Li kun dubo balancis la kapon. Tamen Kruus kontentigite eksnufis, ekkapjesis.
--- Kaj cxu en malsanulejoj vi lin sercxis?
--- Certe! En cxiuj tri hospitaloj, en cxiuj trauxmohelpejoj, en profilaktejo... ecx en kadavrejoj ni rigardis. Mankas. Kaj okazis neniaj incidentoj --- nek interbatado, nek auxtosubpremo, nek murdo, nek akcidento. Pri tio, ke tuj post la afero lin iu likvidis, ni tuj pensis. Nenie, nenio.
--- Jes, mi komprenas. Sed... mi diris pri io alia. Cxu psihxiatria malsanulejo estas en Tjuratamo?
Bolsohxojev mirigite jxetis oblikvan rigardon al mi.
--- Ne.
--- Kaj cxu urgxaj narkologiaj helpejoj?
--- Certe, estas, sep. Foje aperas ebriuloj... kaj ankaux narkotajxoj penetras foje el Centra Azio. Cxu vi pensas, ke unuaranga tehxnikisto Kislenko, eksplodinte la princon-heredonton de Rusio, tiel ebriigxis pro gxojo en la plej proksima stratangulo, ke ecx la hejmon ne sukcesis atingi kaj jam dum tuta tagnokto ne povas rekonsciigxi?
--- Ne tute tiel. Sed jen kio maltrankviligas min. Krimo, kiu aspektas ne motivita, tute ne nepre devas havi nekonatan por ni motivon. Gxi vere povas esti ne motivita.
Malantaux mia dorso auxdigxis kontentigita snufado de Kruus. Bolsohxojev konsternite movis la manplaton laux la vizagxo.
--- Mi preteratentis, --- konfesis li. --- Ne venis en la kapon. Ja vere: Aslanov, la lasta, kiu vidis Kislenkon antauxe, menciis, ke tiu estis ia stranga!
--- Jen. Necesos tre skrupule paroli kun cxiuj, kiuj vidis lin dum lasta tagnokto antaux la katastrofo. Kaj kun liaj parencoj. Cxu li havas parencojn?
--- Edzinon kaj du knabojn.
--- Do, ankaux kun la edzino. Kaj nun jen kio, --- gxis la hangaroj restis tute malgranda distanco, kaj mi volis priparoli tiun tiklan por mi demandon, dum cxirkauxe estas minimumo da homoj. --- Oni diris al mi, ke Kislenko estas komunisto.
--- Jes.
--- Cxu delonge?
--- Dum dek du jaroj.
--- Kiu akceptis liajn votojn?
--- Altanses Erkinbekova, --- la vocxo de Bolsohxojev igxis estima, preskaux adora.
--- Cxu cxi tie, en Tjuratamo?
--- Jes.
--- Ni devos konversacii kun sxi.
--- Tio ne eblas, Aleksandro Lvovicx. Antaux tri jaroj sxi mortis. --- Bolsohxojev mediteme strabis min, versxajne pensante, kiel mi komprenis sekundojn poste, cxu ne opinios mi tion, kion li intencis diri, mallerta peno flati al cxefurba ulo --- lin, certe, oni jam informis, ke la sendito de la centro estas samkonfesiano de la suspektato --- kaj poste decideme finis: --- Sxin entombigis la tuta urbo, kiel sanktulinon.
--- Tiuokaze necesos konversacii kun la nuna prioro de la Tjuratama stelo, --- senemocie diris mi.
La konversacio rompigxis. Lastajn tridek metrojn ni pasxis silente; suferanta pro varmego nordano Kruus, ne povanta plu deteni sin, ofte visxadis la vizagxon per vasta, iomete parfumita tuko. Malferminte antaux ni pordon de la administra alo, Bolsohxojev, kasxante okulojn, balbutis malklare:
--- Kaj tamen, vidu... Kislenko estis abstinulo.
2
En kabineto de estro de flughavena gardistaro, kie ni provizore instalis nin, estis relative malvarmete; susuris kaj turnadis diafane tremantan kapon ventolilo. Kruus-on, kondukatan de unu el lokaj laborantoj, juna kozaka kapitano, evidente felicxa pro tio, ke li ricevis okazon partopreni la enketon de tiom sxoka krimo, mi sendis al la narkologiaj helpejoj; Grigorovicx-on --- al la hejmo de Kislenko, ordoninte trasercxi cxion ne simple, sed gxuste kun celo trovi aliajn spurojn de anomala, mallogika konduto de la suspektato, ja min treege maltrankviligis tiuj bruligitaj legitimiloj; al Klimov mi ordonis rigardi la laborlokon de Kislenko, sercxante ajnan kasxlokon, aux spurojn de produktado de la mino. Tri knaboj de Bolsohxojev ekiris, kompatindaj, sercxi la paspermesilon --- teda kaj malmulte perspektiva laboro, sed ni ne rajtis neglekti ion ajn. La kabineto malplenigxis --- restis Bolsohxojev mem kaj mi. Li, anhelante, iomete demande jxetis oblikvan rigardon al mi kaj malbutonumis sian militjakon, poste superan butonon de la cxemizo. Li eksidis kontraux la ventolilo, domagxe balancante la kapon pro cxiuj cxi aferoj, kaj dum iu momento sxajnis al mi mirinde simila al la ventolilo --- sama ronda, plata, malgxoje klinita kaj bonkora vizagxo. Nur de la ventolilo blovetis fresxo, sed de Bolsohxojev --- varmego. Mi visxis la sxvitan frunton per dorsa flanko de la manplato, eksidis sur randon de tablo apud telefonoj, metis la manon sur parolilon.
--- Jen pri kio mi ankoraux volis vin demandi, Jahxonto Aldabergenovicx.
--- Mi auxskultas vin, Aleksandro Lvovicx.
--- Fakte, se io estus, vi mem al mi dirus... Cxu ne okazis iaj provoj malhelpi laboron sur la lancxejoj, aux... iuj atencoj kontaux okupitaj en «Ares» fakuloj...
--- Certe, mi dirus, --- respondis Bolsohxojev. --- Tio estis gxuste la unua, kio venis en mian kapon. Kaj se la unua --- do, malgxusta, tiel la tuta mia sperto montras. Tute nenio okazis, Aleksandro Lvovicx. Cxio estas pura. Se okazus, mi scius... kaj tutegale mi parolis pri tio kaj kun la estro de gardistaro de la kosmodromo, kaj kun la uloj, respondecaj pri sekureco de gvidaj fakuloj. Nenio. Nek cxantagxo, nek minacaj leteroj, nek atencoj, nek diversioj. Tio estas ne «Ares».
--- Sincere dirante, mi opinias same, --- diris mi kaj levis la parolilon. Klavumis kodon de Lodejnoe Pole, poste telefonnumeron, tuj poste --- kodon, sxaltantan ekranadon de lineo. Meze de la klavaro ekbrulis verda lampeto, kaj en la parolilo auxdigxis alta, interrompigxanta fajfeto --- do, la interparolo ekiris tra cxifrilo, kaj subauxskultado igxis neebla.
Mi bone sukcesis. Tuj alvenis Sercxjo Stacxinskij el la grupo «Az».
--- Tio estas Trubeckoj. Kio estas cxe vi, Sercxjo? Cxu vi rigardis?
--- Jes, Aleksandro Lvovicx, cxio estas gxusta, estas neniaj duboj. Diversio.
Jes. Mi por sekundo fermis la okulojn. Nu, fakte, neniu ja dubis. Sed pravas ja Bolsohxojev --- ne eblas imagi. Duobligxo de personeco: mi jam dum dek sep horoj okupigxas pri la krimo, sed en profundo de la animo gxis nun ne povas ekkredi, ke tio vere estis krimo, sed ne malfelicxa akcidento.
--- Cxu vi estas certa? --- mi tamen ne sukcesis min deteni. Stacxinskij silentis iom.
--- Sinjoro kolonelo, nu ne turmentu vin, --- diris li milde. --- Duboj malestas.
--- Kia mino? Kies? Cxu vi sukcesis determini? --- mi supersxutis lin per demandoj, kaj la tono, sxajne, estis iomete tro abrupta --- sed mi tre malvolis aspekti deprimita.
--- La fragmentoj, certe, estas en terura stato, --- respondis Stacxinskij. --- Ni transportos ilin al Peterburgo kaj cxion esploros ankorauxfoje en la laboratorio. Sed anticipa konkludo estas tia: memfarita mino, produktita amatore. Kartocxo kun likva oksigeno plus acida eksplodigilo plus magneto plus cxirkauxfluiga kesto. Cxio genia estas simpla. Per tia acxajxo nin cxiujn eblas ekstermi, se ekprodukti gxin amase. Gxi estis alkrocxita sub maldekstra tira paraboloido --- la paraboloido estis forrazita dum ono de sekundo, la gravitavio ekturnigxis cxirkaux lauxlonga akso... gxenerale, jen tiel.
--- Komprenite, --- diris mi. La vocxo iomete rauxkigxis, mi singarde tusetis.
--- Kio? --- ne komprenis Stacxinskij.
--- Nenio, Sercxjo, mi simple tusas. La gorgxo spasmis pro tiaj novajxoj. Kiam vi intencas movigxi al Peterburgo?
--- Eble, post tri horoj. Mi jxus finis la esploradon. Ni nun komencas paki cxion --- kiam pakos, tuj elflugos.
--- Vi tie... esploru la sxipon antaux la elflugo.
--- Tjfu-tjfu-tjfu. Vere, tiel eblas komenci timi propran ombron. Ia infera malicajxo.
--- Ankoraux demandon, Sercxjo. Kiom da tempo necesas, por krocxi tian surprizon sur sxelo de avio?
Stacxinskij snufis.
--- Du sekundojn kaj duono. Sekundon, por sxovi la manon al brusto aux en pendantan sur sxultro sakon, sekundon, por elmeti, kaj duonsekundon, por levigxinte sur piedpintoj, fari «plauxd'!».
--- Komprenite, --- denove diris mi. --- Bone... Kia vetero estas tie?
--- Dankon, ke almenaux ne pluvas. Kaj cxe vi?
--- Kaj cxe ni --- sxvito pluvas de ni, --- respondis mi. --- Nu, sukceson. Se en la laboratorio io aldone montrigxos --- telefonu. Mi dume ne intencas reveni.
Mi surmetis la parolilon kaj levis la okulojn al kviete atendanta Bolsohxojev --- tiu duonfermis la okulojn, submetante la vizagxon al la ventolilo; liaj haroj, nigraj kaj malmolaj, hirtigxis kaj dancis en aera fluo.
--- Nu jen, --- diris mi. --- Eksploda aparato, kiun povus konstrui ecx infano. Estas bone, ke cxe ni maloftas infanoj kun similaj inklinoj. Oksigena kartocxo kaj acida kapsulo.
Bolsohxojev malfermis la okulojn kaj denove domagxe kapjesis. Poste subite ekvigligxis, iom lame --- versxajne sxvelis la piedo pro sidado --- alkuris la telefonon kaj kaptis la parolilon. Mi desxovigxis, por ne malhelpi. Bolsohxojev klavumis iun mallongan numeron kaj, atendinte, kiam tie oni levos parolilon, temperamente ekparolis kazahxlingve. Mi desxovigxis pli; cxi tie, diablo min prenu, mi ne povus diri ecx «didad gmadlobt». Abomena sento estas senlingveco; oni tuj sentas sin fremda kaj sensignifa. Bolsohxojev faris kulpajn okulojn, kaj, kaptinte momenton, kovris la mikrofonon per la mano kaj flustris:
--- Pardonu, Aleksandro Lvovicx. La hodiauxa stapla dejxoranto ne komprenas la rusan.
--- Lasu, Jahxonto Aldabergenovicx. Ne li ne komprenas la rusan, sed mi ne komprenas la kazahxan. Bedauxrinde. Mi al vi venis.
Bolsohxojev iomete ekridetis, jam auxskultante, kion oni diras al li de tie. Poste ion diris, balancinte la kapon, kaj surmetis la parolilon. Silentis iom. Dum ioma tempo ni silente rigardis unu al la alia.
--- Ne pli frue ol antauxhieraux Kislenko ricevis en la staplo likvan oksigenon. Dek ok kartocxojn. Por hierauxa tago estis planita longa superalta flugo de ekologia sondilo «Ozono», tio estis por gxi.
--- Necesas spuri sorton de cxiu kartocxo, --- diris mi. --- Cxu ne povus iu krom li...
--- Ni sekvos, --- respondis Bolsohxojev. Pauxzis. --- Ja tio estas li, li, Aleksandro Lvovicx.
--- Kaj klarigi, kiu ordonis al Kislenko ricevi la oksigenon kaj kiam, --- mi denove frotis la frunton. --- Ohx, vidas mi, ke estas li... Invitu la atestantojn, Jahxonto Aldabergenovicx. Kaj la unua estu tiu, kiu vidis, ke Kislenko aspektis «iel strange».
Riparisto Aslanov depoziciis, ke antauxhieraux, t.e. en tago antaux la katastrofo, li renkontis Kislenkon cxe la pas-kontrolo. Versxajne, tiu revenis el la hejmo post tagmangxo. Li staris apud la interna elirejo, jam sur la teritorio de la aerodromo, kaj rigardadis sian paspermesilon, evidente, jxus montritan al la gardisto. Aslanov tiam sxercis: cxu vi vin mem cxesis rekoni sur foto, cxu maljunigxis, dikigxis? Kislenko levis al li la okulojn, kaj ili estis iaj strangaj, estingigxintaj kaj obtuze-nekomprenemaj, kvazaux la tehxnikisto ecx Aslanov-on, sian malnovan kamaradon kaj cxiaman kunludanton je domeno kaj damoj, ne rekonis, pli gxuste, ne tuj rekonis, sed kun peno rememoris. Aslanov-on afekciis la vizagxo de Kislenko --- gxi estis laca kaj cxu krueligxinta, cxu malfelicxa. «Mi ecx pensis, ke almenaux lia edzino estas mortanta», --- diris Aslanov. Tamen, tiu vizagxesprimo post momento malaperis, Kislenko ekregis sin. Li ion balbute sxercis --- Aslanov ecx ne memoris, kion gxuste, sed diris strangan, memorigxintan frazon: «Cxu cxiuj frenezigxis...» Aslanov, iomete ofendigxinte, ecx petis precizigi, sed Kislenko, versxajne jam fine rekonsciigxinte, ekridis, frapis lin laux la sxultro kaj diris: «Tion mi pri miaj aferoj diris». Poste li ekiris al la hangaroj. Gxenerala opinio pri Kislenko estas plej pozitiva: bona kamarado, bonega laboranto, vera komunisto.
Elektrotehxnikisto Cxonia depoziciis, ke vespere de la sama tago renkontis Kislenkon en la metiejo, tiu estis ion tornanta per tornilo. Krom li, en la ejo estis neniu. Al Cxonia, veninta en la metiejojn hazarde, sercxante perditan notlibreton --- li poste trovis gxin en tute alia loko, en la kantino --- sxajnis, ke Kislenko estis konfuzita kaj maltrankviligita de la renkonto. Cxonia pri nenio lin demandis, sed Kislenko mem komencis klarigi: diris, ke fabrikas por la fileto donacon por naskigxtago... Interalie, la filoj de Kislenko havas naskigxtagojn en novembro kaj marto. Sed dum la interparolo Cxonia pri tio ne rememoris --- li estis zorgigita de la perdo kaj rapide foriris. Gxenerala opinio pri Kislenko estas plej pozitiva: tian justan, kompateman, cxiam pretan helpi homon oni malofte povas renkonti.
Samtempe tri atestantoj depoziciis, ke en la mateno antaux la katastrofo Kislenko aspektis forte ekscitita. Sed tiam oni tion ne atentis --- cxiuj estis en bona humoro, sciante, ke okazos renkonto kun la grandprinco, homo, kiun, kiel mi ankorauxfoje konvinkigxis, cxiuj cxi tie profunde estimis.
Tamen, reveninte el la kampo sur la tirauxto, Kislenko sxangxigxis --- el li oni kvazaux elmetis iun risorton, li cxirkauxrigardadis, kvazaux ne tre bone komprenante, kie li estas kaj kion li cxi tie faras. Li ektremadis pro ajna brueto; kiam oni al li alparolis el malantaux la dorso, li ekkrietis. Tamen, li preskaux tuj foriris. Por tagmangxi, tiel decidis cxiuj. Opinioj pri Kislenko estas plej pozitivaj.
En la regeneracian sistemon de la flugopreta «Ozono» estis instalitaj cxiuj dek ok kartocxoj. La lancxo estis nuligita nur pro tumulto, komencigxinta pro la pereo de «Carido». Elementa kontrolo montris, ke unu el la instalitaj kartocxoj estas malplena, jam eluzita. La kartocxojn instalis Kislenko. Fakturon pri ricevo de oksigeno subskribis estro de meteologia servo de la kosmodromo Sapgir. Tiaspecaj flugoj estis suficxe ordinara praktiko: meteologoj skrupule observadis staton de la atmosfero sur diversaj altoj super Tjuratamo, penante unusignife klarigi, cxu malboninfluas al gxi, aux tamen ne, lancxoj de grandaj sxipoj.
Cxirkaux la oka vespere mi kun Bolsohxojev permesis al ni interrompi laboron kaj trinki po glaso da kafo kun sandvicxoj. Sed ne sukcesis mi ecx la unuan gluton trankvile fari, kiam eksxutigxis vicaj novajxoj.
Revenis la knaboj de Bolsohxojev kaj fiere donis al Jahxonto Aldabergenovicx la paspermesilon de Kislenko. Ili trovis gxin en unu el busoj, kursintaj de la aerodromo al la urbo kaj reen; ili trovus ecx pli frue, sed malfelicxe gxuste hodiaux tiu buso ne kursis, io paneis en transmisio. La paspermesilo kusxis sur planko sub unu el segxoj, duonkovrita per kauxcxuka substernajxo, dekrocxigxinta de la metala fundo. Gxi estis tute sendifekta; evidente, Kislenko jam ne turmentadis gxin. Trinkante kafon, mi kun domagxa miro rigardis la vizagxon sur la foto --- ordinaran vizagxon de bona mezagxa homo, timigite strecxitan, kiel tio cxiam okazas sur fotoj en oficaj dokumentoj, kun miopaj sulketoj cxe la okuloj, kun malgranda nevuso sur maldekstra vango, kun molaj lipoj; sub la maldekstran paraboloidon tiu homo metis minon. Mi ne komprenas, pensis mi, ne komprenas. «Cxu cxiuj frenezigxis...» Ne komprenas. Kaj tiam venis Grigorovicx --- Klimov, nenion trovinte, venis jam pli frue kaj silente sidis en la angulo, sole kun siaj teruraj cigaredoj. Grigorovicx same nenion trovis --- neniajn strangajxojn, krom kovrilojn de bruligxintaj legitimiloj. Kaj la edzino de Kislenko, jam serioze maltrankviligita de malapero de la edzo kaj de nia aktiveco, nenion interesan sukcesis rememori por li. Kvankam, dum la nokto antaux la katastrofo Kislenko preskaux ne kusxis; sxi lasis lin en la kabineto, kun nekomprenebla atento studantan lernejan lernolibron «Historio de Rusio dum nova tempo», prunteprenitan de la pli agxa filo, --- li legas kun ia mirego, levas la okulojn, movante lipojn, poste denove legas. Sed cxu tio estas riprocxinda?
Kaj gxenerale li estis, kiel cxiam. Nur tre laca. Tre. Ia malplenigita. Sed sxi decidis, ke simple estis multe da laboro pro la forflugo de la grandprinco, kaj nenion demandis.
Unu strangan frazon li diris al sxi, kaj pro tiu frazo nun, post la okazintajxoj, eblis terurigite krii. Jam forirante matene al la laboro en la tago de la katastrofo, kisinte la edzinon je la vango, li ridetis iel nekutime severe kaj diris: «Nu bone. Mi repagos anstataux vi cxiuj, puremuloj beataj. Bedauxrinde, lin mem mi jam ne atingos». Sxi demandis, kion li volas diri, sed li ne respondis.
Mi denove celis mian sandvicxon, kaj eksonoris telefono. Bolsohxojev prenis la parolilon, halo-is, auxskultis, kaj donis gxin al mi.
--- Kruus, --- diris li.
--- Trubeckoj, --- diris mi en la parolilon.
--- Ni trovis lin, --- pro evidenta emocio Kruus pli forte, ol kutime, tiris siajn kauxcxukajn estonajn vokalojn. --- Venu, tio estas kvina urgxa narkologia helpejo. Kislenko estas tre malbona. Kaj la plej malbona estas tio, ke mi ne komprenas, kio kun li okazas.
3
Kislenkon oni trovis cxirkaux la dua horo sur strato, nemalproksime de haltejo de buso, kursanta inter la aerodromo kaj la urbo, sed ne tiu, sur kiu li kutime eliris, sed je du haltejoj poste; versxajne, la sian li simple preterveturis. Versxajne, en la buso li eksentis sin malbone, li komencis perdi konscion --- sed iel elrampis, vagis gxis kasxita sur bordo de kanaleto, en arba ombro, benko, kaj tiam fine senkonsciigxis. Kiam tio okazis --- ne eblas diri precize; Tjuratamo estas urbo labora, tage sur strato eblas renkonti malmultajn homojn. Trovis Kislenkon du gimnazianoj, irantaj hejmen post lecionoj. Ili vokis policanon. Jen bildo: falinte flanken, sidas sur la benko homo, el la busxo fluas strieto de salivo, odoras je alkoholo, la pantalono estas malseka pro urino. Certe, la policano decidis, ke la homo estas ebria gxis senkonscia stato. Li vokis «rikoltistojn de ebriuloj». Tiuj, kvankam okazo estis rara, ne tre cerbumis; veturigis en la helpejon, faris klisteron, injekton kaj lasis dormi. Dum la transportado Kislenko ion balbutis, kvazaux deliris, sed kiu ja auxskultas en tiaj okazoj? Tamen, unu sanitaristo, el junaj, al li cxio cxi ankoraux sxajnis nova, fiksmemoris treege, el lia vidpunkto, absurdan frazon --- gxuste pro sia absurdeco ja gxi fiksigxis en la memoro. Malklare balbutinte ion pri, kiel li nekompreneble esprimis, «demokrataj fiuloj», Kislenko subite tre klare diris: «La popolo malsatas, kaj al vi cxi tie ne suficxas ordinaraj estroj, ankoraux carojn vi denove establis...»
Du aliaj sanitaristoj ne povis konfirmi la depozicion de la juna kolego, sed unu necerte kapjesis: jes, pri la caro estis io, sed kio gxuste --- ne fiksigxis en la memoro.
Nur matene kuracistoj ekmaltrankvilis serioze --- Kislenko ne rekonsciigxis; li jam evidente ne dormis, sed estis sen konscio, kaj de tempo al tempo terure ekkriis. Oni faris analizojn. Spurojn de narkotajxoj oni ne trovis, spurojn de alkoholo --- trovis en minimuma kvanto. Tiom homeopatia dozo neniel povus kauxzi similan efekton. Versxajne, tiel mi pensis, Kislenko simple trinkis kvindek gramojn por kuragxo antaux la afero aux tuj post gxi, por malstrecxigxi. Ne pli. Sed malstrecxigxi li ne sukcesis.
Oni penis lin rekonsciigi. Provis cxion --- de la plej elementaj rimedoj, kiel salamoniako, gxis komplikaj kompleksaj injektoj --- cxio estis vana. Oni penis determini personecon, sed ne trovis iujn ajn legitimilojn, kaj kiam, poiome ekkomprenante, ke la okazo estas ja tro netriviala, oni informis la urban polican administrejon, tiam jam Kruus venis.
