Kena Kell³. ³nterv'yuz Reºm Bredber³
---------------------------------------------------------------
Perevod: Sergej Snegur (hopeodessa@farlep.net)
---------------------------------------------------------------
© Bradbury, Ray. 1996, Playboy, No 5.
© Snigur, Sergij. 2001, pereklad (z neznachnimi skorochennyami).
Pereklad vikonano v ramkah proektu "Perekladac'ka Majsternya 2000-2001".
http://www.humanities.lviv.ua/main_trans.html Literaturnij redaktor
M.Gablevich.
Po voprosam, svyazannym s ispol'zovaniem perevoda, obrashchajtes' k
perevodchiku po adresu:
E-mail: hopeodessa@farlep.net;
pochtovyj adres: Ukraina, 65063, Odessa-63, p/ya 607,
V³dverta rozmova z vidatnim majstrom naukovo¿ fantastiki pro majbutnº
kosm³chnih podorozhej, kompyuterne shahrajstvo, pol³tichnu korektn³st' ³ pro te,
chomu v³n zavzhdi maº rac³yu.
Nav³t' u jogo 75 rok³v º shchos' hlopchache v Re¿ Bredber³. V³n azh promenit'
v³d nadm³ru energ³¿, majzhe zavzhdi hodit' v shortah, a u jogo dom³vkah povno
³grashok - v³d statechno¿ f³guri Bulv³nklya na cokol'nomu povers³ jogo
los-andzheles'kogo budinku, do trimetrovogo dinozavra, shcho roztashuvavsya na
jogo vlasnomu l³zhku v jogo zam³s'k³j shovanc³.
Bredber³ kohaºt'sya takozh ³ v b³l'shih ³grashkah. Napriklad, kosm³chnih
korablyah (spravzhn³h) ³ mars³yanah (uyavnih). Jogo sivina j usm³hnene, rumyane
oblichchya zavazhayut' sprijmati jogo serjozno. Azh os' v³n zagovoryuº, ³ ti
rozum³ºsh, shcho pered toboyu - velikij dopitlivij rozum, yakij ohoplyuº vsyu
galaktiku. Jogo tvori pod³bnim chinom zbivayut' lyudej z panteliku. Rannyu
tvorch³st' Reya Bredber³ prosto ne pom³tili - zreshtoyu, ce bula naukova
fantastika ³ tomu do ne¿ stavilisya znevazhlivo, yak ³ do kom³ks³v abo lyubovnih
roman³v.
Mars³ans'k³ hron³ki, Kul'babove vino, 451° za Farengejtom, ²lyustrovana
lyudina ta ³nsh³ tvori Bredber³ vijshli v chasi, koli naukova fantastika
vvazhalas' zanyattyam dlya deshevih pisak z pretenz³ºyu na pis'mennik³v, yak³
marnuyut' chas, zanudno fantazuyuchi pro vsyak³ tehn³chn³ shtukenc³¿ ³ prichandali.
Prote Bredber³ - ne zanuda. Jogo proza p³dnosit'sya do r³vnya spravzhn'o¿
l³teraturi; v³n zaselyaº svo¿ rozpov³d³ privablivimi personazhami ³ hitrimi
vigadkami. Do togo zh, v³n zapochatkuvav polem³chn³ temi ³ pershim postaviv v
naukov³j fantastic³ skladn³ zapitannya, yak³ ran³she buli v mezhah kompetenc³¿
lishe serjoznih novel³st³v.
S'ogodn³, v epohu Zoryanih podorozhej ta H fajl³v, vazhko uyaviti zhittya bez
Bredber³. Na dodachu do svo¿h knizhok, v³n napisav ponad 500 opov³dan' ³
stvoriv sotn³ telepostanovok, a takozh teatral'n³ vistavi, operi, ese¿,
dokumental³stiku ³ scenar³j do f³l'mu Mob³ D³k. V³n chitaº po 50 lekc³j na
r³k ³ c³kavit'sya najr³znoman³tn³shimi sferami znannya - v³d nauki pro kosmos
do m³s'kogo upravl³nnya. Ne znaºte, yak poklasti kraj masovomu pereselennyu
meshkanc³v svogo m³sta? Bredber³ mozhe zaproponuvati shvidke vir³shennya
problemi. Vash torg³vel'nij kompleks perestayut' v³dv³duvati pokupc³? Bredber³
navchit', yak povernuti ¿h nazad. D³snej pri stvorenn³ ²pkotu Tematichnij park
Centr ²pkot roztashovanij v najb³l'shomu rozvazhal'nomu kompleks³, Sv³t Volta
D³sneya, yakij bulo v³dkrito 1971 roku b³lya m³sta Orlando, shtat Florida. (Tut
³ dal³ prim³tki perekladacha). zvertavsya do n'ogo za dopomogoyu, a NASA NASA
(NASA) - Nac³onal'na a´enc³ya z aeronavtiki ³ kosm³chnih pol'ot³v SSHA, z
kosmodromom na mis³ Kanaveral, shtat Florida. zaproshuvala na mis Kanaveral,
chitati lekc³¿ kosmonavtam.
Prote tvori Bredber³ ne chasto obgovoryuyut'sya v chasopisah N'yu-Jork Tajms,
N'yu-Jorker, Atlant³k abo v yakomus' ³nshomu ³ntel³gents'komu vidann³. Puristi
v³d naukovo¿ fantastiki gluzuyut' z jogo poetichnih sprob ³ metaforichno¿ uyavi.
Ale shchoranku, prokinuvshis', v³n bezstrashno pryamuº do drukars'ko¿ mashinki
(kompyuteri, skarzhit'sya v³n, pracyuyut' zanadto tiho); cya zvichka bere sv³j
pochatok z chas³v, koli v³n p³dl³tkom zhiv u Los-Andzheles³. V 1934 roc³ cherez
Veliku depres³yu bat'ko Bredber³ stav bezrob³tnim ³ pere¿hav z s³mºyu z
Voke´ana, shcho v shtat³ ²ll³nojs, do Los-Andzhelesa, de znajshov post³jnu robotu
³ pomeshkannya v sam³s³n'komu Goll³vud³. Ce bulo char³vne l³to dlya
chotirnadcyatir³chnogo Reya, yakij na rolikah ¿zdiv ciganiti avtografi u
k³noz³rok, na premºri f³l'm³v ³ na proh³dn³ k³nostud³j.
V³n buv r³shuche nalashtovanij uv³rvatisya v shou b³znes ³ ch³plyavsya do
Dzhordzha B'ornsa "B'orns ³ Alen" - amerikans'kij s³mejnij komed³jnij duet,
yakij b³l'she tr'oh desyatil³t' buv populyarnim na estrad³, v rad³ovistavah,
hudozhn³h f³l'mah ³ na telebachenn³. tak nastirlivo, shcho toj vresht³ vikoristav
deshcho z jogo pisan' u v³n'ºtkah - koroten'kih opov³dkah, yakimi zavershuvalis'
rad³operedach³ "B'orns ta Alen". Groshej dlya navchannya v koledzh³ v³n ne mav ³
tri roki p³slya zak³nchennya shkoli prodavav gazeti, kozhnu v³l'nu hvilinu
provodyachi v b³bl³otec³ abo prodivlyayuchis' knizhki v m³scevih knigarnyah. A shche
v³n brav uroki krasnogo pis'ma ³ opubl³kuvav pershe opov³dannya (za n'ogo v³n
otrimav 13 dolar³v 75 cent³v). Vlasnij tvorchij stil' v³n znajshov u dvadcyat'
dva roki, koli napisav opov³dannya "Ozero", - ce dodalo jomu vpevnenost³, shchob
c³lkom v³ddatisya tvorchost³. P³d chas ³nshogo takogo pristupu vpevnenost³, v³n
zaprosiv na kavu moloden'ku prodavshchicyu z knigarn³. Okr³m Me´´³ v³n b³l'she n³
z kim ne zustr³chavsya ³ 1947 roku voni odruzhilisya (voni j dos³ razom ³ mayut'
chotir'oh doroslih don'ok). Dek³l'ka rok³v posp³l' v³n zhivot³v na gonorari za
opov³dannya, opubl³kovan³ v chasopisah, poki mars³ans'koyu temoyu ne vluchiv u
desyatku.
Jogo pershij roman, Mars³ans'k³ hron³ki, vijshov 1950 roku Ukra¿ns'kij
pereklad Oleksandra Tereha (1962) buv pershim vidannyam Reya Bredber³ na
terenah SRSR. (v³n ³ dos³ koristuºt'sya popitom) ³ buv visoko oc³nenij u
vplivovomu oglyad³ mastitogo Kr³stofera ²shervuda ²shervud, Kr³stofer
(Isherwood), pis'mennik (1904 - 1986), avtor opov³dannya Sel³ Boulz (³z
zb³rki Do pobachennya, Berl³ne!) ekran³zovanogo Bobom Fosom p³d nazvoyu Kabare
z Lajzoyu M³nell³ v golovn³j rol³. za metaforichn³st' ³ v³dsutn³st'
tradic³jnih tehnolog³chnih podrobic', vlastivih b³l'shost³
naukovo-fantastichnih tvor³v.
Nezvazhayuchi na pohvalu ²shervuda, Mars³ans'k³ hron³ki stvorili Bredber³
reputac³yu naukovogo fantasta, vodnochas doluchivshi jogo do tovaristva
visokotalanovitih Roberta Gajnlajna, Ajzeka Az³mova ³ Artura Klarka, kotr³
namagalisya privnesti v cej zhanr fantaz³yu ³ respektabel'n³st'.
Nastupna knizhka zrobila jogo populyarnim pis'mennikom - ²lyustrovana
lyudina (1951) º pohmurim zobrazhennyam bukval'no vivernutogo navivor³t
cholov³ka. 1953 roku v³n vidav sv³j, na dumku bagat'oh, najc³kav³shij roman,
451° za Farengejtom Ukra¿ns'koyu pereklav ªvgen Krizhevich.. Nazva povyazana z
temperaturoyu, za yako¿ goryat' knizhki, a sam tv³r º neo-orvell³vs'koyu ³stor³ºyu
pro total³tarne susp³l'stvo, v yakomu knizhki zaboronen³. Roman stav
svoºchasnim zasterezhennyam proti antikomun³stichno¿ ³ster³¿, yaka ohopila SSHA.
(Koli Goll³vuds'ka Desyatka potrapila do vyaznic³ za v³dmovu dati sv³dchennya
pered Kom³tetom Kongresu z antiamerikans'ko¿ d³yal'nost³ Desyat' goll³vuds'kih
k³noprodyuser³v, rezhiser³v ³ scenarist³v, yak³ v zhovtn³ 1947 roku v³dmovilisya
v³dpov³dati Kom³tetu Kongresu SSHA shchodo svoº¿ mozhlivo¿ prichetnost³ do
d³yal'nost³ komun³stichno¿ part³¿ SSHA. , Bredber³ buv sered tih nebagat'oh
scenarist³v, hto p³dnyav golos proti prisyagi na v³rn³st', yako¿ vimagali v³d
chlen³v G³l'd³¿ .)
Bredber³ perezhiv "najg³rsh³ sh³st' m³syac³v v zhitt³" p³slya togo, yak
pogodivsya napisati dlya Dzhona Gyustona Gyuston, Dzhon (Huston) v³domij
amerikans'kij k³norezhiser (1906 - 1987); f³l'm Mal't³js'kij sok³l (1941).
scenar³j Mob³ D³ka. Pro ce tyazhke viprobuvannya v³n dokladno rozpov³daº v
spogadah p³d nazvoyu Zelen³ t³n³, b³lij kit, shcho vijshli 1992 roku.
P³slya jogo vel'mi nevdalo¿ sprobi pererobiti 451° za Farengejtom dlya
teatral'no¿ postanovki z CHarlzom Laftonom Lafton, CHarl'z (Laughton), v³domij
amerikans'kij k³noaktor angl³js'kogo pohodzhennya (1899 - 1962). Nagorodzhenij
Oskarom za vikonannya golovno¿ rol³ u f³l'm³ Privatne zhittya Genr³ha VIII
(1933)., Fransua Tryuffo zrobiv za cim romanom k³nof³l'm, shcho stav ³
hudozhn'oyu, ³ komerc³jnoyu nevdacheyu. Prote Bredber³ stvoriv vlasnij f³l'm, Ce
prijshlo ³z kosmosu, yakij sered us³h naukovo-fantastichnih f³l'm³v vvazhaºt'sya
odnim ³z najavtoritetn³shih. ZHovtnevij kraj - ce zb³rka opov³dan', v³d yakih
robit'sya motoroshno, v toj chas, yak Kul'babove vino Ukra¿ns'koyu pereklav
Volodimir Mitrofanov. º spogadami pro jogo yunach³ prozr³nnya.
Populyarn³st' Bredber³ r³zko zrosla v chas bumu na naukovu fantastiku
p³slya pusku pershogo shtuchnogo suputnika; a koli v 1976 roc³ na Mars s³v
V³k³ng, zapushchenij NASA, Bredber³ progolosili prorokom kosm³chno¿ eri. Razom
³z c'ogor³chnoyu zb³rkoyu dvadcyati novih opov³dan', SHvidshe za poglyad (reshta 500
chekayut' doopracyuvannya dlya perevidannya), na jogo rahunku zagalom º 29 vidanih
knizhok ³ dva tomi ese¿v; ale s'ogodn³ v³n pracyuº b³l'she, an³zh bud'-koli. Do
togo zh, v³n pishe b³l'sh³st' scenar³¿v dlya p³vgodinnih ser³j shchotizhnevogo
"Teatru Reya Bredber³" na telekanal³ naukovo¿ fantastiki.
Redakc³ya Plejboya v³dpravila pis'mennika Kena Kell³, yakij vzhe brav dlya
chasopisu ³ntervyu v Artura Klarka, pogovoriti z Reºm Bredber³ v jogo
los-andzheles'komu pomeshkann³. Os' shcho rozpov³daº Kell³:
- Koli ya p³d'¿hav do c'ogo nevelichkogo budinku, pobudovanogo sorok
rok³v tomu u v³dlyudnomu los-andzheles'komu peredm³st³, Bredber³ stoyav na
verand³, lementuyuchi, shcho vchora vvecher³ vkrali nov³s³n'kij avtomob³l' jogo
druzhini, yakij stoyav "prosto pered domom!". Bredber³ - odin ³z nechislennih
meshkanc³v Los-Andzhelesa, yakij n³koli ne vodiv avtomob³lya. Druzhina Me´´³
zaznachila, shcho avtomob³l' zastrahovanij, a koli j ce jogo ne zaspoko¿lo,
p³dsunula jomu povnu misku kukurudzyanih baranc³v - pershu z chergi. Ce
spracyuvalo, ³ nezabarom v³n peretvorivsya na chudovogo opov³dacha.
P³d chas nashih shchodennih rozmov protyagom tizhnya z poludnya do sut³nok,
spok³jn³ spogadi peremezhalisya nespod³vanimi emoc³jnimi vibuhami, koli
rozmova torkalasya kotrogos' z jogo bolyuchih mozol³v - Los-Andzhelesa,
pol³tiki, cenzuri, osv³tyan, byurokrat³v chi avtomob³l³v. V³n zavzhdi
vislovlyuºt'sya r³zko ³ chasto º pol³tichno nekorektnim, ale, nezvazhayuchi na
mozhlivu nepopulyarn³st' svo¿h poglyad³v, v³n nechasto v³dmovlyaºt'sya v³d nih.
Koli v³n zgaduvav pro log³chn³ r³shennya, shcho ¿h v³n proponuvav u chislennih
eseyah ³ lekc³yah, ya m³g bi poyasniti jogo populyarn³st' - v³n nast³l'ki shchiro
zahoplyuºt'sya, shcho nagaduº neposidyuchu ditinu - velikogo, pereroslogo hlopchaka,
v yakomu bagato zalishilosya v³d tih chas³v, koli v³n na rolikah p³d¿hav do
Ol³vera Gard³ za avtografom. V³n syayav, koli p³dpisuvav m³j zachitanij
prim³rnik Kul'babovogo vina ³z zagnutimi stor³nkami, yakij ya mayu z desyati
rok³v.
Ken Kell³: Bagato hto ne sprijmaº naukovu fantastiku vserjoz, prote vi
vse taki stverdzhuºte, shcho vona º golovnoyu l³teraturoyu suchasnost³. CHomu vi tak
vvazhaºte?
Rej Bredber³: Naukova fantastika - ce mr³ya. Dlya togo, shchob zaseliti
kosmos, perebuduvati nash³, tak³ dalek³ v³d ³dealu m³sta, rozvyazati bud' yak³
problemi, mi povinn³ vigaduvati majbutnº ³ v³dpov³dn³ tehnolog³¿.
K.K.: Ale b³l'sh³st' lyudej ne vvazhaº, shcho naukova fantastika nalezhit' do
spravzhn'o¿ l³teraturi.
R.B.: Vona ne nalezhit' do spravzhn'o¿ l³teraturi - vona ³ º spravzhn'oyu
l³teraturoyu. Takoyu vona stala v³d chas³v pershogo shtuchnogo suputnika Zeml³. ²
bude takoyu shche desyat' tisyach rok³v.
K.K.: SHCHo zh zm³niv suputnik?
R.B.: Lyudi, peredovs³m d³ti, zahopilisya fantastikoyu p³slya togo, yak
pershij shtuchnij suputnik osyayav nebesa. Nastupnogo ranku na stol³ u vchitelya v
yakost³ gostincya zam³st' yabluka lezhala knizhka Az³mova. Vpershe v ³stor³¿
osv³ta zd³jsnyuvalasya znizu - d³ti navchali svo¿h vchitel³v.
K.K.: CHomu d³ti v³dgukuyut'sya na naukovu fantastiku krashche n³zh dorosl³?
R.B.: Ochevidno, dityachu uyavu zbudzhuº prihovanij zm³st fantastichno¿
l³teraturi. Do togo zh, chi podobalosya vam v ditinstv³, shchob vam zavyazuvali
shnurki? CHorta z dva. Vi v³drazu pochali zavyazuvati ¿h sam³, v³dkoli c'omu
navchilisya. Naukova fantastika sv³dchit', shcho lyudstvo b³l'she ne potrebuº
notac³j, shcho mi spromozhn³ na serjozn³ spravi.
U c'omu sv³t³ navchati mozhna lishe roblyachi viglyad, shcho nachebto ne vchish.
Naukova fantastika nadaº taku mozhliv³st' - vchiti nepom³tno. Fantastika º
takozh chudovoyu mozhliv³styu robiti viglyad, shcho pishesh pro majbutnº, koli
naspravd³ napadaºsh na nedavnº minule ³ suchasn³st'. Mozhna kritikuvati
komun³st³v, rasist³v, fashist³v ta bud' yaku ³nshu ochevidnu ³ nayavnu zagrozu, a
voni ³ ne zrozum³yut', shcho jdet'sya same pro nih. SHkoda, shcho st³l'ki rann'o¿
fantastiki napisano tak tehn³chno ³ nec³kavo.
K.K.: Okr³m d³tej, naukova fantastika c³kavit' perevazhno cholov³k³v.
CHomu vona ne c³kavit' zh³nok do t³º¿ zh m³ri?
R.B.: ²snuº dv³ rasi lyudej - cholov³ki ³ zh³nki, - shcho b vam ne govorili
fem³n³stki. ZHittya cholov³ka umotivovane ³grashkami ³ naukoyu, tomu shcho cholov³ki
narodzhen³ bez bud'-yako¿ meti u vsesv³t³ okr³m togo, shchob poroditi potomstvo.
Poza cim º bagato chasu, yakij voni musyat' yakos' zgayati. ¯m potr³bno chimos'
sebe zajnyati. CHolov³ki ne mayut' v sob³ vnutr³shn'ogo zavdannya, okr³m meti
prodovzhiti r³d. ZH³nki zh stvoren³ ³z zavdannyam. Voni mozhut' tvoriti vsesv³t,
dbati pro n'ogo, navchati, plekati jogo. CHolov³ki chitayut' fantastiku, shchob
buduvati majbutnº. ZH³nkam ne potr³bno ¿¿ chitati. Voni ³ º majbutnº.
K.K.: Takij pod³l spodobaºt'sya ne vs³m zh³nkam. V ³ntervyu dlya chasopisu
People vi skazali, shcho lazern³ diski dlya personal'nih kompyuter³v stvoren³ ne
tak dlya zh³nok, yak dlya cholov³k³v - ³ duzhe shvidko p³slya c'ogo v listah do
redakc³¿ vas nazvali seksistom.
R.B.: Ce pravda. Vikrut³t' ¿m.
K.K.: YAk ce?
R.B.: A tak, shchob u nih n³koli ne bulo seksu. [Sm³ºt'sya] Sluhajte, ta
cholov³ki zh choknut³. A molod³ cholov³ki - t³ vzagal³ nenormal'n³. Mi vs³
lyubimo ³grashki. U mene samogo ³grashkoman³ya. YA pishu pro ³grashki. V mene
bagato r³znih ³grashok. Sotn³. Kompyuteri - ce ³grashki, a cholov³ki lyublyat'
vozitisya z mudrovanimi bezmovnimi shtukami. Voni pochuvayut'sya tvorchimi
osobistostyami.
K.K.: Ale kompyuteri ne lishe ³grashki - ce ³nstrumenti dlya majbutn'ogo.
R.B.: Lyudi govoryat' pro ²nternet yak pro tvorchij ³nstrument pis'mennika.
YA kazhu: "Durnic³. Ne p³ddavajsya c'omu. God³ tereveniti z us³m sv³tom,
zajmisya spravoyu." B³ll ¥ejts z partnerami duryat' nas. Podiv³t'sya na
Windows95. Vi zh rozum³ºte, shcho ce - suc³l'ne shahrajstvo.
K.K.: CHomu ce shahrajstvo?
R.B.: Tomu shcho b³l'shost³ lyudej cya operac³jna sistema n³chogo ne dodaº. Do
togo zh, kupivshi sistemu, voni musyat' dokuplyati j ³nsh³ programi. Tozh jdet'sya
pro te, shchob lyudi, yak³ ne mozhut' dozvoliti sob³ takih vitrat, viklali sotn³
dolar³v. ZH³nki ne kuplyayut' Windows. Zakladayusya, shcho yakshcho podivitisya
statistiku, to viyavit'sya, shcho 80 v³dsotk³v pokupc³v - ce cholov³ki. Bozhev³l'n³
molod³, chi bozhev³l'n³ star³ cholov³ki, yak³ lyublyat' ³grashki.
K.K.: YAk na togo, hto zrobiv karºru, divlyachis' u majbutnº, vi, shozhe,
skeptichno stavites' do tehnolog³¿ - lazernih disk³v, ²nternetu,
mul'timed³j...
R.B.: Golovne - navchiti pis'mu ³ chitannyu; vse ce ne prinese n³chogo
dobrogo, yakshcho ne vm³ti chitati ³ pisati.
K.K.: Ale chitati vse odno dovodit'sya - za dopomogoyu kompyuter³v lyudi
mozhut' sp³lkuvatisya z l³teraturnimi tvorami, ruhayuchi syuzhet tudi, kudi ¿m
podobaºt'sya.
R.B.: Ne treba men³ kazati, yak pishet'sya roman. Ne kazh³t', shcho maºte dlya
n'ogo krashchu k³nc³vku. YA ne mayu chasu ce sluhati.
K.K.: Govoryachi pro majbutnº - vi lyubite govoriti pro kosm³chn³ podorozh³.
Vi spravd³ vvazhaºte, shcho v c'omu - majbutnº lyudstva?
R.B.: Tak maº buti. Po-pershe, ce v³dpov³daº rel³g³jnomu pragnennyu do
v³chnost³. YAkshcho zemlya zagine, lyudstvo povinno buti v stan³ prodovzhiti
³snuvannya. Kosm³chn³ podorozh³ dozvolyat' zaseliti ³nsh³ planeti, de lyudi
narodzhuvatimut' d³tej. Ce tak prosto, tak grand³ozno, hvilyuyuche.
K.K.: CHi spravd³ lyudstvu dovedet'sya vt³kati z zeml³? CHi vdast'sya
zrobiti ce vchasno?
R.B.: Mi vzhe na c'omu shlyahu. Mi b uzhe mali povernutisya na M³syac'. ²
negajno startuvati na Mars.
K.K.: Prote zaraz nemozhlivo govoriti pro aktivn³st' u kosmos³, osk³l'ki
byudzhet NASA zvedeno do m³n³mumu.
R.B.: YAk mozhna divitisya p³d nogi zam³st' togo, shchob rozdivlyatisya
grand³oznu tumann³st' v suz³r¿ Or³ona? Kudi ce mi v³dsunuli M³syac' ³ chomu
spov³l'nili ruh do Marsa? Problema, zrozum³lo, v nashih pol³tikah -
cholov³kah, yak³ ne vm³yut' mr³yati ³ buti romantichnimi. V ostann³j r³k svogo
prezidentstva Dzhon Kenned³ zaklikav nas let³ti na M³syac'. Ale nav³t' v³n
zrobiv ce ne v³d zahoplennya astronom³ºyu. V³n guknuv ros³yanam: "Robi, yak ya!"
- ³ mi polet³li. Ale p³slya togo, yak mi d³stalisya M³syacya, romantika pochala
blyaknuti. A bez romantiki nemaº mr³¿. Ce j ne divno - ³stor³ya dosl³dzhennya
zemno¿ kul³ º ³stor³ºyu rozrobki bagatih rodovishch korisnih kopalin. YAkbi mozhna
bulo perekonati rozrobnik³v byudzhetu NASA, shcho na Mars³ povno skarb³v, bulo b
zrobleno vse, shchob uzhe nastupnogo ranku opinitisya na Mars³, posered
perv³snogo haosu. Kosmos nam potr³ben z prichin, yakih mi shche dostemenno ne
zyasuvali; ya ne govoryu pro torg³vlyu.
K.K.: Torg³vlyu?
R.B.: NASA zdaºt'sya, shcho voni povinn³ vipravdovuvati svoyu d³yal'n³st' z
poglyadu pragmatichnost³. Bagato korisnih rechej, shcho zyavilisya v prodazhu,
vinikli z rozrobok, povyazanih z kosm³chnimi podorozhami. NASA zdaºt'sya, shcho dlya
togo, abi zaluchiti grosh³ na kosm³chn³ potrebi, potr³bno vdavatisya do
shahrajstva. Durnic³. Ce ne tak. Kosm³chn³ podorozh³ nadayut' zhittyu sensu, a
vse, shcho dodaº sensu zhittyu, varte togo, shchob nim zajmatisya. Zv³dsi j bazhannya
zhiti v³chno.
K.K.: Do yako¿ m³ri mozhna zvinuvachuvati NASA v apat³¿ shchodo osvoºnnya
kosmosu?
R.B.: Ker³vniki NASA sam³ sob³ º najg³rshimi vorogami. Vzhe dvadcyat'
rok³v ya blagayu ¿h dozvoliti zrobiti dlya nih k³nof³l'm. B³l'sh³st' kolishn³h
f³l'm³v NASA pro programi "Merkur³j" ³ "Apollon" buli poganimi. YA hochu
poºdnati poetichn³st' ³ d³jsn³st' takim chinom, shchob glyadach³ plakali, yak buvalo
p³slya bagat'oh mo¿h vistav, pokazanih na vsesv³tn³h yarmarkah. Ta v NASA
n³koli ne roblyat' n³chogo vidatnogo, poetichnogo chi vibuhovogo, shchob pokazati
sebe z vig³dnogo boku, a kongresmen³v spravi NASA ne c³kavlyat', okr³m Boba
Pekvuda Senatora-respubl³kancya Roberta Pekvuda v 1993 roc³ bulo zvinuvacheno
v "seksual'-nomu domagann³ devyatnadcyati zh³nok protyagom ostann³h dvadcyati
rok³v". P³slya togo, yak senats'kij Kom³tet z etiki prijnyav r³shennya pro jogo
viklyuchennya, v³n p³shov u v³dstavku..
K.K.: CHi vi j dos³, nav³t' p³slya togo, yak jogo zmusili p³ti u ganebnu
v³dstavku, vvazhaºte Pekvuda mr³jnikom?
R.B.: V³n ³ º mr³jnik. YA hot³v bi, shchob v³n zalishivsya v Kongres³. R³k
tomu ya p³dtrimav jogo telegramoyu, tomu shcho t³ zh³nki - paskudnic³. Voni
vich³kuyut' dvadcyat' rok³v, ³ cherez dvadcyat' rok³v obrazhayut'sya. Ne nagadujte
men³ pro nih. Takih senator³v, yak v³n, duzhe malo, ³ ce sorom, shcho v³n p³shov z
Kongresu.
K.K.: V chomu polyagaº najb³l'sha pomilka NASA?
R.B.: "Kosm³chnij chovnik" mav bi buti pobudovanij do pochatku programi
"Apollon". "CHovnik" º velikoyu poshtovoyu skrin'koyu, ce - doroga
eksperimental'na laborator³ya. Ale zaraz v³n ne tak zahoplyuº, yak mav bi.
Spochatku v³n mav bi oblet³ti navkolo Zeml³ - same dlya c'ogo jogo zaraz
vikoristovuyut'. Za tim jogo potr³bno bulo b poslati do M³syacya ³ cim
zavershiti programu. Tod³ mi zmogli b poseliti lyudej na M³syac³ ³ ruhatisya
dal³, do Marsa. Mi potrebuºmo chogos' b³l'shogo, n³zh mi sam³ - ce spravd³ yak
rel³g³jna m³s³ya. Kosm³chn³ podorozh³ º nalagodzhennyam zvyazku ³z Vsesv³tom.
K.K.: Koli pochalosya osvoºnnya kosmosu, chi spod³valisya vi, shcho vse tak ³
bude?
R.B.: Tak. Ale stalosya ³nakshe. Vinne NASA, vinen ves' uryad, a z
zavershennyam "holodno¿ v³jni" shchez ³ kolishn³j entuz³azm. Divovizhno, yak
nejmov³rno bagato molod³ v sv³t³ c³kavit'sya cimi rechami ³ divit'sya
naukovo-fantastichn³ f³l'mi - Od³sseya, 2001, Bliz'k³ zustr³ch³ ³ Zoryan³ v³jni,
vitrachaº m³l'yardi dolar³v, shchob pereglyanuti c³ najpopulyarn³sh³ f³l'mi. Prote
uryad zovs³m ne zvertaº uvagi na ce yavishche. Tam zavzhdi pro vse d³znayut'sya
ostann³mi.
K.K.: YAk vi gadaºte, chi mi taki povernemosya na M³syac'?
R.B.: Spod³vayus' ce stanet'sya shche za mogo zhittya, tobto protyagom
najblizhchih desyati-pyatnadcyati rok³v. Ale nad³ya duzhe mala. Hocha pol³tiki j
v³dklali cyu programu yaknajdal³, spod³vayus', shcho korabel' z lyud'mi taki
poletit' na Mars. Cya pod³ya duzhe b prisluzhilasya duhovnomu p³dnesennyu lyudstva.
Vazhko zmusiti uryad robiti te, shcho sl³d.
K.K.: SHCHo vi v³dchuvali, koli "V³k³ng" s³v na Mars?
R.B.: T³º¿ noch³ mi z³bralisya v planetar³¿ Kal³forn³js'kogo
tehnolog³chnogo ³nstitutu Nevelikij privatnij ³nstitut v m³st³ Pasadena, shtat
Kal³forn³ya; vvazhaºt'sya odnim ³z sv³tovih naukovih centr³v., ce bulo svyato,
nache nespod³vana vech³rka. Mi z Karlom Sa´anom Sa´an, Karl (Sagan) -
amerikans'kij astronom ³ astrob³olog (1934 - 1996)., ³ vs³ reshta, hto tam
buv, ne spali do ranku. Naresht³ na velicheznomu ekran³ pochali zyavlyatisya
zn³mki poverhn³ Marsa. Vs³ buli priºmno zbudzhen³ - tancyuvali, sm³yalisya,
sp³vali. B³lya devyato¿ ranku prijshov Roj T³l z programi novin, p³dsunuv men³
m³krofona ³ kazhe: "Pane Bredber³, vs³ c³ roki vi pisali pro Mars, pro jogo
civ³l³zac³¿ ³ m³sta. YAk vi sebe pochuvaºte teper, koli vs³ pobachili, shcho
n³yakogo zhittya tam nema?" YA gliboko vdihnuv ³ v³dpov³v - ya pishayus', shcho skazav
ce vgolos: "²d³ote! Telepnyu! Na Mars³ zhittya º - podivisya na nas! Mi ³ º t³
mars³yani!"
K.K.: Vi mali v³dchuvati shchos' pod³bne minulogo roku, koli "Gal³lej"
dolet³v do YUp³tera.
R.B.: C³ vchen³ prosto nejmov³rn³. Kozhnogo razu, koli men³ u m³sc³,
pod³bnomu do laborator³j Kal³forn³js'kogo tehnolog³chnogo ³nstitutu, htos'
pokazuº yakijs' teleskop z³ slovami: "Pravda, chudovij?" ya kazhu: "N³". A koli
pitayut': "SHCHo vi maºte na uvaz³?" - v³dpov³dayu: - "Ce vi chudov³. Vi jogo
vinajshli. Vi prosto gen³¿".
K.K.: SHCHo sponukaº vas pisati?
R.B.: Te, shcho ya budu char³vnikom, ya vir³shiv znachno ran³she, n³zh te, shcho
budu pis'mennikom. Malen'kim hlopchikom ya vihodiv na scenu z fal'shivimi
vusami, shcho v³dpadali p³d chas vistavi, ³ chakluvav. YA j dos³ cim namagayusya
zajmatisya, - teper, koli pishu. Do togo zh, pis'menniki pishut', bo v³dchuvayut'
potrebu, shchob ¿h lyubili. Gadayu, ce mozhna nazvati nenasitn³styu, chi ne tak?
Pis'mennictvo dopomoglo men³ shche odnim chinom. P³slya togo, yak ya pochav
pisati serjozno, ya zrobiv najb³l'she v moºmu zhitt³ v³dkrittya - shcho ya mayu
rac³yu, a toj, hto ne pogodzhuºt'sya z³ mnoyu, - ne maº. YAk chudovo zbagnuti
take: n³kogo ne sluhaj ³ zavzhdi jdi vlasnim shlyahom.
K.K.: Vi zgodn³, shcho ce pomilkova, ego¿stichna tochka zoru?
R.B.: Na zhal', ya ne peven, shcho vm³yu kontrolyuvati svoº e´o. YA namagayusya
ne zabuvati, shcho golosno rozmovlyayu, ³ ce - moya problema. Ale ya prinajmn³ ne
poterpayu v³d sindromu vikrivleno¿ samo³dentif³kac³¿, yak, skazh³mo, Karl
Sa´an.
K.K.: A shcho trapilosya z Sa´anom?
R.B.: Z kozhnim rokom v³n "bronzov³º", tomu shcho pamyataº, shcho v³n - Karl
Sa´an. Tak samo, yak Norman Mejler pamyataº, shcho v³n - Norman Mejler, a ¥or
V³dal pamyataº, shcho v³n - ¥or V³dal. YA ne pamyatayu togo, shcho ya - Rej Bredber³. V
c'omu j polyagaº r³znicya. Nevazhlivo, hto ti. Nepotr³bno rozpov³dati vs³m, hto
ti takij, bo ³nakshe zniknesh p³d maskoyu fal'shivo¿ osobistost³. Spravzhnyu tvoyu
osobist³st' vidno v tvo¿j tvorchost³.
K.K.: Dehto z kritik³v kazhe, shcho vi zanadto pokladaºtesya na fantaz³yu ³
nedostatn'o na nauku, shchob buti povazhnim naukovim fantastom.
R.B.: Mene ne c³kavit', shcho kazhe tehn³chnij personal, yakij obslugovuº
naukovu fantastiku. ¯h dratuº, shcho ya obhodzhusya bez ubivstv. YA vikoristovuyu
naukovu ³deyu, yak platformu, z yako¿ zl³tayu, ne padayuchi nazad. Za ce voni na
mene j serdyat'sya. Voni vzhe sorok rok³v burkotyat', yak ce ya v Mars³ans'kih
hron³kah posm³v nad³liti Mars atmosferoyu.
K.K.: Populyarn³st' Mars³ans'kih hron³k pochalasya z l³teraturnogo oglyadu
Kr³stofera ²shervuda. Vi znali jogo osobisto?
R.B.: Ce buv prosto shchaslivij vipadok. Vl³tku 1950 roku ya p³znav
²shervuda v Santa-Mon³c³, koli v³n pereglyadav knizhki v knigarn³. SHCHojno vijshla
moya knizhka, ya shopiv z polic³ prim³rnik, p³dpisav ³ dav jomu. V n'ogo
vityaglosya oblichchya, v mene vpalo serce, ale za dva dn³ v³n potelefonuvav men³
³ kazhe: "CHi vi rozum³ºte, shcho vi napisali?" YA zapitav: "² shcho zh ya napisav?"
Ale v³n t³l'ki zaproponuvav men³ prochitati jogo oglyad v Tajms. Cya zahoplena
recenz³ya perevernula moº zhittya - knizhka momental'no ocholila spiski
bestseler³v ³ drukuºt'sya j dos³.
V³n lyubyazno poznajomiv mene z r³znimi lyud'mi, z kotrimi, na jogo dumku,
varto bulo b znatisya, napriklad, z Oldosom Gaksl³, shcho buv mo¿m l³teraturnim
kumirom, v³dkoli zyavilasya jogo knizhka O, divovizhnij novij sv³t.
K.K.: YAkim buv Oldos Gaksl³?
R.B.: Duzhe vv³chlivim. B³l'sh³st' angl³jc³v - tobto b³l'sh³st'
angl³jc³v-³ntelektual³v - vs³ duzhe vv³chliv³; povodyat'sya z vami, yak z gen³ºm,
shcho duzhe priºmno. Bagato rok³v op³slya mi z Gaksl³ brali uchast' v odn³j
telev³z³jn³j diskus³¿, de obgovoryuvali majbutnº amerikans'ko¿ l³teraturi.
Prote mene rozcharuvala jogo v³dmova viznati, shcho naukova fantastika º ºdinim
shlyahom dlya rozvitku hudozhn'o¿ l³teraturi.
K.K.: Tod³ v³n vzhe vihvalyav dosto¿nstva psihodel³k³v Div. Gaksl³ O.
Brama sprijnyattya. // Vsesv³t. - 1994. - No 5-6. - S. 120-134; Gaksl³ O. Nebo
³ peklo. // Vsesv³t. - 1994. - No 7. - S. 136-154; Malec'ka A. Katastrof³chn³
v³z³¿ O. Gaksl³. // Vsesv³t. - 1994. - No 7. - S. 155-157.. Mabut', v³n
zaproponuvav sprobuvati ¿h ³ vam.
R.B.: YA dav jomu ºdino pravil'nu v³dpov³d': "N³, dyakuyu. Ne hochu, shchob v
mo¿j golov³ v³dchinivsya lyuk - v³n mozhe pot³m ne zachinitisya".
K.K.: Kogo z molodih fantast³v vi vvazhaºte najkrashchim?
R.B.: YA nast³l'ki zaklopotanij shchodennimi spravami, shcho v mene nemaº chasu
na pod³bn³ poshuki. Vi usv³domlyuºte, sk³l'ki shchoroku vihodit' novih roman³v?
Sotn³!
K.K.: Tobto, vi uhilyaºtes' v³d v³dpov³d³?
R.B.: Dobre - ya viznayu: ya ne hochu chitati togo, shcho zyavlyaºt'sya v mo¿j
galuz³.
K.K.: CHomu?
R.B.: Bo ce krovozm³shennya, shcho nepripustimo. Knizhki z³ svoº¿ galuz³
potr³bno chitati, poki vi shche molod³. Koli men³ bulo v³s³m, desyat',
dvanadcyat', sh³stnadcyat', dvadcyat' pyat' rok³v - ya chitav naukovu fantastiku.
Ale pot³m perejshov na Aleksandra Poupa, Dzhona Dona ³ Mol'ºra, shchob perem³shati
¿h.
K.K.: SHCHo vi mozhete skazati pro b³l'sh v³domih naukovih fantast³v, -
napriklad, pro Kurta Vone´uta?
R.B.: Mi znajom³, ³ v nas normal'n³ stosunki. V n'ogo dobre chuttya
gumoru, a dek³l'ka rok³v tomu mi proveli chudovij den' v N'yu-Jorku. Ale ya
n³chogo ne chitav z chas³v jogo Mehan³chnogo p³an³no (Player Piano, 1952), a ce
bulo sorok rok³v tomu. Tomu ne mozhu n³chogo skazati.
K.K.: A pro Roberta Gajnlajna?
R.B.: YA poznajomivsya z nim v kafeter³¿ v centr³ Los-Andzhelesa. YA
t³l'ki-no zak³nchiv shkolu, a Gajnlajnu buv 31 r³k. V³n buv dobre v³domim
avtorom ³ pisav guman³stichnu fantastiku, yaka vplinula na mene tak, shcho ya
v³dvazhivsya pisati ne pro mashini, a pro lyudej.
K.K.: SHCHo vi mozhete skazati pro avtor³v, yak³ populyarizuyut' nauku v
naukovo-populyarnih vidannyah, napriklad, pro St³vena Gouk³nsa ³ jogo Korotku
³stor³yu chasu Gouk³ns, St³ven (Hawkings) - v³domij spec³al³st z f³ziki
"chornih d³r". Jogo knizhka Korotka ³stor³ya chasu: v³d "Velikogo vibuhu" do
"chornih d³r" (A Brief History of Time: From the Big Bang to Black Holes
(1988) stala bestselerom.?
R.B.: U nas º cya knizhka, ale ya ne zbirayusya duriti vas ³ kazati, shcho
chitav ¿¿. ZH³nka stverdzhuº, shcho vona prochitala, ale ya ¿j ne v³ryu. Ne v³ryu, shcho
htos' vzagal³ prochitav cyu knizhku do k³ncya. YA perekonanij, shcho v³n gen³j, ³
vse shcho v³n zrobiv, ce zdorovo.
K.K.: Vi takozh napisali dokumental'nu knizhku - Zelen³ t³n³, B³lij kit,
- pro svoyu sprobu razom z rezhiserom Dzhonom Gyustonom ekran³zuvati Mob³ D³ka.
Persh za vse, yak vi potrapili v cej f³l'm?
R.B.: Gyuston zaprosiv mene do sebe v nomer v gotel³ Beverl³ H³ls, dav
men³ v ruku sklyanku ³z napoºm ³ za dopomogoyu suto ³rlands'kih zamovlyan'
p³dlestivsya do mene tak, shcho persh n³zh ya vstig shchos' zrozum³ti, ya vzhe pogodivsya
provesti sh³st' m³syac³v v ²rland³¿, shchob stvoriti scenar³j. Aktors'k³
zd³bnost³ - ce jogo rodova risa.
K.K.: Tobto v³n buv u form³?
R.B.: ² oshukav mene. Treba bulo prosto viznati, shcho v³n spravzhn³s³n'kij
monstr (pro shcho ya, vlasne, znav), ta j v³dmovitisya. Nezvazhayuchi na jogo
neshchadnu zhorstok³st' do mene ³ bud' kogo poruch z nim, mene strimali ³
sponukali do c³º¿ roboti tri prichini. Ce - moya lyubov do Germana Melv³la z
jogo kitom; blagogov³nnya pered gen³ºm Dzhona Gyustona, shcho jogo pokazav
Mal't³js'kij sok³l, - bezdoganno zrezhisovanij f³l'm; ³ moº rozum³nnya togo,
yak malo komu v sv³t³ traplyaºt'sya taka shchasliva nagoda. Teper ya zalishivsya z
g³rkuvato-solodkim znannyam togo, shcho, dyakuyuchi same jomu, dov³davsya pro
najnejmov³rn³sh³ rech³. N³hto ³nshij v Goll³vud³ ne doruchiv bi nev³domomu
novachku napisati scenar³j dlya povnometrazhnogo f³l'mu.
K.K.: CHi ne cej dosv³d vplinuv na vashu v³dmovu pisati scenar³j dlya
ekran³zac³¿ 451° za Farengejtom, vashogo nastupnogo populyarnogo romanu?
R.B.: N³. Ce bulo v 1955 roc³. CHarl'z Lafton yakos' mene dobryache napo¿v,
a pot³m rozpov³v, yakoyu zh poganoyu bula pºsa, zroblena mnoyu dlya n'ogo za cim
romanom, ³ perekonav mene b³l'she ne bratisya za postanovku vlasnih tvor³v.
Tozh koli sprava d³jshla do Fransua Tryuffo, ya skazav jomu: "Pish³t' sam³". Z
mene dosit'.
K.K.: CHi spodobalas' vam sproba Tryuffo?
R.B.: V n'ogo vijshlo dosit' dobre, ale pevnih rechej v³n zlyakavsya. V³n
ne pokazav Mehan³chnogo Gonchaka, yakij tam povinen buv buti, tomu shcho ce
metafora prigodi. Vs³h tih l³tayuchih lyudej potr³bno vir³zati. Voni l³tayut'
lishe vniz. ² p³db³r vikonavc³v buv nevdalij. Ne u vs³h vipadkah, pravda.
Oskar Verner men³ duzhe spodobavsya.
K.K.: A hto ne spodobavsya?
R.B.: Dzhul³ya Kr³st³, yaka grala d³vchinu-sus³dku. Cya rol' ne dlya ne¿.
Sus³dc³ malo buti sh³stnadcyat' rok³v. Tozh Tryuffo vdavsya do tryuku ³ doruchiv
Dzhul³¿ grati ³ druzhinu, ³ sus³dku, shcho stvoryuvalo plutaninu. ²nod³ god³ bulo
vgadati, hto govorit'.
K.K.: SHCHo vi dumaºte pro drugu mozhliv³st' ekran³zuvati roman zaraz, koli
nim zac³kavivsya Mel ¥³bson?
R.B.: YA hot³v pereznyati 451° za Farengejtom odrazu p³slya vihodu f³l'mu
v 1966 roc³, tomu shcho duzhe bagato z romanu Tryuffo zalishiv poza kadrom. YA azh
p³dskochiv, koli men³ skazali, shcho "Vorner Brazerz" hochut' zrobiti novij
var³ant z Melom ¥³bsonom.
K.K.: Razom z romanami 1984 Orvela ³ O, divovizhnij novij sv³t Gaksl³,
vash tv³r predstavlyaº pohmurij poglyad na majbutnº. Vi hot³li napisati
roman-zasterezhennya?
R.B.: N³, ce pogana sprava. C'ogo robiti n³yak ne mozhna. Sk³l'ki
parshivih roman³v ponapisuvano z dobrim umislom. Roman³v pro dobrochinc³v,
ekolog³chnih roman³v... ² yakshcho vi skazhete men³, shcho pishete knizhku, abo
zn³maºte k³no pro te, yak l³sorub peredumav rubati derevo, ya c'ogo n³ chitati,
n³ divitisya ne stanu.
K.K.: Vazhko uyaviti, shcho lyudina, yaka napisala 451° za Farengejtom, ne
namagalas' peredbachiti majbutnº.
R.B.: YA b skazav "zasteregti v³d majbutn'ogo". Ne peredbachiti jogo, a
zasteregti v³d n'ogo. Same tak, - gn³vom, napadkami. Napadayuchi na te, shcho
vvazhaºsh glupotoyu, d³staºsh zadovolennya. Ale v toj moment tvo¿ spravzhn³ motivi
prihovan³ v³d tebe. Ce mozhna visloviti tak: "Haj jomu grec'. Sam ne znayu, yak
vono v mene vijshlo".
Napriklad, km³tlivij vinah³dnik z f³rmi "Son³" vinajshov Walkman -
perenosnij kasetnik z navushnikami - p³slya togo, yak prochitav u mene pro
rad³oprijmach³ v mors'kih cherepashkah.
K.K.: Shozhe, shcho u 451° za Farengejtom na roki vpered peredbacheno te, shcho
peredbachiti nemozhlivo.
R.B.: Tak. P³slya togo, yak nam pokazali peresl³duvanogo pol³cejs'kimi
avtomob³lyami ³ gel³kopterami O.Dzh.S³mpsona S³mpson, O.Dzh. (Simpson, O.J.),
z³rka amerikans'kogo futbolu 1970-h, u 1994 roc³ zvinuvachenij u vbivstv³
kolishn'o¿ druzhini N³kol' ta ¿¿ druga Ronal'da Goldmena. Proces ³ vse, z nim
povyazane, dokladno visv³tlyuvali po telebachennyu., koli toj krad'koma
perehodiv avtostradu, v³domij zhurnal³st Rassel Bejker napisav v svo¿j
kolonc³ v N'yu-Jork Tajms: "YAk ce shozhe na ostannyu d³yu z romanu 451° za
Farengejtom!" YA dek³l'ka raz³v pereglyadav povtorn³ pokazi c'ogo telesyuzhetu ³
dumav: "V³n d³jsno pravij!" Na ostann³h stor³nkah romanu Monte´ Gaj Monte´,
golovnij geroj romanu 451° za Farengejtom, spalyuvach knizhok, yakij v³dmovivsya
v³d vikonannya svo¿h obovyazk³v ³ vt³k z m³sta. t³kaº v³d spalyuvach³v knizhok ³,
zaglyadayuchi po doroz³ u v³kna, v kozhn³j osel³ bachit' sebe na teleekran³. Koli
v³n unikaº zustr³ch³ z Mehan³chnim Gonchakom, sp³l'nota, z yako¿ v³n vt³k,
zalishaºt'sya v progrash³, ³, shchob zapob³gti mozhliv³j pan³c³, zam³st' Monte´a
vbivaº pered telekamerami ³nshu lyudinu.
Ale te, shcho sorok tri roki tomu ya peredbachiv tak zvanu "pol³tichnu
korektn³st'", prign³chuº shche b³l'she.
K.K.: ² tezh u 451° za Farengejtom?
R.B.: Tak. SHef pozhezhnik³v [personazh romanu] tam rozpov³daº, yak r³zn³
menshini, odna za odnoyu, zatikayut' lyudyam roti ³ f³l'truyut' m³zki, proponuyuchi
precedenti: ºvre¿ nenavidyat' Fedzh³na ³ SHejloka Fedzh³n - negativnij personazh
z romanu CH.D³kkensa Prigodi Ol³vera Tv³sta. SHejlok - ºvrej-lihvar z komed³¿
V.SHeksp³ra Venec³js'kij kupec'. - spaliti oboh, abo, prinajmn³, ne
zgaduvati! Negram ne podobaºt'sya chornoshk³rij Dzh³m, yakij pliv na plot³ z
Gekom F³nnom - spaliti jogo, abo, prinajmn³, kudis' zahovati. Fem³n³stki ne
lyublyat' Dzhejn Ost³n, bo z c³ºyu zhahlivo staromodnoyu damoyu st³l'ki klopotu -
znyati ¿j golovu! Blyustitel³ s³mejnih c³nnostej giduyut' Oskarom Vajl'dom -
nazad, do shafi, Oskare! Komun³sti nenavidyat' burzhua - postr³lyati ¿h! ² tak
dal³, ³ tak dal³. Otozh, tod³ ya pisav pro tiran³yu b³l'shost³, a nin³ ya pisav
bi shche j pro tiran³yu menshin. S'ogodn³ nebezpechn³ obidv³. ² t³, ³ t³ hochut'
toboyu keruvati. Persh³ kazhut' tob³ robiti zavzhdi odne ³ te zh. A shcho kazhut'
drug³, vidno z ¿hn³h list³v: studentkam z Vasars'kogo koledzhu Privatnij
el³tnij koledzh v shtat³ N'yu-Jork. Zasnovanij 1861 r., yak koledzh dlya zh³nok.
davaj b³l'she fem³n³zmu v Mars³ans'kih hron³kah, a afroamerikanc³ hochut'
bachiti b³l'she chornoshk³rih u Kul'babovomu vin³.
K.K.: ² vi ¿m v³dpov³daºte?
R.B.: Moya v³dpov³d' dlya oboh odna: b³l'sh³st' vi, chi mensh³st', -
zgin'te! Do b³sa vs³h, hto beret'sya raditi men³, yak pisati. Kozhna menshina
d³lit'sya na dr³bn³sh³ grupi, a t³ spalyuyut' knizhki, zaboronyayuchi ¿h. Ota ¿hnya
pol³tichna korektn³st', shcho panuº v students'kih m³stechkah - ce zh n³ v yak³
vorota ne l³ze. Nebezpechna shtuka - kazati adm³n³strac³¿ un³versitetu, chomu
voni mayut' navchati, a chomu n³. Ne podobaºt'sya vam navchal'na programa, -
jd³t' do ³nsho¿ shkoli! Vikladach³, kotr³ tancyuyut' p³d ¿hnyu dudku - licem³rn³
jolopi! Pora poklasti c'omu kraj. De t³l'ki pobachite shchos' pod³bne, krich³t':
"²d³oti!" ² zmus'te ¿h v³dstupiti. Dal³, mi povinn³ negajno oprotestuvati
vs³ kvoti, yak³ pol³tizuyut' proces navchannya zanizhenimi vstupnimi vimogami, shcho
znizhuº r³ven' p³dgotovlenost³ student³v. ZHahlivim nasl³dkom vs'ogo c'ogo º
te, shcho kozhen vtrachaº jogo bezc³nnij shans.
K.K.: Tobto vi ne shvalyuºte programi pozitivnih d³j Zapochatkovana
prezidentom SSHA L.Dzhonsonom "programa pozitivnih d³j" (1964), mala na met³
borot'bu z diskrim³nac³ºyu chornoshk³rih amerikanc³v pri najm³ na robotu. V
podal'shomu programa poshirilas' na navchal'n³ zakladi j ohopila ³nsh³ menshini:
zh³nok, amerikans'kih ³nd³anc³v, ³spanomovnih gromadyan ³ t. ³n.?
R.B.: Vsya koncepc³ya vishcho¿ osv³ti zvodit'sya nan³vec', yakshcho dlya
viznachennya r³vnya usp³shnost³ ne zastosovuvati ºdinij dlya vs³h kriter³j -
oc³nki z odnakovih dlya vs³h standartnih test³v. Osv³ta º vinyatkovo spravoyu
dobuvannya znan' - ne mozhna ³ dal³ dozvolyati, shchob ¿¿ paskudili klyat³
pol³tiki. Zalishmo paskudstva pol³tikam. [Sm³ºt'sya.]
K.K.: YAk vam zhilosya z takim darom peredbachennya?
R.B.: Absolyutno nezadov³l'no.
K.K.: CHi gromads'k³st' dobre pro³nformovana pro c³ rech³?
R.B.: Nas ³nformuyut' lishe pro z´valtuvannya ³ vbivstva, yakih mi ne
vchinyaºmo, pro pohoroni, na yak³ mi ne hodimo, pro SN²D, yakim ne hochemo
zarazitisya. Vse ce za yakus' chvert' hvilini! Ale vresht³, mi vse zh ne bezruk³
- ³ mozhemo pereklyuchitisya na ³nshij kanal, abo vzagal³ vimknuti telev³zor. Na
svo¿h lekc³yah ya radzhu sluhacham n³koli ne divitisya m³scev³ novini.
K.K.: YAk shchodo chasopis³v? Z ditinstva vi buli zavzyatim chitachem
chasopis³v. YAk bi vi oc³nili ¿h teper³shnº rozma¿ttya?
R.B.: Pochn³mo z togo, shcho zaraz majzhe vs³ chasopisi bezgluzd³ ³
nedoumkuvat³. ² ya skazhen³yu v³d togo, shcho ne mozhu znajti yakus' putnyu stattyu.
Kolis' ya lyubiv Forbes ³ Fortune, ale zaraz voni get' zaharashchen³ reklamoyu.
Os' chomu ya vibuhnuv tri roki tomu, koli vistupav pered nashimi prov³dnimi
redaktorami ³ vidavcyami.
K.K.: To chomu vi vibuhnuli?
R.B.: Krashche bude skazati, shcho ya povol³ rozpalyuvavsya - ³ tim sil'n³she,
chim b³l'she dumav yakij shans ya mayu. Otzhe, ya prihopiv z soboyu svo¿ dokazi -
prim³rniki chasopis³v Forbs, Forchun, ¥ud gausk³p³n´ (Dobra domogospodinya),
MakKolz, Voug, P³pl. YA vijshov na scenu ³ skazav: "Davajte pogovorimo pro
spravzhn³ problemi vashih chasopis³v". YA p³dn³s dogori prim³rnik Dobro¿
domogospodin³, pogortav stor³nki ³ skazav: "Poshukajte tut stattyu - ne
znajdete". Nastupnim ya pokazav MakKolz ³ Voug ³ skazav: "Div³t'sya, tut - tak
samo". YA pokazav Forbs ³ Forchun. "Div³t'sya, - skazav ya. - Os' tut, zl³va, u
vas stattya na p³vstor³nki, ³ tut zhe pochinaºt'sya nova stattya, a teper glyan'te
na pravu stor³nku, - suc³l'na reklama". YA shpurnuv chasopisi na p³dlogu. Pot³m
ya pokazav prim³rnik P³pl ³ skazav: "Hto shoche chitati takij chasopis? K b³su
korporac³yu Tajm! Najb³l'sha v sv³t³ vidavnicha grupa, yaka vidaº deyak³ z
nazvanih vishche chasopis³v." ² pozhburiv chasopis vniz na p³dlogu. Pot³m ya
vitrimav pauzu ³ zaspoko¿v gud³nnya v zal³ slovami: "CHasopisi kra¿ni musyat'
zajnyatisya osv³toyu - ³ nav³t' b³l'shoyu m³royu, an³zh korporac³¿ - adzhe vam
potr³bn³ majbutn³ chitach³, chi ne tak? YAk mozhna ³ dal³ spriyati zanepadu
rozumovih zd³bnostej ³ obrazhati lyudej cim nepotrebom? Vi musite buti pevn³,
shcho v shkolah navchayut' chitati, bo ³nakshe za k³l'ka rok³v zalishitesya bez
roboti. Vi ne matimete chitach³v - vas ce ne lyakaº? Mene lyakaº. Zm³n³t' zm³st
svo¿h chasopis³v, a tod³ shche raz zapros³t' mene na rozmovu". Tut ya zamovk ³
chekav na reakc³yu, z nad³ºyu, shcho zum³v yak sl³d ¿h nastrahati.
K.K.: ² shcho zh voni?
R.B.: Men³ vlashtuvali ovac³yu stoyachi. Op³slya p³d³jshla Kr³st³ Gefner ³
priv³tala mene - ya nav³t' ne znav, shcho Plejboj takozh buv na cih zborah.
Plejboj naspravd³ nalezhit' do najkrashchih v ³stor³¿ chasopis³v, tomu shcho zhodne
³nshe vidannya ne zrobilo togo, shcho zrobiv Plejboj. Tut drukuvalisya tvori
b³l'shost³ z najvidatn³shih avtor³v opov³dan' nashogo chasu, razom z deyakimi
najvidatn³shimi roman³stami ta ese¿stami, ³ buli predstavlen³ majzhe vs³
viznachn³ amerikans'k³ mitc³. V rubric³ ³ntervyu pobuvali vs³, hto t³l'ki m³g
rozpov³sti shchos' c³kavogo. De vi shche znajdete st³l'ki r³znoman³tnih
mater³al³v, v³d majzhe vul'garnih do pishnomovnih. [Sm³ºt'sya] YA zahishchav
Plejboj v³d jogo pershogo chisla. Jogo vidavcyam stalo sm³livost³ skazati: "Nam
bajduzhe, shcho tam sob³ podumaº Makkart³", ³ nadrukuvati urivki z 451° za
Farengejtom. Vs³ ³nsh³ zlyakalisya ³ drukuvati v³dmovilis'. Mushu dodati shche odin
vazhlivij moment - ya peven, shcho z³ mnoyu pogodyat'sya vs³ hlopc³, hto zrostav za
tih sumnih chas³v, koli Plejboya shche ne bulo - ¿m zhilosya b nabagato legshe, yakbi
v t³ chasi buv u nih Plejboj. Hot³v bi ya mati cej chasopis v chotirnadcyat'
rok³v.
K.K.: SHCHob v³dtochiti vashe vm³nnya pisati?
R.B.: Perestan'te! Kartinki u vas d³jsno chudov³. Moº pokol³nnya n³chogo
takogo ne znalo. Podobaºt'sya ce vam chi n³, ale ya zak³nchuyu sv³j vistup na vash
zahist, lishe dodam, shcho Gyu Gefner - velikij seksual'nij revolyuc³oner.
K.K.: CHomu vi unikaºte erotiki v svo¿j tvorchost³?
R.B.: Nemaº sensu pisati pornograf³yu, koli vlasne stateve zhittya v
norm³. Nav³shcho gayati chas na pisannya pro ce?
K.K.: Nas zavzhdi vrazhalo ³ zdavalosya divnim, shcho naukova fantastika -
zdeb³l'shogo frig³dna.
R.B.: Naukovu fantastiku pishut' lyudi pevnogo tipu. Gadayu, shcho bagato hto
z nas zap³zno odruzhivsya. Bagato z nas º matusinimi sinkami. YA meshkav razom z
bat'kami do dvadcyati semi rok³v. Ale b³l'sh³st' v³domih men³ pis'mennik³v
bud' yakogo zhanru, osoblivo t³, hto pishe naukovu fantastiku, podorosl³shali
p³zno. Voni nast³l'ki zagliblen³ v te, shcho roblyat', ³ v svoyu fantastiku, shcho
ne zvazhayut' na ³nsh³ rech³.
K.K.: YAkij l³teraturnij zhanr z tih, u yakih vi pracyuvali, buv dlya vas
najskladn³shim?
R.B.: YA probuyu pisati operi. YA vse shche vchusya. YA pishu myuzikl za motivami
Kul'babovogo vina - pracyuyu nad nim z r³znimi kompozitorami tridcyat' rok³v.
Zaraz pracyuyu z Dzh³mm³ Vebbom nad novim var³antom. Mi morochimosya vzhe v³s³m
rok³v. Perestavlyaºmo chastini, namagayuchis' virahuvati, de sl³d pripiniti
balachki ³ pochati sp³vati.
K.K.: YAka bula golovna prichina togo, shcho vi opinilisya v Goll³vud³?
R.B.: YA pri¿hav syudi z Voke´anu, shtat ²ll³nojs, p³d chas Veliko¿
depres³¿. B³l'sh³st' lyudej v nashih krayah ne mali roboti. V 1934 roc³, koli
tato pov³domiv mo¿j mam³, men³ ³ bratov³, shcho pora bratisya na zah³d, v³n uzhe
rok³v dva yak buv bezrob³tnij. Men³ yakraz vipovnilosya chotirnadcyat', koli mi
d³stalisya Kal³forn³¿, mayuchi lishe 40 dolar³v, yak³ tratili na zhitlo ³ harch³,
dopoki v³n naresht³ znajshov robotu v telefonn³j kompan³¿ za chotirnadcyat'
dolar³v na tizhden'. Ce oznachalo, shcho ya m³g zalishitisya v Los-Andzheles³, ³ ce
bulo chudovo. YA buv u zahvat³.
K.K.: V³d chogo same?
R.B.: YA buv bez tyami v³d Goll³vudu. Mi meshkali za chotiri kvartali v³d
k³noteatru, v yakomu demonstruvalisya f³l'mi k³nostud³j MGM ³ Fox. YA navchivsya
hoditi tudi zajcem. Majzhe shchotizhnya tam v³dbuvalisya poperedn³ pereglyadi. YA
gasav po vs'omu m³stu na rolikah, yak oderzhimij, shchob vzyati avtografi u
char³vnih z³rok. To buli chudov³ chasi. YA bachiv velikih z³rok k³nokompan³¿ MGM
- Normu SH³rer, Lorel ³ Gard³, Ronalda Koulmena. SHCHob pobachiti, yak vihodyat'
abo prihodyat' z³rki, ya provodiv den' pered pav³l'jonom kompan³¿ "Paramaunt"
chi "Kolumb³ya", pot³m mchav na drugij k³nec' Goll³vudu. YA bachiv Ker³ ¥ranta,
Marlen D³tr³h, Freda Allena, v³domu paru B'ornsa ³ Allena - us³h, hto buvav
v Kal³forn³¿. SHCHopyatnic³, v suprovod³ ohoroncya, zyavlyalasya Maj Vest.
K.K.: Kazhut', shcho vi tak dokuchali Dzhordzhu B'ornsu, shcho v³n dav vam vashu
pershu robotu u shou-b³znes³. CHi ce pravda?
R.B.: Tak. Dzhordzh buv dobroyu lyudinoyu. V³n chitav us³ scenar³¿, shcho ya
pisav shchotizhnya. Voni buli zhahliv³, ale ya tak sl³po ³ shaleno kohav
goll³vuds'ke k³no ³ rad³o, shcho ne rozum³v, nask³l'ki buv nastirnim. Bez
sumn³vu, Dzhordzh gadav, shcho ya v³dcheplyusya, yakshcho v³n raz vikoristaº m³j tekst v
odn³j ³z v³n'ºtok - koroten'kih opov³dok ³z vos'mi ryadk³v, yakimi v³n
zavershuvav svo¿ peredach³. YA zh hot³v, shchob tak bulo zavzhdi. Koli te l³to
sk³nchilosya, ya zupiniv sv³j vnutr³shn³j godinnik na chotirnadcyati rokah. SHCHe
odna prichina, chomu ya stav pis'mennikom, - ce bazhannya vtekti v³d beznad³¿ ³
v³dchayu real'nogo sv³tu, vv³jshovshi u sv³t nad³¿, tvorenij vlasnoyu uyavoyu.
K.K.: Vash³ bat'ki shvalili cej vib³r?
R.B.: Dyakuvati Bogu, voni buli duzhe poblazhliv³. Divno, ale bat'ki
n³koli men³ ne perechili. Voni prosto zrozum³li, shcho ya bozhev³l'nij ³ shcho
Gospod' zahistit' mene. Zvichajno, tod³, davno, mozhna bulo veshtatisya po m³stu
vechorami bez bud' yakogo riziku stati zhertvoyu napadu abo nasillya.
K.K.: YAka vasha dumka shchodo suchasnogo Los-Andzhelesa - zemletrus³v,
bunt³v, pozhezh?
R.B.: Naspravd³ cej potuzhnij zemletrus v³drodiv u Los-Andzheles³
optim³zm - v³n, yak bud'-yaka b³da, zgurtuvav nas. Vi p³dn³maºte pershu
ceglinu, pot³m drugu ³ tak dal³. YA n³koli ne bachiv, shchob st³l'ki lyudej tak
aktivno dopomagali odne odnomu. Do mene dodomu prijshov malen'kij hlopchik ³
skazav, shcho os'-os' zavalit'sya nash dimar, - a ya c'ogo j ne pom³tiv.
Nastupnogo dnya, prosto z vulic³, zajshov neznajomij cholov³k ³ porekomenduvav
duzhe dobrih bud³vel'nik³v ³ remontnik³v. Ce spravd³ buli chudov³ lyudi -
vesel³, rozumn³, vinah³dliv³ ³ nachitan³! Voni meshkali u nas b³l'she m³syacya ³
stali chastinoyu s³m¿ - mi skuchali za nimi, koli voni po¿hali. Vs³ nash³ sus³di
³ meshkanc³ dolini San-Fernando, de spravi buli raz³v u dvadcyat' g³rshe,
rozpov³dali pro pod³bn³ rech³.
K.K.: Vas zdivuvalo, shcho p³slya zemletrusu avtostradi buli v³dbudovan³ za
k³l'ka m³syac³v?
R.B.: SHCHe j v pershu chergu? N³. U nas lyudina bez avtomob³lya - yak samuraj
bez mecha. Tam, de ce mozhlivo, ya b zam³niv mashini avtobusami, odnorejkovoyu
p³dv³snoyu zal³zniceyu, shvidk³snimi potyagami - bud' chim, shcho b znovu zrobilo
p³shohod³v centrom nasho¿ civ³l³zac³¿, a m³sta pridatnimi dlya zhittya p³shohod³v.
Mene ne c³kavit', kudi lyudi pod³nut' svo¿ avtomob³l³, osk³l'ki voni v³ddayut'
¿m tri chvert³ svogo zhittya - priblizno st³l'ki chasu lyudi vitrachayut' shchotizhnya,
zajvij raz ¿duchi tudi, kudi sam³ ne hochut', shchob pobachitisya z lyud'mi, yak³ ne
hochut' z nimi bachitisya.
K.K.: Vam legko tak kazati - vi n³koli ne vodili avtomob³lya.
R.B.: N³ razu v zhitt³.
K.K.: CHomu?
R.B.: V sh³stnadcyat' rok³v ya stav sv³dkom zhahlivo¿ dorozhn'o¿ prigodi, v
yak³j zaginulo shestero lyudej. Dodomu jshov, trimayuchis' za st³ni budink³v ³
stovburi derev, a otyamivsya cherez dek³l'ka m³syac³v. Tak shcho ya ne vod³j. Ale
sprava ne v c'omu. Avtomob³l' - ce najnebezpechn³sha zbroya nashogo susp³l'stva,
- mashini vbivayut' b³l'she lyudej, n³zh gine na v³jn³. C'ogo roku b³l'she 50000
lyudej zagine cherez nih, ³ n³hto c'ogo nav³t' ne pom³tit'.
K.K.: Donedavna vi buli futuristom, yakij n³koli ne l³tav na l³takah, ne
kazhuchi vzhe pro kosm³chn³ korabl³. SHCHo zh vil³kuvalo vas v³d c³º¿ fob³¿?
R.B.: Vs'ogo lishen' legkovik, yakij lamavsya chi ne u vs³h m³stechkah na
nashomu shlyahu, ³ jogo vod³j, yakij tri zhahlivih dn³ v³z mene cherez Floridu.
P³slya togo, yak spustilo druge koleso, na mene z³jshlo odkrovennya. Z nebes
nad³ mnoyu ya pochuv guchnij viraznij golos: "L³taj, durnyu, l³taj!" [Sm³ºt'sya]
Sorok rok³v ya boyavsya, shcho b³gatimu po l³taku, volayuchi: "Zupin³t'! Vipust³t'
mene!" Ale teper ya zavzhdi l³tayu. Zruchn³she vs³dayusya v kr³sl³ ³, chas v³d chasu
zirkayuchi v ³lyum³nator, retel'no pereglyadayu chasopisi.
K.K.: CHi pohitnuli Stejs³ Kun Serzhant Stejs³ Kun razom z of³cerom
Lorensom Pavelom buli vikrit³ v pobitt³ chornoshk³rogo vod³ya Rodn³ K³n´a. ¯h
sudove vipravdannya viklikalo rasov³ zavorushennya v 1992 roc³ v Los-Andzheles³.
³ Mark Furman Sl³dchij Los-Andzheles'ko¿ pol³c³¿ v sprav³ O.Dzh.S³mpsona,
v³domij svo¿mi rasists'kimi poglyadami. vashu v³ru v predstavnik³v zakonu?
R.B.: Spoluchen³ SHtati peretvorilasya na susp³l'stvo, yak ya ce nazivayu,
paperovih hustochok "Kl³neks" - reakc³ya gromads'kost³, na m³j poglyad, ce
simvol³chna nagoda vs³m razom visyakatisya na pol³c³yu kra¿ni, poklavshi
v³dpov³dal'n³st' za pod³¿ v Los-Andzheles³ na vs³h pol³cejs'kih. Zvichajno, ya
sv³domij togo, shcho v pol³cejs'komu upravl³nn³ Los-Andzhelesa ne vse garazd. Z
³nshogo boku, tr'oh mo¿h dochok z´valtuvali ³ pograbuvali chornoshk³r³, tak shcho ya
takozh uperedzhenij, chi ne tak? ² yakbi ya zm³g znajti tih virodk³v, ya b ¿h
povbivav. YA bachiv nasil'stvo z boku pol³cejs'kih, ale ya takozh bachiv
nasil'stvo proti b³lo¿ lyudini.
K.K.: CHi oburili vas zavorushennya, povyazan³ z³ spravoyu Rodn³ K³n´a?
R.B.: Ce bulo shchos' b³l'she, n³zh oburennya - ya buv strashenno rozstroºnij ³
strashenno serditij na mera Los-Andzhelesa Bredl³. Mi z nim priyatelyuvali
desyat' rok³v, a cherez p³vgodini p³slya zak³nchennya sudovogo zas³dannya same v³n
p³shov na telebachennya ³, vzhivayuchi zhahliv³ slova, ogolosiv, shcho v³n oburenij.
Ba-bah! - shcho stalosya pot³m, vi znaºte: natovp vijshov na vulicyu. ² dos³ v
mene ne vistachaº duhu skazati Tomu Bredl³ v oblichchya: "Ce ti v us'omu
vinnij!"
K.K.: Vi hoch trohi uyavlyali sob³, shcho v chornoshk³r³j gromad³ Los-Andzhelesa
º st³l'ki nenavist³?
R.B.: Ne dumayu, shcho htos' znav pro ce.
K.K.: CHi sp³vchuvaºte vi zakolotnikam?
R.B.: An³sk³l'ki. CHomu b ya mav ¿m sp³vchuvati? YA ne p³dtrimuvav zhodnogo
natovpu, n³de ³ n³koli. YAkbi mi ne uporalisya z cim v Los-Andzheles³, to
spalahnuli b us³ velik³ m³sta kra¿ni.
K.K.: YAkshcho Los-Andzheles - ce priklad dlya Spoluchenih SHtat³v, yake
majbutnº chekaº ³nsh³ velik³ m³sta?
R.B.: Razom ³z v³dnovlennyam ³nteresu lyudstva do M³syacya, mo¿m najb³l'shim
spod³vannyam º te, shcho Los-Andzheles pokazhe shlyah do v³dbudovi vs³m nashim
m³stam. Voni stali nekerovanimi, ³ r³ven' zlochinnost³ str³mko zlet³v vverh.
Koli mi zmozhemo povernuti lyudej u m³sto, r³ven' zlochinnost³ shvidko vpade.
K.K.: YAk c'ogo dosyagnuti?
R.B.: Ce zroblyat' peredov³ civ³l³zovan³ korporac³¿ - na take spromozhn³
t³l'ki voni. Vs³ velik³ torg³vel'n³ kompleksi buli zveden³ akc³onernimi
kompan³yami. Mi povinn³ perebuduvati m³sta z t³ºyu zh konceptual'noyu
elegantn³styu, z yakoyu pobudovan³ velik³ torg³vel'n³ kompleksi. Mi zmozhemo
peretvoriti bud'-yaku neblagopoluchnu chastinu m³sta v novu, spovnenu zhittya
gromadu.
K.K.: YAk vi perekonaºte ker³vnik³v akc³onernih tovaristv ³ derzhavnih
sluzhbovc³v, shcho same vi znaºte, shcho robiti?
R.B.: Voni sluhatimut', bo znayut' pro mo¿ poperedn³ dosyagnennya. V
San-D³ºgo central'no¿ chastini m³sta ne ³snuvalo, dopoki ne bula real³zovana
moya koncepc³ya, v³dpov³dno do yako¿, v samomu serc³ pohmurogo rajonu n³chl³zhok
buv pobudovanij torg³vel'nij kompleks "Gorton Placa". ²z zavershennyam
bud³vnictva zhittya v San-D³ºgo v³dnovilos'. Kompleks stav oseredkom
rozkv³tayucho¿ gromadi. A zal dlya aukc³on³v v ¥lendejl³, pobudovanij za moºyu
³deºyu 25 rok³v tomu, zm³niv central'nu chastinu c'ogo m³sta. Otzhe, yakshcho ya
prozhivu shche desyat' rok³v, - proshu tebe, Gospodi! - ya shche budu des' tut, shchob na
vlasn³ och³ pobachiti chislenn³ zm³ni v Los-Andzheles³ j p³dtrimati pod³bn³
proekti u velikih m³stah po vs³j kra¿n³.
K.K.: Vi kazali, shcho hochete vplivati na d³tej. Ce same do nih vi persh za
vse zvertaºtes'?
R.B.: Men³ zdaºt'sya, shcho vs³ d³ti v sv³t³ - mo¿ d³ti, a osk³l'ki ya sam
tak n³koli ³ ne podorosl³shav, to vs³ mo¿ knizhki avtomatichno priznachen³ dlya
d³tej.
K.K.: YAkim chinom vi v³dchuvaºte sv³j na nih vpliv?
R.B.: Dokazom c'ogo º obop³l'ne zahoplennya ³ lyubov. Pochati z togo, shcho
d³ti lyublyat' mene tomu, shcho ya pishu opov³dannya, v yakih govorit'sya pro ¿hnyu
zdatn³st' chiniti zlo. YA - odin z nebagat'oh pis'mennik³v, hto daº mozhliv³st'
ochistitisya u takij spos³b.
K.K.: Vi b mogli skazati, shcho sumuºte za ditinstvom?
R.B.: Tak. T³l'ki dozvolish sob³ pochati dorosl³shati, potraplyaºsh u sv³t
povnij problem, yak³ god³ rozvyazati. Pol³tiki, fah³vc³ - vs³ voni dorosl³, ³
napruzheno namagayut'sya zrozum³ti, chomu zh v³ddati perevagu. Tak ne povinno
buti. Najviznachn³sh³ r³shennya viroblyayut'sya kolektivnoyu dumkoyu, a neyu keruº
bazhannya abo otrimati pributok, abo vijti ³z spravi. Ce chudovij stimul, shchob
strem³ti do doskonalost³. Z ³nshogo boku, bagat'oh byurokrat³v z tih, shcho
keruyut' m³stami, ne sl³d zobovyazuvati mati pributki - koli ¿m potr³bno
b³l'she groshej, voni prosto p³dvishchuyut' m³scev³ podatki. YAkshcho hochete shchos'
zrobiti, potr³bno zvertatisya do akc³onernih tovaristv. D³snej º najkrashchim
prikladom.
K.K.: Ale zh h³ba v³s³mdesyat³ roki - desyatil³ttya skandal³v z obl³gac³yami
na Vol-Str³t ³ bankrutstvami bank³v - ne utverdili dumku, shcho ker³vniki
akc³onernih tovaristv mozhut' nav³t' perevershiti zlod³¿v?
R.B.: YA govoryu pro pershoklasn³ akc³onern³ tovaristva, tak³ yak IBM,
Apple, AT&T. YAkshcho akc³onern³ tovaristva nevdovz³ ne pereberut' na sebe
sistemu osv³ti, to vse sk³nchit'sya tim, shcho velik³, zaselen³ kol'orovimi
meshkancyami m³sta, otochat' malen'k³, zaselen³ b³limi vt³kachami m³stechka, yak³
buduyut'sya vzhe zaraz, p³d chas nasho¿ rozmovi. Nemozhlivo zasudzhuvati b³lih za
te, shcho voni t³kayut'. Ker³vniki m³st zanedbali najgolovn³shij chinnik nashogo
krim³nal'nogo seredovishcha - osv³tu. Dityachij sadok. Pershij klas. YAkshcho mi zaraz
zhe ne vprovadimo zm³n, mi vihovaºmo chergove pokol³nnya pustogolovih bovdur³v.
YAkshcho dozvoliti hlopcyam dorosl³shati tak, yak ce v³dbuvaºt'sya zaraz, to,
dosyagnuvshi desyatir³chnogo v³ku, voni nud'guvatimut', kidatimut' navchannya,
vzhivatimut' narkotiki, grabuvatimut' kramnic³, ´valtuvatimut' - robitimut'
³nsh³ "dobr³" spravi. Nash³ vyaznic³ perepovnen³ negramotnimi, yakih kolis'
znevazhila m³s'ka vlada. Vyaznic³ mayut' pracyuvati yak pochatkov³ shkoli, de d³tej
vchat' elementarnim recham, zam³st' togo, shchob vitrachati m³l'yard dolar³v v den'
lishe na utrimannya vyazn³v za ´ratami. Uryadu sl³d pripiniti f³nansuvati shkoli,
dopoki t³ ne dovedut', shcho vchat' pisati ³ chitati. Sl³d negajno zv³l'niti
polovinu vchitel³v. V kra¿n³ nadzvichajnij stan - ne navchayuchi d³tej pisati ³
chitati, mi vihovuºmo krim³nal'nu kul'turu sered vs³h ras ³ proshark³v
susp³l'stva. Ce trivozhit' mene najb³l'she, bo ya ne chuv, shchob shche htos', kr³m
mene, govoriv pro pochatkovu shkolu - shkolu, v³d yako¿ zalezhit' nashe majbutnº.
Akc³onern³ tovaristva, pro yak³ ya zgaduvav, vse b³l'she ³ b³l'she perejmayut'sya
zvyazkami m³zh spec³al³zovanimi ³ m³scevimi shkolami. Poyasniti ce dosit' legko
- naspravd³, ce proyav ego¿zmu, osk³l'ki voni musyat' dati osv³tu d³tyam, kotr³
pracyuvatimut' v ¿hn³h kompan³yah p³slya zak³nchennya shkoli.
K.K.: Majbutnº, v yakomu nashih d³tej vchat', shchob voni stali korisnimi
rob³tnikami velikih kompan³j? Shozhe na robotizovanu rasu z yakogos'
naukovo-fantastichnogo opov³dannya.
R.B.: Vi pro te, yak zmal'ovuyut' pod³bne susp³l'stvo kritikani
yapons'kogo stilyu zhittya? Sluhajte, nemozhlivo obernuti po-spravzhn'omu rozumnih
lyudej na robot³v. Mozhna zrobiti robot³v z bovdur³v, ale ce spravedlivo shchodo
bud' yakogo susp³l'stva ³ sistemi. YA ne znayu shcho robiti z bovdurami, ale mi
musimo sprobuvati dati ¿h osv³tu razom z rozumnimi d³t'mi. YAkshcho do drugogo
klasu vi navchite d³tej chitati ³ pisati, to dal³ vse p³de same soboyu. Dlya
togo, shchob vir³shiti problemu vzhivannya narkotik³v, potr³bno pochinati z samogo
pochatku - z pershogo klasu. YAkshcho u hlopchika v golov³ º t³ cyac'ki, shcho jomu
mozhut' dati knizhki, ³ vi zac³kavite jogo naukovoyu fantastikoyu - vvazhajte, shcho
majbutnº vryatovane.
K.K.: YAk vi sebe pochuvaºte u vashomu v³c³?
R.B.: Koli men³ vipovnilosya s³mdesyat ³ ya usv³domiv, yak bagato mo¿h
druz³v pomerli abo pomirayut', ya raptom zrozum³v, shcho same teper men³ potr³bno
pracyuvati yaknajb³l'she. Z togo chasu ya energ³jno p³dvishchiv svoyu produktivn³st'.
YA vse shche na plavu, ale ostann³ dek³l'ka rok³v buli spustoshlivimi cherez
hvorobi ³ smert' bagat'oh mo¿h dobrih druz³v. Mene gliboko zasmutila vtrata
Dzh³na Rodenber³ [avtor Zoryanih podorozhej].
K.K.: Nask³l'ki bliz'kimi vi buli?
R.B.: Dzh³n buv shchirim drugom. Mi priyatelyuvali bagato rok³v, v³dtod³, yak
b³l'sh n³zh 20 rok³v tomu v³n zaprosiv mene pisati dlya Zoryanih podorozhej. Ale
ya n³koli ne vm³v nadavati dumkam ³nshih lyudej yako¿s' rozumno¿ formi.
K.K.: YAka vasha dumka shchodo zaklyuchnogo efektnogo vchinku Rodenber³, koli
NASA vshanuvalo jogo zapov³t ³ v odnomu z pol'ot³v rozv³yalo jogo prah u
kosmos³? Viglyadaº spokuslivo?
R.B.: Ce bulo c³kavo. Kolis' ya planuvav, shchob m³j prah poklali v
kempbel³vs'ku blyashanku z-p³d tomatnogo supu-pyure 1962 roku amerikans'kij
hudozhnik End³ Vorhol (Warhol) sered ³nshih rob³t vistaviv zobrazhennya blyashanok
tomatnogo supu-pyure kompan³¿ Kempbel. Cya kartina stala odnim ³z simvol³v
amerikans'kogo pop-artu., a pot³m zakopali na Mars³. [Sm³ºt'sya] Ale ostann³m
chasom ya zrozum³v, shcho mayu dosit' prihil'nik³v tut. Otzhe, ya planuyu pobuduvati
velikij, dovgij, plaskij nadgrobok, na yakomu budut' vir³z'blen³ nazvi mo¿h
knizhok ³ bagato kul'bab, yak danina Kul'babovomu vinu, - knizhc³, yaku lyubit'
tak bagato lyudej. A v uzn³zhzh³ pliti bude napis: "Dlya kul'bab" - spod³vayus',
shcho lyudi prinositimut' ¿h, tak shcho navesn³ ³ vl³tku bude kv³tuvati zhive zhovte
pole.
K.K.: CHi v³rite vi v Boga?
R.B.: YA v³ryu razom ³ v Darv³na, ³ v Boga. Ce odnakovo. Ce vse ta¿nstvo.
Podiv³t'sya na vsesv³t. V³n buv tut zavzhdi. Ce absolyutno nejmov³rno. Ale zh
rozm³ri vsesv³tu neosyazhn³. V³n ³snuº zavzhdi, jomu nemaº k³ncya. Ce
nejmov³rno. Mi nejmov³rn³. ² toj fakt, shcho sonce porodilo planeti, shcho planeti
ostigli ³ p³shov doshch, ³ lyudi vijshli z okeanu v tvarinn³j podob³. YAk mertva
mater³ya vir³shila ozhiti? Prosto tak stalosya. Ne ³snuº n³yakogo poyasnennya. Ne
³snuº n³yako¿ teor³¿.
K.K.: Ce duzhe shozhe na propov³d' fundamental³sta. Vi kazhete, shcho v³rite
v teor³yu Darv³na, ale ³nod³ vislovlyuºtes', yak kreac³on³st Rel³g³jne vchennya
pro bozhestvenne stvorennya sv³tu. .
R.B.: Abo, yak poºdnannya oboh. Tomu shcho n³hto ne znaº. Nauka ³ rel³g³ya
povinn³ jti poruch z ta¿nstvom, tomu shcho ³snuº pevna mezha, za yakoyu vi kazhete:
"V³dpov³dej ne ³snuº." CHomu sonce gorit'? Nev³domo. Vono prosto gorit' - os'
³ vsya v³dpov³d'. CHomu buli stvoren³ planeti? Nev³domo. Tak stalosya. YAk na
Zeml³ viniklo zhittya? Nev³domo. Prosto tak stalosya. Vi viznaºte ce, yak vchenij
³ yak rel³g³jnij propov³dnik. Vchenij mozhe navchiti yak vizhiti, vivchayuchi
pobudovu ³ robotu t³la, prirodu hvorobi, yak l³kuvatisya ³ yak podovzhiti zhittya.
Propov³dnik pri c'omu skazhe: "Ne zabuvaj pro te, shcho ti zhivij". Prosto pro
sam fakt, pro krasu togo, yak ti shchoranku vstaºsh, spoglyadaºsh vran³shnyu zoryu,
abo ryasnij doshch, chi shche shchos', ³ kazhesh: "CHudovo". Prosto chudovo. Teor³ya Darv³na
ne mozhe buti dovedena - ce teor³ya. Nam zdaºt'sya, shcho vona ³stinna.
K.K.: YAk po-vashomu, vona d³jsno ³stinna?
R.B.: Ce n³komu nev³domo. YA ne v stan³ oc³niti ¿¿. Rozum³ºte, ce lishe
teor³ya.
K.K.: CHi hodite vi v cerkvu?
R.B.: N³. YA ne v³ryu v lyudinopod³bnogo Boga.
K.K.: YAk vi vvazhaºte, nash³ dush³ zhivut' dal³, chi mi perestaºmo ³snuvati
p³slya smert³?
R.B.: YA mayu chotir'oh dochok ³ v³s³m onuk³v. Moya dusha zhitime v nih. Ce ³
º bezsmertya. Ce ºdine bezsmertya, yake mene turbuº.
© Bradbury, Ray. 1996, Playboy, No 5.
© Sn³gur, Serg³j. 2001, pereklad (z neznachnimi skorochennyami).
hopeodessa@farlep.net
Last-modified: Sat, 19 Apr 2003 18:27:39 GMT