ЂсИ Сашка. СобГла яму сапсаваць усю справу. Што за чалавек?
НГякай вытрымкГ!
Занятыя гэтымГ клопатамГ, мы неяк забылГся, што наблГжаецца канец
навучальнага года. Па ЂсГх асноЂных прадметах - матэматыцы, фГзГцы, мове,
гГсторыГ - залГкГ Ђжо здалГ раней, яшчэ напрадвеснГ. Але заставаЂся экзамен
на вольную тэму, вельмГ сур'Изны, як Г мае быць у сИмым класе. Тэму мы не
ведалГ, яе павГнен быЂ даць настаЂнГк. А Ин нам не патураЂ да гэтага часу, Г
па Ђсяму было вГдаць - не збГраЂся рабГць скГдак Г надалей. З таго часу,
калГ Ин, выслухаЂшы наш расказ пра неверагодныя сГгналы з космасу, загадкава
ЂсмГхнуЂся, мы яго чамусьцГ не сустракалГ: няйначай распрацоЂваЂ на нашы
галовы нейкую складаную экзаменацыйную тэму.
Сашка, як звычайна, не здолеЂ доЂга насГць крыЂду Ђ сябе, прыйшоЂ Г
сказаЂ:
- Патрэбен другГ лГсцГк.
Я ледзь не раззлаваЂся. ЯкГ разумнГк! Трэба было аж два днГ пазбягаць
нас, каб гэта прыдумаць.
- Давай заЂтра сходзГм, - працягваЂ Сашка, - пакуль настаЂнГка няма. Я
цГкавГЂся, Ин кудысьцГ паехаЂ.
- Куды гэта мы павГнны з табой ГсцГ? - я не мог схаваць ГронГГ.
- На возера, - як быццам я Ђжо згадзГЂся, спакойна растлумачыЂ Сашка. -
Магу адзГн пайсцГ, не бойся. Але разам абавязкова нешта знойдзем.
Я ведаЂ, што Ин не баязлГвец. Я нГколГ не забуду, як Ин аднойчы залез у
вальер да тыгра Г анГ кропелькГ не спалохаЂся. А тут дык Г зусГм няма чаго
баяцца. Аднак мне не падабалася Сашкава манера рашаць усИ за Гншых.
- НакГдалГ там, - агрызнуЂся я, - бяры вялГкую торбу.
Хлопец, нГбы не зразумеЂ, зГрнуЂ з дакорам.
- ПорхаЂка ты, ВГцька, тое Г бярэш, што само Ђ рукГ лезе.
Гэта было несправядлГва. Бо калГ казаць па-шчырасцГ, дык менавГта Сашку
нГколГ не хапала цярпення. Як вось з маГм лГсцГкам, Г я крыкнуЂ:
- Сам ты верхагляд!
Мы паспелГ Ђжо сказаць адзГн аднаму некалькГ прыемных слоЂ, як раптам
адчынГлГся дзверы. У калГдоры стаяЂ настаЂнГк, з-пад яго рукГ выглядаЂ МГшка
Патупчык, а ззаду вГднелася яшчэ нечая фГгура.
Мы з Сашкам пераглянулГся, Г тут я пазнаЂ трэцяга. Гэта быЂ робат
Гермес. Той самы, якога мы бачылГ на экране праектара, калГ настаЂнГк
расказваЂ пра сваИ адзГнае касмГчнае вандраванне. Я мГжволГ параЂнаЂ Гх -
настаЂнГка Г Гермеса. Як нГ дзГЂна, пастарэлГ абодва - чалавек Г машына.
Чалавек болей, хаця Ђ той час, калГ яны былГ знятыя на плИнку, чалавек быЂ
маленькГм хлопчыкам.
- Сядайце, - сказаЂ настаЂнГк, - Исць важная размова.
Мы селГ. А Гермес толькГ прыхГнуЂся да вушака, зусГм як чалавек,
касманаЂт у скафандры. Нават галава, круглая, з палоскамГ на пластыку - для
вачэй, вушэй Г рота - нагадвала гермашлем.
- Пра лГсцГк нГчога не даведалГся? - спытаЂ настаЂнГк.
- Дык Сашка... - пачаЂ быЂ МГшка.
- Не будзем шукаць вГнаватых, - спынГЂ яго настаЂнГк, - зоймемся
экзаменам.
- У-ра-а! - падхапГЂся Сашка.
УсИ-такГ Ин вельмГ нявытрыманы чалавек. Думаю, у касманаЂты яго не
возьмуць, там нервовых не любяць.
НастаЂнГк пачакаЂ, пакуль Шарай супакоГцца, зГрнуЂ на мяне Г сказаЂ:
- Тэма экзамену, ВГця, звязана з тваИй знаходкай на дне возера.
Я таксама зараз мог закрычаць "ура", я меЂ на гэта большыя падставы,
чым Сашка. Але я прамаЂчаЂ. АстралИтчык павГнен быць стрыманым у сваГх
пачуццях, а я спадзяваЂся, што, нягледзячы нГ на што, буду Гм. Я толькГ
зГрнуЂ на настаЂнГка.
- Заданне, - растлумачыЂ Ин, - раскрыць таямнГцу лГсцГка. Уводная
наступная: "Вы на невядомай планеце. Планета - гэта возера. ЛГсцГк - сляды,
магчыма, разумнай цывГлГзацыГ. Задача - пацвердзГць гэта цГ абвергнуць".
ТэрмГн - тры днГ. У дапамогу вам прыдадзены кГбернетычны робат Гермес.
Узрадаваныя, мы нават не здзГвГлГся, чаму наш настаЂнГк нарэшце парушыЂ
сваИ правГла не гаварыць пра космас. Нам падумалася, што Ин паверыЂ у сГгнал
з галактыкГ, якГ трапГЂ на Зямлю праз мой лГсцГк серабрыстай таполГ.
КалГ, даЂшы заданне, настаЂнГк пайшоЂ, мы яшчэ крыху паспрачалГся.
МГшка хацеЂ адправГцца на возера няйначай як на сваГм хГсткГм плыце. МаЂляЂ,
павГнен быць элемент небяспекГ. Я, Г тут мяне нечакана падтрымаЂ Сашка,
лГчыЂ, што справу трэба ставГць на больш салГдную аснову. Мы - касманаЂты Г
таму павГнны быць тэхнГчна ЂзброенымГ, як сапраЂдныя пакарыцелГ прасторы.
Трэба Ђзяць кацер з каютай Г радыИстанцыяй. Магчыма, МГшка не здаЂся б так
хутка. Але зараз нас было чацвИра. Гермес, напэЂна, перабраЂшы не адзГн
дзесятак варыянтаЂ, схГлГЂся на наш бок. А Гермесу, якГ памагаЂ касманаЂтам
у сапраЂдным палИце, МГшка пярэчыць не адважыЂся.
Следапытам быЂ я. На тым месцы, дзе я Ђ мГнулы раз уваходзГЂ у ваду,
спынГЂ хлопцаЂ Г загадаЂ усГм падрыхтаваць аквалангГ. Сашка зарагатаЂ.
- В Гермесу?! - аж давГЂся Ин, так яму стала смешна.
ТолькГ я быЂ адкрыЂ рот, каб высмеяць яго самога, як падаЂ голас робат:
- Мой корпус герметычны.
Сашка перастаЂ смяяцца. А я падумаЂ, што так яму Г трэба. Малайчына
Гермес. Гэта ж кожны пачатковец ведае, што касмГчны робат не баГцца нГякага
шкоднага асяроддзя.
Без прыгод наша невялГкая экспедыцыя дабралася да таго падводнага
паселГшча, якое я знайшоЂ у мГнулы раз. ДоЂга блукалГ памГж разбураных
дворыкаЂ, заходзГлГ Ђ руГны, дзе некалГ было людское жытло. Я ЂяЂляЂ сабе
гэтыя дамы - невялГчкГя, на тры цГ два пакойчыкГ, Г чамусьцГ зайздросцГЂ Гх
колГшнГм жыхарам. Было Ђ гэтай старадаЂнасцГ нешта хвалюючае, таямнГчае.
Я не здзГвГЂся, калГ Сашка нГбы здагадаЂся пра мае думкГ Г сказаЂ:
"Антычная эпоха". ТолькГ зазначыЂ, што мы раптам пачалГ думаць аднолькава.
У нас былГ прыборы для размовы Ђ вадзе, Г мы пачалГ абмяркоЂваць
здагадкГ.
- Цяпер я разумею, - гарачыЂся Сашка, - чаму нГхто не чуЂ пра чужынцаЂ,
якГя прыляталГ на Зямлю. Гэта было вельмГ даЂно, да нашай эры, калГ людзГ не
маглГ Гх зразумець. Але яны пакГнулГ пра сябе знак для пазнейшых пакаленняЂ.
В ВГцька знайшоЂ гэты знак.
Супраць гэтага мне пярэчыць не хацелася, ды Г МГшка, вГдаць, згаджаЂся
з Сашкам. Бо гГпотэза была надта прываблГвая. Мы так захапГлГся Ию, што
зусГм забылГся на Гермеса Г не сачылГ за яго паводзГнамГ.
А робат не трацГЂ часу, нашы здагадкГ яго не цГкавГлГ, яму патрэбны
былГ толькГ факты. НеЂзабаве Ин папярэдзГЂ нас, што зарад балонаЂ паменшыЂся
напалавГну. Мы адмахнулГся. Але праз некалькГ хвГлГн Ин раптам ашаламГЂ нас.
У шлемафонах прагучала: "ЛГсцГк серабрыстай таполГ".
Мы павярнулГся Г, здаецца, мГж тых самых замшэлых аслГзлых каменняЂ
убачылГ, як пад святлом Гермесавага лГхтара нешта блГснула. Я пазнаЂ свой
лГсцГк. Вока Ђ Гермеса было пранГклГвае, дакладнае, а памяць яшчэ, вГдаць,
лепшая: Ин не забыЂ майго расказу.
Вядома, мы больш не маглГ тут заставацца. Мы павГнны былГ Гмчаць да
свайго тэлепрыИмнГка з аЂтаматычнай настройкай. Гермес нешта бубнеЂ сабе,
нГбы хацеЂ нас затрымаць. Але яго нГхто не слухаЂ.
Праз якую гадзГну Сашка Ђжо наладжваЂ прыИмнГк, злучаючы антэну з
серабрыстай металГчнай пласцГнкай, якая мела форму таполевага лГсцГка. Мы з
МГшкам, вядома, былГ побач, а Гермес, як надоечы, стаяЂ, прыхГнуЂшыся да
вушака.
Гэта была хвалюючая хвГлГна. Мы дрыжалГ ад нецярпення, ад боязГ, што
зноЂ будзе няЂдача.
Нарэшце экран засвяцГЂся, нГбы вярнуЂшы нас на дно ляснога возера.
ПаказалГся знаИмыя руГны падводнага паселГшча. Вось-вось павГнен быЂ
з'явГцца, як тады, чалавек. В раптам экран патух. Гэты лГсцГк меЂ, напэЂна,
яшчэ меншы запас ГнфармацыГ. Мы прыйшлГ Ђ роспач.
- ВазьмГ! - прагучала Ђ пакоГ.
Мы яшчэ не прывыклГ да голасу свайго кГбернетычнага памочнГка Г
недаЂменна круцГлГ галовамГ: хто гэта тут?
- ВазьмГ! - Гермес адарваЂся ад дзвярэй Г зрабГЂ крок да стала,
трымаючы на раскрытай далонГ яшчэ адзГн лГсцГк.
Сашка схапГЂ яго, ГрвануЂся да тэлепрыИмнГка, але затрымаЂся Г сказаЂ:
- Ты добры хлопец, Гермес!
Робат нГчога не адказаЂ, яго не праграмГравалГ, каб рэагаваЂ на
пахвалу. Але ЂсИ роЂна Ин быЂ малайчына.
ЗноЂ свяцГЂся экран. ЗноЂ на Гм вГднеЂся чалавек, апрануты Ђ просты Г
прыгожы касцюм, падобны на сучасны спартыЂны, Г нешта гаварыЂ.
Хутчэй за ЂсИ Гнфармацыйны змест нашага лГсцГка быЂ абмежаваны. Бо
неЂзабаве Г гэта перадача скончылася амаль на тым жа кадры, дзе чалавек
пачынаЂ гаварыць.
- Але я цябе перахГтру, - Сашка адшпурнуЂ лГсцГк ад сябе Г нецярплГва
крыкнуЂ робату: - Дай яшчэ адзГн! - думаЂ, вГдаць, што Ђ таго Гх невычэрпны
запас.
- Не трэба, - нечакана запярэчыЂ Гермес. - КрынГца выпраменьвання на
паЂднИвым усходзе, адхГленне тры градусы ад мерыдыяна, адлегласць пяцьдзесят
кГламетраЂ.
- Што ты там пляцеш, - узлаваЂся Сашка.
В я гатовы быЂ далучыцца да яго, падумаЂшы, што нездарма робата спГсалГ
з касмГчнага флоту.
АдзГн МГшка, здаецца, усИ яшчэ верыЂ Гермесу.
- Дзе, дзе? - перапытаЂ Ин Г раптам выпалГЂ: - АрхеалагГчная станцыя!
Гермес удакладнГЂ:
- Трэба праверыць.
Без натхнення адправГлГся мы Ђ новае падарожжа. Яно не абяцала нГчога
цГкавага. МГшка адразу разбГЂ Сашкаву гГпотэзу аб касмГчных прышэльцах Г
сказаЂ, што археолагГ, напэЂна, памагаюць кГношнГкам здымаць фГльм пра
старажытную Зямлю. Бадай, Ин меЂ рацыю. В я спрабаваЂ супакоГць сяброЂ - мы
ж здадзГм экзамен, бо заданне настаЂнГка выканалГ.
Я не памылГЂся наконт экзамену. ТолькГ дарэмна так песГмГстычна
глядзелГ наперад мае хлопцы. Тое, пра што мы даведалГся Ђ археолагаЂ,
аказалася не менш цГкава, чым касмГчныя госцГ.
Возера сапраЂды Ђтварылася пяць гадоЂ таму назад пасля моцнага
землетрасення. Вучоныя зацГкавГлГся рэшткамГ старажытнай цывГлГзацыГ, якая
пасля працяглага знаходжання Ђ зямлГ адкрылася на дне. Але яны зараз зусГм
не памагалГ кГношнГкам рабГць гГстарычны фГльм. Яны працавалГ на сябе.
НядаЂна быЂ вынайдзены спосаб здымаць адбГткГ таго, што некалГ даЂно бачылГ
прадметы мИртвай прыроды. Вось, выкарыстоЂваючы гэты спосаб, археолагГ Г
прымусГлГ загаварыць каменнГ даЂняга паселГшча. ХвалГ з адбГткамГ Г прымаЂ
наш тэлепрыИмнГк. АрхеолагГ абяцалГ паказаць нам пасля канГкулаЂ фГльм.
А лГсцГкГ?.. Яны не мелГ да гэтага нГякага дачынення. Хоць у свой час Г
ЂпрыгожвалГ парталы мясцовых будынкаЂ. В яны зусГм не выпраменьвалГ, як мы
думалГ. Гермес пра гэта хутка здагадаЂся. Але на тое Ин Г меЂ электронны
мозг, каб улГчваць усе магчымыя варыянты...
НастаЂнГк паставГЂ нам на экзамене станоЂчую адзнаку. Аднак не гэта
Ђзрадавала нас. ВГншуючы з пераходам у восьмы клас, Ин раптам сказаЂ:
- Мне дазволГлГ з вамГ экскурсГю на Месяц.
Гэта было цудоЂна Г нечакана. Але нават Сашка Ђ той раз не закрычаЂ
"ура". ТолькГ сказаЂ:
- А Гермеса возьмем?
- А што, хГба Ин засумаваЂ па прасторы? - усмГхнуЂся настаЂнГк.
А мне здаЂся нейкГ прытоены боль у гэтай ягонай усмешцы. ВГдаць, па
космасу сумуюць не толькГ робаты.
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT