УладзЁмЁр МЁкалаевЁч ШыцЁк. Сустрэча
---------------------------------------------------------------------
У.ШыцЁк. "У час не вярнулЁся", "Мастацкая лЁтаратура", МЁнск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 лЁпеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадрома╒ возьмуць старт вялЁзныя зоркал╦ты Ё
накЁруюцца да дал╦кЁх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ╒жо ╒ наступным стагоддзЁ, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ╒жо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астрал╦тчыка╒ у бясконцай прасторы. Аб Ёх прыгодах,
л╦се Ё знаходках расказваецца ╒ гэтым зборнЁку фантастычных апавядання╒.
На стук адказала цЁшыня. Пасько пачака╒ хвЁлЁну Ё зно╒ падн╦с руку да
дзвярэй. Але, не дацягну╒шыся да Ёх, апусцЁ╒. ╗н уявЁ╒ сабе высокую фЁгуру
капЁтана, схЁленую над сталом, нахмураны лоб, позЁрк, затуманены болем
страты, Ё адступЁ╒.
╡х засталося пяц╦ра - Пунтус Ё МарцалЁс на "Валдай" не вярнулЁся, усе
тэрмЁны скончылЁся яшчэ ╒чора. ╡ тады чацв╦ра з экЁпажа прыйшлЁ да капЁтана
Ё папрасЁлЁ паслаць Ёх на пошукЁ.
КапЁтан выслуха╒ Ёх Ё сказа╒, што падумае. Пасько веда╒, аб чым ╦н
будзе думаць: сЁтуацыя ж па╒тарылася. КалЁ не вярну╒ся Пунтус, да капЁтана
яны хадзЁлЁ ╒пяц╦х. На пошукЁ бы╒ пасланы МарцалЁс. ╡ ╦н таксама не
вярну╒ся. Двое з сямЁ ды яшчэ аварыя рухавЁка - гэта ╒жо бадай катастрофа.
Пасько разуме╒ ваганнЁ капЁтана - той хаце╒ адрамантаваць рухавЁк Ё вярнуць
"Валдай" на Зямлю. Але ╦н разуме╒ Ё Ёншае: нЁхто з Ёх, у тым лЁку Ё капЁтан,
не даруе сабе, калЁ не даведаецца, што здарылася з таварышамЁ.
ВыклЁк да капЁтана прагуча╒ па ╒нутранай сувязЁ як сЁгнал трывогЁ. ╗н
заста╒ Пасько на тым жа месцы - ля дзвярэй. Пачака╒шы секунду-другую, Пасько
рашуча пераступЁ╒ парог.
- Сядай, - не пачынаючы размовы, капЁтан паказа╒ на крэсла.
УвайшлЁ Ё астатнЁя члены экЁпажа.
КапЁтан узня╒ галаву Ё до╒гЁм пЁльным позЁркам абв╦╒ сваЁх таварыша╒.
- Што будзем рабЁць? - спыта╒ ╦н.
- Шукаць!
КапЁтан у знак згоды схЁлЁ╒ галаву. Агледзе╒шы свой парадзелы экЁпаж,
сказа╒:
- Паедзе Пасько. - Падума╒шы, дада╒: - ╗н - апошнЁ.
ТолькЁ зараз Пасько зразуме╒, чаго каштавала капЁтану гэтае рашэнне. ╗н
неяк аж пастарэ╒ за апошнЁя суткЁ, яго до╒гая фЁгура здавалася яшчэ
да╒жэйшай, а вакол вачэй густой сеткай паглыбелЁ маршчынкЁ.
З каюты капЁтана ╒се выходзЁлЁ мо╒чкЁ. ╡ Пасько веда╒ прычыну. Кожны з
Ёх адда╒ бы жыцц╦, ратуючы таварыша╒, Ё таму нЁхто не мог згадзЁцца, што ╒
выпадку яшчэ адной ня╒дачы Ём прыйдзецца вяртацца. Але яны разумелЁ Ё тое,
што, прымаючы рашэнне, капЁтан бра╒ на сябе не толькЁ вялЁкую адказнасць.
Ратуючы Ёх, жывых, ╦н ужо нЁколЁ не зможа апра╒дацца Ё перад тымЁ, м╦ртвымЁ,
якЁя, можа, жывуць Ё чакаюць дапамогЁ, Ё перад сваЁм сумленнем.
ЗбЁраючыся ╒ дарогу, Пасько дума╒, што, напэ╒на, капЁтан ус╦-такЁ
дапусцЁ╒ памылку. Не цяпер. А тады, калЁ адправЁ╒ першага разведчыка -
аднаго, а не двух. Магчыма, удвух яны лепш арыентавалЁся б, сустрэ╒шы
небяспеку, што чакала Ёх у катлавЁне. КапЁтан паспадзява╒ся, мабыць, на
ахо╒ныя здольнасцЁ а╒тамата╒, бо, павага╒шыся, катэгарычна сказа╒, што
паедзе адзЁн разведчык. Але а╒таматы, здаецца, не апра╒далЁ яго
спадзявання╒.
КатлавЁна пачыналася з ра╒нЁны, на якой зрабЁ╒ пасадку "Валдай". Ад
карабля да яе было каля чатырохсот кЁламетра╒. Сама па сабе яна не
зацЁкавЁла б касмана╒та╒, як Ё ╒весь Бальдар - гэта сЁняя планета,
пазба╒леная атмасферы Ё якЁх-небудзь прыкмет жыцця. Для Ёх ╦н бы╒ толькЁ
часовай пасадачнай пляцо╒кай. Але, аблятаючы Бальдар, у катлавЁне яны
за╒важылЁ сЁгарападобнае цела, якое вельмЁ нагадвала зямныя зоркал╦ты ранняй
касмЁчнай эпохЁ.
Пасько выеха╒ на ╒сюдыходзе, калЁ яшчэ была ноч.
Электронны вадзЁцель в╦╒ усюдыход пла╒на, амаль без штуршко╒. Нават
здавалася, што наогул няма нЁякага руху. ╡ тады Пасько, паглядаючы на яркЁя
аднастайныя зоркЁ чужога неба, уя╒ля╒ сябе ╒ кабЁне касмЁчнага карабля, якЁ
згубЁ╒ся ╒ бясконцай прасторы. ВыбЁраючы зручную дарогу, электронны
вадзЁцель рабЁ╒ паварот, усюдыход уздрыгва╒, Ё тады Пасько вярта╒ся да думак
аб сваЁм становЁшчы.
╗н не бая╒ся. Яму толькЁ хацелася хутчэй разабрацца, што ж ус╦-такЁ
здарылася з таварышамЁ.
Перад выездам ╦н разам з капЁтанам яшчэ раз прагледзе╒ здымкЁ
катлавЁны. Ус╦ тое ж самае: у непрыступных скалЁстых гарах, навЁслых над
абрывам, узвыша╒ся блЁскучы сЁгарападобны прадмет з купалам наверсе.
- Думаеш, зямны? - спыта╒ тады Пасько.
- Хутчэй за ╒с╦, - адказа╒ капЁтан. - Падабенства вялЁкае.
Пасько здалося, што ╦н хаце╒ нешта сказаць яшчэ, але не сказа╒ Ё,
развЁтваючыся, толькЁ кЁ╒ну╒ галавой.
ВяршынЁ гор святлелЁ - пачына╒ся дзень. А тут, у катлавЁне,
беспрасветная цемра на кожным метры яшчэ супрацЁ╒лялася халодным праменням
ранЁшняга бальдаравага сонца, якЁя нЁбы сцякалЁ з гор.
Серабрысты купал бы╒ на ранейшым месцы, вытыркаючыся з-за кальца
скалЁстых пЁка╒. Ад увахода ╒ катлавЁну да гэтага купала заставалася
кЁламетра╒ пяць. Пасько нав╦╒ тэле╒стано╒ку. На экране ружовымЁ ЁскрамЁ
╒спыхнулЁ скалы Ё сярод Ёх - купал. Нерухомы, як манумент, як помнЁк. Пасько
падума╒, што, напэ╒на, Ё яго сябрам гэты зоркал╦т здава╒ся своеасаблЁвым
помнЁкам узл╦ту чалавечага розуму. ╡ раптам першае сумненне, яшчэ няяснае Ё
слабае, варухнулася ╒ яго галаве, пасея╒шы ╒ сэрцы трывогу.
Далей дарогЁ не было, бо побач стаялЁ яшчэ два ╒сюдыходы, пакЁнутыя тут
Пунтусам Ё МарцалЁсам. Пасько выключы╒ рухавЁк, зразуме╒шы, што далей
давядзецца ЁсцЁ пехатой.
Перш чым пайсцЁ, ╦н зно╒ паглядзе╒ на купал. МалюнкЁ падобных
зоркал╦та╒ ╦н помнЁ╒ з падручнЁка╒, па якЁх некалЁ вучы╒ся ╒ штурманскай
школе. Гэта, несумненна, бы╒ зоркал╦т, пабудаваны на ЗямлЁ. Адна з першых
мадэлей, здольная развЁваць субсветавую хуткасць, пабудаваная амаль дзвесце
гадо╒ назад. Дзвесце гадо╒! Халодныя мурашкЁ пабеглЁ ╒ Пасько па спЁне. ╗н
нЁбы дакрану╒ся да сЁвой мЁну╒шчыны, якая выпадкова прыадкрыла перад Ём адну
са сваЁх трагЁчных старонак.
Першым жаданнем было кЁнуцца да знаходкЁ. ╗н ужо бы╒ зрабЁ╒ некалькЁ
крока╒, але авалода╒ сабой Ё спынЁ╒ся. Гэты ж самы купал бачылЁ Ё Пунтус з
МарцалЁсам. Яны, мабыць, таксама адразу ж кЁнулЁся да зоркал╦та, не
радзЁрава╒шы папярэдне на "Валдай". Чаму? АдзЁн з Ёх бы╒ пЁлот, другЁ -
Ёнжынер. Яны, вЁдаць, пазналЁ зоркал╦т, можа, нават нешта аб Ём ведалЁ Ё не
палЁчылЁ патрэбным паведамЁць капЁтану. Што яны ведалЁ пра зоркал╦т?
Пасько вярну╒ся да машыны, закадзЁрава╒ пытанне Ё, стрэлЁ╒шы ракетай,
якая вынесла ╒гару зонд-антэну, перада╒ дэпешу на "Валдай".
Адказ-рады╦Ёмпульс прыйшо╒ ро╒на праз тры хвЁлЁны. А яшчэ праз пятнаццаць
секунд Пасько прачыта╒: "Зоркал╦т сЁстэмы КЗСХ. Два не вярнулЁся адпаведна
186 Ё 172 гады назад. Першы ляце╒ да Альфы Цэнта╒ра, другЁ - да СЁрыуса".
Гэтыя звесткЁ не вельмЁ праяснЁлЁ абстано╒ку. Тое, што зоркал╦т не
вярну╒ся на Зямлю, вЁдавочна Ё так. Трэба было спадзявацца толькЁ на сябе. ╡
Пасько зно╒ пача╒ думаць, што ж рабЁлЁ яго таварышы далей. Хутчэй за ╒с╦,
пазна╒шы зямны зоркал╦т, яны паспяшалЁся дайсцЁ да яго. Гэта зусЁм зразумелы
пары╒, але Ёменна ╒ Ём, магчыма, Ё таЁлася сама небяспека.
Горы, стромкЁя Ё велЁчна спакойныя, высачэзнай сцяной дыбЁлЁся на тым
баку катлавЁны. НЁ Пунтус, нЁ МарцалЁс не паспелЁ б да Ёх нават дабрацца за
такЁ час, ды ╒ гэтым не было патрэбы. ╡х шлях, безумо╒на, ляжа╒ да зоркал╦та
- праз плато, пасечанае скаламЁ Ё расколЁнамЁ. ТолькЁ тут Ёх Ё трэба шукаць.
УзвалЁ╒шы на плечы скрынку з рады╦перадатчыкам Ё запасам зонда╒-антэн Ё
прычапЁ╒шы да пояса плазменны нож, якЁ пры выпадку мог паслужыць Ё зброяй,
Пасько з лакатарным шукальнЁкам у руках рушы╒ напрасткЁ праз плато да
цяснЁны.
На нейкЁ час серабрысты купал знЁк з вачэй, заслонены каменным
эскарпам. Пасько апыну╒ся ╒ цемры, прыцЁшы╒ хаду Ё з зайздрасцю глядзе╒ на
ружовыя вяршынЁ. ЛЁхтар дава╒ мала карысцЁ, ╦н асвятля╒ толькЁ маленькЁ
кружочак пад нагамЁ. Пасько падума╒, што, можа, недзе побач, у якой-небудзь
расколЁне Ё знайшлЁ свой апошнЁ прытулак яго таварышы, спяшаючыся, як Ё ╦н,
да зоркал╦та.
Нарэшце святло пранЁкла Ё ╒ цяснЁну. На╒кола ╒с╦ заЁскрылася мЁрыядамЁ
кропелек-вяс╦лак. Пасько аж зажмуры╒ся. КалЁ яго вочы пад акулярамЁ
светафЁльтра╒ прывыклЁ да яркага святла, ╦н узабра╒ся на блЁжэйшы выступ Ё
╒важлЁва агледзе╒ наваколле. Таварышы маглЁ ЁсцЁ толькЁ гэтым шляхам, бо
абочыны былЁ зусЁм непраходныя. Але нЁшто яму не нагадвала, што тут
калЁ-небудзь праходзЁ╒ чалавек, - нЁкЁм не кранутая цалЁна, ма╒клЁвыя
суровыя каменнЁ...
Пасько пералЁчы╒ запас зонда╒-антэн Ё, падума╒шы, пасла╒ на базу
сЁгнал: "НЁчога новага". Атрыма╒шы адказ, уздыхну╒ Ё пайшо╒ далей.
Зоркал╦т адкры╒ся рапто╒на, як толькЁ цяснЁна перайшла ╒ катлавЁну. Да
яго заставалася метра╒ шэсцьсот, бадай, яшчэ больш няро╒нага Ё небяспечнага
шляху. Пасько не адрываючыся глядзе╒ на горды профЁль зоркал╦та, што
схЁлЁ╒ся вунь там, над безданню, Ё, нават нахЁлены, захава╒ ЁмклЁвасць сваЁх
лЁнЁй. Якая прыгажосць! Пасько мЁмаволЁ захапля╒ся тварэннем чалавечага
генЁя Ё адчува╒, як рапто╒ны прыступ тугЁ сцЁскае сэрца.
Зоркал╦т выгляда╒ як жывы, але смяртэльн'а паранены асЁлак. БлЁскучая
металЁчная абшы╒ка там-сям не вытрымала выпрабавання╒ прасторы - чужая
атмасфера, метэарыты пакЁнулЁ свае адбЁткЁ на яго некалЁ люстраной паверхнЁ.
Пасько перабра╒ся на суседнюю скалу, панарама агляду павялЁчылася.
Зоркал╦т ста╒ бачны амаль да кЁля. ╡ Пасько за╒важы╒ тое, што дагэтуль было
схавана ад яго Ё што ╒разЁла яго да глыбЁнЁ душы. Вузкая трэшчына чорнай
змя╦й па╒зла па корпусе знЁзу ледзь не да палавЁны цела карабля. Гэта,
напэ╒на, Ё азначала катастрофу. Мо да╒нюю, а мо Ё зусЁм няда╒нюю.
Зно╒ яго першым парывам было бегчы як найхутчэй да карабля. ╡ зно╒
Пасько прымусЁ╒ сябе стрымацца. Пунтус Ё МарцалЁс нЁбы стаялЁ перад яго
вачыма. ╗н падума╒, што тыя, напэ╒на, пабеглЁ да яго напрасткЁ. Гэта было
лагЁчна. Але яны не ведалЁ, што не вернуцца. А ╦н гэта веда╒ Ё абавязан бы╒
узважваць кожны крок.
Пасько прысе╒ на камень, зменшы╒ напружанне электрычнага ацяпляльнЁка ╒
скафандры. Свежы струмень халоднага кЁслароду абсушы╒ спацелы лоб, стала
крыху лягчэй. Пасько пача╒ думаць больш разважлЁва. ╗н дапуска╒, што з
абодвума яго таварышамЁ магло здарыцца выпадковае няшчасце. Аднак Ёх рацыЁ,
забяспечаныя моцным ахо╒ным панцырам, маючы а╒таномнае энергетычнае
жы╒ленне, павЁнны дзейнЁчаць яшчэ некалькЁ соцень гадзЁн. Хваля - вядомая.
Такая ж, як Ё ╒ яго. ╡ на ╦й цяпер няма нЁводнага гуку. Ня╒жо нешта
затрымлЁвае хвалЁ?
У Пасько былЁ дзве магчымасцЁ, каб распачаць пошукЁ. Адна, больш
пэ╒ная, - пайсцЁ да зоркал╦та, другая - агледзець мясцовасць вакол карабля.
╗н бы╒ упэ╒нены, што з зоркал╦та пачыналЁ таварышы, прынамсЁ, адзЁн з Ёх,
хутчэй за ╒с╦ Пунтус, першы. Пунтус не вярну╒ся. Гэта павЁнна было
насцярожыць МарцалЁса, Ё той, асцерагаючыся чагосьцЁ невядомага Ё
небяспечнага, напэ╒на, не пайшо╒ напрасткЁ, а выбра╒ кружны шлях - больш
до╒гЁ Ё больш пэ╒ны. ╡ таксама не вярну╒ся. Значыць, любая дарога хавае
ро╒ную долю пагрозы. Пасько ╒здыхну╒ Ё пайшо╒ напрасткЁ.