--- Por purigi la konsciencon mi ripetis cxiujn analizojn, --- rakontis Kruus, kaj mi rigardis la renversitan, sekigxintan, jam kovritan per grizetaj vangoharoj vizagxon de Kislenko sur kuseno. Gxi tiom ne similis la foton en la paspermesilo... Kvazaux la tehxnikisto pasis tra iu katastrofo, tra terura, mezepoka milito, kie oni senhauxtigas vivajn homojn, kie sucxinfanojn oni jxetas en flamon. De tempo al tempo liaj lipoj sensone movigxis. Lumo de surtabla lampo, staranta sur norma hospitala sxranketo cxe la litkapo, elhakis el la vizagxo akrajn nigrajn ombrojn, ili sxajnis truoj. --- Nenio, cxio estas pura. Estas neniaj spuroj de psihxomimetikaj, halucinogenaj drogoj, de drogoj, plialtigxantaj sugestieblecon... Entute estis neniaj drogoj, krom tiuj, kiujn oni injektis al li cxi tie. Memorante vian implicite eldiritan hipotezon, mi penis malbloki lian memoron, --- la lipoj de Kruus ektremetis. Sxovinte la manon ien profunde sub evidente fremdan hxalaton, kaj umadinte cxe la brusto, li eltiris sian largxan naztukon kaj visxis la vizagxon. Pretere mi rimarkis, ke la naztuko jam perdis sian aromon. Gxi odoris je medikamentoj, je malseka kahela planko, je homa korpo, suferanta sur la lito --- sed ne plu je parfumo. --- Kaj tiam, Aleksandro Lvovicx, mi preskaux trafis sur apudan liton por longe.
--- Kiel?
Kruus sxovis la tukon reen.
--- Li rekonsciigxis. Li malfermis la okulojn, sidigxis sur la lito. Mi memoras, ke mi sukcesis ekgxoji --- ja cxio iras glate, ni tuj komencos esplori... Kaj tiam li ekkriis: «Ne! Mi ne volas! Ja li estas viva! Li ridetas al mi!» Mi konfesu al vi, ke tian suferon, tian malesperon mi observis neniam dum mia vivo. Li provis desalti de la lito. Lin kun peno tenis du sanitaristoj. Tiam li komencis krii: «Mortigu min!» Kaj mi, parte pro timo, parte dezirante almenaux iel trankviligi liajn evidentajn, kvankam tute nekompreneblajn al mi suferojn, rapidis endormigi lin. En trankviligan, malstrecxigan dormon.
--- Cxu liajn kriojn vi iel fiksis?
--- Cxio estas en la diktofono. Kaj ankoraux tie estas frazo, kiu sendube plikompletigos kaj plibeligos vian liston de strangaj frazoj, diritaj de Kislenko dum lasta tagnokto. Li ekdormis momente, sed ial dormis maltrankvile, baraktis, kaj kvazaux luktis kontraux iu. Kaj subite klare ekkriis: «Pro kio vi la virinon?... OMON bugrita, kiun vi defendas? Ili, Judasoj, Rusion vendas, kaj vi cxi tie kun bastonegoj!» Poste li sensone ankoraux ion balbutis --- mi penis legi laux la lipoj, sed sencon ne kaptis --- kaj subite tiel mallauxtete, senhelpe: «la flagon, la flagon supren... ili vidu nian, rugxan...» Kaj jam poste --- nenio.
Mi ecx per la dentoj ekknaris. «Mallauxtete», «senhelpe» --- kio do okazas! Kompatinda, kompatinda homo!
Kiel diris Iraklo? «Trovu ilin kaj mortigu». Jen, mi trovis.
--- OMON, --- malrapide ripetis mi nekonatan vorton.
--- Kion signifas tiu vorto, mi ne scias, --- tuj diris Kruus. Diablo pikis min je la flanko.
--- Kaj kion signifas la sekvanta post gxi, cxu vi scias?
Kruus digne premis la lipojn.
--- Pf! Cxu mi ne estas rusiano, Aleksandro Lvovicx? --- demandis li kun penema volga akcentado je «o».
--- Nu bone, bone, Voldemaro Olgerdovicx, pardonu. Cxu vi estas certa, ke vi gxuste auxdis?
--- Kislenko tre klare akcentas vokalon «o», pli forte, ol mi jxus montris. Ne povas esti iaj duboj. Du «o» kaj akcento sur la lasta silabo.
--- Eble, io en kriminala slango? Necesos konsulti krimfolkloristojn... Kvankam de kie tehxnikisto Kislenko scius?..
--- Eble, tio estas nomo? --- supozis siavice Kruus. --- Tio estus tre sukcese... Kvankam... --- samkiel mi, interrompis li sin, --- tiuokaze kial poste staras pluralo: «kun bastonegoj»?
--- Kion vi opinias pri fumpauxzo, Voldemaro Olgerdovicx? --- demandis mi.
--- Volonte. Al mi tiu cxambro jam iom... --- li ne trovis vortojn, kaj ecx ne penis fini la frazon, --- ecx sen tio cxio estis komprenebla.
--- Mi sidos cxi tie, --- diris Bolsohxojev. En la cxambro lokigxis sep litoj, kaj cxiuj ili estis liberaj, krom tiu, sur kiu suferis en sia nekomprenebla senkonscia stato Kislenko. La kolonelo, kunkrocxinte la fingrojn kaj gxibetigxinte, sidis sur apuda lito orfe kaj malgaje. --- Eble li ankoraux ion diros.
Ni eliris en la koridoron. Ni iris preter kulpe rigardantaj kuracistoj --- unu el ili tuj eniris en la pordon malantaux niaj dorsoj, por anstatauxi Kruus-on; iris preter ploranta edzino de Kislenko, iam, versxajne, bela, sed jam forte dikigxinta tagxikino --- Kruus, tubforme kunpreminte la lipojn, negative balancetis la kapon responde al sxia senespera rigardo.
La narkologia helpejo estis kasxita profunde de malgranda, sed densa kaj pompa gxardeneto, kaj rufa lumo de stratlanternoj cxi tien ne penetris. Ni deiris malantaux angulon, por ne frapu la okulojn lumo de forta lampo super la enirejo, kaj eksidis sur benketon en mallumo, sub grandegaj steloj, tralumantaj de la velura cxielo tra truoj en arabeskaj linioj de platanoj.
La manoj de Kruus tremis, mi donis al li fajron. Ekflagris orangxkoloraj fajretoj.
Estis silento.
--- Cxu hipnota programado? --- demandis mi.
--- Mi komprenas, --- nehaste ekparolis Kruus, --- ke vin, kiel nefakulon, cxio pensigas pri tio. Vere, ni konas kelkajn okazojn, kiam krimuloj, por fari iujn agojn per aliulaj manoj, per manoj de hazardaj homoj, kiujn ecx ne eblas suspekti, uzis tiun teruran trukon, --- li nervoze enspiris la fumon, kaj tiu movo montris klaran kontraston al afektita trankvileco de la parolo. --- Kiel tio okazas? Unue homon oni akcelite sugestias, kutime anticipe enmetinte en la organismon drogojn, plifaciligantajn tiun operacion. Kun mangxajxo, trinkajxo, aux --- per aerosolo... Ekzemple, heksametildekstraliserginbromidojn, aux ion similan, ne gravas. Gravas tio, ke iliajn spurojn eblas detekti en la organismo ecx post du aux tri semajnoj post la enmeto --- sed mi ilin ne trovas. Kaj nur antaux semajno neniu --- tion vi mem al mi diris --- sciis, ke la grandprinco ekveturos al Peterburgo. Plu. Pri la ricevita sugestio la homo ne memoras kaj vivas senzorge. Sed en certa momento, sub influo de iu anticipe enkondukita en la programon prajmo --- koda vorto, posxtkarto kun certa bildo, apero de homo kun certa aspekto, finfine, post specifa batado de horlogxo, estis tia okazo --- por kelka tempa intervalo la homo igxas roboto kaj faras vicon de kelkaj, strikte difinitaj agoj. Lia kapablo varii ilin depende de konkreta situacio estas minimuma.
--- Cxu vi volas diri, ke por tio, ke Kislenko konstruu oksigenan minon, gxuste tiun tipon de mino devus enmeti en lian konscion la krimulo?
--- Tute prave, --- kapjesis Kruus.
--- Do, la krimulo devis anticipe scii, ke antaux la forflugo de «Carido» Kislenko ricevos en la staplo la oksigenon?
--- Sendispute.
--- Sed la decido pri lancxo de la pilotata sondilo «Ozono» okazis kelkajn tagojn antaux ol igxis sciate pri la forflugo de «Carido».
--- Jen, vidu, denove malkonformo. Sed la plej grava sekvos. Plenuminte la programon --- transdoninte, ekzemple, pakajxon al iu, aux instalinte minon --- jes, minon, okazis precedencoj --- la «peono» nenion memoras pri siaj agoj kaj plu vivas senzorge. Kaj ecx se oni lin pridemandas, li negas cxion kun maksimuma natureco. Mi neniam ecx auxdis, ke la programo estis konstruita alie, por krimuloj tio estas la plej alloga varianto. Post malblokado de memoro, se gxi estas sukcesa --- cxe mi gxi kutime estas sukcesa, --- modeste ensxovis Kruus, --- la «peono» rememoras pri tio, kion li faris en senkonscia stato kaj ecx foje rememoras la sugestian operacion mem. Kvankam tio okazas malpli ofte, ja tie staras la plej fortaj blokoj... Kaj en cxi tiu okazo, mi petas rimarki, cxio estas mala. Kislenko preskaux tagnokton antaux la krimo aspektas, kvazaux li rekonsciigxis en nekonata mondo. Sed aspektas li tute inteligente, nur perpleksite --- sed «peono» aspektas, male, stultete, auxtomatece, sed pri nenio miras. Poste Kislenko rapide adaptigxas, lia tuta memoro estas je lia dispono, kaj li kondutas ne nur inteligente, sed, pardonu, ingxenie --- el evidente hazarde trovitaj materialoj produktas eksplodan aparaton.
--- Eble, tamen, Sapgir, aux iu el superaj estroj de la administracio de la aerodromo? --- tute perdante firmajxon sub la piedoj, senhelpe supozis mi. --- Ili ja sciis pri la planata flugo de «Ozono»...
Sed ne pri baldauxa flugo de «Carido», --- tuj interrompis mi min mem. Pri tio neniu sciis. La grandprinco decidis flugi subite --- komprenis, ke povas permesi al si du tagojn.
--- Plue, --- ne auxdante min, prelegis Kruus. --- Farinte la agon, li, anstataux forgesi gxin kaj igxi normala, igxas ecx pli malnormala. Fakte, li estas en sxoko kaj, plej probable, gxuste pro la farito. Kiam mi penas malbloki lian memoron, anstataux rememori sin krimanta, li, jugxante laux lia sovagxa krio «Mi ne volas! Li estas viva!», igxas antauxa, kutima si, bona kaj kompatema homo, kiu nun ne plu povas vivi kun tia pezo sur la konscienco. Kiam mi lasas lin, li dauxras lukti kontraux nekompreneble kiu, trovigxante en iu iluzia mondo. Kio estas tiu mondo, laux kelkaj fragmentaj frazoj ne eblas diri, sed mi kredigas vin, ke en la korpo de Kislenko eklogxis nun iu alia. Kaj kontraux antauxa Kislenko li luktas gxismorte.
--- Skizofrenio... --- balbutis mi. Kruus kuntiris la sxultrojn. --- Kaj la legitimiloj? --- rememoris mi. --- Kial li bruligis la legitimilojn?
--- Kion mi povas diri? --- denove kuntiris la sxultrojn la psihxologo. --- Necesas transporti lin al Peterburgo --- tie, kun tuta aparataro, ni provos kompreni. Kaj necesas hasti. Li lauxlitere forbrulas antaux niaj okuloj.
El la silento auxdigxis rapide proksimigxanta bruo de auxto. Hastema, malsupra lumo de auxtolanternoj lekis delikatan hauxton de arboj --- verdetaj dum tago trunkoj elsaltis el la mallumo kiel morte-blankaj fantomoj kaj ree kasxigxis. Dejxetinte la cigaredstumpon, mi ekstaris por rigardi, kiu alveturis.
Gxuste kiel mi atendis, tio estis Grigorovicx. Forveturante de la aerodromo cxi tien, mi sendis lin konversacii pri Kislenko kun prioro de cxi-tiea stelo de komunistoj. La konversacio donis neniajn rezultojn. Bonega homo, honesta, skrupule digna, cxiam strebanta helpi kaj defendi. Ne kapablas ofendi ecx musxon. Post la morto de Altanses Erkinbekova li estis unu el kandidatoj al Tjuratama prioro. Apenaux ne elektigxis.
--- Jes, --- diris mi kun malfacila suspiro, --- cxi tie por ni ne plu estas aferoj. Certe, ni esploru la version pri la estro, sed... Doktoro, cxu transportado ne malutilos al nia suferanto?
Kruus longe sercxis sian tukon. Finfine trovis. Visxis la lipojn. Poste la frunton.
--- Mi absolute ne scias, --- poste respondis li.
Laux rusa supersticxo oni devas trifoje kracxi trans maldekstra sxultro, por ke malbona auxguro ne realigxu.
Otrjad Milicii Osobogo Naznacxenija --- Speciala Milicia Tacxmento (rus.).
Laux la norma rusa prononco senakcenta «o» proksimigxas al «a», sed en kelkaj dialektoj (inklude kelkajn volgajn) tio ne okazas kaj «o» klare diferencas disde «a».
Sxin mi amis tute alie. Sxi estis, kiel knabino: versxajne tia sxi restos cxiam. Kaj komence, longe, mi kvazaux estis trankviliganta kaj karesanta infanon, kaj sxi estis fidanta min kaj alpremigxanta; sed en iu momento, kiel cxiam, tiu senlima vira potenco super la delikata, elasta, gxoja, subite rompis kluzojn, kaj mi ekbolis; kaj sxi jam ne simple estis obeanta --- sxi avide submetadis sin, kaptadis kun jubila krio, kaj mi estis malfermanta translimajn profundojn kaj reversigxanta, penante fordoni al tiu di-benita abismo la tutan animon kaj esencon; kaj vere por momento estis mortanta...
Per speciala avio ni ekflugis nokte kaj, iomete atinginte la sunon, venis al Pulkovo en malfrua vespero. Rekte el la flughavena domo mi telefonis al Stanjo --- neniu respondis. Kaj nun, kvankam, antaux ol revenis spiro, revenis ankaux rongxanta maltrankvilo pri sxi --- cxu sxi ne ekmalsanis, kie sxi povas esti en tia malfrua horo, cxu funkcias la telefono --- mi estis felicxa, ke mi venis al Vasiljevskij.
--- Karulo mia...
--- Cxu?
--- Bela mia...
--- Jes, tia mi estas.
--- Vi sopiris pri mi, mi sentas.
--- Tre.
--- Kiel tio placxas al mi.
--- Kaj al mi.
--- Kiel al mi placxas cxio, kion vi faras kun mi!
--- Kiel al mi placxas fari tion kun vi!
--- Eble, vi ankoraux mangxi deziras? Vi ja ne mangxis bone dum la tuta tago!
--- Mi amas vin, Liza.
--- Ho Dio! Kiom longe vi ne diris tion al mi!
--- Cxu?
--- Tutajn dek du tagojn!
--- Kaj cxu vi...
--- Mi tre-tre forte vin amas. Cxiam pli kaj pli forte. Se tio dauxros, en kvindekjara agxo mi igxos simple blanka veruko ie sub via akselo. Cxar mi ne povas desxirigxi de vi.
--- Mi ne deziras verukon. Mi deziras knabinon.
--- Kaj kiel vin Pauxlinjo amas! Cxu vi scias, al mi sxajnas, ke jam iomete kiel viron. Al sxi estos malfacile, mi timas, forgesi pri via bildo, kiam venos sxia tempo.
--- Kiam gepatroj amas unu la alian, la infanoj amas la gepatrojn.
--- Prave. Sxi rigardas min, kaj vin amas; rigardas vin, kaj min amas...
--- Cxu al vi ne estas malfacile kun mi, Liza?
--- Mi estas tre felicxa kun vi. Tre-tre-tre.
Folioj sur vento.
Sed cxu kulpas ili, ke ne scipovas flugi mem? Kiu auxdacos kapti ilin el vento kaj jxeti en koton kun krio: «Via flugo estas mensogo, vin tiras la vento! Tio, ke vi flugas nun, tute ne signifas, ke vi povos flugi cxiam...»?
Tra la kurtenoj el la fenestroj likis avara griza lumo. En la mangxocxambro, malantaux ne tute fermita pordo, egalmezure tiktakis la horlogxo. Senfunde malhelis malsupre la tapisxo, kiel fumaj fantomoj staris la speguloj. La hejmo.
Sxia spiro tiklis miajn harojn sub la akselo --- tie, kie sxi intencis alkreski. Preskaux metinte sxin sur min, mi brakumis sxin per ambaux brakoj, forte-forte, preskaux spasme --- kaj tutegale mi deziris fari tion ecx pli forte, ecx pli proksime.
Kaj, kiel cxiam post amoro, mi por ioma tempo igxis malkutime babilema. Mi deziris cxiujn pensojn rakonti al sxi, cxiujn nuancojn... almenaux tiujn, kiujn eblas.
--- Vi neniam rakontis tiel detale pri viaj aferoj.
--- Cxar tiu afero estas ne tia, kiel la aliaj. Cxu vi komprenas, mi cxiam pensas --- versxajne, ne hazarde tio estis gxuste li. Tia justa, tia honesta, tia preta helpi al cxiu humiligita. Ja li ecx en la deliro plu defendis iun, plu batalis por iu nur al li sola komprenebla idealo. Jen en kio estas la afero. Simple tiu idealo igxis monstre perversa.
--- Mi ne povas imagi tion.
--- Ankaux mi. Sed li, mi sentas, imagis. Tio estis por li natura. Kvazaux iu iomete sxangxis iujn akcentojn en lia animo --- kaj tuj tiuj kvalitoj, kiujn ni kutimis, kaj prave kutimis, taksi plej supere, igxis monstrajxoj. Sciu, mi antauxe pensis, ke homo ne havas kvalitojn tute malbonajn aux tute bonajn, ke tre multo dependas de situacio. En unu situacio mildeco estas utila, sed en alia gxi montrigxos sia malo kaj igxos salivemo kaj senhelpa humileco, kaj tiuj situacioj havas egalajn rajtojn okazi. En unu situacio severeco egalas al krueleco, sed en alia gxuste gxi estos vera bonkoreco. Pardonu, mi ne povas dume formuli pli bone, la penso drivas... Nun mi ekpensis, ke cxio estas tute alie. Situacioj, kie bonkoreco estas pereiga, kaj savas krueleco, ne havas ekzistorajtojn. Se la mondo faras el fiereco malmildecon, el fidelo altrudemon, el fidemo stultecon, el helpo perforton --- tio estas malbenita mondo.
Sxi suspiris.
--- Certe, Sacxjo. Vi rompas malfermitan pordon. Bonkoreco sen Dio estas salivemo, fiereco sen Dio --- malmildeco, helpo sen Dio --- perforto...
Mi ridetis kaj karesis sxian kapon.
--- Sacxjo, cxu ve ne sentas, ke mi pravas?
--- Kislenko ankaux antauxe ne kredis je dio --- kaj estis bonega homo. Kaj poste plu ne kredis tute same --- kaj igxis rabia hundo.
--- Se li kredus je Dio, lin ne ricevus diabloj.
--- Kiomajn kredantojn ili ricevas, Liza! Kaj kiomajn ateistojn --- ne ricevas!
En la mangxocxambro, interrompinte pacan tiktakadon, eksonoris la telefono.
--- Kiu tio povus esti? --- timigite demandis Liza. --- Estas preskaux la tria horo...
Kaj mia koro stumblis. Kvankam Stanjo neniam telefonis al mi hejmen, kaj des pli neniam telefonus nokte, la unua freneza penso estis --- kun sxi io okazis.
Ne, ne kun sxi. Telefonis Kruus.
--- Pardonu, ke mi gxenas, --- diris li per senkolora pro laco vocxo, --- sed vi, kiel mi scias, matene raportos en la ministrejo, kaj mi volis, ke vi sciu. Kislenko mortis.
--- Cxu li ankoraux ion diris? --- post pauxzo demandis mi.
--- Ecx ne vorton. Bonan nokton.
--- Bonan nokton, Voldemaro Olgerdovicx. Mi dankas vin. Iru ripozi.
Mi surmetis la parolilon.
--- Cxu io okazis? --- tre trankvile demandis el la dormocxambro Liza.
--- Ankoraux unu korpo ne eltenis disduigxon inter justo homa kaj justo diabla, --- diris mi.
--- Kio?
--- Liza... Pardonu. Cxu vi permesos, kiel escepton... mi rekte cxi tie fumu, cxu?
--- Certe, Sacxjo, --- momente respondis sxi. Kaj post pauxzo: --- Sed pli bone vi tion ne faru, vere.
Mi ecx ridetis kontrauxvole. En tio estis sxi tuta. Amata mia.
--- Jes, vi pravas. Mi ne fumos.
--- Pli bone venu al mi. Mi vin facilete cxirkauxkisos.
Mi ekiris al sxi. Sxi sidis en la lito, etendigxinte renkonte al mi; mallerte malhelis sur delikata, jaspe brilanta en mallumo brusto anguloza ligna kruceto.
--- Cxu Liza estas tiu, kiu lispas? --- demandis mi.
--- Gxuste tiu.
Mi sidigxis sur randon de la lito, kaj sxi tuj brakumis min per ambaux brakoj. Mallauxte demandis:
--- Li mortis, cxu?
--- Jes.
--- Cxu vi lin tre bedauxras?
Plauxd'-plauxd'-plauxd'.
--- Tre.
--- Ja li estas murdinto, Sacxjo.
--- Li trafis iun teruran muelilon. Mi fordonos la vivon, por ekscii, kio lin tiel kripligis.
--- La vivon ne fordonu, --- petis sxi. --- Vi ja min mortigos.
2
--- ...Do, por mi estas senduba, ke ni renkontis treege rapidan, tute novan, aux, almenaux nenie antauxe registritan manieron de krimcela influo al homa psihxo. Mi ne ekskludas tion, ke kun similaj okazoj nia, kaj ecx la monda praktiko jam renkontigxis, sed ne sukcesis ilin identigi, cxar, kiel vi vidas, identigado cxi tie estas treege malfacila. La influita objekto ne robotigxas. Li plene konscias sin, li konservas bazajn trajtojn de sia karaktero --- sed konduta reago de tiuj trajtoj terure misformigxas. Kaj, aldone, se jugxi laux la okazo kun mortinta Kislenko, baldaux post plenumo de krima ago la influita objekto mortas pro io simila al cerba inflamo, kauxzita de psihxa sxoko. La sxokon, siavice, kauxzas, kiom eblas jugxi, kreskantaj spasmaj osciloj de la psihxo inter du gxeneralaj variantoj de konduto. Esence, ekde momento de apero de tiuj osciloj la homo estas destinita al morto --- ambaux variantoj estas kondicxitaj de la plej esencaj karakterizajxoj de lia egoo, kaj samtempe ili ne nur estas reciproke ekskludaj, sed ecx pli, el pozicio de cxiu el ili la alternativa varianto estas abomena, humiliga, atestas pri plena morala degenero de egoo, pri plena socia degradigxo.
--- Eble, tio tamen estas ia malsano? --- demandis Lamsdorf. Malgaja, li sidis trans tablo kontraux mi, apogante la kapon per la manoj. Tra fendoj inter la fingroj ridinde kaj kompatinde hirtigxis liaj famaj vangoharoj.
--- La fakuloj kredigas, ke ne, --- respondis mi.
--- Mistera afero, sinjoroj, --- diris el sur divano la ministro. Li sidis en angulo, metinte la kruron sur alian kruron, kaj estis ekfumanta pipon. Samkiel mi antaux tagnokto, li venis al la ministrejo rekte el aerodromo --- pro la katastrofo de «Carido» li devis cxifi programon de lastaj tagoj de sia Auxstralia vojagxo --- kaj li same estis vestita ne oficiale. --- Mistera kaj timiga. Cxu kontaktojn de Kislenko vi jam esploris?
--- Mi lasis homojn en Tjuratamo, --- respondis mi. --- Kun kazahxaj kolegoj ili