УладзЁмЁр МЁкалаевЁч ШыцЁк. У час не вярнулЁся
---------------------------------------------------------------------
У.ШыцЁк. "У час не вярнулЁся", "Мастацкая лЁтаратура", МЁнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лЁпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадрома╒ возьмуць старт вялЁзныя зоркал╦ты Ё
накЁруюцца да дал╦кЁх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ╒жо ╒ наступным стагоддзЁ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ╒жо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астрал╦тчыка╒ у бясконцай прасторы. Аб Ёх прыгодах,
л╦се Ё знаходках расказваецца ╒ гэтым зборнЁку фантастычных апавядання╒.
Ад праважатага Балачан адмовЁ╒ся. У прысутнасцЁ незна╦мых людзей ╦н
за╒с╦ды адчува╒ сябе нЁякавата. ПрагназЁсты гарантавалЁ на блЁжэйшы час
яснае надвор'е без пылавых бур Ё метэарытных дажджо╒. ╡ бы╒ самы раз, каб
паехаць аднаму. АдзЁн ╦н будзе адчуваць сябе вальней Ё зможа адразу Ё больш
по╒на ╒вайсцЁ ╒ гэты пакуль што невядомы Ё таму прываблЁвы свет чужой
планеты. Яму вельмЁ хацелася гэтага, бо ╦н упершыню пакЁну╒ Зямлю, не
пабыва╒шы за свае дваццаць два гады нават на суседнЁм Месяцы. Ус╦ неяк не
выпадала, не было патрэбы.
Зрэшты Ё тут, на Марсе, ╦н апыну╒ся зусЁм неспадзявана. С╦лета канчае
унЁверсЁтэт, спецыялЁзава╒ся на ранняй касмЁчнай гЁсторыЁ. КалЁ ж надышла
пара брацца за дыпломную работу, Касай, яго кЁра╒нЁк, нечакана прапанава╒
яму змянЁць тэму, узяць больш познЁ час - першыя пал╦ты да зорак. Тэма ╒
гЁсторыЁ была зусЁм не распрацаваная. ╡ не дзЁ╒на. Эпоха пал╦та╒ да зорак
пачалася якЁх-небудзь па╒тара стагоддзя назад.
Уласна кажучы, гэта была не тая гЁсторыя, якая вабЁла Балачана. Яна
амаль не мела здабытка╒. Бо нават першыя зоркал╦ты не вярнулЁся яшчэ са
сваЁх падарожжа╒, час Ё адлегласць якЁх вымяралЁся светлавымЁ гадамЁ. ТолькЁ
асобныя Ё часта няпэ╒ныя звесткЁ аб тых зоркал╦тах дайшлЁ пакуль да ЗямлЁ.
Але Балачан паважа╒ свайго выкладчыка, якЁ вучы╒ яго з самага першага курса.
╡ каб не засмучаць добрага наста╒нЁка, згадзЁ╒ся памяняць тэму.
ВЁдаць, кЁра╒нЁк зразуме╒, што ╒ гэтай згодзе не хапае душы,
зацЁка╒ленасцЁ, якая адна прымушае чалавека жыць любЁмай справай. Бо,
прагледзе╒шы план работы, ╦н задуменна сказа╒:
- Я дума╒, што ╒ дзяцЁнстве ╒се мараць пра зоркЁ.
Балачан здзЁвЁ╒ся. Гэты вывад на╒рад цЁ выцяка╒ з аналЁзу плана
дыпломнай работы, складзенага згодна з навуковымЁ патрабаваннямЁ. Але разам
з тым кЁра╒нЁк не памылЁ╒ся. Балачан, калЁ вучы╒ся ╒ школе, сапра╒ды нЁколЁ
не мары╒ стаць астрал╦тчыкам. Бадай, ╦н бы╒ выключэннем у сваЁм класе.
Космас тады для школьнЁка╒ бы╒ як паэзЁя. Бо хто ╒ тым узросце не пЁша
верша╒! Балачан не пЁса╒, Ё Касай гэта зразуме╒. Што, аднак, прывяло яго да
гэтай думкЁ?
Балачан веда╒, што выкладчык сам мары╒ пра дал╦кЁ космас не толькЁ ╒
маленстве. Нават бы╒ блЁзкЁ некалЁ да таго, каб мара стала явай. ПерашкодзЁ╒
недарэчны выпадак - Касай на трэнЁро╒цы злама╒ нагу. Зоркал╦т "Чырвоная
маланка", экЁпаж якога склада╒ся ╒ асно╒ным з аднакашнЁка╒ Касая па
касмЁчнай школе, стартава╒ без яго. З тае пары мЁнула больш за па╒века.
Касай усе гэтыя гады выхо╒ва╒ моладзь, в╦╒ ва унЁверсЁтэце спецкурс па
ранняй касмЁчнай гЁсторыЁ, Ё нЁхто не чу╒ ад яго нават слова пра пал╦ты да
зорак. Дык чаму ╦н раптам парушы╒ ма╒чанне? Набалелае ж трэба аддаваць таму,
хто здолее яго прыняць.
Балачан не пераацэньва╒ сябе, не знаходзЁ╒ у сабе якасцей, якЁя б
абяцалЁ поспех у даследаваннях па новай тэме. Больш таго, ╦н адчува╒, што
яна не захапЁла яго. Ну што ж, ╦н выканае работу, калЁ таго хоча наста╒нЁк.
А потым вернецца да пары Гагарына Ё Армстронга. Але, разважаючы так, ╦н не
мог пазбыцца неспакою. ╗н не любЁ╒ няяснасцей.
╡ вось камандзЁро╒ка на Марс. Тут знаходзЁцца самая магутная ╒ Сонечнай
сЁстэме станцыя дал╦кай сувязЁ Ё пры ╦й - Цэнтральны касмЁчны архЁ╒. У Ём
захо╒ваюцца ╒се матэрыялы аб асваеннЁ Ё заваяваннЁ космасу. Пачынаючы з
першага штучнага спадарожнЁка ЗямлЁ Ё аж да нерасшыфраваных сЁгнала╒, якЁя
прыйшлЁ ╒ Сонечную сЁстэму - цЁ ад зямных зоркал╦та╒, скажоныя адлегласцю Ё
перашкодамЁ, цЁ, хутчэй за ╒с╦, ад бясконца дал╦кЁх галактык або пульсара╒.
Балачан не веры╒ у сЁгналы, якЁя нЁбыта прыйшлЁ ад Ёншых цывЁлЁзацый.
Нешта нЁхто не сустрэ╒ Ёх да гэтага часу нават у дал╦кЁм Сусвеце. Ус╦, што
не паддаецца расшыфро╒цы, - парадзЁла м╦ртвая прырода.
РазвЁта╒шыся з дыспетчарам у касмапорце, Балачан се╒ у электрамабЁль.
╗н не мог заблудзЁцца. Да Цэнтральнага архЁва вяла добрая шаша. Здал╦к яна
была падобна на раку, што цякла мЁж чырвоных пясчаных бархана╒.
ЭлектрамабЁль мог развЁваць фантастычную хуткасць, але Балачан не
спяша╒ся. ╗н уключы╒ а╒таматычнае кЁраванне, а сам, не адрываючыся, глядзе╒,
як насо╒ваецца на яго з блЁзкага краявЁду змрочная ад фЁялетавага неба
бясконцая пустыня. Аднастайнасць пейзажу не расчаравала яго. ╗н бачы╒ шмат
тэлеперадач пра Марс Ё бы╒ гатовы да любога вЁдовЁшча. Аднак цЁ можа нежывое
адлюстраванне пара╒нацца з самой прыродай! Нават праз сферычнае шкло кабЁны
пустыня была непадобная на сваю кЁнакопЁю. Яна жыла, яна была побач, яе
можна было пакратаць, на ╦й можна было пакЁнуць свае сляды.
Балачан спынЁ╒ электрамабЁль, выйша╒ на шашу.
Сонца стаяла ╒ зенЁце. Непрывычна маленькае, ярка-залатое, яно не
пякло, як на ЗямлЁ ╒ пустынях, а неяк сумна Ё пяшчотна грэла твар, ледзь
прабЁваючыся праз шкло гермашлема. ╡ святла давала мала. Нават у ясны
марсЁянскЁ по╒дзень на небе былЁ вЁдаць зоркЁ Ё сузор'Ё.
Балачан пераступЁ╒ белы ахо╒ны бардзюр Ё пакрочы╒ у глыб бархана╒.
СпынЁ╒ся толькЁ тады, калЁ знЁклЁ Ё шаша, Ё электрамабЁль, а пустыня ляжала
перад Ём такой, якой яна была: Ёншапланетнай, чужой.
╗н не бы╒ дасведчаны ╒ арэалогЁЁ*, нЁколЁ не ╒нЁка╒ у яе дэталЁ. У
гЁсторыЁ заваявання космасу яго цЁкавЁ╒ фЁласофскЁ, маральны бок. Балачан
разгляда╒ гэту з'яву як чарговы этап у эвалюцыЁ чалавецтва. У гэтым яго
поглядзе не было месца ╒мовам Ёснавання на Ёншых планетах. Бо, урэшце, яны -
у адным выпадку лепшыя, у другЁм горшыя - не мелЁ Ёстотнага значэння. Важным
бы╒ сам факт выхаду чалавека за межы ЗямлЁ Ё тыя вынЁкЁ, якЁя гэта дало для
развЁцця навукЁ, эканомЁкЁ, ус╦й цывЁлЁзацыЁ.
______________
* АрэалогЁя - навука аб Марсе.
Цяпер жа ╒сведамленне таго, што ╦н знаходзЁцца сам-насам з чужой
прыродай, адрэзаны ад усяго, што было на ЗямлЁ, падарвала раптам яго
╒пэ╒ненасць. Запозненае пачуцц╦ рамантыкЁ, якой веяла ад расказа╒
касмана╒та╒ пра свае прыгоды, кранула сэрца. Балачан падума╒, што ╒с╦-такЁ
гэта добра - ступЁць нагой на пясок Ёншай планеты, пастаяць пад промнямЁ яе
сонца.
- Балачан, дзе ты? Чаму спынЁ╒ся?
╗н уздрыгну╒, пачу╒шы гэты голас, Ё тут жа засмяя╒ся. Яму стала крыху
сумна: Марс, аказваецца, ста╒ ужо дастаткова цывЁлЁзаваны. Балачан уздыхну╒,
шкадуючы, што рамантыка так хутка скончылася, Ё пайшо╒ да дарогЁ.
Будынак архЁва знаходзЁ╒ся на беразе вялЁкага кратэра. Перш чым увайсцЁ
╒ сярэдзЁну, Балачан до╒га стая╒ над адхонам. ВЁдовЁшча было нЁ з чым не
пара╒нанае. Выбух буйнога метэарыта, утвары╒шы кратэр, агалЁ╒ глыбЁнныя
пароды. Нават удалечынЁ яны не хавалЁся за смугой, за па╒ценямЁ.
Рознакаляровыя, яны зЁхацелЁ пад сонечнымЁ праменнямЁ, як дал╦кЁя зоркЁ.
Ясная, да болю ╒ вачах кантрасная карцЁна. Балачану падумалася, што ╦н
пачынае разумець тых, хто, пабыва╒шы ╒ прасторы, Ёмкнецца вярнуцца туды
зно╒. ТаЁлася ╒ чужых планетах магутная прываблЁвая сЁла.
Шчыра кажучы, Балачан не чака╒ вельмЁ многага ад сва╦й работы ╒ архЁве.
╡ на ЗямлЁ, Ё тут апрацо╒кай паведамлення╒ зоркавых экспедыцый займалася
вялЁкая група вучоных, спецыялЁста╒. Час ад часу яны знаходзЁлЁ што-небудзь
цЁкавае, важнае. На такЁ поспех Балачан не разлЁчва╒. У яго было больш
сцЁплае заданне, абмежаванае пал╦там "Чырвонай маланкЁ".
Некаторыя матэрыялы аб гэтай экспедыцыЁ Балачан вывуча╒ яшчэ на ЗямлЁ.
Шмат што, асаблЁва пра яе экЁпаж, расказа╒ Касай. Маршрут зоркал╦та ляжа╒ да
Палукса. Трыццаць пяць светлавых гадо╒ туды, трыццаць пяць назад. Балачан
веда╒ каманду "Чырвонай маланкЁ" так добра, што Ёншы раз яму здавалася,
быццам ╦н асабЁста бы╒ зна╦мы з кожным. Хударлявы Шарэпа, якЁ нЁколЁ не
трацЁць ра╒навагЁ, - нездарма яго выбралЁ капЁтанам. Весялун Ё жарта╒нЁк
Гай, якЁ яшчэ студэнтам зрабЁ╒ значнае адкрыцц╦ ╒ астраномЁЁ, Ё, напэ╒на, за
гэта яму аддалЁ пасаду штурмана экспедыцыЁ. Лепшы сябар Касая - ЖвЁнакас,
флегматычны, ма╒клЁвы Ё найлепшы зна╒ца карабельных тэхнЁчных сЁстэм. Чара
Чарава - бЁ╦лаг, урач, дзя╒чына, у якую, як здагадва╒ся Балачан, бы╒
закаханы яго наста╒нЁк...
╡х было дваццаць пяць, адданых космасу, адважных Ё самаахвярных. Касай
ганарыцца ЁмЁ. А Балачан успрыма╒ Ёх подзвЁг неяк раздвоена. ╗н аддава╒ Ём
данЁну, як людзям, якЁя, магчыма, аддалЁ ╒с╦, што мелЁ, на карысць
чалавецтву. ╡ ╦н часам лавЁ╒ сябе на думцы, што не ╒пэ╒нены, цЁ была
патрэбная Ёх ахвяра чалавецтву.
Балачан не выпадкова выбра╒ раннюю касмЁчную гЁсторыю. У той час людзЁ
╒першыню здолелЁ вырвацца з зямнога прыцягнення, дасягнулЁ суседнЁх планет.
Прастору Сонечнай сЁстэмы, як некалЁ зямныя акЁяны, перасякалЁ караблЁ новых
касмЁчных Калумба╒. Напэ╒на, многЁя з сучасных веда╒ чалавека аб прыродзе
былЁ здабыты менавЁта тады. Але ╒жо ╒ той час чалавека павЁнна была
насцеражыць адна акалЁчнасць. ЛюдзЁ дабралЁся нават да Плутона. ╡ ╒сюды
бачылЁ адно Ё тое ж: м╦ртвую пустыню. Планеты рознЁлЁся толькЁ ╒ будове цЁ
знешнЁм выглядзе. Распалены пясок, халодны газ або чорныя непрыветныя скалы.
Варыянта╒ шмат - сутнасць адна.
ЭнтузЁязм дваццаць першага стагоддзя, калЁ тэхнЁка дазволЁла чалавеку
трывала асталявацца ╒ космасе, Балачан тлумачы╒ спрадвечнай марай людзей пра
сустрэчу з сабе падобнымЁ. Адсутнасць жыцця на планетах сва╦й сЁстэмы не
паменшыла гэтага ╒здыму - наперадзе былЁ пал╦ты да Ёншых сонца╒ Ё Ёншых
планет. Тады верылЁ, што там будзе Ёнакш. Але мЁналЁ дзесяцЁгоддзЁ, а Зямля
заставалася адзЁным светлым кутком сярод чорнай ма╒клЁвай прасторы, якая з
кожнай новай экспедыцыяй адсо╒вала свае межы ╒с╦ далей Ё далей. Дык цЁ не
варта спынЁць гэтыя пошукЁ! Яны надта дорага каштуюць чалавецтву, адбЁраючы
Ё выдатных вучоных, Ё вялЁкЁя матэрыяльныя сродкЁ. Балачан недзе чыта╒, што
ператварэнне Марса ╒ прыгодную для жыцця планету накшталт ЗямлЁ эквЁвалентна
па затратах пабудове Ё экЁпЁро╒цы дваццацЁ зоркал╦та╒. МажлЁва, гэта Ё
перабольшанне, але доля ЁсцЁны ╒ Ём ╦сць. Балачан веда╒, што гэту ягоную
думку не падзяляе большасць зямлян. Таму Ё працягваюць адпра╒ляцца з
месячных касмадрома╒ зоркал╦ты. Аднак бы╒ упэ╒нены, што некалЁ людзЁ
спахопяцца. ╗н будзе адным з тых, хто ╒рэшце дакажа Ём неабходнасць гэтага.
╡ частку такЁх доказа╒ ╦н сабярэ тут, працуючы над дыпломнай.
СховЁшчы Цэнтральнага архЁва ╒разЁлЁ Балачана агромнЁстым аб'╦мам самай
разнастайнай ЁнфармацыЁ. ╡ ╦н не ╒трыма╒ся - перш чым пачаць работу над
сва╦й тэмай, патрацЁ╒ цэлы дзень на прагляд запЁса╒, якЁя датычылЁ
папярэднЁх перад "Чырвонай маланкай" экспедыцый, Гэта бы╒ велЁчны Ё
драматычны гЁмн чалавеку Ё яго розуму. Перад Балачанам на экране праходзЁлЁ
сцэны будз╦ннага жыцця на зоркал╦тах, запЁсаныя Ё перасланыя сюды з дал╦кага
космасу. Як на тое, яму трапЁлЁся дз╦ннЁкЁ менавЁта тых экЁпажа╒, якЁя
перасталЁ паведамляць пра сябе. Тады яны жылЁ Ё верылЁ, што вернуцца,
прынясуць на Зямлю вялЁкЁя тайны ГалактыкЁ. Балачан Ёх назЁра╒ менавЁта
такЁмЁ - спакойнымЁ, упэ╒ненымЁ. Але ╦н ужо веда╒, што яны не вернуцца. ╡
было да болю ╒ сэрцы тужлЁва ад лаканЁчных каментарыя╒ да здымка╒: "Планета,
падобная на Марс", "А гэта як наш Сатурн, толькЁ без кальца"... Потым былЁ
Ёншыя словы: "ДзЁм захварэ╒", "Баркун загЁну╒", "У Рана Ё НэЁ нарадзЁлася
дачка"... Жыцц╦ для Ёх там Ёшло, быццам зоркал╦т Ё не адрыва╒ся ад роднай
планеты.
Пазней, калЁ Балачан заня╒ся "Чырвонай маланкай", ╦н не мог забыцца на
прагледжаныя паведамленнЁ. Яны нЁбы прыгняталЁ яго, загадзя афарбо╒ваючы
новыя матэрыялы ╒ змрочны колер. Тым болей што л╦с гэтага зоркал╦та бы╒,
вЁдаць, такЁ ж, як Ё тых, што ╒ час не вярнулЁся.
АпошнЁ рапарт "Чырвонай маланкЁ" станцыя дальняй сувязЁ прыняла яшчэ
тры гады таму назад. Экспедыцыя наблЁзЁлася да Палукса. Балачан вельмЁ хаце╒
зразумець, чаму гэта перадача была апошняй. ╡ ╦н пача╒ з яе, спадзеючыся,
што, мажлЁва, ужо тады астрал╦тчыкЁ прадбачылЁ што-небудзь небяспечнае.
Ажы╒ экран, Ё нехта прамовЁ╒: "Яркае жо╒тае свяцЁла мае адзЁнаццаць
планет. Тры з Ёх абарочваюцца амаль па кругавой арбЁце. Пяць маюць
атмасферу". Балачан механЁчна адзначы╒, што там могуць быць умовы для жыцця,
а сам дума╒: чый гэта голас? Крыху стомлены, спакойны, разважлЁвы. Як у
Шарэпы ╒ той дзень, калЁ ╦н выступа╒ перад зямлянамЁ на старце свайго
карабля. Балачану ╦н запомнЁ╒ся стрыманасцю, якая так не адпавядала
╒рачыстай ! хвалюючай хвЁлЁне. Быццам не чалавек гавары╒, а кЁбернетычны
робат. Ня╒жо ╦н не змянЁ╒ся за гэты час? Ня╒жо нават блЁзкая мэта не
выклЁкала ╒ Ём эмоцый? Балачан слуха╒ Ё дзЁвЁ╒ся, пакуль раптам не зразуме╒,
што гэта не Шарэпа, а Гай. Астраном Ё штурман. ╡ тады здзЁвЁ╒ся яшчэ болей.
У голасе Гая знЁклЁ жарта╒лЁвыя ноткЁ. Або ╦н пастале╒ Ё пасур'╦зне╒, або
яны там развучылЁся смяяцца?
Балачан перарва╒ перадачу Ё паставЁ╒ папярэднюю, якая прыйшла за
па╒года да апошняй, спрабуючы ╒ ╦й знайсцЁ прычыну перамены ╒ характары
штурмана. Аднак нЁшто не давала нават нам╦ку на гэта. Перадача была
звычайная. У справаздачы аб жыццЁ Ё дзейнасцЁ экЁпажа не ╒памЁналЁся нЁякЁя
канфлЁктныя падзеЁ.
Адчуваючы, як у Ём нарастае неспакой - быццам, разгада╒шы прычыну, ╦н
мог бы чым-небудзь дапамагчы камандзе "Чырвонай маланкЁ" - Балачан вярну╒ся
да апошняга паведамлення.
Зно╒ на экране заблЁшчалЁ планеты-зорачкЁ, раскЁданыя вакол свайго
сонца.
"Мы пачн╦м з восьмай. Тры апошнЁя нагадваюць Плутон".
"Як за╒с╦ды", - з расчараваннем адзначы╒ Балачан, бо яшчэ толькЁ ╒чора
чу╒ гэта з Ёншых крынЁц некалькЁ разо╒. ╗н веда╒, што пасля гэтага абяцання
з карабля адправяцца ракеты. Спачатку з робатамЁ, потым, калЁ дазволяць
умовы, - з людзьмЁ. А што яны там убачылЁ, так Ё застанецца невядомым.
Балачан до╒га ╒гляда╒ся ╒ экран, спынЁ╒шы паказ на кадры з дз╦ннЁка. На
Ём была бЁяхЁмЁчная лабараторыя. Чара сядзела за сталом. ╡мгненне назад яна
задумлЁва, нЁбы гаварыла сама з сабой, расказвала пра новы метад уздзеяння
на спадчынны механЁзм клеткЁ, якЁ ╦й удалося адкрыць. Балачан не мог
выслухаць яе да канца. На ЗямлЁ гэта адкрылЁ раней Чары гадо╒ на дваццаць.
МажлЁва, Чара сама не выключала, што яе навЁна ╒жо не навЁна, таму Ё не было
╒ яе голасе задаволенасцЁ зробленым.
Уначы Балачан не мог заснуць. ╗н упершыню падума╒, што гады, якЁя
астрал╦тчыкЁ правялЁ ╒ прасторы, асуджаныя па сутнасцЁ на вечную адарванасць
ад ЗямлЁ, прымусЁлЁ Ёх зразумець пра╒ду. ╡х подзвЁг урэшце будзе толькЁ Ёх
подзвЁгам, а не ╒сяго чалавецтва. Бо што б там яны нЁ ╒бачылЁ Ё нЁ знайшлЁ,
ус╦ ро╒на вестка аб гэтым прыйдзе на родную планету са спазненнем.
Напэ╒на, нЁколЁ раней Балачан не працава╒ так напружана. ╗н напЁса╒
дыпломную. Але не так, як дума╒, складаючы план, як чака╒ ад яго наста╒нЁк.
"Чырвонай маланцы" бы╒ прысвечаны толькЁ адзЁн раздзел. АстатнЁя тры,
насычаныя шматлЁкЁмЁ прыкладамЁ, служылЁ доказам яго думкЁ пра марнасць
пал╦та╒ да зорак. Балачан веда╒, што расчаруе свайго наста╒нЁка. Больш таго,
пада╒шы ╒ святле сваЁх вывада╒ апошнюю справаздачу з "Чырвонай маланкЁ",
зробЁць наста╒нЁку балюча. ╡ не мог паступЁцца сваЁмЁ пераконаннямЁ. Яго
вывады датычылЁ не толькЁ Ёх двух.
Можна было вяртацца на Зямлю. Але Балачан бы╒ добрасумленным студэнтам,
нават залЁшне педантычным. Там, дзе Ёншыя абмяжо╒валЁся рэкамендацыйным
спЁсам кнЁг Ё дапаможнЁка╒, яму абавязкова трэба было ведаць ледзь не ╒с╦,
што датычыла тэмы. Гэта часта замЁнала нармальнай вучобе, бо, збЁваючыся на
дробязЁ, ╦н адстава╒ ад аднакурснЁка╒. Аднак пераламЁць сябе не мог. ТакЁ
╒жо бы╒ у яго характар.
Гэты самы характар прымусЁ╒ Балачана затрымацца. Нехта з супрацо╒нЁка╒
архЁва ╒ самы апошнЁ момант сказа╒ яму, што ╦сць яшчэ адзЁн сЁгнал,
нерасшыфраваны, якЁ, магчыма, належыць "Чырвонай маланцы", бо прыняты на яе
хвалЁ. А цЁ мог ╦н паехаць, не ╒пэ╒нены, што сЁгнал не мае нЁякага дачынення
да яго зоркал╦та? Вядома, не. ╡ хоць да адпра╒лення рэйсавага планетал╦та
Марс-Зямля заставалася нямнога часу, ╦н пайшо╒ у сховЁшча.
На╒рад цЁ можна было назваць гэта сЁгналам, пасланым рукой чалавека.
Каб не хваля, на яго нЁхто не звярну╒ бы нават увагЁ. На экране мЁтусЁлЁся
хаатычна раскЁданыя рысачкЁ, у дынамЁку чулася патрэскванне, як ад звычайных
выпраменьвання╒ з космасу. Аператар спачувальна паглядзе╒ на Балачана, але
дапамагчы не мог. З жалем параЁ╒:
- ЦЁ мала ╒ прасторы крынЁц энергЁЁ? Яшчэ паспееш на планетал╦т.
Гэта была слушная парада. ТолькЁ не для Балачана. Аператар, напэ╒на, не
чу╒ легенды, якую вось ужо чатыры гады, як дасцЁпны жарт, перадавалЁ
старэйшыя пакаленнЁ студэнта╒ першакурснЁкам. Быццам бы Балачан адмовЁ╒ся
здаваць залЁк па механЁцы. А на здзЁ╒ленае пытанне выкладчыка за╒важы╒: "Мне
трапЁлЁся рухавЁкЁ ╒нутранага згарання". Выкладчык не зразуме╒. Тады Балачан
растлумачы╒: "У нашым музеЁ Ёх няма. Не магу ж я гаварыць пра тое, чаго
нЁколЁ не бачы╒". Выкладчык стрыма╒ усмешку Ё спыта╒: "А як нам быць?"
Балачан адказа╒: "ДнЁ праз два я закончу дзеючую мадэль рухавЁка, тады Ё
здам залЁк". ЗалЁк ╦н сапра╒ды зда╒. БлЁскуча. Але са спазненнем, калЁ яго
аднакурснЁкЁ былЁ ╒жо на экскурсЁЁ ╒ падводнай Антарктыцы.
Забра╒шы запЁс гэтага нерасшыфраванага сЁгналу, Балачан адправЁ╒ся ╒
лабараторыю.
╗н працава╒ суткЁ, другЁя, трэцЁя... Спачатку супрацо╒нЁкЁ архЁва
спагадлЁва Ё крыху ЁранЁчна пасмЁхалЁся, потым здзЁ╒лена кЁвалЁ галовамЁ,
ма╒ля╒, упартасць не да месца. А на чацв╦рты дзень у Балачана з'явЁ╒ся
памочнЁк - той самы аператар, якЁ раЁ╒ яму паспяшацца з ад'ездам. А
не╒забаве разам з Балачанам працавалЁ ╒се, хто бы╒ вольны ад вахты Ё
асно╒най работы. Яны паверылЁ яму.
Аднак мЁналЁ днЁ, а вынЁка╒ не было. На экранах штораз узнЁкалЁ ╒жо
добра абрыдлыя ╒сЁм хаатычна раскЁданыя рысачкЁ. Двойчы прасЁ╒ Балачан
дазволу ╒ Касая затрымацца. Наста╒нЁк веда╒ свайго вучня Ё, не задаючы
пытання╒, дазваля╒.
╡ раптам рысачкЁ загаварылЁ. Здарылася гэта, калЁ Балачан неяк уначы
рашы╒ разбЁць сЁгнал на долЁ, чаргуючы колькасць рысачак па групах ад нуля
да дзевяцЁ.
Гэта бы╒ выпадак. Але, кажуць, выпадак любЁць настойлЁвых. Балачан бы╒
настойлЁвы. ╡ на экране ╦н убачы╒ тую ж самую планетную сЁстэму Палукса.
ТолькЁ побач з пятай планетай свяцЁлася яшчэ адна кропачка, як спадарожнЁк.
Балачан паспрабава╒ павялЁчыць адлюстраванне. Кропка заблЁшчала ярчэй, стала
святлейшай за планету Ё ледзь прыкметна кранулася з месца. Дуга, якую яна
апЁсала, была часткай правЁльнага круга... А потым экран патух. СЁгнал бы╒
прыняты не цалкам. ВЁдаць, не зразуме╒шы, аператар не запЁса╒ яго да канца.
Балачан пабудзЁ╒ сваЁх добраахвотных памочнЁка╒ Ё яшчэ раз з ЁмЁ
прагледзе╒ кавалак гэтай перадачы, якая прыбыла з чужога свету. У гэтым ╦н
не сумнява╒ся. Шарэпу цЁ Гаю не было патрэбы задаваць суайчыннЁкам загадкЁ.
Але што азначала гэта перадача? ЗдагадкЁ змянялЁ адна адну. Найбольш яму
спадаба╒ся вывад, што гэта гуманоЁды з сЁстэмы Палукса, выкарыста╒шы хвалю
"Чырвонай маланкЁ", перадалЁ на Зямлю вестку аб сабе Ё зоркал╦це, якЁ
дабра╒ся да Ёх Ё ста╒ спадарожнЁкам пятай планеты, населенай разумнымЁ
ЁстотамЁ...
Аднак Балачан не бы╒ бы самЁм сабой, каб прыня╒ гэту прыгожую думку за
аксЁ╦му. ╗н не мог сабе адказаць на шмат пытання╒, Ё сярод Ёх на самае
гало╒нае: "Чаму ма╒ча╒ Шарэпа?" А без гэтага не адчува╒ за сабой права
рабЁць хоць прыблЁзны вывад.
Не адказваючы на вЁншаваннЁ таварыша╒, ╦н прайшо╒ на вузел сувязЁ Ё
выклЁка╒ Зямлю. Касай слуха╒ яго.
- Наста╒нЁк, - сказа╒ Балачан, - я не напЁса╒ дыпломную. - ╗н пачака╒,
цЁ не скажа што Касай, Ё тады дада╒: - Я не буду гЁсторыкам. - Касай ма╒ча╒,
Ё Балачан дазволЁ╒ сабе яшчэ адну фразу: - КалЁсьцЁ чалавек павЁнен
перахварэць космасам.
З вузла сувязЁ Балачан пайшо╒ у свой пакой, выцягну╒ з партфеля
крышталЁкЁ з запЁсам дыпломнай работы Ё кЁну╒ Ёх у трубапровад, якЁ в╦╒ да
анЁгЁлятара.
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT