----------------------------------------------------------------------------
Perevod Innokentiya Annenskogo
Evripid. Tragedii. V 2 tomah. T. 2.
"Literaturnye pamyatniki", M., Nauka, Ladomir, 1999
OCR Bychkov M.N. mailto:bmn@lib.ru
----------------------------------------------------------------------------
Germes (III) Starik - dyad'ka Kreusy (III)
Ion, syn Feba i Kreusy (I) Rab Kreusy (III)
Hor - rabyni Kreusy Pifiya, del'fijskaya prorochi-
Kreusa, carica afinskaya (II) ca (III)
Ksuf, ee muzh (III) Afina (III)
Scena predstavlyaet svobodnoe prostranstvo pered hramom Apollona v Del'fah.
Fronton bogato izukrashen zhivopis'yu i skul'pturoj. V glubine vidny gory,
blizhe k hramu - lavrovaya roshcha. Rassvet.
Germes
Starinnyj krov bessmertnyh - nebesa, -
Losnyashchij med'yu plech Atlant kogda-to
Rodil s boginej Majyu: eto mat'
Moya byla, otec moj - Zevs velikij.
I eto ya, sluga bessmertnyh, v Del'fy
Prishel, gde Feb, zanyav sredinnyj hram,
I chto teper' tvoritsya, i chto budet,
Razmerennoj veshchaet rech'yu. Est'
V |llade slavnyj gorod: v chest' Pallady,
Sverkayushchej kop'em, on narechen.
Tam Apollon prinudil k braku doch'
10 Kreusu |rehteya, pod navesom
Toj severnoj skaly, gde kreml' stoit...
(Sk_a_lam tem imya "Dolgih" dali lyudi.)
Ne znal otec, chto doch' ego, carevna,
Ot Feba nosit bremya; tak zhelal
Sam Apollon. Kogda zh nastalo vremya,
Rodiv v chertogah syna, nezhnyj plod
Pod tu zhe sen', gde sochetalas' s bogom,
Carevna otnesla i na smert' syna-
Malyutku obryadila: v zakruglennoj
Polozhen on korzinke krepkoj byl...
20 Byl soblyuden i dedovskij obychaj
Carevnoyu: rozhdennogo zemlej
Kogda berech' davala Aglavridam
Kronida doch', ona na pomoshch' im
Dvuh zmej eshche pristavila k rebenku;
S teh por v Afinah zolochenyh zmej
Na sheyu nadevayut detyam. |tot
Devichij svoj ubor nadev na syna,
Carevna s nim prostilas'. A ko mne
Vzmolilsya brat: "Ty znaesh' kraj, konechno,
30 Lyudej teh samorodnyh, kraj Afiny,
Voz'mi zhe - tam, v peshchere, est' ditya,
Rozhdennoe nedavno, - tam, v korzinke
S ego pridanym detskim, - ty malyutku
K svyatilishchu del'fijskomu snesi
I polozhi u vhoda - eto syn moj;
Ob ostal'nom ya pozabochus' sam".
I vot, v ugodu bratu, kolybel'
Pletenuyu ya podnyal i malyutku
Ostavil pered vhodom v Febov hram,
Ubezhishche iz prut'ev priotkryvshi,
40 CHtob tam ditya zametili.
I vsled
Na nebo v®ehal Gelij, a k porogu
Svyatilishcha, glyazhu, idet zhena...
I uzh vojti gotova v hram, no vzor
Ronyaet na mladenca i divitsya:
Neuzhto zhe kto iz devic derznul
Muchenij plod podkinut' tajno bogu?
"Podal'she zhe mladenca ot svyatyni!"
No slezy rastopili serdce ej,
I synu Feb pomog ostat'sya v hrame.
On Pifiej byl vskormlen, hot' ona
50 Ne znala, chto rebenok etot Febov,
I materi ego ne znala; takzhe
I on ne znaet, kto rodil ego.
Poka malyutkoj byl on, s altarej
Pitayas', tut on i igral na vole,
A kak podros, del'fijcy storozhit'
Sokrovishcha naznachili ego,
I on, hramovnik vernyj, v bozh'em dome
I posejchas zhivet, ot vseh pochten.
Kreusa zh, mat' ego, za Ksufa vyshla;
I vot kak eto bylo: mezh afinyan
I zhitelej Evbei, chto slyvut
60 Narodom Halkodonta, razlilas'
Vrazhdebnaya puchina. Ksuf k Afinam
Na pomoshch' pospeshaet, i ruka
Carevny ih i carskij san emu
Nagradoyu yavilis'. Sam on ne byl
Iz plemeni afinyan, - |olid
I Zevsov vnuk, on rodilsya v Ahaje.
Detej u Ksufa net, a uzh davno
ZHenat on na Kreuse. V Del'fy ih
I privelo goryachee zhelan'e
Imet' detej. A Loksij vel k tomu,
Dolzhno byt', delo, - eto vse mne yasno.
Pri vhode v hram on Ksufu svoego
70 Pristroit v synov'ya, chtoby v Afinah
On i Kreusoj priznan byl, i vse,
CHto sleduet emu, iz ruk ih prinyal,
A Febov brak ostalsya by v teni.
(I elliny na aziatskij bereg
Perenesut carya Iona imya...)
Zdes' lavrov sen' ya vizhu; i ona
Menya sejchas ukroet, s synom Feba
CHto sdelalos', uznat' hochu. On pyl'
S vorot smesti sobralsya vetkoj lavra
Pri vhode v hram del'fijca... Nazovut
80 Ego "Ion", i eto imya ya
Pridumal iz bogov Ionu pervyj...
(Bystro skryvaetsya v roshchu.)
Iz pravoj dveri vyhodit Ion. |to eshche yunosha. U nego pyshnye zolotisto-belye
volosy; v odnoj ruke u nego neskol'ko svyazannyh vmeste lavrovyh vetok, v
drugoj - zolotaya kropil'nica; za poyasom klyuchi, cherez plecho luk i kolchan so
strelami. Mimicheskaya scena. Postaviv kropil'nicu na zemlyu, Ion neskol'ko
vremeni molcha smotrit na vostok, potom, prostiraya ruki k nebu...
Ion
CHetvernya s goryashchej kolesnicej...
|to Gelij ogibaet zemlyu,
I begut ispugannye zvezdy
V lono svezhej nochi.
Uzh Parnasa, nedostupny lyudyam,
Nam na radost' osvetilis' vysi,
Ustupaya solncu,
I bezvodnyh v senyah Apollona
90 Smol klubyatsya dymy.
Na trenozhnik sela osvyashchennyj
Del'fov doch' i ellinam poet,
Febovy ugadyvaya rechi.
Vdali slyshen neyasnyj shum golosov.
Ion
(na etot shum)
Vy, del'fijcy, svita Feba, vy!
K serebru kruzhenij kastalijskih
Pospeshajte, chtoby v hram vstupit'
Svetlooroshennym...
No usta, somknutye vo blago,
100 Tam dlya slov lish' Feba otverzajte,
YAzykom bozhestvennym rozhdennyh...
My zhe zdes', privychnym s maloletstva,
Otdadim trudam sebya, i vhod
V Febov dom ot pyli vetkoj lavra
My ochistim - svezhej vetkoj lavra
Okropim vodoyu plity, ptic
Otpugnem, chtob portit' ne letali
Svetlye dary... Strelu v krylatyh!
Mimika.
Bez otca, bez materi, komu zh
110 I posluzhim my, kogda ne hramu?
|to on nas vyrastil...
(Prinimaetsya za rabotu.)
Pauza.
Strofa Oj ty, svezhaya vetka,
Net na svete prekrasnej!
CHishche meti, o vetka,
Febovy seni...
Ty iz sadov netlennyh,
Tam, gde, klyuchom probivshis'
Svetlym i vechnym, poyat
120 Rosy tot mirt zelenyj,
CHto podaril mne vetku.
Druzhno s krylom bystrym
Solnca moj den' prohodit...
O Pean, o Pean, o!
Blagosloven da budet
Syn Latony voveki!
Antistrofa Dobrym trudom, o bozhe,
Blagoslovenno chtu ya
130 Trona Veshchej preddver'e...
Slaven i trud nash,
Esli bogam my sluzhim,
Vechnym bogam, ne smertnym...
I ne ustanu, bozh'e
Blagoslovlyaya igo,
Slavya kormil'ca Feba...
Feb li menya ne nezhil?
140 On li otcom mne ne byl?
O Pean, o Pean, o!
Blagosloven da budet
Syn Latony voveki!
Ion obmetaet pol i dveri. Pauza. Potom on opuskaet vetku v vodu i kropit eyu
vokrug.
|pod Dovol'no vlachit' list'ya,
List'ya lavra po plitam!
Iz zolotyh sosudov
Pust' istochnik zemnoj upadet,
Kastalijskoyu penoj venchannyj,
150 Ot ruki ne poznavshego lozha...
Pauza. Ion kropit.
Tak vsegda by, vsyu zhizn'
Tol'ko Febu sluzhit'...
Esli zhrebij menyat', tak tol'ko na schast'e.
Mimicheskaya scena s voobrazhaemymi na scene pticami.
Ba... glyadite...
Ptic-to, ptic-to letit...
Ih parnasskij pokinut nochleg...
Gej vy! Proch'!.. Poshchadite karniz...
Zolochenuyu sen' pozhalejte...
Dal'she, dal'she, vestnik Kronidov!
160 Pust' osilil ty klyuvom krivym
Vseh krylatyh, - strely ne osilish'...
(Podnimaet luk i nakladyvaet strelu.)
Vot eshche - norovit k altaryu...
|to - lebed'! Purpurnye nogi
Unosi, belokrylyj, otsyuda!
A ne to dazhe Febovoj lire tebya
Ne spasti: zaglushit ee zvon tetiva.
Na delijskih ozerah spasajsya, a zdes'
Kak by krov'yu, glyadi, ne okrasit' svoi
Sladkozvuchnye pesni...
170 Ba... a eto?.. glyadite... a tam
CHto za novaya ptica?..
Il' pod samym karnizom ona sobralas'
Svit' detenysham dom?
(Nacelivaetsya.)
|j, smotri, chtoby penie strel
Ne spugnulo, krylatyj, tebya!..
Ty ne slushaesh'? Net?
(Natyagivaet luk.)
Govoryu: na burlivyj Alfej uletaj,
Vyvodi svoyu sem'yu v istmijskie roshchi!
A u nas ne dlya vas yarko bleshchut dary
Bliz palat Apollona.
(Opuskaet i, vnov' grozyas', podnimaet luk.)
180 Tol'ko stydno mne vas ubivat',
Vy ved' nosite lyudyam
Olimpijca slova, a ne to b...
Oj, smotri ty... YA Febov sluga,
I na chto dlya nego ne derznu ya.
Na orhestru spuskaetsya hor iz 15 afinskih zhenshchin - sputnic Kreusy.
VSTUPITELXNAYA PESNX HORA
(v soprovozhdenii mimicheskoj sceny)
Pervoe poluhorie
Strofa I Net, ne tol'ko Pallady grad
Divno slaven kolonnami
Hramov ili po ulicam
Krasotoj izvayanij, -
Zdes', u syna Latonina,
YArki prelest'yu divnyh glaz
190 Bliznecy nad vorotami.
Vtoroe poluhorie
Posmotri, podivisya:
Gidru Lerny Kronidov syn
Zolotoj porazhaet kosoyu.
Podojdi zhe, vzglyani, sestra.
Pervoe poluhorie
Antistrofa I V samom dele... A ryadom s nim
Kto-to s fakelom plamennym.
Pomnyu, chasto u krosen ved'
Nam o nem govorili:
Iolaj so shchitom svoim,
Veren synu Kronidovu
200 I v boyu i v trudah on byl...
Vtoroe poluhorie
Posmotri: eto vsadnik,
Na kone okrylennom on,
S past'yu ognennoj chudishche,
Trehsostavnogo zverya razit.
Pervoe poluhorie
Strofa II Zdes' glaza razbegayutsya...
Posmotri: boj gigantov tam,
Na stene on na kamennoj.
Vtoroe poluhorie
Vizhu, vizhu, podrugi!
Pervoe poluhorie
|to kto zh potryasaet shchit.
210 K |nkeladu skloniv ego,
I Gorgona na nem gorit?..
Vtoroe poluhorie
To - Afina-vladychica.
Pervoe poluhorie
A belyj etot
Poryvistyj perun v prostertoj
Desnice Zevsa, vidish'?
Vtoroe poluhorie
Vizhu, vizhu: na Mima nacelen on
Na bezumnogo...
Vot i Bromiya tirsy, uvitye
Mirnym plyushchom, synov zemli
S chernym prahom smeshali vseh.
Hor
(uvidev Iona)
Antistrofa II Ty, hramovnik, poslushaj nas...
220 Mozhno l' belym nogam moim
Za svyashchennyj stupit' porog?
Ion
Net, chuzhestranki, net!
Hor
A sprosit' tebya mozhno?
Ion
O chem menya sprosit' ty hochesh'?
Hor
Sredina zemli, ona
Tochno zdes', v dome Febovom?
Ion
Da, v povyazki uvitaya:
Dve Gorgony blyudut ee.
Hor
Tak molva i mezh nas byla.
Ion
Prinesite zhertvu pered domom,
I kogda ot Feba zhdete slova,
Tak syuda vhodite, - no bez zhertvy
Vhoda net, zhena, tebe vo hram.
Hor
YA zakon ponyala teper', -
I budet serdcu
230 Svyashchennym on otnyne, ver' mne...
Smotret'-to pozvolyayut?
Ion
Vse smotri, na chto smotret' ne greh.
Hor
Podivit'sya na hram my otpushcheny
Gospodami v ogradu del'fijskuyu.
Ion
A zovetsya kak gospodskij dom, skazhi?
Hor
Gorod devy Pallady vzrastil menya -
Tam i carstvo gospod moih...
Vot carica sama idet...
Te zhe i Kreusa v soprovozhdenii nebol'shoj svity. Ion i Kreusa.
Ion
Tvoe lico, o zhenshchina, prekrasno...
Mne vse ravno, otkuda ty - dushi
Vozvyshennoj tvoej nel'zya ne videt'...
I tol'ko krov' chertam lyudej daet
240 Vot etot otpechatok blagorodstva.
Ba... eto chto zh?..
Menya ty porazila: u tebya
Glaza zaplakany, i slezy orosili
Tvoi lanity nezhnye, edva
Hram Veshchego tebe otkrylsya... CHto zhe
Tebya pechalit, zhenshchina?.. Drugim
Tak radostno uvidet' roshchu boga.
Kreusa
Ty, vidno, zhil uzh serdcem, esli ty
Moi zametil slezy, chuzhestranec.
Dalekie vospominan'ya mne
250 Naveyal etot vid i roshcha Feba -
YA zdes' s toboj, a mysli byli doma.
(Pro sebya.)
O zhenshchiny neschastnye i vy,
Derzaniya bessmertnyh! Sil'nyj mozhet
Gubit' tebya, a chto s nego voz'mesh'?..
Ion
Zagadochen, o zhenshchina, tvoj gnev...
Kreusa
O net... Moj luk uzh spushchen, i molchan'em
Opyat' pokryto gore... Pozabud'.
Ion
No kto zhe ty? Tvoj kraj? Otca kakogo
Ty doch'? I kak tebya zovut, skazhi?
Kreusa
Po imeni Kreusa ya, otec -
260 Car' |rehtej, otechestvo - Afiny.
Ion
Tvoj slaven kraj. I carstvennyj otec
Tebya vzrastil... Tebe l' ne uteshat'sya?..
Kreusa
YA schastliva, no tol'ko etim, gost'.
Ion
A pravda li?.. Molva takaya hodit...
Kreusa
Voprosa zhdu ya, drug... Ty hochesh' znat'?..
Ion
To pravda li, chto po otcu tvoj predok
Rodilsya iz zemli, kak ya slyhal?
Kreusa
Da, |rihton to byl... Ne nam na schast'e.
Ion
I budto on Afinoj byl povit?
Kreusa
270 Bez materi... v rukah devich'ih... tochno.
Ion
I otdan, esli zhivopis' ne lzhet...
Kreusa
...Byl docheryam Kekropa potaenno...
Ion
No ya slyhal, chto devushki potom
Bogininu korzinku rastvorili...
Kreusa
I krov'yu ih byl obagren utes.
Ion
Eshche by net...
A tot, drugoj rasskaz... Ved' eto zh skazki?
Kreusa
Kakoj rasskaz?.. Sprosi... YA ne speshu.
Ion
(neskol'ko smushchennyj)
CHto tvoj otec sester tvoih ubijca?
Kreusa
Da, v zhertvu ih za gorod on prines.
Ion
No kak zhe ty mezh nimi ucelela?
Kreusa
280 U materi byla ya na rukah.
Ion
CHto vzyat zemlej otec tvoj, tozhe pravda?
Kreusa
Carya puchin trezubcem on ubit...
Ion
Tam, gde eshche skala zovetsya Dolgoj?
Kreusa
CHto ty skazal?.. Tot zvuk napomnil mne...
Ion
CHto plameni Pifijcy skaly lyuby...
Kreusa
On lyubit ih! Ne znala ya, zachem?
Ion
(posle pauzy)
A muzh tvoj kto? Afinyanin, konechno?
Kreusa
290 Net, on ne nash, - on iz drugoj strany.
Ion
No kto? Dolzhno byt', tozhe blagorodnyj?
Kreusa
|olov syn, vnuk Zevsa, imya - Ksuf.
Ion
A kak zhe ty dostalas' chuzhestrancu?
Kreusa
Nevdaleke Evbeya ot Afin...
Ion
Okruzhena vodoj ona, odnako zh...
Kreusa
Soedinyas' s Afinami, ee
Ksuf razoril kop'em, Evbeyu etu...
Ion
Im Ksuf pomog i poluchil tebya?
Kreusa
Da, ya byla nagradoyu pobednoj.
Ion
A chto zh, ty zdes' odna ili s carem?
Kreusa
300 S carem, da on k Trofoniyu zaehal.
Ion
Tak, poglyadet', ili gadaet on?..
Kreusa
I zdes' i tam - vse ob odnom gadaet.
Ion
Ne vshodit hleb ili rebenka net?
Kreusa
Bezdetny my... Kotoryj god zhenaty...
Ion
Ni razu ty eshche ne rodila?..
Kreusa
Bezdetna ya... To znaet Apollon.
Ion
Vsem schastliva, a v etom net udachi...
Pauza.
Kreusa
No kto zhe ty? Tvoya blazhenna mat'...
Ion
YA - bozhij rab. Tak i zovus', carica...
Kreusa
310 Dar goroda il' prodan kem-nibud'?..
Ion
Odno lish' znayu: rab ya Apollonov...
Kreusa
Primi zh v otvet ty slezy i ot nas.
Ion
Kak sirota bezvestnogo rozhden'ya...
Kreusa
Ty tut zhivesh' ili imeesh' dom?
Ion
Gde son voz'met, tam mne i dom, carica.
Kreusa
No s detstva ty ili nedavno zdes'?
Ion
Edva uvidev svet, kak uveryayut...
Kreusa
A kto zh kormil tebya?.. Ved' eto zh hram.
Ion
(pokazyvaet na zakrytuyu dver')
O, grudi ya ne znal... Vot ta kormila...
Kreusa
320 Kto? Bednyj, kto? Neschast'e nas rodnit...
Ion
Prorochicu ya nazyval "rodimoj".
Kreusa
Teper' ty muzh. No kak ty vyrastal?
Ion
Altar' pital, da gosti nam darili...
Kreusa
Da, materi ne sladko... Kto zhe mat'?..
Ion
Nasiliem, byt' mozhet, byl ya sozdan...
Kreusa
No, vizhu ya, ty horosho odet.
Ion
Gospodskaya odezhda - bozh'ya riza...
Kreusa
Ty otyskat' ne proboval svoj rod?
Ion
Da gde zhe sled dlya rozyska, carica?
Kreusa
Uvy! Uvy!
330 YA znayu mat' s takoyu zhe sud'boj.
Ion
Kogo? Delit'sya gorem - uteshaet.
Kreusa
Iz-za nee i toropilas' ya
Pospet' syuda, pokuda car' ne pribyl...
Ion
CHego zh ej nado?.. Ne mogu li ya?
Kreusa
Orakul ej, no tajnyj, nuzhen zdes'...
Ion
Dover'sya zh nam, - i my ustroim delo.
Kreusa
Nu, slushaj zhe...
(Zakryvaet lico rukami.)
Net... stydno govorit'!
Ion
Tak delo bros'. Ved' Styd - on bog lenivyj...
Kreusa
(ne podnimaya golovy)
Ona byla v ob®yat'yah Feba... O...
Ion
Byla ego zhenoj? Ni slova dal'she!..
Kreusa
340 Rodilsya syn... Otec ee ne znal...
Ion
Ne mozhet byt'! Ee obidel smertnyj,
I stydno ej - vot boga i vinit.
Kreusa
Klyanetsya, chto ne smertnyj... Uzhas, uzhas...
Ion
Gde zh uzhas, esli bog ee izbral?
Kreusa
Rozhdennogo iz doma udalila...
Ion
I gde zhe on? Eshche li vidit svet?..
Kreusa
Za etim-to orakul ej i nuzhen...
Ion
No esli zh net ego, pogib... to kak?
Kreusa
Dogadka est', chto zveri razorvali.
Ion
Po priznakam dogadka sozdalas'?
Kreusa
350 Na meste tom, gde kinuto ditya,
Kogda prishla, ego ne okazalos'...
Ion
Ottuda shli krovavye sledy?
Kreusa
Vot to-to net. Ona sledov iskala...
Ion
A kak davno rebenka-to uzh net?
Kreusa
(posmotrev na Iona)
On byl by tvoj rovesnik, esli b zhil...
Da, bog ee obidel. Grustnyj zhrebij!
I posle uzh ona ne rodila!
Ion
A chto, kak Feb vzrastil rebenka tajno?
Kreusa
Prisvoit' radost' obshchuyu greshno.
Ion
Uvy! Svoej sud'by ya slyshu otzvuk...
Kreusa
360 I po tebe, podi, toskuet mat'...
Ion
Net, ne zovi k slezam, uzhe zabytym.
Kreusa
Molchu... K voprosu moemu vernis'...
Ion
A znaesh', gde bol'noe mesto v dele?..
Kreusa
Vse dlya nee bol'noe mesto, vse...
Ion
Kol' bog tait, tak dlya chego zh on skazhet?
Kreusa
Tak dlya chego zhe vash sredinnyj hram?
Ion
Styda bogov razoblachat' ne nado...
Kreusa
Styda bogov? A ej byl legok styd?
Ion
Dlya del takih zdes' pomoshchi ne syshchesh'.
370 A Feb, v svoem zhe dome oblichennyj,
Bez kary by profeta ne ostavil
I byl by prav. Stupaj otsyuda luchshe...
Gadat' o tom, chto protiv boga... net!
Ved' etak ty voobrazish', pozhaluj,
CHto vynudit', my mozhem i bogov,
Naperekor ih vole, otkryvat'sya, -
Ovcu zarezat' stoit ili ptic
Na nebe prosledit'... O net, zhena,
Nichtozhna ta i pol'za, chto dobyta
Nasiliem ot boga, tol'ko to,
380 CHto volej ih dano, blagoslovenno...
Korifej
Nad mnozhestvom lyudej i bez chisla
Est' raznyh bed na svete. No najdetsya l'
Takoj mezh nih, chtob videl tol'ko schast'e?
Kreusa
Ne prav ty, Feb, i tam byl, no i zdes'
Ne prav pred toj, kotoroj net, ch'i rechi
Odni zvuchali zdes': ne zahotel
Ty sohranit' rozhdennogo toboyu -
A ne tvoe li eto delo bylo?..
I materi ego otkryt' ne hochesh',
CHto stalos' s nim, chtob, esli syna net,
Ona ego grobniceyu pochtila,
A esli zhiv, nashla kogda-nibud'.
390 Da, kazhetsya, gadat' naprasno budet,
Kogda sam bog idet naperekor.
No vizhu ya blistayushchego rodom
Supruga svoego; chertogi on
Trofoniya pokinul - (k Ionu) pered Ksufom
O skazannom ni slova! - Ne hochu
Nesti styda za tajnuyu uslugu,
Da i slova moi rastolkovat'
Sovsem inache mogut, kol' molva
Pojdet ob nih. Legko li zhenam s vami?
CHto dobraya, chto zlaya - vse ravno
400 Muzhchinam nenavistny. Zlaya dolya!..
Te zhe i Ksuf so svitoj.
Ksuf
O, radujsya, del'fijskij bog, tebe
Nachalo slov moih.
(Kreuse.)
Carica, zdravstvuj.
YA dumayu, ty zazhdalas' menya.
Kreusa
Zazhdalas' - ne skazhu, no vse zh zabotoj
Ty mne napolnil serdce. No skazhi,
CHto nam veshchal Trofonij? Nash soyuz
Rozhdeniem detej blagoslovitsya l'?
Ksuf
On veshchih slov del'fijca ne hotel
Preduprezhdat'. No tol'ko my otsyuda,
Ni ty, ni ya, bezdetny ne ujdem...
Kreusa
410 Boginya, mater' Feba! Nash prihod
Blagoslovi i obrati vo blago
Mezh nami i toboj rozhdennym vstrechu...
Ksuf
O, verno, tak i budet.
(K Ionu.)
Gde zh profet?
Ion
YA tol'ko zdes', v pritvore. Est' drugie,
K trenozhniku oni sadyatsya, gost',
Poblizhe nas. I etot cvet del'fijskij
Po zhrebiyu smenyaetsya u nas.
Ksuf
Tak, horosho. Teper' ya znayu vse
I v dom vojti mogu. YA slyshal, nynche
Kak raz dlya vseh prishedshih pered hramom
420 Dayutsya preskazan'ya. Vidno, bog
Sudil i mne orakulom segodnya
Uteshit'sya. Ty zh, zhenshchina, altar'
Lavrovymi vetvyami obvivaya,
Molis', chtob my iz hrama prinesli
Schastlivoe prorochestvo o detyah...
Kreusa
Da budet tak!
Ksuf so svitoj uhodit v hram.
Vot esli by teper'
Svoyu vinu zagladil Feb! Zagladit'
Ee vpolne ne mozhet on, puskaj -
Otchasti hot'. Ot boga vse primu ya...
(Uhodit so sluzhankami v lavrovuyu roshchu.)
Bez Kreusy i Ksufa.
Ion
S kakoj by stati etoj chuzhestranke
430 Svoeyu temnoj rech'yu obnosit'
Del'fijskogo vladyku?..
(Zadumyvaetsya.)
Il' iz druzhby
K toj zhenshchine, kotoraya gadat'
Ee prosila? Ili - chtob slovami
Prikrylos' to, chego skazat' nel'zya!
Pauza.
Doch' |rehteya... A kakoe delo
Mne do nee, skazhite? Luchshe lejki
Iz zolotyh kuvshinov napolnyaj!
(Prinimaetsya za rabotu, no potom ostanavlivaetsya.)
YA vse-taki ne ponimayu Feba...
Nasilovat' devic, chtob posle brosit'...
A deti? Potihon'ku splavil ih,
I pust' ih pogibayut. CHto emu-to...
440 Nehorosho... Moguch, - tak bud' i chesten.
Kto iz lyudej prestupit, ved' nebos'
Togo karayut bogi... Kak zhe, nam
Zakony sochinyaya, vy dob'etes',
CHtob ih my ispolnyali, esli ih
Vy zh pervye narushit' ne boites'?
Da, esli by prishlos' vam iskupat'
Lyubovnye grehi, - ot slova ved'
Ne stanetsya, no pust', - to ty, vladyka,
Da Posejdon, da miroderzhec Zevs
Sokrovishcha iz hramov rastochili b.
Bez uderzhu spesha za naslazhden'em,
Zabyli vy o pravde. I klejmit'
Lyudej za ih poroki ne oshibka l'?..
450 Koli bogov primer pered lyud'mi -
Kto zh vinovat? Uchitelya, pozhaluj...
PERVYJ MUZYKALXNYJ ANTRAKT
Hor
Strofa Muk rozhdeniem ne davshej,
YA tebe molyus', Afina,
Ty, kotoruyu kogda-to
Prometej-titan vosprinyal
Iz Kronidova chela!
O blazhennaya Pobeda,
Iz zlatyh dvorcov Olimpa
460 V dom pifijskij snizojdi,
Gde ochag sredizemel'nyj,
Gde s trenozhnika, kotoryj
Plyaskoyu svyatoj proslavlen,
Slovo veshchee sletaet.
Ty i doch' Latony - obe
Vy bogini, obe devy,
Feba carstvennye sestry,
Pomolites' zhe, o devy,
CHtoby drevnij |rehteya
Nakonec venchalsya rod
470 V yasnom slove Apollona
Obeshchaniem detej.
Antistrofa Schast'ya vysshego nachala,
Nerushimogo dlya smertnyh,
Net inogo, kak v chertogah
Detskih glaz siyan'e: radost'
Videt' nezhnyj cvet detej,
CHtob, sokrovishcha nasled'e
Ot otcov priyavshi, deti
480 Detyam otdali svoim.
V bedah deti - eto sila,
Deti v schastii - ulybka,
Na vojne oni otchizne
I opora i spasen'e...
Ne davaj ty mne bogatstva,
Carskih zal razzolochennyh!
Daj mne vyrastit' na slavu,
Daj vzleleyat' mnoj rozhdennyh.
ZHizn' bezdetnyh nenavistna:
|toj zhizni ne zhelaj;
490 S samym skromnym dostoyan'em
V detyah schast'e dlya menya.
|pod Ty, o Pana zhilishche
Bliz peshchery glubokoj!
Tam tri docheri nezhnyh
Belonogih Aglavry
Na lugu tancevali
Pered hramom Pallady.
500 Ty zhe igral im, o Pan,
Iz vertepa, gde deva,
Syna Febu rodivshi,
- O, bezum'e neschast'ya! -
Otdala etot styd
Rokovogo soyuza
Klyuvu, pasti - rebenka.
Mnogo skazok u krosen,
Mnogo znayu vestej lyudskih,
No takogo ne pomnyu,
CHtoby schast'e venchalo
Porozhdennogo devoj
Ot soyuza s bessmertnym.
Ion (iz bokovyh dverej).
Ion
510 A, caricyny rabyni! Vy vse zdes' u stupenej
V oblakah blagouhanij dozhidaetes' carya...
CHto zh, trenozhnik im pokinut? Predskazanie dano?
Ili, vse eshche bezdeten, boga Ksuf ne umolil?
Korifej
Tam pokuda on, vo hrame; ne shodil so stupenej.
Tol'ko budto uzh vyhodit: zastuchali vorota...
Tak i est', - sejchas uvidish' gospodina ty i sam.
Iz srednih dverej vyhodit Ksuf. On v venke i radostnyj. Ksuf i Ion.
Ksuf
(edva poyavlyayas' na scenu, vidit Iona i pospeshno napravlyaetsya k nemu, raskryv
ob®yatiya)
Syn moj, radujsya! O syn moj! Da, ya smeyu tak nachat'...
Ion
(slegka otstranyayas')
Radost' - nam, a Ksufu - razum, i nikto ne obdelen.
Ksuf
(s nastojchivoj goryachnost'yu)
Ruku daj mne - poceluya i ob®yat'ya ya hochu.
Ion
(razdrazhitel'nee)
520 Da v ume l' ty, ili dushu bog bezum'em povredil?
Ksuf
YA v ume l', kogda nahodke ya svoej nezhdannoj rad?
Ion
(vyryvayas')
Perestan'! Neostorozhno ty venok mne izomnesh'...
Ksuf
Ne otstanu... Tut ne derzost'... Ty lyubov'yu obreten.
Ion
(beretsya za luk)
Otojdi, koli ne hochesh' zadohnut'sya ot strely.
Ksuf
(othodit)
Ty bezhish' menya! No dolzhen ty lyubit' menya, pojmi!
Ion
(pokachivaya golovoj)
Net, nevezh i oderzhimyh ne soglasen ya lyubit'.
Ksuf
CHto zh? Ubej, sozhgi, pozhaluj, - skazhut vse: otca ubil.
Ion
(s zhivost'yu)
Ty - otec mne? Na smeh, chto li, te slova, afinskij car'?
Ksuf
Daj svobodno im izlit'sya, - i togda ty vse pojmesh'.
Ion
530 Nu, i chto zhe ya uslyshu?
Ksuf
YA - otec tvoj, ty - moj syn.
Ion
Kto zh skazal tebe?
Ksuf
Sam Loksij, tvoj kormilec, mne otkryl.
Ion
(nasmeshlivo)
Ty - istec, ty zh i svidetel'...
Ksuf
Da, no bozh'ih slov, pribav'.
Ion
Ih zagadkoj ty obmanut.
Ksuf
Znachit, bog ne tak skazal.
Ion
Kto zh ukazan?
Ksuf
Tot, kto pervyj mne navstrechu popadet.
Ion
Kak, navstrechu?
Ksuf
Mne navstrechu, chut' stuplyu ya za porog.
Ion
Nu! I chto zhe... |tot vstrechnyj?
Ksuf
Budet synom mne rodnym.
Ion
Nastoyashchim il' priemnym?..
Ksuf
Hot' priemnym, plot' - moya.
Ion
Ty so mnoj stolknulsya s pervym?
Ksuf
S kem drugim, moe ditya?
Ion
No otkuda zh etot sluchaj?
Ksuf
Ty divish'sya ne odin.
Ion
540 Horosho, a mat'-to kto zhe?
Ksuf
Sam ne znayu ya, kto mat'.
Ion
Feb ee, odnako, nazval?
Ksuf
Ne sprosil ya, tak byl rad.
Ion
(usmehayas')
Vidno, ya rozhden zemleyu...
Ksuf
Ne rodit zemlya detej.
Ion
Ot kogo zh ya tvoj?
Ksuf
Ne znayu, shlyus' na boga: bog skazal.
Ion
Popytaem rech' inuyu.
Ksuf
CHto zh, pozhaluj, ya ne proch'.
Ion
Znal ty zhenshchin, krome braka?
Ksuf
Molod byl - podchas znaval...
Ion
Ran'she braka s |rehtidoj?
Ksuf
Da, uzh posle - ni odnoj.
Ion
Znachit, ya rodilsya ran'she?
Ksuf
Po godam by podoshlo.
Ion
No syuda-to kak popal ya?
Ksuf
Sam pridumat' ne mogu.
Ion
Put' ne blizkij...
Ksuf
(zadumchivo)
Da - zadacha: razberis'-ka v nej podi.
Ion
550 Ty byval na etih skalah?
Ksuf
Slavya Vakhovy ogni.
Ion
I gostil u druga v dome?
Ksuf
S nim hodil i v horovod...
Ion
(posle minuty molchaniya)
Ty v fiase byl, skazal ty?
Ksuf
Da, na orgiyah menad.
Ion
Ty byl skromen ili... vesel?
Ksuf
Ne bez Vakha oboshlos'...
Ion
Ne togda l' i byl ya zachat?..
Ksuf
Budto vyshlo, chto togda...
Ion
Da, no ya byl najden v hrame...
Ksuf
I podkinut' mat' mogla.
Ion
Slava bogu, hot' ne rab ya.
Ksuf
CHto zh? Otec li ya tebe?
Ion
Vidno, bogu nado verit'.
Ksuf
Vrazumilsya nakonec!
Ion
Da, i zhrebij svoj ya slavlyu...
Ksuf
Bog glaza tebe otkryl.
Ion
Zevsu vnuk ya - slavnyj zhrebij!
Ksuf
Da, i on otnyne tvoj.
Ion
(otkryv ob®yat'ya, priblizhaetsya k Ksufu)
560 Obnimu l' otca?
Ksuf
Obnimesh', esli bogu verish' ty.
Ion
Nu, otec moj, zdravstvuj!
Ksuf
Sladko eto slyshat' mne, ditya.
Ion
Solnca etogo siyan'e...
Ksuf
...Nad blazhennym dogorit.
Ion
O rodimaya! S toboj zhe my uvidimsya kogda?
Goryachej zhelan'e v serdce videt' milye cherty.
Il' tebya mezhdu zhivymi bespolezno i iskat'?
Korifej
Nerazdelimo schastie sem'i...
A vse zhe esli b i carice syna,
CHtob im procvel ee starinnyj dom...
Ksuf
Ditya moe, ustroil spravedlivo
570 Svidan'e nashe bog, i ty otnyne
So mnoyu svyazan krepko. I pechal',
Kotoroj ty ohvachen, spravedliva.
YA sam delyu ee. Nu, bog poshlet,
Uznaesh' i o materi. Daj vremya:
Eshche i mat' otyshchem. A teper'
Nemedlya hram pokin' ty i skital'ca
Udel zabud', moj syn. Dushoj s otcom
Sol'esh'sya ty. I vmeste my v Afiny
Otpravimsya - tam roskosh' i prestol
580 Otcovskie, i tam nichto nedugov
Bezrodnosti i nishchety tebe,
Konechno, ne napomnit. Vspomni tol'ko,
CHto ty i blagoroden i bogat.
No ty molchish'? Lico k zemle ty klonish'?
K zabotam ty vernulsya... Il' otcu
Ty otravit' trevogoj radost' hochesh'?..
Ion
(kotoryj stoyal vo vremya slov otca v pechal'nom razdum'e, teper' podnimaet
golovu i nachinaet tiho, lish' malo-pomalu ozhivlyayas')
Razlichen vid veshchej, - glyadish' li ih
Ty izdali il' podojdesh', chtob videt'.
Sud'bu svoyu privetstvuyu - otca
YA priobrel. No slushaj, chto prihodit
Mne v golovu: afinskij rod iskonnyj,
590 Ne prishlyj rod, i slaven gorod vash.
A ya vojdu v Afiny i s soboyu
Dva privedu neduga - ty prishlec,
Da ya eshche, tvoj nezakonnyj syn.
Ukory i bessil'e mne styazhayut
Dva prozvishcha: Nichto i Iz nich'ih.
A mezh grebcov yavivshis' pervym, esli
YA zahochu i znachit' chto-nibud', -
Vot nenavist' bessil'nyh i gotova.
Ved' vlast' vsegda obidna. Nu, a luchshim
I sil'nym, esli eti lyudi tol'ko
Spokojstvie svoe predpochitayut
Oratorskim uspeham i v dela
600 Ne mechutsya, glupcom ya pokazhusya.
"I on tuda zh, kak budto by u nas
I bez nego ne vdovol' bylo shumu".
I cherepki vliyatel'nyh muzhej,
Politikov afinskih? Ili sanu
Vysokomu grozit' oni ne budut?..
Ved' tak vezde byvaet: v gorodah
Dobivshijsya uspeha ne vynosit
Sopernika...
Nu, a v palatah carskih,
Gde ya glaza zhene tvoej by stal,
Nezvanyj gost', mozolit'? Ne s toboj li
Ona delila gore, a teper'
610 Vse bremya ej ty otdal by. Poslushaj:
Da razve zhe vozmozhno bylo b ej
Menya ne nenavidet', postoyanno
Terzayas' nashej blizost'yu, kogda
Ona - zhena bezdetnaya, i tol'ko?..
Tebe, otec, na vybor: il' menya
ZHene tvoej predat' v ugodu, ili
Napolnit' smutoj dom. Da ne zabud',
CHto i u zhen pro vas eshche byvaet
I nozh i yad, kogda na to poshlo.
No mne, otec, tvoej caricy zhal',
CHto bez detej stareet, blagorodnyh
620 Kornej pobeg, a ne daet ploda...
Ty hvalish' carskij zhrebij.
Tochno, s vidu
Otraden on, no glubzhe zaglyani:
Tam kakovo? O, schast'e! O, blazhenstvo!
Vek trepetat' nasil'ya, ozirayas',
Ne svilo li poblizosti gnezda,
Bezvestnoe, no schast'e! - a tiranom
YA byt' ne l'shchus'.
On rad, kol' zaluchit
V druz'ya sebe zlodeev. Vsyakij chestnyj
Tiranu - ostryj nozh. Trepeshchet on
V nem svoego ubijcy. Skazhesh': den'gi
Voznagradyat za vse - v obil'e sladost'.
Net, ne lyublyu proklyatij vozbuzhdat',
630 Nad sundukami sidya; mne trevogi
Bogatyh nenavistny. YA bespechnoj
Hochu i skromnoj zhizni.
Zdes', otec,
Koj-chem i my vladeem: net priyatnej
Dosuga cheloveku, a u nas
Najdetsya i dosug: hlopot nemnogo.
S puti menya nikto, zlodej, ne sbrosit,
I ustupat' tomu, kto nizhe nas,
Dorogi ya ne dolzhen, chto nesnosno.
Molyus' bogam, beseduyu s lyud'mi
I radostnym sluzhu, a ne pechal'nym.
640 Odnih provodish' - novye idut,
Ne nadoesh' ty lyudyam, i oni,
Smenyayas', interesnej.
CHt_o_ my dazhe
I protiv voli cenim - spravedlivost', -
Zakonom i prirodoyu zaraz
Mne privita vo slavu boga. |to
Soobrazhaya vse, ya nahozhu,
CHto zdeshnyaya afinskoj zhizni luchshe.
Ostav' menya pri hrame: vse ravno,
Velikim li il' malym kto dovolen...
Korifej
Ty horosho skazal; moim druz'yam
Ot slov tvoih puskaj by - tol'ko schast'e.
Ksuf
650 Dovol'no slov! Uchis' schastlivym byt'.
A dlya nachala ya na meste vstrechi
Ustroyu pir dlya vseh, i my za stol
S toboyu syadem - shutka! - den' rozhden'ya,
I do sih por on zhertvoj ne pochten.
V Afiny ty poedesh', no kak gost',
Tam ublazhu tebya pirami, gorod
Osmatrivat' ty budesh', synom ya
Ne nazovu tebya eshche. Caricu
Bezdetnuyu mne schast'em ogorchat'
Svoim by ne hotelos'.
Budet vremya,
Kogda, so mnoj soglasnaya, sama
Tebe vruchit ona prava na carstvo.
660 Ion, sirech', _Idushchij_ - vot tebe
I imya, syn. Sledy svyazal s moimi
Ty pervyj, kak iz hrama vyhodil ya;
Stupaj zhe, sozovi druzej na pir:
Otval'naya s bogatoj zhertvoj budet...
A vam, rabyni, cepi na usta!
Koli zhene hot' slovo - zhdite kazni.
Ion
Idti - pojdu. No schast'ya v serdce net.
Kol' ne najdu rodimoj, car'-otec,
670 Mne zhizn' ne v zhizn'.
Dobavlyu pozhelan'e,
CHtob rod ee afinskij byl, - togda,
Hot' s zhenskoj storony, no moj yazyk
Svoboden, a ne to sredi naroda
Bez podmesi, bud' dazhe grazhdanin,
No gost', ty - rab i govorit' ne smeesh'.
Oba uhodyat.
VTOROJ MUZYKALXNYJ ANTRAKT
Hor
Strofa YA slezy vizhu, ya vnemlyu
Skorbnomu voplyu, i stony,
Stony prorvalis'. Carica
Uznala, chto muzhu
Schast'e otca otkrylos',
680 A ej ostavat'sya bezdetnoj...
O syn Latony, o veshchij!
CHto znachit tvoe predskazan'e?
Otkuda on, etot pitomec
Altarnyj, i kto ego mat'?
YA muchus' somnen'em:
Kovarstva tut net li kakogo?
Sud'by trepeshchu ya,
Kuda povernetsya sud'ba?
Ponyat' ne mogu otkroven'ya,
690 Mne strashny slova
I syn etot chuzhdoj krovi,
CHto v dom nash naslednikom vhodit...
Vo vsem etom kto zhe obmana,
Kak ya, ne pochuvstvuet, sestry?
Antistrofa Podrugi! Nashej carice,
Mozhet byt', luchshe skazhem...
Vse ej otkroem pro muzha,
S kotorym nadezhdy
Dolgo ona delila
I zhrebij slila, na gore.
On-to teper' s udachej,
A ej suzhdeny tol'ko bedy:
700 Do starosti beloj bez syna
I zhit' bez druzej suzhdeno ej...
O zhalkij! bogatstva
I doma chuzhogo - vse malo...
Da sgibnet! Da sgibnet!
On predal moyu gospozhu.
Iz ruk ego bogu otradnoj
Ogon' ne spalit
Pust' zhertvy ni razu, ni razu.
710 Carica zh uznaet, chto blizok
Tot pir, gde, eshche neprivychny
Drug k drugu, car' s synom sadyatsya.
|pod O vy, parnasskie skaly!
Ty, utes, gde tuchi lezhat,
Gde Vakh, vozdymaya goryashchuyu el',
S menadami v bege krylatom
Delit vlazhnuyu noch', -
YA vas prizyvayu.
Da v gorod ko mne ne vojdet
Tot yunyj! Skoree ego
720 Pust' dni molodye prervutsya...
Stenaya, naplyv chuzhestrannyj
Nash gorod by vstretil...
I teh ne dovol'no li s nas
Gostej |rehteya?..
Kreusa i starik (dyad'ka) idut so storony lavrovoj roshchi. Starik ves' belyj, s
palkoj. Kreusa idet vozle i po vremenam ego podderzhivaet.
Kreusa
O starec - pestun moego otca,
Kogda on solnce videl, |rehteya,
Vzbirajsya k domu Veshchego, - so mnoj
Ty radost' zdes' razdelish', esli bog
Mne obeshchaet schast'e materinstva...
730 Schastlivoj byt' pri druge - v etom est'
Osobaya otrada, a postigni
Nas - bozhe sohrani - teper' beda,
CHto slashche serdcu laskovogo vzora?
Kak ty otca kogda-to chtil, tebya
YA chtu, starik, hotya i zamenila
Pokojnogo vladyku tvoego...
Starik
Roditelej dostojnyh doch', - ih slavu
Hranish' ty, o carica! Ty svoih
Ne posramila predkov zemnorodnyh.
Vedi, vedi menya k orakulu, no put'
Tuda tyazhel - moim nogam drozhashchim
740 Podderzhkoj bud', a dryahlosti - vrachom.
Kreusa
Za mnoj, starik, glyadi, kuda stupaesh'.
Starik
Vot-vot...
|h, nogi ele-ele, um - streloj.
Kreusa
Gde povorot, na palku opirajsya.
Starik
(oshchupyvaya put' posohom)
I posoh slep, kogda ne vidit glaz.
Kreusa
Bodris', starik, bodris', naskol'ko mozhesh'.
Starik
I rad by byl, da sil-to gde voz'mesh'?
Kreusa
(k horu)
O zhenshchiny, u chelnoka i stana
Nadezhnye podrugi! CHto skazal
Caryu o detyah Feb? Syuda za etim
Speshili my. Skorej zhe govorite,
750 I esli vest' udachna vasha, v nas
Vy ne obmanetes' - nagrada budet.
Korifej
O bozhe!
Starik
Horoshego nachalo ne sulit.
Korifej
Oj, liho!
Starik
Il' zlaya vest' caryu vozveshchena?
Korifej
CHto delat'? My ved' na volos ot smerti.
Kreusa
CHto znachit eta pesnya?.. Strah o chem?..
Korifej
Skazhu ili smolchu? O, chto mne delat'?
Kreusa
Neschast'e zataila ty - skazhi!
Korifej
760 Da budet tak - i pust' dve kazni posle.
Net, ne dano tebe detej, carica,
Leleyat' i k grudi ih prizhimat'.
Kreusa
O, umeret'...
Starik
Ditya!..
Kreusa
Kak ya neschastna!..
Uvy mne, uvy! S mukoj takoyu
Budet ne zhizn', podrugi...
Net menya bol'she...
Starik
O doch'!
Kreusa
Oj, ne mogu!
Muka pronzila mne serdce... Vot zdes'...
Starik
Plakat' uspeesh'.
Kreusa
Tut li ne plakat'?
Starik
770 Ran'she uznaem...
Kreusa
CHto uznavat'-to?
Starik
Uchastvuet li car' v tvoej sud'be,
Il' ty odna obrechena neschast'yu?
Korifej
Emu, starik, bog syna daroval.
No bez zheny - odin on schastliv synom.
Kreusa
|to uzh slishkom. CHto ty skazala?
CHto ty skazala? Stony tesnyatsya...
Starik
Roditsya syn ot zhenshchiny drugoj,
Il' on uzh est'? Kak ukazal orakul?
Korifej
780 Net, nastoyashchij syn caryu vruchen:
Zdes' videla i dar ya etot bozhij.
Kreusa
CHto ty vymolvit'... chto proiznest'...
Kak ty derznula mne?
Starik
Divlyus' i ya... Kakoj by mog orakul
Ispolnit'sya sejchas zhe, ne pojmu.
Korifej
Pri vyhode iz hrama kto by pervyj
S carem ni povstrechalsya - tot i syn...
Kreusa
Bozhe moj, bozhe moj!
Radost'... radost' rebenka... gde zh ona?
790 Pusto, kak vymerlo,
V dome teper' navek.
Starik
A kto zhe povstrechalsya? S kem zhe car'-to
Sledy smeshal? I kak? I gde smeshal?
Korifej
Podrostka zdes', carica, ty vidala, -
On mel pritvor, - vot eto syn i est'.
Kreusa
Tuchi, voz'mite menya... s polej |llady
Daleko, v temnuyu noch',
K mercayushchim zvezdam.
Serdce ne vyneset muki.
Starik
800 Po imeni-to kak nazval otec?
Ty slyshala? Il' imya neizvestno?
Korifej
_Ionom_ - potomu chto _vyshel_ on.
A materi ego nikto ne znaet.
A chtoby vse uzh rasskazat' tebe.
CHto znayu ya, tak car' rozhden'e zhertvoj
Otprazdnovat' ukradkoj ot zheny
V svyashchennye palaty otbyl. S synom
Svoim novoyavlennym pirovat'.
Starik
O gospozha! My predany. S toboj
I ya. A car' nad nami nadrugalsya...
810 Afinskij dom otnyne nam zakryt...
Tak govoryu ne iz slepoj vrazhdy
K caryu ya, a zatem lish', chto, konechno,
Ty blizhe mne, chem prishlyj muzh.
On v dom
K tebe voshel, zhenivshis', chtob udel tvoj
Zabrat', - i vot u zhenshchiny drugoj
Plod tajno sorvannyj teper' glazam otkrylsya.
YA ob®yasnyu tebe i ves' sekret.
Kogda uvidel on, chto ty besplodna,
Tvoej sud'by delit' ne pozhelav,
K kakoj-nibud' rabyne on na lozhe
820 Ukradkoyu voshel - i syn gotov.
K priyatelyu-del'fijcu on ditya
Togda splavlyaet tajno, i u Feba,
CHtob otvesti glaza, vospitan syn...
I vot v Afiny vest' k caryu dohodit,
CHto syn ego uzh vzroslyj. Bez truda
Tebya togda sklonil on ehat' k Febu
Detej prosit'.
Orakul ne solgal,
Lish' car' tebya obmanyval, davno uzh
Vospityvaya syna, - chisto splel...
CHut' popadis', i vsya vina na boge,
A smotrish' - vremya-to sledy i zamelo,
I Ksuf otdast prestol v nasled'e synu.
830 I imya-to pridumal na dosuge:
_Ion_ - mol, on ko mne navstrechu shel.
Korifej
O, kak ya nenavizhu koznodeev:
Vsegda oni zamyshlennoe zlo
Uzorami raspishut - luchshe drug
Prostoj, no chestnyj, chem hitrej, da nizkij.
Starik
I hudshee iz zol, chto v dom vojdet
Hozyainom nichtozhestvo, rabynej
Rozhdennoe. Uzh, pravo, bylo b luchshe
CHtob car' tebe naslednika privel
Iz carskogo zhe roda, s tvoego
840 Soglasiya, zatem chto ty bezdetna.
Obidno by - da chto zhe delat'? Ksuf
ZHenit'sya vse b v rodu |ola dolzhen...
Teper' zhe, doch' moya, tebe za mech
Il' yad, a vzyat'sya nado, - i kovarstvom
Prikonchit' vmeste s Ksufom i ego
Otrod'e, a ne to tebya, glyadi,
Oni ub'yut. Kol' pod odnoyu krovlej
Poselyat dvuh vragov, tak kto-nibud'
Odin pogibnut' dolzhen. Potruzhusya
850 I ya s toboj - mne syna predostav':
Na pir ih proberus' ya. Lech' ubitym
Ili na svet glyadet', - no ran'she dolg
YA uplatit' hochu svoej carice
Za to, chto nas pitala. U raba
Pozorno tol'ko imya. Esli chesten,
Tak chem zhe on svobodnym ne cheta?
Korifej
I ya hochu s toboyu razdelit'
I schastie, i smert' - s toboj, carica!
O serdce! Kak dol'she molchat'?..
860 Pozor li osvetish'?.. No styd?
Pomeha l' kakaya eshche,
Il' v doblesti s kem sostyazayus'?
Ne muzhem li ya predana...
Nadezhdy! gde oni? YA ne mogla
Osushchestvit' zhelanij, darom tol'ko
Taila brak - rozhdenie taila,
Slez polnoe... Dovol'no!..
870 YA Zevsa tronom mnogozvezdnym,
Boginej na holmah rodimyh
Klyanus', svyashchennym poberezh'em,
Volnoj bespokojnoj Tritonskogo morya.
Skryvat' ya dol'she ne budu,
CH'ej zhertvoj byla ya...
V grudi iz-pod iga rozhdayas',
Uzh slezy probilis' i zhgut
Lanity, i mechetsya serdce
Mezh koznej bogov
I koznej lyudskih...
No ya pokazhu, kak i bogi i lyudi
880 Izmenoyu brachnoe lozhe pokryli.
Strofa I Tebe pri solnechnom svete
O syn Latoi, tebe
Upreki, o nezhnyj pevec!
S tvoej semistrunnoyu liroj,
Gde roga bezdush'e stonet
Vsled za zvonami gimna...
Strofa II V siyan'e volos zolotistyh
Ty ko mne podoshel, kogda
890 YA cvety zolotye v podol,
Obryvaya, sbirala i grud'
Mne oni shchekotali...
Stan moj belye ruki obvili tvoi,
I zvala ya: "O mat' moya, mat'!"
No v peshcheru menya ty uvlek
I pozorom na radost' Kipride pokryl...
YA dala tebe syna, neschastnaya mat'...
No iz straha rodimoj v vertepe,
Gde ya lozhe s toboyu delila,
Gde svyazal, nenavistnyj,
900 Ty menya nenavistnym yarmom,
Byl rebenok pokinut, uvy!..
Gde teper' on? Krovavye klyuvy
Rastashchili ego na piru...
|to syn tvoj. A ty, bezdushnyj,
Na kifare slagaesh' tak nezhno
Nam v usladu peany...
Oge!..
Strofa III Syn Latoi, tebe moya rech'!
Tvoj trenozhnik sredinu zemli
910 Pokryvaet, iz zolota slit.
I ottuda po zhrebiyu nam
Ty, veshchaya, ronyaesh' slova...
Pust' moj golos v ushah u tebya
Otdaetsya, o nizkij lyubovnik!
Ty u muzha ne bral nichego
I daesh' emu syna v chertog...
A tvoj syn, moya plot', gde on, gde?
On rashishchen pernatymi v pole
Iz moih materinskih pelenok...
Nenavidit, o Feb, tebya Delos,
Zelen' lavra tebya nenavidit,
920 S nezhnolistoyu pal'moj svivayas',
Gde toboyu, plodom Dnya
Slavnym, lozhe Latoi siyalo...
Korifej
Sokrovishcha neschastij! Skol'ko ih,
I vse oni otkrylis'... Slez-to, slez-to!
Starik
O doch', v lico tvoe ne naglyazhus'
I placha polno serdce... Vne sebya ya...
YA vycherpal volnu bedy, i vot
Menya s kormy vtoraya podnimaet...
Ot slov tvoih. Edva ya prinyal gruz
Neschastij nastoyashchih, uzh dlya novyh
930 Ty otkryvaesh' gavan'... CHto skazat'
Reshilas' ty? V chem obvinyaesh' Feba?
O syne-to kakom ty govorish',
CHto budto rodila, i gde zh on broshen
Zveryam dlya pogreben'ya? Ob®yasni.
Kreusa
Mne stydno, no ne potayu ya, starec.
Starik
A ya tebya sumeyu podderzhat'.
Kreusa
Kekropovy tebe izvestny l' skaly?
Starik
Gde Pan altar' imeet? Znayu ih.
Kreusa
Uzhasnyj tam svershilsya poedinok.
Starik
940 Kakoj? Gotovy slezy na otvet.
Kreusa
Plachevnyj brak moj i nasil'nyj s Febom.
Starik
Predchuvstvoval, skazhi mne, ne ego l'?
Kreusa
Ne znayu. Kol' ego - ty ne oshibsya.
Starik
Ukradkoj ston nedug tvoj vydaval.
Kreusa
Da, eto bylo to, o chem ty slyshish'.
Starik
No kak zhe brak mogla ty utait'?
Kreusa
YA rodila. Primi slova s terpen'em.
Starik
Gde zh i pri kom? Il' muchilas' odna?
Kreusa
Odna - i tam, gde sochetalas' s bogom.
Starik
950 Gde zh syn?.. S teh por uzh ne bezdetna ty...
Kreusa
Propal. Zveryam moj mal'chik broshen, starec.
Starik
Propal? A Feb? Il', nizkij, ne pomog?
Kreusa
Net, ne pomog. Syn vyros v preispodnej.
Starik
No kto zh ditya-to brosil... Ved' ne ty zh?
Kreusa
YA, v temnote zaviv ego v moj peplos.
Starik
I ni odna dusha ne znala, doch'?
Kreusa
Nikto, starik. Neschastie i tajna.
Starik
Kak iz peshchery ty mogla ujti?
Kreusa
Kak? ZHaloby tverdya i placha gor'ko.
Starik
Uvy!
960 Prestupna ty byla, prestupnej - bog...
Kreusa
(prikryvaya rukoj glaza)
Kogda b ty videl: on ko mne tyanulsya...
Starik
On grud' iskal il' na ruki hotel?
Kreusa
On grud' iskal, gde ne byl mnoj otvergnut...
Starik
Kak vzdumalos' tebe rasstat'sya s nim?
Kreusa
YA dumala, chto bog spaset malyutku.
Starik
O, na tebya kakaya burya zol!
(Zakryvaetsya nakidkoj.)
Kreusa
Starik, zachem pokrylsya ty i plachesh'?
Starik
Otca i doch' zloschastnyh vizhu ya.
Kreusa
Takov udel lyudej. Nichto ne prochno.
Starik
(otkryvayas')
970 A vse zh, ditya, my plakat' podozhdem.
Kreusa
No delat' nam, chto delat', ya ne vizhu.
Starik
Tvoj pervyj byl obidchik bog - plati...
Pauza.
Kreusa
Gde zh sily vzyat' mne, smertnoj, protiv boga?
Starik
Svyatilishche Gadatelya spali.
Kreusa
Boyus', i to ne cherez kraj li bedstvij...
Starik
Togda derzni po silam, zhertva - muzh.
Kreusa
Za proshloe mne svyato lozhe Ksufa.
Starik
Nu chto zh. Togda rebenka... Tozhe vrag.
Kreusa
Ubit'... No kak? Udastsya l'? YA b zhelala.
Starik
980 Mechi razdaj ohrannikam svoim.
Kreusa
Da hot' sejchas. No gde zh rasprava budet?
Starik
Druzej v shatre svyashchennom on poit.
Kreusa
Ubijstva-to ne skroesh'... Rab ne strusit?
Starik
|h, duh tvoj slab! Pridumyvaj sama...
Kreusa
(tiho)
YA znayu sposob tajnyj i nadezhnyj.
Starik
Togda vdvojne i mnoj raspolagaj.
Kreusa
Slyhal li ty o boe Zemlerodnyh?
Starik
Kak na bogov giganty v Flegre shli...
Kreusa
Tam rodila Zemlya Gorgony uzhas.
Starik
990 CHtoby bogam prishlosya potrudnej.
Kreusa
Da, no i s nej pokonchila Pallada.
Starik
A chem zhe vid Gorgony tak strashil?
Kreusa
Vsya grud' ee ehidnami klubilas'.
Starik
Ne etu li ya skazku i slyhal?
Kreusa
Pokrov zmei ukrasil grud' Pallady.
Starik
Eshche ego |gidoyu zovut...
Kreusa
Da, _pryanula_ v srazhenie Gorgona...
Starik
No nash-to vrag pri chem tut, ne pojmu.
Kreusa
Ty zh ne slyhat' ne mog pro |rihtona...
Starik
1000 Vash pervyj byl on predok iz zemli?
Kreusa
Emu dala Pallada pri rozhden'e...
Starik
CHto? CHto dala? Ne medli - govori!..
Kreusa
1003 Dve kapel'ki... no krovi iz Gorgony.
Starik
1006 No kak zhe ih rebenok sohranil?
Kreusa
V zlatom kol'ce on dal ih |rehteyu.
Starik
I vsled za nim vladeesh' imi ty?
Kreusa
Da, i noshu na pal'ce, kak ty vidish'.
Starik
1010 No etot dar dvojnoj, kakov zhe on?
(Razglyadyvaet snyatoe Kreusoj kol'co.)
Kreusa
Est' kaplya tam odna iz poloj zhily...
Starik
K chemu zh ona? Kakaya sila v nej?
Kreusa
Nedug celit i zhizn' ona pitaet.
Starik
(prodolzhaet so vnimaniem rassmatrivat')
Nu, a drugoj-to sgustok, - tot zachem?
Kreusa
(ponizhennym golosom)
CHtob ubivat'... To yad iz zmej Gorgony...
Starik
Slila l' ty ih il' nosish' razdeliv?..
Kreusa
Net, razdeliv. Da ih i ne smeshaesh'.
Starik
Ty, doch' moya, teper' imeesh' vse...
Kreusa
Vot yunoshe posol i dar emu zhe.
Starik
1020 No gde i kak? Nachni, a konchu ya.
Kreusa
V Afinah, lish' ko mne on poselitsya...
Starik
Teper' chered za mnoj tebya branit'.
Kreusa
Uzh ne moe l' tebya beret somnen'e?
Starik
Bud' ty chista, a skazhut na tebya...
Kreusa
Da, machehi detej ne lyubyat muzhnih.
Starik
Ubej, no zdes'... i znat' ne znayu, mol...
Kreusa
Zaranee vkushayu sladost' mesti.
Starik
Pri tom zhe car' by vovse i ne znal,
CHto ty ego uzh ovladela tajnoj.
Kreusa
(snimaya kol'co, peredaet ego stariku)
Ty tak postupish', starec. Vot tebe
1030 Starinnoe izdel'e zolotoe
Afinino. Stupaj tuda, gde car'
Tajkom spravlyaet zhertvu. Tam dozhdesh'sya,
Kak konchat gosti pir i vozlivat'
Bessmertnym prigotovyatsya, - plashchom
Prikryvshi yad, ty vyplesnesh' ego
Carevichu v ego otdel'nyj kubok.
Smotri, ne vsem chtoby dostalos'. On lish',
Dvorcom moim sobravshijsya vladet',
Moj vypit' yad naznachen. Kaple zh etoj
Dostatochno smochit' emu gortan',
I on kremlya Afiny ne uvidit.
Starik
Vernis' zhe v dom k druz'yam svoim, a my
1040 Potrudimsya nad etim poruchen'em.
Vy, nogi starye, dlya dela, tak i byt',
Pomolodejte, pust' i nepristojno
Godam uzh vashim eto - dlya gospod
Vraga avos' nastignem, s nim pokonchim,
Ochistim dom. Schastlivym, tem s ruki
Blyusti zakon bogov, a vrag nasyadet -
Tak vse togda s puti zakony proch'!
Kreusa so svitoj i starik rashodyatsya so sceny.
TRETIJ MUZYKALXNYJ ANTRAKT
Hor
Strofa 1 O doch' Demetry, o ty,
Carica putej!
I noch'yu ty pravish' sled,
1050 I dnem ego pravish',- kubok,
Gde yad iz tela Gorgony,
Zemleyu rozhdennoj, moya
Carica poslala, tot kubok
Doprav' do muzha, kotoryj
Vozzhazhdal drevnego trona...
Iz doma zh inogo nikto
V Afinah smenit' ne derznet
1060 Detej |rehteeva roda.
Antistrofa I No esli kazni ne byt',
Kol' mimo - udar, -
I vremya i schast'e, vse,
Vse mimo, - na vybor carice:
Il' mech, ili petli uzel...
Po vole. Neschast'em moya
Carica pokonchit stradan'ya
Dlya novoj i luchshej zhizni.
No znayu: kol' zhit' suzhdeno ej,
Luchi ee glaz nikogda
1070 Ne vstretyat chuzhogo carya
V Afinah - ona blagorodna.
Strofa II Mne stydno za Feba. O bog,
Proslavlennyj v gimnah, neuzhto
Ty dash', chtoby yunyj etot
V svyashchennuyu noch' pri svete
Pylayushchih fakelov videl,
Bessonnyj, ejkad tancy,
I hory svetil v efire,
1080 I v hore mercanij Selenu,
CHtob on docherej Nereya
Uvidel v sverkan'yah morya
I v chernyh kruzhen'yah virov
Na vechnyh potokah, gde slavyat
V vence zolotom oni Devu
I Mater'-caricu?.. O net,
Brodyaga pifijskij etot
Carit' tam ne budet, schitaya
Kaznu v sundukah afinskih.
Antistrofa II 1090 Glyadite zh, poety, i vy,
CHto v gimnah pevuchih klyanete
Nevernosti nashi gor'ko,
Kipridy nesytoj strasti;
Glyadite, naskol'ko my nravom
Rasputstva muzhchin vyshe
Bezbozhnyh; streloj pevuchej
Vy v nih nacel'te, o muzy,
Za brachnyj obman, a nam vy
Dolzhny palinodiyu, muzy!
Tot muzh, nechestivyj serdcem,
Ot Zevsa synov proisshedshij,
1100 O proshlom zabyl, dolzhno byt'...
Ne s sobstvennoj delit zhenoj
On radost' imet' rebenka;
CHuzhoyu Kipridoyu schastliv,
On syna rodil ne doma.
Rab Ksufa (so storony goroda).
Rab
O zhenshchiny, o gost'i! Gde zh carica,
Doch' |rehteya? YA po vsem domam
Ee iskal naprasno mezh del'fijcev.
Korifej
Tovarishch po nevole! CHem zhe ty
1110 Tak okrylen? Slova nesesh' kakie?
Rab
Za gospozhoyu gonyatsya. Ee
Prigovorili gorodskie vlasti
Nizvergnut' so skaly. I my - za nej.
Korifej
Uvy! Uvy! CHto slyshu? Ili, tajno
Ubit' zamysliv etogo rebenka,
Podslushany my byli kem-nibud'...
Rab
O da, i ty poplatish'sya, naverno.
Korifej
No kak na svet te kozni vyshli? Kak?
Rab
Nepravdu bog postavil nizhe pravdy:
Ne poterpel on etogo pyatna.
Korifej
No kak? Tebya molyu, ne skroj, tovarishch,
1120 I umeret' i videt' solnce nam
Otradnee, tebya uslyshav, budet.
Rab
Kreusy muzh kogda pokinul hram,
S soboj uvel i najdennogo syna.
On pir togda zh zamyslil, chtob bogov
Torzhestvennym blagodarit' sluzhen'em;
Sam v gory car' napravilsya, gde plamya
Dionisa kolebletsya. Ego
On orosit' sbiralsya krov'yu tel'chej
Dvuglavuyu vershinu. Synu zh tak
On prikazal: "Velish' shatry raskinut'
Ty masteram, a esli slishkom ya
1130 Za zhertvoyu rozhdeniya promedlyu,
Pust' bez menya sobravshimsya gostyam
Predlozhat pir". I, vzyav telic, on otbyl,
A yunosha totchas zhe na stolbah
Velit shater bez sten raskinut', tol'ko
Ot plameni poludnya zashchitiv
Gostej da ot zakatnogo. Kvadratnyj
To byl shater, po plefru storona;
A ploshchad'yu byl desyat' tysyach futov,
Kak govoryat uchenye. I zvan
1140 Na pir byl celyj gorod. Dlya zavesy zh
Svyashchennye del'fiec tkani vzyal
Sredi sokrovishch boga, - zaglyaden'e!
I pervoe krylo pokrovov - krysha,
Kronidova byl syna dar. Otnyav
Ego ot amazonok, syn Alkmeny
Pozhertvoval orakulu. I bylo
Tam vytkano uzorom, kak Uran
V krugu efirnom sobiraet zvezdy,
I Gelios na krajnij zapad plamya
Svoej chetverki gonit, a za nim
Vlachitsya yarkij Gesper; dal'she Noch'
1150 V odezhdah chernyh i na kolesnice,
No loshadi yarma ne nosyat. Zvezdy
Za Noch'yu vsled. Pleyada zhe kak raz
Poseredine neba. Orion
Za nej oruzhenoscem, i sozvezd'e
Medvedicy, chto povernula hvost
K zlatoj zvezde Polyarnoj. Polnym krugom
Gorit luna v zenite, i Giady,
Predvestnicy dozhdej, ch'e nikogda
YAvlenie plovca ne obmanulo, -
I |os nakonec, i pered nej
Begut svetila nochi.
Po bokam
SHatra na tkanyah aziatskih byli
Ih korabli napisany na veslah,
1160 I ellinskij v srazhen'e s nimi flot,
Da lyudi-poluzveri i ohota
Ih konnaya na lanej i na l'vov.
U vhoda zhe v shater carya Kekropa
Pred docher'mi klubilos' telo. Dar
Afinskij, veroyatno. Posredine
SHatra Ion kratery razmestit'
Velel zlatye. I gerol'd, privstavshi
Na cypochki, provozglasil, chto pir
Otkryt dlya vseh del'fijcev. Vsled palata
Napolnilas'. I, golovy venchav,
1170 Del'fijcy pristupili k piru. Konchen
Uzh byl i pir, kogda v shater vzoshel
Starik. Derzhas' poseredine zaly,
On veselit gostej - tak usluzhit'
Staraetsya im vsyacheski, iz kruzhek
Im podaet on myt'sya, mirru zhzhet,
Zaveduet raspredelen'em kubkov
I sam gostej obnosit.
Mezhdu tem
Flejtisty poyavilis', vsled i chasha
Poshla krugom. No tak skazal starik:
"Nu, etu meloch' proch' by. CHtob vesel'e
Syuda prishlo skoree, zamenit'
1180 Bol'shimi nado kubki". I na scenu
YAvlyayutsya chekannye sosudy
Iz serebra i zolota. Vseh bol'shij
Hozyainu podnosit molodomu
Togda starik, napolniv do kraev.
Tuda zh on vlil i yad, caricej dannyj,
CHtob novyj syn ee glaza zakryl
Raz navsegda. Starik rabotal chisto.
<_Dlya vozliyan'ya chashu vzyal Ion,_>
Da, na bedu ego, kakoj-to rab
Neladno tut skazal. Nash gospodin,
1190 Kotoryj v hrame vyros i iskusnyh
Gadatelej naslushalsya, slova
Te schel za znak durnoj, i vot on novyj
Velit napolnit' chan. A sam vino
Gotovoe na zemlyu l'et i to zhe
Drugih on prosit sdelat'. Vocarilos'
Molchanie, pokuda my vodoj
I Biblosa vinom speshim napolnit'
Svyashchennyj chan. Lish' staya golubej
Krylataya pod sen' vletela... V hram
Oni letayut smelo. Pit' li im
Hotelos', no v razlitoj vlage klyuvy
Kupat' oni pustilis' tut i v gorlo
1200 Pushistoe vbirat' ee. I sok
Dionisa vreda ne delal pticam.
Lish' ta, chto opustilas' bliz vina,
Razlitogo Ionom, ne uspela
I klyuv smochit', kak kryl'ya u nee
Zatrepetali, zadrozhali nogi...
Krichat' ona, stonat'... I vsya tolpa,
Ocepenevshi, smotrit, kak golubka
Konchaetsya, i purpurnye ej
Smert' vypryamlyaet nogi.
Tut svoj peplos
Nazvanyj syn sryvaet, i, na stol
Vskochivshi, on krichit:
"Kto sobiralsya
Menya ubit'? |j, govori, starik,
Ty hlopotal, nam podavaya kubok!"
I za ruku Ion hvataet starca,
CHtob vzyat' ego s polichnym.
I starik
Byl prinuzhden otkryt', chto ot caricy
Otrava ta... Tut Loksiya perstom
Ukazannyj stremitsya iz palaty,
A gosti vsled. I sud'yam molvit on:
1220 "Svyashchennaya zemlya, ya byl otravlen
Priezzhej iz Afin, - a doch' ona
Po krovi |rehteya".
Vlasti zh Del'fov
Vse, kak odin, reshayut so skaly
Caricu nashu svergnut' za popytku
Ubit' lico svyashchennoe - i v hrame...
Ves' gorod na nogah, da ne najdut...
Davno li v put' zloschastnyj pospeshala?
Detej ej Feb byl dolzhen dat', - i vot
S nadezhdami i zhizn' ona teryaet.
Hor
Net bol'she mne, net ot smerti,
1230 Neschastnoj, spasen'ya, - net!
Ulika, ulika - eto
Ubijstvo proklyatoj smes'yu
Iz soka lozy i kapel'
Krovi bystroj ehidny...
O, zhertva bogam poddonnym -
Dni moi pozhirayushchij uzhas!
I carice moej konchina
Razbitoj ob ostrye kamni...
Uletet'... uletet' by na kryl'yah,
Zatait'sya v peshchernyj sumrak.
1240 Kak ujti nam ot kamennoj smerti?
Poruchit' sebya bystrym kolesam
Il' korme korablya?.. CHto delat'?
O, kuda zh ya ujdu, esli bog
Iz kogtej u chernoj ne vyrvet...
Ty zh, carica, tvoj zhrebij! o, gore!
My hoteli ubit' drugogo -
Na krayu mogily my sami;
[O, neuzhto zh vse eto ne son?]
Kreusa v soprovozhdenii nebol'shoj svity. V odezhde ee besporyadok. Ee volosy
raspustilis'. Pri vide Kreusy rab bystro uhodit, starayas' sdelat' eto
nezametno.
Kreusa
1250 O rabyni! O, spasite! YA na smert' osuzhdena,
Sud pifijskij sovershilsya - i menya sejchas kaznyat.
Korifej
O tvoih my znaem mukah i neschast'e, gospozha.
Kreusa
No kuda zh bezhat'? Iz seti ya sejchas edva spaslas'.
K vam ukradkoj ya. Povsyudu storozhat menya vragi.
Korifej
Vot altar', - kuda zhe bol'she?
Kreusa
CHem pomozhet mne altar'?
Korifej
Greh ubit' togo, kto molit.
Kreusa
Osudil menya zakon.
Korifej
Da, no pust' voz'mut...
Kreusa
O, bogi... Palachi... syuda... begom.
Priblizhaetsya shum.
Mech-to... nagolo...
Korifej
Prizhmis' zhe poskoree k altaryu...
Esli zdes' ty ne spasesh'sya, krov' padet na palachej
1260 Karoj tyazhkoyu, carica, a sud'by ne izbezhish'.
Kreusa pripadaet k altaryu. Na scenu poyavlyaetsya tolpa vooruzhennyh lyudej s
Ionom vo glave. U Iona mech nagolo.
Ion i Kreusa.
Ion
(ukazyvaya na Kreusu)
Kefis-otec s licom byka! kakuyu
Ehidnu vozrastil ty il' zmeyu
Kakuyu, chto glazami plamya mechet
Smertel'noe. Vse derzosti slilisya,
Vse v nej odnoj - ona strashnej otravy
Iz zhil Gorgony, podnesennoj mne.
(K okruzhayushchim.)
Berite zhe ee, pust' eti kosy
Zacepyatsya za ostrye kamen'ya
Parnasskih skal, kogda katit'sya budet
Po nim zlodejka eta. Horosho,
CHto k machehe takoj ya ne uspel
1270 V afinskij dom popast'. Uzh esli zdes',
Sredi druzej, ya dolzhen byl izmerit'
Neschastiem vsyu silu etoj zloby,
Tak chto zh by tam? Nedolgo by pozhit'
Prishlosya mne v Afinah...
O, tebe
Ni altari, ni hramy ne pomogut,
A etot plach skorej by podobal
Menya rodivshej ili mne. Ne s nami
Ona, no imya materi so mnoj...
Kovarstvo-to kakoe! Novyj uzel
1280 Zavyazan na uzle... Drozhit, obnyav
Altar', i dumaet, chto kara minovala.
Kreusa
Ne smej menya kasat'sya: ni menya,
Ni zdes' so mnoj tayashchegosya boga.
Ion
No ty i Feb? CHto obshchego mezh vas?
Kreusa
Svyashchenna ya, kak dostoyan'e boga!
Ion
I sobralas' ubit' ego slugu!
Kreusa
Il' Loksiev ty, esli ty otcovskij?
Ion
Feb sdelalsya mne istinnym otcom.
Kreusa
Ty byl - ego, ya zh stala veshch'yu Feba.
Ion
1290 Nechest'em ty k nemu privedena,
YA zh posvyashchen emu blagochestivo.
Kreusa
Ty posyagal na dom moj, i vraga
V tebe ubit' hotela ya po pravu.
Ion
S oruzhiem na dom tvoj ya ne shel.
Kreusa
Net, shel i dom podzheg ty |rehteev.
Ion
Gde zh fakely? Otkuda byl ogon'?
Kreusa
Vselit'sya v dom ty sobiralsya siloj.
Ion
Tot dom otec oruzhiem dobyl.
Kreusa
Pri chem v strane Pallady rod |ola?
Ion
Ee mechom, ne na slovah on spas.
Kreusa
On ej pomog, no ne vladeet eyu.
Ion
1300 No... otravlyat'... vozmozhnogo vraga?!
Kreusa
CHto zh, dat' sebya ubit', shchadya Iona?..
Ion
Iz zavisti vse eto, chto otec
Menya nashel i ty odna bezdetna...
Kreusa
Tak u bezdetnyh zemli otnimat'?
Ion
No u kogo otec imeet tozhe...
Kreusa
(preryvaya ego)
Kop'e i shchit poluchish' ot otca.
Ion
Ostav' altar'! Pokin' svyatoe mesto!
Kreusa
Gde mat' tvoya? Ty materi vnushaj.
Ion
Il' kary ty, zlodejka, ne poterpish'?
Kreusa
Zdes' ubivaj, na samom altare.
Ion
1310 Sred' Febovyh vencov, no v chem tut radost'?
Kreusa
Obidchiku ya zlom za zlo vozdam.
Ion
Uvy!
Pechal'no, chto bessmertnye zakonov
Nam ne dali razumnee. Altar'
Ne dolzhen by sluzhit' zashchitoj derzkim,
I siloj by ih nado otgonyat'...
Nel'zya ruke prestupnoj prikasat'sya
Do dostoyan'ya bozh'ego, - odnim
U altarya dolzhno byt' mesto chistym,
Kogda ih obizhayut. A ne to:
I pravednyj i zloj - a bog za vseh...
(Bol'shimi shagami priblizhaetsya k altaryu.)
Te zhe i Pifiya (iz srednej dveri). V rukah u nee korzinka, perevyazannaya
lentoj.
Pifiya
(k Ionu)
1320 Ostanovis', ditya moe. Trenozhnik
Pokinuvshi svoj veshchij, ya porog
Perestupayu etot, boga Feba
Prorochica i mezh del'fijskih dev
Izbrannaya blyusti zakon gadanij.
Ion
(opuskaet mech)
Privet tebe, hot' ne po ploti, mat'.
Pifiya
YA tak zovus', i imya mne otradno.
Ion
(ukazyvaya Pifii na Kreusu)
Slyhala l' ty, kakim kovarstvom nas
ZHena hotela eta unichtozhit'?
Pifiya
YA slyshala. No ty zhestok, moj syn.
Ion
Il' dolzhen ya shchadit' svoyu ubijcu?
Pifiya
Ili odnoj ej pasynok postyl?
Ion
1330 I macheha ne nam odnim, nadeyus'.
Pifiya
Pust' tak, moj syn! No vse zh vernis' domoj.
Ion
Vernut'sya zh kak, pridumat' ne mogu ya...
Pifiya
Vernis' v Afiny chistyj, i kogda
Ty znamen'e schastlivoe poluchish'...
Ion
A krov' vraga ne ochishchaet nas?
Pifiya
Puskaj drugih. K tebe zh ya rech' imeyu...
Ion
CHto b ni skazala ty, vo blago vse.
Pifiya
Ty vidish' - ya v rukah derzhu korzinku.
Ion
Da, staraya korzina - bant na nej.
Pifiya
V nej ya nashla tebya novorozhdennym.
Ion
1340 CHto govorish'? YA etogo ne znal.
Pifiya
Molchala ya, - teper' zhe otkryvayu.
Ion
No pochemu zh tak dolgo ya ne znal?
Pifiya
Feb ne zhelal tvoih uslug lishat'sya.
Ion
I pozhelal... No znak mne nado, znak...
Pifiya
Kakoj zhe znak? Otcu tebya on otdal.
Ion
No kolybel' hranit' moyu, - ego l'
Imela ty prikaz il' chej zhe, mat'?
Pifiya
Mne bog vnushil...
Ion
Vnushil tebe... No chto zhe?
Dokonchi rech'... Ty chto-to nachala...
Pifiya
...Najdennoe berech'... i do segodnya.
Ion
1350 A v chem zhe mne zdes' pol'za ili vred?
Pifiya
Tam detskie lezhat tvoi pelenki.
Ion
Il' ya po nim rodimuyu najdu?
Pifiya
Kol' etogo zahochet bog, ne ran'she...
Ion
O, prizraki blazhenstva - vse zaraz...
Pifiya
Razyskivaj zhe mat' - sledy imeesh'...
Ion
Vsyu Aziyu, Evropu obojdu...
(Prinimaet ot Pifii korzinu.)
Pifiya
Kak znaesh' sam. A ya, po vole boga
Vskormiv tebya, vse otdala teper',
CHto Apollon zazheg vo mne zhelan'e
Hranit' po etot den'. Zachem zazheg
1360 ZHelan'e on vo mne, ne znayu, - tol'ko
Iz smertnyh ni odin ne znal, chto ya
Hranyu korzinu etu, i hranen'ya
Ot vseh tailos' mesto. Nu proshchaj!
(Celuet ego.)
Lyublyu tebya, kak mat'. I vse zh ty dolzhen
Rodimuyu otyskivat'.
Ty zdes'
Ishchi snachala, v Del'fah, kto podkinut'
Tebya derznul, potom v |llade. YA zh
I Apollon vse dolzhnoe svershili.
(Uhodit, ne oborachivayas' i neslyshno, kak ten'.)
Te zhe bez Pifii.
Ion
Uvy! Uvy! Zachem ne v silah slez
YA uderzhat'. Vse dumayu o tom,
1370 Kak, posle braka tajnogo, rodivshi
Menya, tayas', rodimaya syuda
Nesla, i grudi ya iskal naprasno.
Bez imeni, ot boga vzyskan tol'ko,
Sud'boj zhe ne oblaskan, skol'ko dnej,
Poka drugoj by nezhilsya v ob®yat'yah
U materi, ya moloka lishen
Byl zhenskogo, otradnoj etoj pishchi.
A mat' byla l' schastlivee? Ona
Ved' tozhe ne laskala syna...
Mech uzhe broshen. Ion priblizhaetsya s korzinoj k altaryu, i teper' Kreusa mozhet
horosho videt' ego noshu: ona smotrit na korzinu, ne otryvaya glaz.
|tu
1380 Vse zh Febu kolybel' otdam... Najti
Tak strashno nezhelannoe... Byt' mozhet,
Rabynej mat' byla... Svoe pokryt'
Molchaniem rozhden'e il' besslavno
Udel uznat'? CHto luchshe?
Apollon!
Tebe moj dar, o bog! No chto so mnoyu?
V bor'bu vstupil ya s Febom?.. Il' ne on
Sbereg nam eti znaki?..
Tak smelej zhe
Pokonchim s etoj tajnoj. Proch' zavyazki...
CHto suzhdeno, togo ne obojti...
(Hochet razvyazat' i ostanavlivaetsya.)
Svyashchennye zavyazki... Dlya chego zhe
1390 Vy steregli, skryvaya ot menya
Vsyu sladost' zhizni?.. Vot ono, pleten'e
Moej korzinki krugloj... Kak ona
Ot vremeni ne podalas'...Tak dolgo
Ona zhivet, no bog ee hranil...
Kreusa
(podnimaetsya s mesta i protyagivaet ruki k korzine)
O beznadezhnyj prizrak!.. Ty li?.. Ty li?..
Ion
Molchi... Davno ty dokuchaesh' nam...
Kreusa
(s zagorevshimisya glazami i s vozrastayushchej energiej)
Net, ya molchat' ne stanu... I ne trebuj -
YA kolybel' uznala.
|to ya
Malyutkoyu tuda tebya vlozhila
1400 V Kekropovoj peshchere, gde skala
Navisla Makry.
(Shodit so stupenej i bystro podhodit k Ionu.)
Vidish' - ya altar'
Pokinula; teper' menya kaznite.
Ion
(okruzhayushchim)
Shvatit' ee... V nej razum isstuplen
Po vole Feba... Putajte ej ruki.
Vokrug nekotoroe dvizhenie, vprochem, neuverennoe. Pol'zuyas' im, Kreusa
vceplyaetsya v korzinu.
Kreusa
Kaznite... No korzinu ya derzhu
I tem, chto v nej taitsya, ovladeyu...
Ion
O, uzhas! O, besstydnejshij obman!
Kreusa
(u kotoroj otnyali korzinu i kotoruyu v nekotorom rasstoyanii ot altarya derzhat
za ruki dva strazhnika)
Da net zhe. Drug nashel tebya i schastliv.
Ion
Ty, ty - mne drug? Kto zh podsylal ubijc?
Kreusa
Ty - plot' moya. CHto zh mozhet byt' nam blizhe?
Ion
1410 Bros' vydumki... YA ulichu tebya...
Kreusa
Na eto zh ya i mechu... Ispytaj nas...
Ion
(saditsya na stupeni altarya so storony protivopolozhnoj toj, gde derzhat
Kreusu, chtoby ona ne mogla videt' korziny)
V korzine est' li chto-nibud' vnutri?
Kreusa
Pelenki tam dolzhny byli ostat'sya.
Ion
Ne videv ih, sumeesh' li nazvat'?
Kreusa
Ne nazovu - tak umeret' soglasna.
Ion
Nu, nazyvaj. No derzosti divlyus'.
Kreusa
Moej raboty est' tam odeyalo...
Ion
(priotkryv korzinu, smotrit vnutr')
Da malo l' tkut devicy odeyal.
Kreusa
Ne koncheno ono - odin nabrosok...
Ion
1420 A chto na nem?.. Nas etim ne voz'mesh'...
Kreusa
Gorgona tam poseredine tkani.
Ion
(ne otvechaya ej)
O Zevs!.. Kakoj menya pytaet zhrebij?
Kreusa
A po bokam, kak na egide, zmei...
Ion
(bystro shodit so stupenej i, obhodya altar', pokazyvaet razvernutuyu tkan'
okruzhayushchim.)
Po ego znaku Kreusu perestayut derzhat'. No ona ne shodit s mesta i tol'ko
izdali lyubuetsya tkan'yu, izredka protiraya sebe glaza, kak by posle sna.
Vokrug znaki udivleniya i vosklicaniya.
Vot eta tkan', kak my ee nashli...
Kreusa
O devich'ya... O davnyaya rabota!
Ion
(vozvrashchayas' na mesto)
A dal'she chto zh?.. Ugadano lish' raz...
Kreusa
Iz zolota litye dva drakona.
Ion
(vynimaya drakonov, razglyadyvaet ih)
Afinin dar il' detskij amulet?
Kreusa
Ob |rihtonii zhivaya pamyat'.
Ion
1430 No dlya chego zhe sluzhit ta krasa?
Kreusa
CHtoby rebenku nadevat' na sheyu.
Ion
(pokazyvaya v vysoko podnyatoj ruke amulet)
Drakony - vot... No est' i tretij znak.
Kreusa
YA polozhila v kolybel' s toboyu
Iz zeleni olivkovyj venok...
Oliva ta, Afiny nasazhden'e,
Vsegda cvetet i ne teryaet list'ev...
Ion
(vynuv bylo venok, no ronyaet ego na stupeni i brosaetsya v ob®yatiya Kreuse)
O mat', o dorogaya, kak lico
Mne celovat' tvoe otradno, mama...
Kreusa
Ditya moe! O, yarche solnca svet
1440 Iz glaz tvoih. Pust' bog menya prostit.
YA obnimu tebya, o moj nezhdannyj...
A ya uzhe oplakala tebya!..
Ion
Moya rodnaya! YA zaraz v ob®yat'yah
Tvoih lezhu i mertvyj i zhivoj.
Kreusa
(k Solncu)
Io!.. V goryashchij efir,
Vsyu radost' iz serdca v efir
Sverkayushchij shlyu ya... No rechi?..
Otkuda zh ty, schast'e, i kto,
Kto dal tebya, radost'?..
Ion
1450 Da, vse by ya podumal, no ne eto,
Ne to, chto ya tvoj syn. Tak byl dalek...
Kreusa
Ot straha drozhu ya eshche.
Ion
Ty derzhish' menya i sebe
Ne verish'?..
Kreusa
O da,
YA poteryala vse nadezhdy...
Pauza.
(K zakrytoj dveri, za kotoruyu ushla Pifiya.)
Gej, zhenshchina!.. Otkuda zh
Tebe ditya dostalos'?.. Kto ego
Prines v svyatilishche?
Ion
Ostavim eto bogu... Usladimsya
Nagradoyu za proshlye neschast'ya.
Kreusa
(poryvisto laskaya Iona)
O, ne bez slez ty dostalsya mne!
No ot tebya
Kak uhodila ya,
Bol'she ya plakala...
K shcheke tvoej
1460 Daj zhe prizhat'sya mne... Da, ya dyshu toboj.
Schast'ya sil'nee net...
Ion
(zakryv glaza)
Tvoi slova puskaj za nas oboih...
Kreusa
Net, ne besplodna ya... Net, ne bezdetna...
V dome ochag gorit... V Attike - car'...
Staryj vzdymaetsya koren',
Zazelenel on... Dovol'no
|togo mraka... Solnce
Domu otkrylos'.
Ion
O mat'! Zachem zhe ty s moim otcom,
CHto dal tebe ya, radost' ne razdelish'?
Kreusa
(na kolenyah, pryachet lico v rukah)
1470 Ditya, o, na chto, o, na chto ty menya osuzhdaesh'!
Ion
YA ne pojmu.
Kreusa
Drugoj otec, drugoj...
Ion
O, gore... Ty byla togda devicej.
Kreusa
O net... Ne fakely
S tancami nezhnymi
Brak veselili tot,
Gde zarodilsya ty.
Ion
Uvy! Pozor rozhden'ya! Kto zh otec?
Kreusa
(vstavaya)
Ubijcu Gorgony ty znaesh'?
Ion
Pri chem zhe tut boginya, ne pojmu.
Kreusa
(v mrachnom ekstaze)
CHej tron na rodimyh utesah,
1480 Olivy ee tam rastut.
Ion
Ty govorish' tak stranno i neyasno...
Kreusa
Pod toyu skaloj, gde poyut solov'i
I s Febom...
Ion
Feb pri chem zhe? Govori.
Kreusa
Nas tajnoe lozhe svyazalo.
Ion
Dokanchivaj, ya vizhu slavu, schast'e.
Kreusa
Desyatoj lune, ot Feba tebya ya
Tajno zachavshi, yavila...
Ion
O sladkie slova, kol' pravda v vas.
Kreusa
V devich'yu rabotu svoyu
1490 Tebya zavernula ya - mat',
No grudi tebe ne dala
I gub molokom ne smochila,
Tebya ne omyla, i tut zhe
V peshchere pustynnoj tebya
Ostavila ya, chtoby klyuvy
Tebya rastashchili, - Aidu
Ditya posvyatila svoe.
Ion
O! CHto ty sdelala, rodnaya!
Kreusa
YA v strahe gubila tebya, -
1500 Tut ne bylo voli.
Ion
A ya byl tvoj ubijca nechestivyj.
Kreusa
Uzhasny i proshlye bedy,
I eti. Katilis' my, vetrom
Neschast'ya gonimy syuda,
Teper' podhvatilo nas schast'e.
Dyhan'e smenilos'... No pust'
Ono ostaetsya. Neschastij
Dovol'no, i novyj kakoj-to
Iz bed podnimaet nas veter.
Korifej
1510 Posle togo, chto zdes' proizoshlo,
Nikto teryat' nadezhdy uzh ne smeet.
Ion
Ty, sluchaj - bog; nas miriady zdes',
I kazhdogo i kazhdyj mig ty mozhesh'
I mukoyu donyat', i nagradit'
Za proshloe. Skazat', chto mne grozila
Segodnya smert' ot materi i mog
YA stat' ee ubijcej... A za chto?..
Za skladkami l' efira te tayatsya
Prevratnosti, chto mozhno ispytat'
Vse za den' nam? Mne sluchaj pribereg
Zavidnyj dar - i mat', i rod zavidnyj...
1520 No podojdi syuda.
Kreusa podhodit.
Sprosit' tebya hochu - i budet tajnym
Nash razgovor. Rodimaya, smotri,
S devicami byvaet ved', chto tajnyj
Ih svyazhet brak. Zachem zhe imya Feba
Primeshivat', starayasya moe
Rozhden'e priukrasit', no, rodiv
Dejstvitel'no ved' vovse zh ne ot boga...
Kreusa
(torzhestvenno i podnimaya ruki k nebu)
Afinoyu klyanus' ya i ee
Pobednoj kolesnicej, na kotoroj
1530 Gigantov Zevs osilil, chto ne muzh,
Ne smertnyj, a sam Loksij - tvoj otec...
Ion
Zachem zhe nas on dal otcu drugomu
I Ksufovym rozhden'em ob®yavil?
Kreusa
Ty ne rozhden byl Ksufom, no v podarok
Emu ditya svoe ne mog li Feb
Otdat'? Il' drug ne ustupaet drugu
Svoih detej v nasledniki poroj?
Ion
(zadumchivo)
Pravdiv li bog, ili veshchan'e lzhivo,
Somneniem, o mat', smutilsya um...
Kreusa
Poslushaj zhe, chto mne na um prihodit...
1540 Ved' Feb, tebe zh dobra zhelaya, v dom
Tebya takoj naznachil.
A schitajsya
Ty synom boga, ne imet' by vvek
Ni imeni otcovskogo, ni doma
Naslednogo tebe... Da razve brak
YA Febov ne taila? Dazhe syna
Ubijcej chut' ne sdelalas'... Tak vot
Zachem otcu drugomu ty byl otdan.
Ion
A vse-taki poverit' nelegko...
Uzh luchshe zhe ya sam sproshu u Feba,
Ego l' ya syn il' smertnogo otca.
Nad kryshej doma pokazyvaetsya Afina Pallada.
Ion
(zakryvayas')
Ba... |to chto zh? Na dome sred' kurenij
CHej eto lik bozhestvennyj, luchej
1550 Siyaniem ispolnen? O rodnaya,
Bezhim skorej, chtob demonov ne videt'...
Glyadet' na nih ne nado, govoryat.
Hochet uvesti mat'. Afina ostanavlivaet ih znakom.
Afina. Ion. Kreusa.
Afina
Postojte zh vy... Ne vrag vam ugrozhaet.
V Afinah li il' zdes', no lish' dobra
ZHelayu vam...
Ion i Kreusa ostanavlivayutsya i molitvenno obrashchayutsya k Afine.
Pallada - imya mne,
I ya speshu ot beregov, kotorym
Svoe dala ya imya. Ne hotel
K vam na glaza yavlyat'sya Feb, i nas on
Syuda poslal slova ego povedat'.
(K Ionu.)
1560 Ty etoyu zhenoyu zachat byl
Ot Loksiya, tak bylo, - tol'ko otdal
Tebya on ne rodivshim, on k caryu
V chertog ego reshil tebya napravit'.
Kogda zh raskrylas' tajna, uboyas',
CHtob mater'yu ne byt' tebe ubitym
Il' matereubijceyu ne stat',
Vas hitrostyami spas on. Sobiralsya
Poka molchat' bessmertnyj i otkryt',
Lish' kak pridesh' v Afiny, chto rodilsya
Ot etoj ty zheny i ot nego.
No chtob svershit' i delo i glagoly,
Te veshchie, kotorye pobedili menya
1570 Konej napravit' v Del'fy - vot oboim
I moj nakaz.
(Kreuse.)
Vedi otsyuda syna
V Kekropov kraj, o Kreusa, i tam
Emu prestol otdash' ty carskij. Rodom
On - |rehtid i nad moej zemlej
Dostoin byt' carem. I on v |llade
Proslavitsya. Ot kornya odnogo
Pojdut chetyre syna - eponimy
Dlya chetyreh plemen togo naroda,
CHto na moem teper' zhivet holme.
Geleon budet pervyj, dal'she plemya
1580 Gopletskoe, Argady, |gikory
(Tak ot moej |gidy nazvany).
So vremenem, naznachennym zarane,
Ih synov'ya Kiklady zaselyat
I poberezh'e morya, - vse oplotom
Moej strane izbrannoe sluzhit', -
Rasseyavshis' i po azijskim gladyam,
I protiv nih v Evrope... Imya zh im
Ot etogo - ionyane i budet,
Proslavlennoe imya...
Ksuf i ty
1590 Rodite vmeste Dora, i Dorida
Pojdet ottuda svetlaya, vtoroj
Vash budet syn - Ahej - v zemle Pelopa...
I stanet on carem primor'ya Riya
Poblizosti, a imenem ego
Otmetitsya narod.
Kak mudro Loksij
Ustroil vse, smotrite. Ran'she ty
Bez muk rodila syna, - tak chto blizkij
I tot ne znal. Potom, kogda, rodiv
I zavernuv v pelenki, ty ditya
Ostavila, on prikazal Germesu
Syuda snesti rebenka na rukah
1600 I vospital, ne dav emu pogibnut'...
A vse zh molchi o tom, chto syn toboj
Rozhden, puskaj priyatnej Ksufu budet
Ego schitat' svoim. S tebya, zhena,
Dovol'no, chto s toboyu syn. Prostite zh...
Ot muk teper' vzdohnite, a sud'ba
Schastlivoyu otnyne budet vasha.
Ion
O Pallada, doch' Kronida i carya sredi bogov,
Kak slovam tvoim ne verit', chto poistine ona
Zachala menya ot Feba, - tak i mozhno bylo zhdat'.
Kreusa
Nas poslushaj tozhe. Feba ya hvalyu, a do sih por
1610 Ne hvalila. Ran'she synom nashim on prenebregal,
A teper' ego mne otdal. Hram i eta dver' ego -
Vse teper' mne ulybnulos', i ot zloby - ni sleda...
Podnimayu k kol'cam ruki i privetstvuyu vrata...
Afina
Ty prava, peremenivshis' i chto boga hvalish' ty:
Bogi medlenny v reshen'yah, vse zhe volya ih tverda.
Kreusa
O ditya, Afiny zhdut nas.
Afina
V put' zhe... A za vami ya.
Ion
Ty dostojnejshij nam sputnik.
Kreusa
I Afin starinnyj drug.
Afina
Dam tebe prestol ya drevnij.
Ion
Dostoyan'ya vyshe net...
Afina ischezaet. So sceny vse uhodyat.
Hor
(pokidaet orhestru)
Syn Kronida i Latony, zdravstvuj, vyshnij Apollon!
1620 Esli chtit bogov dostojno i v neschast'e chelovek,
Pust' nadezhdy ne teryaet. Dobryj budet nagrazhden.
Tol'ko zlym, pokuda zlye, schast'ya v zhizni ne vidat'.
^TPRIMECHANIYA^U
Vremya napisaniya tragedii dokumental'no ne zasvidetel'stvovano. Odnako
iskusnoe postroenie intrigi, vklyuchayushchej "uznavanie" materi i syna,
pristal'nyj interes k psihologicheskoj harakteristike personazhej i nekotorye
stilisticheskie priznaki zastavlyayut datirovat' "Iona" periodom ot 412 do 408
g. do n. e. Skazanie o proishozhdenii Iona - rodonachal'nika afinyan -
prinadlezhalo k chislu mestnyh atticheskih predanij i do Evripida bylo otchasti
obrabotano tol'ko v ne doshedshej do nas tragedii Sofokla "Kreusa".
St. 6. Sredinnyj hram - sm. primech. k "Medee", st. 668.
St. 20 - 26. Rozhdennyj Zemlej - |rihtonij, budushchij afinskij car',
rozhdennyj, soglasno atticheskomu skazaniyu, Zemlej i Gefestom; on byl prinyat
Afinoj i v zakrytom larce peredan eyu trem docheryam carya Kekropa (po materi
Aglavre ih nazyvali Aglavridami) so strogim zapretom otkryvat' larec.
Aglavridy, oslushavshis' voli Afiny, otkryli larec i uvideli tam mladenca, i s
nim zmej,ih pristavila k nemu Afina, chtoby napitat' |rihtoniya pishchej
bessmertiya. Obezumev ot straha pri vide etogo zrelishcha, Aglavridy brosilis'
so skal Akropolya i razbilis' (sm. st. 267 - 274). Pervuyu polovinu etogo
skazaniya Evripid ispol'zuet zdes' dlya ob®yasneniya afinskogo obychaya snabzhat'
novorozhdennyh mal'chikov amuletami v vide zmej.
St. 30. ..Lyudej teh samorodnyh... - Evripid nazyvaet afinyan, potomkov
|rihtoniya, "samorodnymi" (avtohtonami), tak kak oni vedut proishozhdenie ot
svoej sobstvennoj zemli.
St. 53. ..A kak podros... - Ob ispolnenii Ionom obyazannostej hranitelya
hramovyh sokrovishch dal'she nigde ne vspominayut.
St. 60. Halkodont ("mednozubyj") - imya drevnego carya Evbei; v "Iliade",
II, 541, ego syn |lefenor upominaetsya sredi grecheskih vozhdej, privedshih svoi
druzhiny pod Troyu.
St. 70 - 71. ...v Afinah on i Kreusoj priznan byl... - Uznavanie Iona
Kreusoj proishodit v tragedii Evripida v Del'fah. V st. 71 sl. poet,
ochevidno, vosproizvodit bolee rannij variant skazaniya.
St. 82 - 183. Monodii Iona v originale predshestvuyut anapesty (st. 82 -
111).
St. 95. K serebru kruzhenij kastalijskih... - Kastaliej nazyvalsya
svyashchennyj istochnik na Parnase, vblizi kotorogo raspolozheny Del'fy.
Posle st. 101. Remarka: "Luk i kolchan so strelami" primysleny Annenskim
na osnovanii st. 155 - 185; no gorazdo veroyatnee, chto Ion ugrozhal pticam
lish' slovami. Obrazcom Annenskogo byla sootvetstvennaya scena iz p'esy
Lekonta de Lilya "Apollonid" na syuzhet "Iona".
St. 159. Vestnik Kronidov - orel.
St. 168. Na delijskih ozerah... - Na Delose nahodilos' krugloe ozero, u
kotorogo Leto, po predaniyu, rodila Apollona i Artemidu. Zdes' lebedi
schitalis' svyashchennymi pticami.
St. 183 - 233. Hor vvoditsya sovershenno iskusstvenno, pod predlogom
osmotra dostoprimechatel'nostej hrama (sr. tot zhe priem v "Ifigenii v
Avlide"), - vernejshij priznak togo, kak uzhe malo nuzhen Evripidu hor v
kachestve uchastnika dejstviya. Kakaya detal' ukrasheniya hrama oboznachaetsya kak
"bliznecy nad vorotami", do sih por ostaetsya neyasnym. Zatem prisluzhnicy
vidyat rel'efy na frize, izobrazhayushchie (st. 192 - 200) boj Gerakla s
lernejskoj Gidroj (Iolaj pomogal Geraklu, prizhigaya fakelom shei Gidry, s
kotoryh byli srubleny golovy), i (st. 201 - 204) srazhenie Bellerofonta s
Himeroj. Nakonec, vnimanie hora privlekaet mramornyj fronton, na kotorom
izobrazhena bitva bogov s gigantami (st. 205 - 218). Fragmenty etogo frontona
najdeny vo vremya raskopok v Del'fah v konce proshlogo veka.
St. 219 - 237. Antistrofa II ne daet polnogo ritmicheskogo sootvetstviya
strofe II, dazhe esli isklyuchit' iz metricheskogo risunka antistrofy rechevye
repliki Iona; vozmozhno, chto doshedshij do nas tekst isporchen.
St. 277 - 282. ...drugoj rasskaz... - Namek na tragediyu Evripida
"|rehtej", postavlennuyu okolo 421 g., - chtoby spasti rodinu vo vremya vojny s
elevsinskim carem Evmolpom, |rehtej prines v zhertvu bogam svoyu doch' (ili,
kak zdes' skazano, docherej) i blagodarya etomu srazil v edinoborstve Evmolpa,
syna Posejdona. Za eto, odnako, razgnevannyj Posejdon udaril |rehteya svoim
trezubcem, i afinskij car' byl pogloshchen razverzshejsya zemlej na afinskom
akropole. Dolgie skaly, gde Kreusu vzyal v lyubovnicy Apollon, - peshchera na
severnom sklone togo zhe akropolya.
St. 290 - 298. ...on ne nash... - Tak kak Ksuf - po proishozhdeniyu
eoliec, to dlya afinyan, gordivshihsya svoej "avtohtonnost'yu", bylo osobenno
neobhodimo poluchit' predka iz atticheskoj zemli; syn Apollona i Kreusy,
docheri |rehteya, vpolne otvechal takogo roda trebovaniyam (sr. st. 589 sl.).
St. 300. Trofonij - geroj, imya kotorogo nosilo proricalishche v mrachnoj
peshchere v Beotii.
St. 371. Profet - proricatel' (grecheskoe slovo, kotoroe Annenskij
pytalsya vvesti v russkij yazyk).
St. 378 - 380. Mysl', vpervye vyskazannaya Solenom v ego izvestnoj
elegii "K muzam" (fr. 1, st. 9 - 13):
Ezheli bogi bogatstvo dadut, ono prochnym byvaet
Ot glubochajshih kornej vplot' do vershiny samoj.
Esli zhe derzost'yu lyudi berut, ne po chesti prihodit,
Nespravedlivym delam budet sluzhit' i togda
Protiv zhelan'ya. No bystro prihodit beda rokovaya.
St. 419 - 420. Bukval'no: "uzhe zakolota obshchaya zhertva Apollonu ot vseh
prishedshih za veshchaniyami": sobstvenno, Ksuf dolzhen byl by prinesti otdel'nuyu
zhertvu, no eto zaderzhalo by dejstvie.
St. 456. Blazhennaya Pobeda - Afina-Nika, simvoliziruyushchaya slavu goroda
afinyan.
St. 550 - 552. Slavya Vakhovy ogni. - Rech' idet o prazdnestvah v chest'
Dionisa (Vakha), spravlyavshihsya raz v dva goda na sklonah Parnasa; edva li,
odnako, v nih mogli prinimat' uchastie muzhchiny. Fias - processiya v chest'
bozhestva, chashche vsego - v chest' Vakha.
St. 559. Zevsu vnuk ya...- Sobstvenno, pravnuk, tak kak sam Ksuf byl
vnukom Zevsa (sm. st. 63 i 292).
St. 603. I cherepki vliyatel'nyh muzhej... - T. e. "golosa": v
demokraticheskih Afinah pri golosovanii ob izgnanii vragov naroda
("ostrakizme") imena pisalis' na cherepkah. U Evripida etogo anahronizma net,
on vnesen Annenskim.
St. 660. Idushchij - narodnaya etimologiya neponyatnogo (dogrecheskogo) kornya
"Ion".
St. 666. A vam, rabyni, cepi na usta! - chastyj v antichnoj tragedii
sluchaj, kogda dejstvuyushchie lica prizyvayut hor k sohraneniyu tajny, - zdes',
odnako, hor narushaet svoi obyazatel'stva (sm. nizhe, st. 754 - 807).
St. 672 - 675. ...nomoj yazyk svoboden... - Evripid vkladyvaet v usta
Ionu rassuzhdenie ob afinskoj "parresii" - prave svobodno vyskazyvat' v
narodnom sobranii svoe mnenie; eto pravo rasprostranyalos' tol'ko na
polnopravnyh grazhdan, proishodyashchih ot afinyan.
St. 724. Gostej |rehteya - Ksufa s ego druzhinoj.
St. 859 - 922. Monodiya Kreusy, sostavlyayushchaya po kompozicii blizkuyu
analogiyu k monodii |lektry v "Oreste" (st. 960 - 1012): za vstupitel'nym
liricheskim trehstishiem (st. 859 - 861) sleduet monolog v anapestah (st. 862
- 880; svoeobrazie razmera perevodchikom ne peredano), k kotoromu
prisoedinyayutsya tri liricheskie strofy.
St. 872. ...Tritonidy vodoyu obil'noj. - Odna iz versij mifa nazyvala
mestom rozhdeniya Afiny berega Tritonskogo ozera v Livii (sr. |shil,
"Evmenidy", st. 292 sl.); tak pytalis' ob®yasnit' drevnij epitet bogini
"Tritogeniya".
St. 883. ...Gde roga bezdush'e stonet... - Rech' idet, po-vidimomu, o
polyh rogah, zavershavshih sverhu osnovanie liry i sluzhivshih rezonatorami
zvuka.
St. 899 sl. ...Gde svyazal... ty menya nenavistnym yarmom... - Apollon
zapretil Kreuse pod strahom smerti razglashat' tajnu ee beremennosti (sm.
vyshe, st. 14 sl.).
St. 908. Syn Latoi... - Apollon; boginya - mat' ego po-grecheski zvalas'
Leto, po-latyni Latonoj.
St. 919. Nenavidit, o Feb, tebya Delos... - Tak kak Apollon, po mneniyu
Kreusy, predal rozhdennogo im syna, ona prizyvaet na nego nenavist' ostrova
Delosa, gde ego rodila Leto.
St. 988. Flegra - pole mificheskogo srazheniya bogov s gigantami; ego
lokalizovali obychno na poluostrove Halkidika.
St. 990. CHtoby bogam prishlosya potrudnej. - Tak kak giganty - deti
Zemli, to, proizvedya na svet Gorgonu, Zemlya pytalas' etim okazat' pomoshch'
svoim synov'yam v ih bor'be s bogami. Dal'nejshee izlozhenie mifa o gibeli
Gorgony otlichaetsya ot obshcheizvestnoj versii.
St. 996 - 997. ...|gidoyu zovut... pryanula v srazhenie... - Evripid
sblizhaet grecheskoe slovo aigis, oboznachayushchee odnovremenno "vihr', buryu" i
pancir' Afiny, s glagolom aisso - "ustremlyat'sya", "brosat'sya".
St. 1004 - 1005 izymayutsya kak pozdnejshaya vstavka, predvaryayushchaya
soderzhanie st. 1010 - 1015. Perevod ih: "Kak na lyudej-to dejstvuyut oni? -
Odna mertvit, drugaya iscelyaet".
St. 1007 - 1009. V podlinnike rech' idet ne o kol'ce, a o pryazhke (mozhet
byt', zapyast'e).
St. 1019. Tochnee: "vot ot chego on umret, a umertvish' ego ty".
St. 1048 sl. O doch' Demetry, o ty, carica putej! - Evripid
otozhdestvlyaet Gekatu s "docher'yu Demetry" - Persefonoj.
St. 1074 - 1089. O bog, proslavlennyj v gimnah... - Iakh, agrarnoe
bozhestvo, vhodivshee naryadu s Demetroj i Persefonoj (slavyat... Devu i
Mater'-caricu) v troicu, v chest' kotoroj spravlyalis' |levsinskie
prazdnestva. Svyashchennaya processiya otpravlyalas' s afinskoj agory v |levsin, v
dvadcatyj den' ("ejkady") mesyaca boedromiya. Prisutstvie na etih prazdnestvah
chuzhezemca neizvestnogo proishozhdeniya, kakim kazhetsya horu Ion, dolzhno, po
mneniyu afinyanok, oskorbit' Iakha.
St. 1098. Palinodiya - bukv.: "obratnaya pesn'", v kotoroj oprovergaetsya
soderzhanie ranee slozhennoj pesni. St. 1090 - 1098 blizki po soderzhaniyu k
pesne hora v "Medee", st. 410 - 430.
St. 1125 - 1127. ...Dionisovu skalu on orosit' sbiralsya krov'yu
tel'chej...- V blagodarnost' Apollonu Ksuf ustraivaet pirshestvo v Del'fah,
pochtit' zhe Dionisa (sm. primech. k st. 550 sl.) on otpravlyaetsya vysoko v
gory, blizhe k dvuglavoj vershine Parnasa. Poskol'ku eto ne blizkij put',
poluchaet motivirovku dostatochno iskusstvennoe ustranenie Ksufa iz dal'nejshih
sobytij (st. 1128 - 1131).
St. 1132 - 1166. V podrobnom opisanii shatra i ukrashayushchih ego kovrov
estestvenno videt' izobrazhenie rezidencii afinskogo "svyashchennogo posol'stva"
v Del'fah; takie "delegacii" regulyarno posylalis' vsemi grecheskimi
gorodami-gosudarstvami dlya uchastiya v prazdnestvah, spravlyavshihsya v chest'
Apollona v Del'fah i na Delose, v chest' Posejdona - na Istmijskom pereshejke,
bliz Korinfa. Dlya ukrasheniya shatra Ion vzyal svyashchennye tkani sredi sokrovishch
boga, to est' iz sokrovishchnicy afinyan, kotorye imeli v Del'fah svoe
svyatilishche. Sootvetstvenno i dar Kronidova syna - Gerakla, otnyatyj u amazonok
s pomoshch'yu Teseya (sm. "Geraklidy", st. 216), mogli videt' v Del'fah
sovremenniki Evripida, no nikak ne sputniki Ksufa: po mifologicheskoj
genealogii, Tesej i Gerakl pokoleniya na tri-chetyre molozhe uchastnikov
tragedii.
St. 1137. Plefr - mera dliny, ravnaya 30,83 m (100 futov).
St. 1151. No loshadi yarma ne nosyat... - Tochnee "bez pristyazhnyh" (i,
veroyatno, ne loshadej, a volov).
St. 1156. Giady, predvestnicy dozhdej. - Voshozhdenie semizvezdiya Giad (v
sozvezdii Tel'ca) predveshchalo v Grecii nachalo perioda dozhdej i zimnih bur',
kogda morskoe plavanie stanovilos' opasnym.
St. 1188 - 1193. ...rab... neladno tut skazal... - Vozliyaniyu bogam
dolzhno bylo soputstvovat' blagochestivoe molchanie, tem bolee moglo oskorbit'
Apollona vozliyanie, soprovozhdaemoe brannym slovom. Poetomu Ion i velit
nalit' v kubki novogo vina.
St. 1195. I Biblosa vinom... - Vino iz finikijskogo goroda Biblosa
izdavna schitalos' v Grecii odnim iz samyh cennyh.
St. 1244 - 1249. O, kuda zhe ya ujdu...- V podlinnike pesn' hora
zavershaetsya anapesticheskimi stihami, sostavlyayushchimi effektnyj kontrast k
vzvolnovannym troheyam (st. 1250 - 1260).
St. 1261. Kefis, bog odnoimennoj reki, protekayushchej v Srednej Grecii,
schitalsya predkom Kreusy po materinskoj linii. Kak rechnogo boga, ego
predstavlyali v obraze byka ili cheloveka s bych'ej golovoj.
St. 1300 sl. Netochnyj perevod. Smysl originala: "Ty hotela ubit' menya,
opasayas' moih namerenij? - CHtoby mne ne pogibnut', esli ty ih osushchestvish'".
St. 1304. Tochnee: "A mne udela net v dobre otcovskom?"
St. 1401. Skala... Makry - te Dolgie Skaly, o kotoryh upominalos' v st.
12.
St. 1435. Oliva ta, Afiny nasazhdeny... - Rech' idet o svyashchennoj olive na
Akropole, po predaniyu, posazhennoj Afinoj vo vremya ee spora s Posejdonom za
pervenstvo v Attike.
St. 1477. Ubijcu Gorgony ty znaesh'? - To est' Afinu, pomogshuyu Perseyu
odolet' Gorgonu; ee golovu boginya pomestila zatem na svoj shchit - egidu.
St. 1557. Ne hotel... yavlyat'sya Feb... - Sleduyushchij stih, "chtoby ty ne
popreknula ego za proshloe", ostavlen Annenskim bez perevoda.
St. 1578 - 1581. Geleony, Goplety, Argady, |gikory. - nazvaniya
drevnejshih rodovyh ob®edinenij v Attike, kotorye afinyane, estestvenno,
proizvodili ot chetyreh synovej Iona - predka vseh ionijcev. Tak ob®yasnyalos'
i nazvanie Ionii - pribrezhnoj polosy Maloj Azii, zaselennoj grekami, i
prioritet afinyan v ee drevnejshej kolonizacii (sm. st. 1582 - 1588). K
afinskoj carevne Kreuse vozvodit Evripid i proishozhdenie dorijcev, pravda,
predkom ih yavlyaetsya uzhe ne afinyanin, a eolijskij car' Ksuf (st. 1589 -
1594).
St. 1592. Rij (Rion) - mys na severnom poberezh'e Ahaji.
St. 1606 - 1622. Neobychnoe dlya Evripida zavershenie tragedii
troheicheskimi tetrametrami. Iz vseh izvestnyh nam drevnegrecheskih tragedij
etot priem primenyaetsya eshche tol'ko v "Agamemnone" |shila.
St. 1612 ...k kol'cam. - Imeyutsya v vidu kol'ca, vvernutye v stvorki
dverej hrama.
V.N. YArho
Last-modified: Thu, 03 Nov 2005 09:14:22 GMT