Нял╦гка было за╒важыць сляды каго-небудзь з касмана╒та╒ у гэтым
каменным гушчары. ПозЁрк мЁмаволЁ накЁрава╒ся ╒ бок горнага хрыбта. Зараз
пад яркЁмЁ праменнямЁ ╦н здава╒ся намнога прыгажэйшым, чым тады, калЁ яго
Пасько бачы╒ з ра╒нЁны. У беспаветраным асяроддзЁ скалы былЁ на дзЁва
рэльефныя, без па╒ценя╒, афарбаваныя ╒ дзЁвосныя колеры. Любуючыся ЁмЁ,
Пасько, аднак, не забыва╒, што за гэтым хараством таЁлася нешта яшчэ, Ё пра
гэта ╦н не ме╒ права забывацца.
Да зоркал╦та было недал╦ка. Каб не бачыць трэшчыны ╒ корпусе, якая
напамЁнала аб аварыЁ, Пасько крыху збочы╒ улева. Адсюль карабель здава╒ся
амаль цэлым, гатовым да скачка ╒ бязмежныя прасторы Сусвету. Пасько закрочы╒
хутчэй, нЁбы Ё сапра╒ды бая╒ся спазнЁцца на старт.
Каменныя нагрувашчваннЁ сустракалЁся ╒с╦ часцей, пераходзЁлЁ ╒
суцэльныя завалы. Па выступах у скалах, штохвЁлЁнна саслЁзгваючы нагамЁ, ╦н
ледзь узабра╒ся на вяршыню каменнай грады. Аддыха╒шыся, асцярожна высуну╒
галаву Ё не ╒трыма╒ся, падхапЁ╒ся. ЗусЁм недал╦ка, тулячыся да падножжа
высокага ╒ц╦са, нЁбы хаваючыся, ляжа╒ чалавек, апрануты ╒ скафандр. Пасько
бачы╒ толькЁ яго ногЁ.
Не выбЁраючы дарогЁ, Пасько скацЁ╒ся ╒нЁз Ё падбег да чалавека. Гэта
бы╒ МарцалЁс. Як жывы, хаця шлем яго бы╒ адкЁнуты. Пасько павярну╒ таварыша
на спЁну. На твары, у шырока расплюшчаных вачах МарцалЁса застылЁ боль,
рапто╒ны спалох Ё яшчэ штосьцЁ такое, чаго нЁяк нельга было зразумець. На
целе нЁякЁх слядо╒, якЁя маглЁ б растлумачыць, чаму адкЁнуты шлем.
Зняможаны, Пасько прыхЁлЁ╒ся да скалы. Тысячы пытання╒ блЁскавЁцамЁ
працЁналЁ мозг. АтрымлЁвалася нешта неверагоднае: спачатку МарцалЁс пам╦р, а
потым узя╒ Ё адкЁну╒ шлем Ё тым самым а╒таматычна выключы╒ рацыю. Але
гэтага, безумо╒на, ╦н сам зрабЁць не мог. Тады - хто?
ТолькЁ цяпер Пасько звярну╒ увагу на запасныя кЁслародныя балоны, якЁя
ляжалЁ побач з МарцалЁсам. Яны былЁ з адкручанымЁ венцЁлямЁ - без газу.
Падобна на тое, што некаму спатрэбЁ╒ся кЁсларод, Ё ╦н перагна╒ яго па шлангу
╒ другЁя балоны.
Думка апалЁла Пасько, напалохала неверагоднасцю. ╗н гна╒ яе прэч, а яна
лезла ╒ галаву, вырастаючы, засланяючы сабой ус╦ астатняе. Пунтус пайшо╒
раней на цэлыя суткЁ. Яго кЁсларод ужо скончы╒ся. Пунтус?! Пасько аж зубамЁ
заскрыгата╒ ад злосцЁ на сябе. Як ╦н мог хоць на Ёмгненне дапусцЁць такое?
ХЁба Пунтус, з якЁм пройдзена столькЁ касмЁчных шляхо╒, яго сябар, якЁ
за╒с╦ды падста╒ля╒ плячо дапамогЁ таварышу, мог рашыцца на гэта? А калЁ не
╦н, то хто? ╡х тут было толькЁ двое - МарцалЁс Ё Пунтус. Адчуваючы, што
хутка Ё ╦н заблытаецца ╒ гэтай д'ябальшчыне, якая навалЁлася на яго, Пасько
прысе╒ каля цела МарцалЁса, пастара╒ся засяродзЁць думку на ╒бачаным.
Надзея, з якой ╦н адпра╒ля╒ся на пошукЁ таварыша╒, зменшылася
напалавЁну. АдзЁн загЁну╒. А другЁ, магчыма, яшчэ жывы. Можа, ╦н, Пунтус,
натрапЁ╒шы на труп МарцалЁса, забра╒ яго по╒ныя балоны Ё цяпер недзе блЁзка,
побач Ё чакае дапамогЁ? Пасько зно╒ вылая╒ сябе: як гэта не прыйшло яму ╒
галаву раней? ╗н нават закрыча╒: "Пунтус╡ Пунтус!"
У шлемафоне ╒ адказ не пачулася нЁ гуку. Гэта трохЁ ахаладзЁла
╒збуджанага Пасько. ╗н пастая╒ хвЁлЁну над целам таварыша, потым, каб не
згубЁць гэтае месца, паставЁ╒ на скалу пусты кЁслародны балон Ё пайшо╒
далей.
Дзень увабра╒ся ╒ сЁлу. Сонца свяцЁла ярка Ё, напэ╒на, горача, бо
там-сям трэскалЁся скалы, бязгучна апа╒заючы ╒нЁз па стромкЁх схЁлах
цяснЁны. Пасько Ёшо╒ асцярожна, стрымлЁваючы ╒весь час жаданне пераскочыць
цераз расколЁны, якЁя адна за адной траплялЁся на яго шляху. Яны здавалЁся
вузкЁмЁ, той край блЁзкЁм. А кЁнеш камень, каб праверыць, Ё толькЁ тады
зразумееш сапра╒дную адлегласць Ё глыбЁню - у беспаветранай прасторы ╒с╦
выглядала падманлЁвым.
Хутка зно╒ паказа╒ся корпус зоркал╦та, да часу схаваны гарой. Сам не
ведаючы чаму, Пасько насцярожы╒ся. Потым здагада╒ся - МарцалЁс ляжа╒ тварам
да зоркал╦та.
З таго месца, дзе стая╒ Пасько, можна было апусцЁцца ╒нЁз у далЁну,
якой заканчвалася катлавЁна. Можна было дабрацца таксама Ё да зоркал╦та, да
якога в╦╒ вузеньк! карнЁз, навЁслы над бяздоннем. Пасько ╒жо вырашы╒ ЁсцЁ па
карнЁзу, як раптам за╒важы╒, быццам на зацененым баку ╒спыхну╒ Ё адразу згас
слабы агеньчык. Пасько паморга╒ вачыма, баючыся, што гэта яму здалося, Ё
палез унЁз.
╗н бы╒ упэ╒нены, што Пунтус там, Ё не вельмЁ сачы╒ за дарогай. ╡ толькЁ
азЁрну╒шыся, спынЁ╒ся як укапаны. Пад скалой, на якой узвыша╒ся зоркал╦т,
ляжа╒ Пунтус. ╗н быццам аступЁ╒ся Ё пакацЁ╒ся, затрыма╒шыся на момант на
вострых каменнях. Але... ╡ ╒ яго бы╒ адкЁнуты гермашлем, як у МарцалЁса.
Пасько ахапЁ╒ жах. Ус╦, што ╦н убачы╒ тут, было падобна на нейкую
страшэнную казку. АпошнЁя сумненнЁ знЁклЁ: побач з зоркал╦там павЁнен быць
нехта трэцЁ. ╡, нЁбы пацвярджаючы яго думку, пры╦мнЁк, а╒таматычна
настроЁ╒шыся, выхапЁ╒ з цЁшынЁ ╒рывак фразы - невыразнае мармытанне. Голас
бы╒ бясстрасны, як нежывы.
Пасько паслуха╒ яшчэ Ё з пал╦гкай уздыхну╒: робат. Ус╦ тлумачылася
вельмЁ проста. А╒таматы надо╒га перажылЁ экЁпаж Ё прывялЁ зоркал╦т на гэтую
планету - яна трапЁлася на Ёх шляху выпадкова. ЗапраграмЁраваныя на дзеянне,
робаты пакЁнулЁ карабель Ё разбрылЁся. АдзЁн з Ёх уцале╒ да гэтага часу.
ТолькЁ, вЁдаць, нешта ╒ Ём сапсавалася, бо, спачатку забЁ╒шы людзей, ╦н
потым спрабава╒ дапамагчы Ём Ё зрыва╒ з Ёх гермашлемы, пуска╒ у твар
струмень кЁслароду.
У галаве Пасько варухнулася думка - цЁ не вярнуцца назад? Агледзець
зоркал╦т - Ё на базу. А сапсаваны робат хай ужо дажывае свой век тут, у
каменнай пустынЁ. Гэта было б самым простым Ё л╦гкЁм, але Пасько ╒с╦ жыцц╦
бая╒ся Ёменна такЁх рашэння╒.
Тым часам робат зно╒ да╒ аб сабе знаць. Яго голас прагуча╒ амаль
выразна. ВЁдаць, ╦н бы╒ ужо недзе побач. Пасько пазна╒ англЁйскую мову, яму
здалося, ╦н нават разабра╒ два зна╦мыя словы: "...знайду цябе..." ╗н не бы╒
да канца ╒пэ╒нены, што гэта Ёменна так. Але ж яму трэба было гаварыць зараз
з робатам, якому не крыкнеш: "Што за сЁстэма аптымЁзатара╒ у тваЁм мозгу?" ╡
Пасько, пакапа╒шыся ╒ сваЁх небагатых мо╒ных запасах, знайшо╒ толькЁ:
- Хэлло╒, фрэнд!
Мармытанне сцЁхла, быццам робат прыслухо╒ва╒ся ц! гада╒, хто б гэта мог
яго аклЁкнуць. ╡ раптам, раздзЁраючы вушы, у шлемафоне загрукатала:
- Га-га-га! Пачвара!
Азадачаны Пасько не адразу знайшо╒ся Ё толькЁ пасля замЁнкЁ вымавЁ╒:
- Робат, я чалавек! Ча-ла-век!
- Хэлло╒, стары! ╡ да╒но?
- Што да╒но?.. - Пасько разгубЁ╒ся зно╒.
- Гэта самае... Чалавек... Чалавек!.. Га-га-га!
Пасько падума╒, што робат зусЁм сапсаваны, Ё асцярожна выгляну╒ з-за
каменя. Робата ╦н убачы╒ адразу. Убачы╒ яго Ё робат, бо Ёмгненна ╒скЁну╒
руку. БлЁснула маланка, Ё Пасько адчу╒, як па скафандру забарабанЁлЁ
каменныя асколкЁ. Ад нечаканасцЁ ╦н пада╒ся наперад Ё, страцЁ╒шы ра╒навагу,
распласта╒ся на адкрытай тэрасе.
Да робата было метра╒ пяцьдзесят. не больш. ╗н стая╒ спакойны, трохЁ
заклапочаны Ё вельмЁ ╒важлЁва разгляда╒ пЁсталет, з якога Ёмгненне назад
вылеце╒ смертаносны зарад. Побач з магутнай скалой ╦н выгляда╒ нЁкчэмным,
нават бездапаможным. Пасько цЁхенька, каб не за╒важы╒ робат, выпроства╒ руку
з плазменным нажом. Рызыкаваць больш не хацелася. Пасько вырашы╒ секануць
гэтага механЁчнага разбойнЁка па руках.
Робат, пакруцЁ╒шы пЁсталет, прывычным рухам засуну╒ яго ╒ кабуру Ё
павярну╒ся да Пасько. Пасько зЁрну╒ Ё пахаладзе╒ ад жаху. Праз пластык на
яго глядзелЁ... жывыя вочы. Пастая╒шы з хвЁлЁну, нЁбы ╒ роздуме, робат
зрабЁ╒ крок, другЁ...
Пасько ляжа╒ Ё дума╒, што яму рабЁць, бо нацЁснуць кнопку нажа ╦н ужо
чамусьцЁ не адважва╒ся. А робат, прабегшы трохЁ, раптам заскака╒ на адной
назе, выкрыкваючы нешта незразумелае. Потым, крутану╒шыся, сарва╒ шлем
скафандра...
Пасько закрыча╒. Гэта бы╒... чалавек. БлЁснулЁ Ё замерлЁ, ашкляне╒шы,
вар'яцкЁя вочы. Галава некалькЁ разо╒ сутаргава перасмыкнулася, адкрыты рот
хапа╒ яшчэ пустату, а ногЁ падкасЁлЁся, Ё тулава асунулася ╒нЁз. Пасько не
паспе╒ нават падхапЁцца, як ус╦ скончылася.
╗н загЁну╒, забра╒шы з сабой тайну гЁбелЁ Пунтуса Ё МарцалЁса. ЗагЁну╒
бессэнсо╒на, хаця Ё перажы╒, дзякуючы субсветавой хуткасцЁ зоркал╦та, сваю
эпоху. Яго смерць з'явЁлася завяршэннем яго вар'яцтва. Хутчэй за ╒с╦ з
каманды таго карабля ╦н бы╒ апошнЁм. Пасько дапуска╒, што чалавек, страцЁ╒шы
надзею вярнуцца на Зямлю, можа звар'яцець. Але чаму вар'яцтва набыло такЁя
чалавеканенавЁснЁцкЁя, крыважэрныя формы? Пасько адчува╒, што не зможа
вярнуцца на базу, не высветлЁ╒шы гэтай акалЁчнасцЁ.
Накры╒ка ╒ваходнага люка зоркал╦та была адкЁнута - яшчэ адно сведчанне
гЁбелЁ экЁпажа. Пасько па трапе падня╒ся ╒ дэзакамеру. ПераступЁ╒шы парог,
╦н апыну╒ся ╒ ц╦мнай кабЁне. Пастая╒, нЁбы праходзЁ╒ там дэзЁнфекцыго,
вобмацкам знайшо╒ дзверцы Ё перабра╒ся ╒ калЁдор. Аварыйная электрастанцыя,
напэ╒на, ужо таксама не працавала. У калЁдоры цемра здавалася яшчэ
гусцейшай. Пасько пасвяцЁ╒ лЁхтарыкам. ВузкЁ, до╒гЁ калЁдор нахЁленага
зоркал╦та крута падыма╒ся ╒гару.
Трымаючыся за парэнчы, Пасько зрабЁ╒ крок Ё спынЁ╒ся. Яму здалося, што
╒ся шматтонная аграмадзЁна зоркал╦та быццам зацЁскала яго шэрымЁ металЁчнымЁ
сценамЁ.
Святло лЁхтара выхоплЁвала з цемры дзверы кают, якЁя цягнулЁся ╒здо╒ж
калЁдора. Пасько прайшо╒ да рубкЁ ╒ самым носе карабля, адкрываючы адну за
другой каюты Ё не адважваючыся заходзЁць у Ёх.
Дзверы рубкЁ былЁ зачынены. Гэта яго здзЁвЁла. Падума╒шы крыху, ╦н
падня╒ плазменны нож.
Чырванаватая нЁтачка быццам абматала ручку дзвярэй, варухнулася Ё
прапала. А╒таматычны запор бясшумна вывалЁ╒ся на падлогу, слЁзгану╒ па назе
Ё пакацЁ╒ся ╒нЁз, мЁгаючы апалЁнай. Пасько нацЁсну╒ на створкЁ Ё ╒вайшо╒ у
рубку. ╡люмЁнатары былЁ занавешаны няшчыльна. ВузкЁя палоскЁ святла лЁлЁся ╒
памяшканне, ствараючы ╒ражанне, што ╒се прадметы навокал пярэстыя. Пасько
адсуну╒ фЁранкЁ. У рубцы пасвятлела, на яго патыхнула запусценнем.
У кутку ляжа╒ на крэсле скамечаны свЁтэр. На стале Ё пад сталом былЁ
раскЁданы пл╦нкЁ, карты, з ЁмЁ побач - кансервавыя бляшанкЁ, нейкая ежа...
Ходавая рубка, напэ╒на, была апошнЁм прыстанЁшчам апошняга члена экЁпажа.
КароткЁ сЁгнал напомнЁ╒, што ╒ балонах засталося ро╒на палавЁна
кЁслароду. Гэта вярнула Пасько да рэчаЁснасцЁ. Досыць сузЁрання! Трэба
дзейнЁчаць, Ё ╦н падышо╒ да пульта. ТолькЁ тут яшчэ цеплЁлася жыцц╦,
самастойнае, незалежнае ад былых гаспадаро╒. МЁгцелЁ рознакаляровыя
Ёндыкатары, дрыжалЁ стрэлкЁ на асветленых цыферблатах, жывячыся з нейкай
крынЁцы энергЁЁ. ╡ не было Ём нЁякай справы да таго, што ╒жо нЁхто не
паверне стартавы тумблер, не прагучыць па ╒сяму зоркал╦ту прызы╒ны загад:
"Гато╒насць нумар адзЁн".
Перад пультам два крэслы - пЁлота Ё штурмана. Пасько се╒ на
штурманскае. У Ём яму здалося больш прывычна, ╦н нават памаца╒ некаторыя
кнопкЁ, нЁбы там у сябе на "ВалдаЁ". Хутчэй выпадкова, чым па
натрэнЁраванасцЁ, трапЁ╒ пальцам на патрэбную кнопку. ШтурманскЁ экран
раптам засвяцЁ╒ся. НекалькЁ секунд на Ём чарнела нерухомае неба Бальдара,
зна╦мае Пасько па няда╒нЁх назЁраннях, потым паплыло, быццам зоркал╦т
зрушы╒ся з месца. Адно за другЁм на экране ╒знЁкалЁ невядомыя сузор'Ё, праз
якЁя цягнулася тонкая сЁняватая лЁнЁя з мЁнЁяцюрным зоркал╦там на канцы. Па
яго руху Пасько здагада╒ся, што кадры з трасай пал╦ту плывуць у адваротным
парадку. Цяпер гэта не мела Ёстотнага значэння. Шлях можна было прасачыць.
Зоркал╦т нЁдзе не рабЁ╒ пасадкЁ, ТолькЁ зусЁм нямнога не даляце╒шы да
сЁстэмы СЁрыуса, ╦н на нейкЁ час спынЁ╒ся Ё чамусьцЁ павярну╒ назад.
Напэ╒на, здарылася нешта непрадбачанае, калЁ каманда прыняла такое рашэнне,
не выкана╒шы задання. Пасько ста╒ шукаць вахценны дз╦ннЁк - можа, ╦н
растлумачыць прычыну.
ГуказапЁсы назЁрання╒ дзяжурных ╦н знайшо╒ у невялЁкай скрынцы з
палЁцамЁ, уманцЁраванай у сцяну побач з пультам. Дз╦ннЁк бы╒ звычайны,
падобны на тыя, якЁя зда╒на вялЁ на марскЁх, а потым Ё на касмЁчных
караблях. Дата. Каардынаты. ПаказаннЁ прыбора╒. ╡ нЁводнага слова, якое
выказвала б эмоцыЁ або давала якую-небудзь ацэнку падзеям.
Павольна круцЁ╒ся дыск, на розныя галасы паведамляючы амаль адно Ё тое
ж. Пасько слуха╒, паступова трацячы ╒важлЁвасць пад уплывам безлЁчы
абстрактных для яго лЁчба╒ Ё кода╒. ╡ раптам адна фраза вярнула яго да
рэчаЁснасцЁ. У шлемафоне, падключаным да гуказдымальнЁка, пачулася нешта
новае: "Пам╦р Майкл. Цяпер нас толькЁ трое".
У голасе адчувалася разгубленасць. Пасько паскоры╒ рух дыска. Праз
трыццаць запЁса╒ зно╒: "Здаравяк Бент, непахЁсны Бент не прачну╒ся. Не
разумею". Пасько стала не па сабе: столькЁ адчаю было ╒ гэтых словах. А
пазней той самы касмана╒т зазначы╒: "НепакоЁць Ральф. Чаму на планетах
павЁнны быць пачвары ╒ вобразе чалавека?.. А дадому так дал╦ка".
ВЁдаць, а╒тар запЁсу бы╒ моцны чалавек. Да канца пл╦нкЁ Пасько не пачу╒
больш нЁводнай скаргЁ. ╡ гэтага моцнага чалавека, мабыць, таксама не стала.
ЗапЁс абарва╒ся, нЁчога не паведамЁ╒шы пра пасадку. Значыць, выжы╒ толькЁ
Ральф, той самы звар'яцелы Ральф?
Пасько ╒явЁ╒ сябе на месцы Бента Ё таго, другога, што заста╒ся з
Ральфам сам-насам, Ё скалану╒ся. Ня╒жо Ёх таксама напатка╒ л╦с Пунтуса Ё
МарцалЁса? ╗н пакла╒ на месца пл╦нку, зачынЁ╒ скрынку Ё, кЁну╒шы апошнЁ
позЁрк на пульт, выйша╒ з рубкЁ. Адчува╒, што больш ужо нЁколЁ не зможа
вярнуцца сюды. Такое вЁдовЁшча яму не пад сЁлу. Але перш чым наза╒с╦ды
развЁтацца з карабл╦м, ╦н павЁнен бы╒ пайсцЁ яшчэ на адно выпрабаванне -
наведаць каюту Ральфа. ╗н не хаце╒ верыць, што космас можа давесцЁ чалавека
да такога стану, Ё пераканаць сябе ╒ гэтым яму было надзвычай важна.
Знайшо╒шы замкн╦ную каюту, Пасько спынЁ╒ся, упэ╒нены, што гэта Ёменна Ё
╦сць жылл╦ Ральфа. НевялЁчкае памяшканне было захламлена. На падлозе кучай
ляжалЁ старыя скафандры, пустыя балоны з-пад кЁслароду, свЁтэры касмана╒та╒.
Быццам Ральф нацяга╒ Ёх сюды з усЁх кают. Пасько прайшо╒ да стала - ╦н, гэты
стол, бадай, з усяго Ё заслуго╒ва╒ тут увагЁ. Гэта нават бы╒ не стол -
масЁ╒ны, стальны, ╦н больш нагадва╒ сейф. Пасько пацЁсну╒ плячыма, якЁ ж
рэальны сэнс у такЁм сховЁшчы на касмЁчным караблЁ, дзе жыцц╦ кожнага
чалавека адкрыта перад другЁмЁ? ╡ ╒с╦-такЁ паводзЁны Ральфа выя╒лялЁ
адсутнасць цвярозага сэнсу. Можа, памЁж ЁмЁ была сувязь? Пасько паспрабава╒
адкрыць сейф. Дзверцы не паддавалЁся. Ключо╒ таксама нЁдзе не было. ВЁдаць,
Ральф трыма╒ Ёх пры сабе. Пасько паласну╒ па стальной сценцы сейфа
плазменным промнем.
Сейф адкры╒ся. У левай тумбе ляжалЁ пл╦нкЁ мЁкрафЁльма╒. КасмЁчныя
войны, сустрэчы з пачварамЁ на Ёншых планетах, нашэсцЁ чужынца╒ на Зямлю.
Чытаючы гэтыя назвы, Пасько скрывЁ╒ся, быццам узя╒ у рот нешта агЁднае. А
некалЁ ж людзЁ ╒сур'╦з ставЁлЁ такЁя фЁльмы. Але прычынай вар'яцтва яны
на╒рад цЁ маглЁ стаць, нават калЁ б Ральф глядзе╒ Ёх дзень пры днЁ. Ды
на╒рад цЁ для Ёх захо╒вання ╒стана╒лЁвалЁ на зоркал╦це сейф.
Ля самага верху правай тумбы стала-сейфа Пасько выпадкова намаца╒
невялЁкую кнопку. НацЁсну╒ Ё адчу╒, што аднекуль з глыбЁнЁ тумбы высо╒ваецца
невялЁкая шуфляда. ╗н накЁрава╒ на яе прамень святла Ё ад здзЁ╒лення ледзь
не выпусцЁ╒ лЁхтар. У шуфлядзе ляжа╒ пЁсталет. Да╒нЁ, такЁ цяпер на ЗямлЁ
сустрэнеш хЁба ╒ музеЁ: бясшумны, здольны страляць хЁмЁчнымЁ кулямЁ. Гэтыя
кулЁ, трапЁ╒шы ╒ ахвяру, выклЁкалЁ Ёмгненную смерць, не пакЁдаючы, аднак,
слядо╒ забойства. ЦЁ не пасля такой кулЁ не прачну╒ся Бент? ╡накш навошта
было хаваць гэты пЁсталет ад вачэй экЁпажа?
Пасько пакорпа╒ся ╒ паперах, накЁданых у шуфлядку, Ё раптам яму ╒ рукЁ
трапЁлася невялЁчкая кнЁжачка, пасведчанне, з выцЁснутымЁ на вокладцы
залацЁстымЁ лЁтарамЁ: "Служба бяспекЁ".
Пра тую пару, калЁ гэты зоркал╦т стартава╒ у прастору, Пасько веда╒
толькЁ па кнЁгах. Многае ╒ паводзЁнах людзей таго часу яму здавалася
дзЁ╒ным, невытлумачальным. ╡ вось ╦н нЁбы сутыкну╒ся з самой гЁсторыяй,
неразумнай, дзЁкай. Яму стала балюча Ё кры╒дна за тых людзей, што рыхтавалЁ
╒ дарогу "Тэхас". ╡х мары былЁ светлымЁ, шчырымЁ, Ё не Ёх вЁна, што вынЁк
атрыма╒ся такЁ жахлЁвы. БылЁ тады, вЁдаць, яшчэ сЁлы, якЁя хацелЁ спынЁць
новае ╒ жыццЁ. Яны не давяралЁ экЁпажу, яны хацелЁ ад гэтай экспедыцыЁ мець
нейкЁя свае асобыя выгоды. Таму Ё паслалЁ з зоркал╦там свайго ста╒ленЁка,
даручы╒шы, вЁдаць, яму сачыць за ╒сЁмЁ дзеяннямЁ экЁпажа.
За час блукання╒ у Сусвеце, бо "Тэхас" чамусьцЁ, павярну╒шы ад СЁрыуса,
абмЁну╒ Зямлю Ё апыну╒ся ледзь не ╒ процЁлеглым баку прасторы, нешта
парушылася ╒ псЁхЁцы надзеленага асобымЁ па╒намоцтвамЁ Ральфа. ╗н паставЁ╒
сябе над усЁмЁ, Ё вось вынЁк...
Пасько адчу╒ сябе разгубленым, знясЁленым. Напэ╒на, Ё Пунтус з
МарцалЁсам таксама не чакалЁ нЁчога дрэннага, не ведаючы пра атручаную
псЁхЁку Ральфа.
Пасько выйша╒ з зоркал╦та. Яму хацелася як мага хутчэй бегчы адсюль.
Але ╦н яшчэ знайшо╒ у сабе сЁлы, каб наладзЁць а╒таматычны запор у выхадным
люку. ╡ толькЁ адчу╒шы, як уздрыгну╒ пад рукой замок, уздыхну╒ з пал╦гкай.
╗н яшчэ пахава╒ сваЁх м╦ртвых таварыша╒. Павага╒шыся, завалЁ╒ каменнямЁ Ё
цела Ральфа.
КапЁтан, як Ё перад адпра╒кай Пасько, сядзе╒ за сталом, стомлены, з
яшчэ больш суровым выразам твару. ╗н до╒га ма╒ча╒, быццам раздумва╒ - пытаць
цЁ не? Пасько сам сказа╒:
- Абвал...
- А зоркал╦т?
Адв╦╒шы вочы ╒бок, Пасько адказа╒:
- ЗагЁнулЁ ╒се. - Пасля па╒зы дада╒: - Пасадку зрабЁлЁ а╒таматы.
Дзюзавая частка разбЁта.
КапЁтан паглядзе╒ на яго, чакаючы, цЁ не дадасць ╦н што яшчэ. Не
дачака╒шыся, цЁха параЁ╒:
- ╡дзЁ адпачнЁ. За╒тра старт...
Пасько падня╒ся Ё ╒жо з-за плячэй пачу╒:
- Ты прабач мне. Я разумею, гэта нял╦гка...
Пасько выйша╒, перакананы, што капЁтан зрабЁ╒ ус╦-такЁ правЁльна,
пасла╒шы да зоркал╦та яго аднаго. ╡ яшчэ, успомнЁ╒шы яго апошнюю фразу,
падума╒: "А капЁтан, напэ╒на, з самага пачатку пра многае здагадва╒ся".
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT