|
La patro ne sentis inferan odoron kaj ellasis Satanon al mond'. Alberto Haushoffer, |
Elasta maso de varma vento nehaste ruligxis renkonte al ni. Cxio brilis, kvazaux jubilante: blua cxielo, arbaraj bedoj de montetoj, disflugantaj en nebulan foron, helverdaj rubandoj de du riveroj malproksime malsupre, ludila, anguloze sxvebanta akutpinta bloko de majesta Svetichxoveli. Kaj --- silento. Viva silento. Nur fajfetas en la oreloj vastajxo, saturita per dolcxa ebrio de genisto, kaj impete ekplauxdas, ondigxante pro ventoblovoj, longa blanka robo de Stanjo.
--- Kia belo, --- afekciite diris Stanjo. --- Dio, kia belo! Cxi tie eblas stari dum horoj...
Iraklo kontente gruntis en sian barbon. Stanjo turnigxis, gardeme movis la fingropintojn laux kruda, flav-okra muro de la pregxejo.
--- Varma...
--- Suno, --- diris mi.
--- Suno... Kaj en Peterburgo nun estas pluvo, vento, --- sxi denove karesis la muron. --- Mil kvincent jarojn staras gxi kaj varmigxas cxi tie.
--- Kelkfoje gxi estis forte detruita, --- diris Iraklo malgaje. --- Persoj, araboj... Sed ni rekonstruadis, --- kaj en lia vocxo auxdigxis sama fiero, kiel en la diskreta grunteto antaux minuto, kvazaux li mem, kun siaj proksimaj kamaradoj, rekonstruadis tiujn belajxojn, projektis komplikajn parafojn de riveroj, starigis montan palisaron laux maldekstra bordo de Kurao.
--- Iraklo Georgievicx, cxu estas vere, ke alto de pregxejo Gxvari, --- kaj sxi denove, salutante la grandsxtonan aspran muron jam kiel malnovan amikon, movis laux gxi la manplaton, --- rilatas al alto de la monto, sur kiu gxi staras, kiel kapo de homo al ties korpo? Mi ie legis, ke gxuste tial gxi aspektas tiel harmonie el ajna punkto de la valo.
--- Mi ne mezuris, Stanislava Solomonovna, --- digne respondis Iraklo. --- Artosciencistoj asertas, ke estas tiel.
Sxi ete kapjesis, jam denove rigardante en malproksimon, kaj pasxis antauxen, forte ektirinte post si preskaux nigran sur sunversxita pavimo makulon de sia stumpigita ombro. «Gar!..» --- nevole komencis mi, sed gxustatempe haltis. Se mi sukcesus diri «Gardu vin!», aux, des pli, «Gardu vin, Stanjo», sxi tute povus aliri la randon mem de la deklivo kaj balanci la piedon super tricentmetra abismo. Eble, ecx saltus, kiu scias.
--- Iraklo Georgievicx, --- ne turnigxante al ni, sxi montris per la mano dekstren, kontraux fluo de Aragvo, --- kaj je-en tie, post riverturno... estas iuj ruinoj, cxu?
--- Ruinoj de fortikajxo Bebriscihxe. Tie estas tre bele, Stanislava Solomonovna. Kaj estas vera inundo de tiom sxatata de vi genisto, aero estas miela. Ankaux tien ni nepre veturos, sed alian fojon. Post tagmangxo, aux ecx morgaux.
--- Apenaux post la tagmangxo, --- vocxis mi. --- Stanjo ja estas jxus post la vojagxo.
Al Gxvari ni veturis survoje de la flughaveno.
Stanjo turnigxetis kaj el sub la frunto rigardis min per vaste malfermitaj, mirigitaj okuloj.
--- Mi neniom lacigxis.
Deturnigxinte, sxi aldonis neglekte:
--- Nur se por la dua tagduono vi havas aliajn planojn...
Kaj denove, kiel cxiam pli kaj pli ofte dum lastaj semajnoj, mi eksentis min kvazaux je mil verstoj for de sxi; kvazaux je mil jaroj for de sxi. Kvazaux en tombo for de sxi.
Sxi nehaste ekiris laux rando de la placeto; ni, vole-nevole, sekvis sxin.
--- Kaj tute ili ne bruas, kunfluigxante, --- diris sxi, rigardante malsupren. --- Kaj ne brakumas. Oni brakumas jen kiel, --- sxi momente montris. Kiel angulozaj serpentoj ekflugis la brakoj, sxi mem fleksigxis, kurbigxis malsupren risorte --- kaj mia koro stumblis, la korpo memoris. --- Sed tiuj cxi pace, sensone, ecx sen plauxdeto eniras unu la alian. Kiel maljunaj, dum tuta vivo fidelaj geedzoj. Strange li vidis...
--- Kaj Gxvari neniam estis monahxejo, --- subridetante, aldonis Iraklo.
--- La poeto bezonis --- do, li pravis, --- tuj respondis Stanjo, ne rimarkante, ke atakas ne tiom la replikon de Iraklo, kiom sian propran antauxan. --- Se poeto en apudvoja sxtono ekvidis vespermangxon --- li faros el gxi vespermangxon, estu certa.
--- Sed ja la vespermangxo estos papera, Stanislava Solomonovna!
--- Unu tiu papera transvivos milon da viandaj.
Kun gaja indulgemo Iraklo disigis la manojn, agnoskante sian malvenkon --- kvazaux lin konfuzus infano per argumento kiel «Sed ja feoj cxiam venas gxustatempe».
--- Cxu mi ordonu hodiaux paperan sacivon, --- mediteme diris li poste, --- paperan ahxasxenon... --- kaj palpebrumis al mi.
Stanjo, iranta je pasxo antauxe, ecx ne turnigxis. Iraklo iom konfuzite cxirkauxglatigis la barbon.
--- Tamen, mi timas, ke mia kuiristo min ne komprenos, --- balbutis li.
Iel nekonvene komencigxas tiu longe atendita semajno, pensis mi. Tiu suna, tiu libera, tiu senzorga... Mi alflugis hieraux vespere, kaj mi kaj Iraklo preskaux ne dormis; babilis, ridis, trinketis junan vinon kaj kalkulis stelojn, kaj mi ankaux horojn kalkulis --- kaj matene rapidege veturis de Saguramo al la aerodromo, kaj mi kalkulis jam minutojn, kaj diradis: «Jen nun Stanjo ekmovis aleronojn», «Jen nun sxi eligis cxasion»; dum Iraklo, sibarite kusxante sur la benko kaj per unu mano neglekte balancante la stirradon, sincere ridegis kaj per libera manplato montris cxiujn tiujn aviajn manovrojn. Kaj jen --- interpikado. Iraklo videble same sentis strecxon.
--- Mi pensas foje, --- diris li, evidente penante forigi la strecxon kaj paroligi Stanjon, --- ke la Rusia kulturo de la antauxa jarcento multon perdus sen Kauxkazo. Se oni fortrancxus gxin, aperus tia vundo... Elfluus tuta sango.
--- Ne elfluus, --- neglekte respondis Stanjo. --- Mickiewicz, ekzemple, restus, kia estis. Lin malmulte interesis palmoj kaj gazavat-oj.
--- Ahx, nu eble Mickiewicz, --- kun troigite heligita mieno ekkapjesis Iraklo. Senteblis, ke li estis incitita. --- Kiel mi povis forgesi!
--- Certe, gxi eniris en karnon kaj sangon, --- pacige diris mi. --- Kaj ne nur en la antauxa jarcento, --- ankaux en la nuna... Eblas opinii, ke cxi tie estas unu el koroj de Rusio.
--- Dio, kiaj floroj! --- ekkriis Stanjo kaj impetis de la placeto malsupren laux malkruta deklivo; kaj la longa blanka robo kiel senpeza nubo ekbolis malantaux sxi, kvazaux sxi levis dum kurado lanugon de milionoj da leontodoj. Sxiros sxi la modan cxifonon, pensis mi, cxi tie estas ja ne polaj veluraj herbejoj... Sed tion mi ne diris lauxte, certe.
--- Cxamo, --- sekvante sxin per rigardo, diris Iraklo --- cxu kun ironio, cxu kun admiro. Plej versxajne, kun ambaux.
Certe, sxi krocxigxis. Sxi abrupte haltis tiel, ke preskaux falis. Sed jam momenton poste iu ajn dirus, ke sxi haltis gxuste tie, kie deziris.
--- Konfesu, Stanislava Solomonovna, --- kriis Iraklo, --- en vi fluas ankaux guto da kartvela sango!
Sxi turnigxis al ni --- preskaux gxis la zono en malmola herbo kaj flamantaj floroj.
--- En mi estas miksita tiom da cxio --- ne eblas memori! --- la vocxo sonoris. --- Sed naskigxis mi en Varsovio. Kaj tute fieras pri tio!
--- Vere, --- vocxis mi. --- Kaj la nazeto estas tia... kun gxibeto.
--- Ordinara juda nazacxo! --- firme objxetis sxi kaj forturnigxis, brilante, kvazaux negxa, meze de varmega cxielarka sxauxmo de sunigita deklivo.
--- Cxu ne estas tie iuj venenajxoj? --- demandis mi, penante ne montri maltrankvilon per la vocxo. Iraklo oblikve rigardis al mi per bruna okulo kaj komencis kalkuli:
--- Kobroj, tarantuloj, karakurtoj...
--- Mi komprenis, --- suspiris mi.
Dum ioma tempo ni silentis. La tago arde spiris, fajfetis vento. Iraklo prenis cigaredojn, proponis al mi.
--- Dankon, mi ne fumas dum ripozo.
--- Mi memoras. Simple al mi sxajnis, ke nun vi deziros, --- li eltiris longan, kun ora cirklo cxe filtrilo, «Mtkvari». Kaptinte gxin per la lipoj, li klakis per fajrigilo. Varmega vento forblovadis la flamon. Tamen, li fajrigis.
--- Pro kio ni vere povas perdi la tutan sangon, --- diris mi, --- tio estas pro impetemo.
--- Kiel do?
--- Mi ecx mem ne tre bone komprenas. Ekokupigxi kune, atingi rapide kaj ekdormi sur lauxroj. Nur cxe ni povus aperi proverbo: «Laboro farita --- ripozo merita». Ja laboron, se gxi estas vera laboro, okupigxo, sed ne mallongdauxra glorago, finfari ne eblas, gxi dauxras kaj dauxras. Sed ne!
Iraklo kun dubo balancis la kapon.
--- Ne, ne, ecx la lingvo tion fiksas. Prenu ilian «millioner» (milionisto) kaj nian «millionsxcxik» (milionulo). Milionisto, jugxante laux la finajxo, estas tiu, kiu faras ion kun milionoj. Sed milionulo estas tiu, kiu havas milionojn, kaj fino. En la centro de la atento estas ne agado, sed atingita senmova posedo.
Iraklo enspiris fumon, mediteme per duonfermitaj okuloj rigardante al la ok-edra tamburo de la pregxejo. Sxajnis, la tamburo fandigxas en ora fajro. Deskuante cindron, li frapetis la cigaredon per meza fingro. Denove balancis la kapon.
--- Unue, ni parolis pri Rusia kulturo, sed vi parolas pri rusa nacia karaktero. Jam tio estas substituo. Kaj due, pro kio tiu karaktero vere povas perdi la tutan sangon --- tio estas, pardonu, pro ia ekstaza emo al memvipado. Vi ecx pretekstojn elpensas, kiel speciale, kvankam ili eltenas nenian kritikon. Se sekvi vian logikon --- eblas pensi, ke «pogonsxcxik» («bruto-pelulo») estas tiu, kiu havas epoletojn («pogony») sur sxultroj, --- li facile frapis min je la sxultro, tegita per senmanika cxemizo, --- sed tute ne tiu, kiu pelas brutaron.
--- Kaptis, --- diris mi, silentinte. --- Cxi tie vi min kaptis, --- ridetis mi. --- Kaj kie! En la medio de mia lingvo!
--- La propra lingvo estas tro kutima. Dio scias, kion eblas elpensi, se rongxas minuskomplekso. De ekstere pli videblas, --- li denove enspiris fumon kaj denove oblikve rigardis al mi, cxi-foje singarde: cxu li ne ofendis. --- Kvankam kion signifas de ekstere... Per unu piedo --- de ekstere, per alia --- de interne. Kiel multaj en tiu cxi lando.
Nun jam mi tusxis per la manplato lian sxultron.
--- Auxskultu, Iraklo. Jen tiuj montoj...
--- Cxu maldekstre?
--- Jes, tiuj, kien la Tiflisa tunelo foriras...
--- Auxskultu, Aleksandro, --- samtone diris li. --- Kiam caro Vahxtango Gorgasal, lacigxinte dum cxasado, decxevaligxis apud nekonata fonto kaj decidis lavi la vizagxon, li mergis la manojn en akvon kaj mirigite ekkriis: «Tbili»! «Varma»! De tio venis la nomo de la urbo. Memoru, mi petas.
--- Pardonu. Bone, sed kial vi al mi plendas, sed en Peterburgo kaj kie ajn auxdas dekfoje dum tago «Tifliso» kaj ne kontrauxdiras ecx vorton?
Li jxetis la cigaredstumpon kaj zorgeme enbatis gxin per kalkanumo en sekan teron, por ke ne restu ecx gxia spuro.
--- Cxar fremduloj gxin ecx Pnom-Peno nomu. Vi ja ne estas fremda. Cxu vi komprenis?
--- Komprenis.
--- Cxu vi diros ankoraux «Tifliso»?
--- Amaze laparakic ki ar sxendzleba!
--- Pri tio ne indas ecx paroli... --- auxtomate tradukis li; li ekhavis tian afekciitan aspekton, ke mi ekridis. --- Ba! Cxu vi, kara, la kartvelan lernas? Kaj kiel vi trejnis prononcon!
--- Ho ve, nur fragmentojn, --- konfesis mi. --- Foliumis frazaron antaux la flugo. Sed se mi havus tempon kaj kapablojn --- cxiujn lingvojn ellernus, honestan vorton. Venu cxu al Revelo, cxu al Vernyj --- kaj al mi estus plezuro, kaj al homoj estus respekto. Sed...
--- Krevos via kapo pro tia skalo, --- subridis Iraklo. --- Jen vere rusa karaktero. Se lerni lingvojn --- do cxiujn samtempe. Kaj se ne cxiujn --- do neniun. En plej bona okazo --- de cxiu po frazo. Imperia animo via... Indulgu vin.
--- Didad gmadlobt.
--- Ne dankinde.
--- Mi jen kion intencis demandi. En tiujn montojn --- cxu eblas iri promeni? Cxu estas vojetoj? Aux tie estas tro krute?
Iraklo nehaste movis rigardon al Stanjo. Sxi estis jam je kvindek pasxoj.
--- Jes, jes, mi parolas pri sxi.
--- Nu, Stanislava Solomonovna ja, kiel mi vidas, cxie trairos, --- li deiris de mi je pasxo kaj kun afekta skeptiko cxirkauxrigardis min de la kapo gxis la piedoj. Mi ekridetis.
--- Vi ofendas min, amiko Iraklo. Certe, post mia tridekjarigxo mi iom dikigxis, sed en juna agxo mi iradis kaj laux spegulo de Usxbo, kaj sur la pinton de Komunismo...
--- Ho, nu certe! Kiel mi povis forgesi! Ne eblas, ke ortodoksa komunisto ne grimpus sur sian Fugxi-monton!
--- Kara, kiel cxi tie rilatas Fugxi-monto! --- ekbolis mi. --- Simple malfacila interesa itinero! Simple tiel okazis, ke plejmulto da knaboj, grimpintaj tien unuafoje kaj donintaj en la dudek oka jaro la nomon, apartenis al nia konfesio!
Li ekridis, brilante per blankaj dentoj el la nigra barbo.
--- Evidentigxas, ke ankaux vin eblas kolerigi, --- diris li. --- Sincere dirante, rigardante, kiel kun vi kondutas iuj cxeestantoj, mi pensis, ke vi estas angxelo de kvieteco.
Mi forturnigxis, rigardante al Mchxeto. Kuntiris la sxultrojn.
--- Ja al vi estas tiel malfacile, cxar vi cxion perceptas serioze, --- nelauxte diris Iraklo. --- Kaj por tiuj, kiuj estas kun vi --- same cxio estas serioze.
Mi kuntiris la sxultrojn denove.
--- Kaj kiel fartas Liza? --- demandis li.
--- Cxio estas bona. Sxi kondukis min hieraux preskaux gxis la avisxtuparo.
--- Cxu vi tial flugis en malsamaj avioj?
--- Nu, ni ne parolis pri tio entute, sed, eble, Stanjo estis certa, ke mi estos kondukata. Sxi mem elpensis ian prokraston, por flugi hodiaux... ecx ne diris, kian.
--- Kaj Pauxlinjo?
--- Kaj Pauxlinjo kondukis. Dum tuta vojo rakontis fabelon pri sia insulo, jam ne fabelon, sed tutan novelon. Sur unu duono logxas homoj, kiuj ankoraux scipovas iomete pensi, sed nur pri tio, kie trovi mangxajxon, kaj sur la alia --- kiuj pensi jam tute ne scipovas. «Kial?!» --- «Pacxjo, nu kiel vi ne komprenas? Ja Merlin donis al ili suficxe da pano, kaj nun ili tute forgesis pensi, cxar la tuta insulo longe malsatis kaj la homoj komencis pensi nur pri mangxajxo!». Jen, vidu... Tio jam estas ne fabelo, tio jam estas filozofia traktajxo.
--- Cxu sxi agxas dek unu?
--- Baldaux estos dek tri, Iraklo.
--- Sankta Georgo, kiel flugas tempo. Kaj cxu Liza... scias?
--- Foje al mi sxajnas, ke sxi konjektas pri cxio kaj decidis ignori, ja mi ne foriras. Hieraux sxi tiel rigardis... Kaj diris tiel trankvile: «Ripozu tie bone, nin ne forgesu... Al Iraklo transdonu riverencon. Angxelo gardu vin en la vojo». Foje sxajnas, ke sxi konjektas, sed pelas tiujn pensojn, ne kredas. Kaj foje --- ke sxi ecx pensi pri tielajxo ne povas, kaj se sxi ekscios, sxi simple murdos min tuj, kaj pra...
--- Sx-sx.
Alvenis Stanjo --- nehaste, kontentigite: grandega brakpleno da floroj kusxis kiel bebo sur brakoj. Di-patrino. Kaj unu floron sxi, certe, enpikis super la orelo --- delikata blank-roza pafo de lumo en nigraj, iomete krispaj haroj. Cxapelon al sxi, pensis mi. Sub tia suno trovarmigxos la kapo...
--- Kia bela floro. Kaj kiel konvenas al vi, Stanjo. Kiel gxi nomigxas?
--- Vi tutegale ne memoros, --- respondis sxi kaj, ne haltante, preteriris nin, laux ombra muro de la pregxejo al vojeto, kondukanta al demontigxo. Iraklo, oblikve rigardante al mi, malaprobe, sed sensone klakis per la lango. Mi kun pena indulgemo ridetis: kion fari, se sxi havas tian humoron. Sed en la animo estis tristo.
--- Cxiu virino estas prokrastita mino, --- klinigxinte al mi, mallauxte konsolis Iraklo. --- Oni neniam scias, en kiu momento sxi enuos demonstri fidelon kaj ekdeziros demonstri sendependecon. Sed tio nenion signifas. Nur... --- li subridis. --- Nur eble kruron forsxiros eksplodo, ne pli.
Mi silentis.
Fidelon antaux aliuloj Stanjo neniam demonstris.
Antaux la demontigxo sxi turnigxis, mirigite rigardis al ni iomete el sub la frunto.
--- Kion do vi?.. Ni iru.
Ni ekiris. La bebo balancis centon da diverskoloraj kapetoj.
Adiauxe mi cxirkauxrigardis la diafane belan vastajxon malsupre --- ankoraux unu pasxo, kaj la pinto, sur kiu staris Gxvari, konveksante malantaux niaj dorsoj, sxirmus la valon. La koro ekdoloris pro amo al tiuj lokoj. Cxu amo povas esti senresponda? Iraklo... liaj amikoj... «Miaj amikoj estas viaj amikoj!» De kie do venas tiu nigra sento, ombranta blindigan lumon de suda tago --- sento, ke tiu cxi belo jam ne estas mia, ke mi vidas gxin lastan fojon? Kiu sendis al mi tiun mallumon? Strange, sed mi estas certa: gxi venis el ekstere, el nekonataj al mi malvastajxoj, gxi estas fremda...
Ni komencis mallevigxi. Renkonte al ni, elfalante el grandega turista auxtobuso, per densa vico levigxis homoj, sur kiuj pendis amaso da vidaparataro, auxdigxis multevocxa hispana parolo, kaj mi ekgxojis, kiel ni bone sukcesis --- ni estis cxe Gxvari nur triope.
La auxto de Iraklo atendis nin cxe vojrando, tie, kie ni lasis gxin antaux horo, --- luksa, negxblanka kabrioleto «Russo-Balt», kun forigebla supro. La supro estis forigita, la pordoj --- malfermitaj, sxlosilo kun sukcena breloko, montranta kapeton de Egle la Kolubra Regxino --- sendube donaco de iu balta belulino --- defie fideme elstaris el la regpanelo. En tio estas la tuta Iraklo. Kvankam, versxajne lian auxton oni konas en la regiono.
--- Iraklo Georgievicx, permesu, ke mi sidu apud vi, antauxe?
--- Mi opinios tion honoro, Stanislava Solomonovna.
Sxi donis al mi la bebon.
--- Tenu vi, bonvolu. Cxi tie gxi ne lokigxas, sxirmas la stirradon. Se simple jxeti sur la benkon, gxi disfalos.
--- Certe, mi tenos, ne dubu.
Neniun homon eblas renkonti dufoje, pensis mi, solece eksidante sur vastan malantauxan benkon. Dum homo vivas, li sxangxigxadas cxiusekunde, ecx se li mem tion ne rimarkas gxis iu tempo --- kaj jen pasas semajno, ecx eble kvin tagoj, kaj li estas alia, vi renkontas jam ne tiun, kiun adiauxis; saman alton li havas, samajn kutimojn kaj emojn, sed li mem estas alia, li vin ne memoras; kaj --- cxio rekomencigxas. Kaj kun mi ja okazas sama inferajxo; ja ankaux mi vivas kaj, sekve, sxangxigxas cxiusekunde. Tiel estas malhoneste! Mi ne deziras!
Sed sxajnigi sin antauxa, por ne vundi tiun, kiun renkontis post kvintaga disigxo --- cxu estas honeste?
Do, digna homo devas esti malhonesta, por kompensi malhonestecon de la mondo. Ja gxi estas fia, fia mondo, se gxi estas konstruita tiel: gardema --- mensogas, honesta --- tuj vundas per vero...
Varmega jubilanta vento, cxirkauxante ventosxirmilon, blovis en la vizagxon. Disversxajxoj de floroj cxe vojrandoj kuradis kaj anstatauxis unu alian. Siblante, la vojo dancis renkonten, kiel serpento.
Bela malhonesta mondo.
Iraklo brave bremsis gxuste apud pordego de sia Sagurama vilao. Elsaltis el la auxto, galante malfermis pordeton flanke de Stanjo.
--- Mi petas.
Poste, subridante, malfermis pordeton por mi. Kun la bukedo mi estis tute senhelpa.
--- Mi petas ankaux vin.
Premante per ambaux manoj, li mem malfermis antaux ni klapon de la ajxura pordego. Malkrute supren en la malluman profundon de la gxardeno estis foriranta vojeto.
--- Bonvenon al la azilo de suomo povra.
Amuze, li jam ne unuan fojon nomas tiel sian familian neston. Mi neniam kuragxis demandi, pri kio temas. Mi suspektas, ke la ludo aperis jam antauxlonge, danke al multjara familia amikeco de princoj Cxavcxavadze kun baronoj Mannerheim. Gxiaj radikoj foriras en, versxajne, tridekajn jarojn. Ankaux Iraklo siatempe longe servis kune kun Urho. Mi neniam estis aparte proksima al Urho, kaj neniam havis okazon viziti lian palaceton apud Viipuri, sed, mi opinias, se tio okazus, cxe pordego li nepre invitus eniri en malricxan kabanon, alkrocxigxintan al kruta deklivo de alianca montaro. Aux ion similan.
Finfine ombro. Nur en la gxardeno mi komprenis, kiel, malgraux tuta mia amo al suno, pro malkutimo mi lacigxis de gxi. Vera malvarmo ne estis, tamen, ecx cxi tie --- seka varmigita aero langvore ludis per foliaro, blovetis inter arboj, bizare jxetante ondojn de odoroj de unu al alia, tiel, ke, pasante preter oleandro aux jasmeno, ni subite sentis aromon de glicino, kaj apud la glicino subite traflugis strieto de viskoza melaso de genisto. Aperis deziro sidigxi sur teron, apogi sian dorson kontraux trunko de ekzemple jen tiu pistakarbo, fermi la okulojn kaj spiri, spiri...
--- Mi volas atentigi vin, Stanislava Solomonovna, --- jen antikva fonto. Gxi estas sorcxa. Jam antaux pli ol tricent jaroj homoj rimarkis, ke cxiu gluto forigas unu pekon.
--- Ho-o! Mi gxuste nun havas tian soifon! Necesas trinki kaj trinki!
Sxi rapide alkuris altan blokon el rugxaj brikoj, en kies nicxo apenaux auxdeble lirlis kristale pura akvo. Penante stari malproksime de gxi, por ne malsekigi la robon, kaj ecx metinte unu manon malantaux la dorson, per manplato de la alia sxi cxerpis kaj trinkis, trinkis. Nur sxi ne malvarmumu... Tuj post sunardo, kaj sxia gorgxo estas malforta, mi sciis.
Sxi forturnigxis, rektigxis, forskuante akvon de la mano. La vizagxo estas felicxa, la okuloj brilas, kaj tremetas sennoma floro en nigraj bukloj. Kaj humide briletas la mentono.
--- Bongusta! Kaj dudek sep pekoj estas for! Cxu mi povas ankoraux, gxi ne sekigxos?
--- Kiom via animo deziras, Stanislava Solomonovna. Mi vidas, vi estas granda pekulino. Aux vi decidis rezervi por estonteco? Nur ne malvarmumu.
Li kvazaux legis miajn pensojn.
Eble, li vere legis iomete. Amiko.
--- Aleksandro hieraux same komencis trinkegi, --- Iraklo ruze rigardis al mi kaj denove palpebrumis. --- Sed poste rapide komprenis, ke ekzistas trinkajxoj multe pli kuracaj.
Stanjo tute infanece tiris la kolon, por ke de la mentono ne falu gutoj sur la robon.
--- Ankoraux dek kvin, --- sxi denove turnigxis al ni, visxante la ridetantajn lipojn per malantauxa flanko de la manplato. --- Cxu? Ne, pli kuracaj ne ekzistas.
--- Sed cxu junaj vinoj? --- evidente ofendigxis Iraklo.
--- Dankon, Iraklo Georgievicx, sed tio estas ne por mi.
Cxu io okazis al sxi?
Sxi subite aliris min. Rigardis iomete el sub la frunto.
--- Cxu cxi tie eblas preni dusxon, Sacxjo? Cxu mi sukcesos antaux la tagmangxo?
--- Sendube. Mi tuj vin kondukos.
Finfine aperis io konata en intonacioj. Kaj tuj forflugis la tristo, restis nur miro: pri kia mallumo mi deliris, el kia kesto de Pandora? Ja cxio estas bona, cxio estas mirakla. Trankvilo, suno. Spiri...
--- Kiel bele estas cxi tie, --- diris sxi.
--- Jes. Mi sciis, ke al vi placxos. Ni iru.
--- Cxu vi scias, kion mi pensis tie, cxe Gxvari? Estas absolute necese foje vidi per propraj okuloj tiujn belajn lokojn, pri kiuj antaux tio oni nur legis kaj nur de poetoj sciis, kiel ili estas belaj. Konvinkigxi, ke ili ne estas elpensitaj. Tiam tuj igxas klare, ke ankaux ceteraj belajxoj, pri kiuj ni legas --- konscienco, fidelo, amo --- ankaux ne estas elpensajxo.
--- Cxu al vi foje sxajnas, ke ili estas elpensajxo?
Sxi kuntiris la sxultrojn.
--- Same kiel al vi.
--- Nu, ne-e...
Sxi subridis kun malgaja cxionindulga supereco.
--- Rakontu al iu alia. Mi ja scias.
Maljuna ocxjo Revaz', kvazaux elsaltinta el pentrajxoj de Pirosmani, sidis en plektita fotelo apud enirejo, en ombro, svingante por ventumo per lasta numero de «Apolono», kaj evidente atendis nin --- ekvidis kaj tuj ekstaris.
--- Gamargxobat, sinjorino! Gamargxobat, batono knjaz!
--- Saluton, ocxjo Revaz'.
«Revaz» kaj «knjaz», danke al lia prononco, konsistigis, laux mi, idealan rimon. Mi oblikve rigardetis al Stanjo --- cxu sxi rimarkis? Cxu ne naskos cxi tiu detalo, ekzemple, epigramon? Al mi cxiam estis treege agrable kaj ecx flate, se en sxiaj versoj mi divenis ehxojn de impresoj, de kiuj mi estis se ne kauxzanto, do almenaux atestanto. Ne, sxia vizagxo restis malatenta.
--- Tio estas Stanislava Solomonovna, granda talento, --- diris mi. --- Tio estas Revazo Vahxtangovicx, granda animo.
--- Saluton, Revazo Vahxtangovicx.
--- Eniru dom', mi petas. Dom' estas malvarme, --- li parolis kun forta misprononco, sed al mi ecx la misprononco placxis, ecx la misprononco estis saturita je suno. Li faris pasxon flanken, preterlasante Stanjon al sxtupetoj, kaj, kiam sxi trairis, klinigxis al mi. Diris duonvocxe: --- Al vi depesxo venis, batono. En kovert', --- kaj, sxovinte la manon en posxon de vasta pantalono, trovis la koverton. Donis al mi.
--- Dankon, ocxjo Revaz', --- mi desxovis la dekstran kubuton, kaj ocxjo Revaz' metis la koverton sub mian akselon --- mi alpremis gxin al la flanko kaj, plu portante la centkapan bebon, enmanigitan al mi de Stanjo, eniris en la domon.
Cxi tie, en vere malvarmeta antauxcxambro, Stanjo kaj princineto Tamriko jam turtumis, sukcesinte konatigxi sen mi.
--- Viroj cxiam hastas ne tie, kie necesas, kaj cxiam malfruigxas ne tie, kie necesas, --- diris la princineto, ekvidinte min. --- Mi jam cxion scias --- kaj kiel nomigxas nia gastino, kaj pri Gxvari, kaj ke necesas dusxo. Vi estas libera, Sacxjo.
Jes. Stanjo scipovis esti fulmorapida, mi ja havis okazon tion sperti.
--- Tiam mi vere levigxos en mian cxambron por minuto kaj almenaux liberigos la manojn.
--- Mi ordonos porti al vi vazon kun akvo, --- la princineto per rigardo de sperta eksperto mezuris la bukedon. --- Du vazojn.
--- Metu gxin dume singarde, --- diris Stanjo, starante dorse al mi. --- Mi venos --- arangxos.
Mi faligis la bukedon sur tablon, sxiris la koverton laux rando. Certe, la papero sxirigxis ne tie, kie necesas, --- la fingroj hastis kaj senpaciencis; saltanta en la okulojn surtajpo «Al princo Trubeckoj A. L. en proprajn manojn» kun krako duonigxis.
Kiel mi suspektis, nura ciferajxo. Dum kelkaj sekundoj, mordante la lipojn, mi sensence okulumis elfalintan el la koverto malgrandan malmolan folieton kun ses kolumnoj de kvinciferaj nombroj, poste ekstaris. Mi malfermis sxrankon; el flanka posxo de la jako prenis komp-cxifrilon, arangxitan kiel notlibreto. Enmetis en la fendon la folieton kaj premis per la fingroj sur nerimarkeblaj punktoj de jxakoj de la rekonilo; dum du sekundoj la rekonilo legis miajn fingrospurojn, indekson de sxvito... Poste sur malhela ekraneto eksxprucis saltantaj sensencaj literoj kaj, treminte dum momento, envicigxis en stabilan linion: «Ricevinte cxi tion vi devas senprokraste reveni cxefurbon partopreni enketon treega graveco. Vicministro sxtata sekureco Rusio I. V. Lamsdorf».
Mi demetis la cxifrilon. Ekster kontakto kun mia mano gxi tuj estingis la tekston.
Mi levigxis kaj malrapide aliris al malfermita fenestro, kondukanta en la gxardenon. Apogigxis per ambaux manoj je largxa fenestrobreto. Sunlumo foriris de gxi, eble, antaux duonhoro, la suno kasxigxis malantaux domangulo, sed la fenestrobreto gxis nun estis pli varma, ol la manoj. De cxi tie, de sur dua etagxo, super brilanta foliaro la valo videblis je dekoj da verstoj --- tio estis preskaux cxiuj cxefaj teroj de antikva Kartli.
Jen, ripozis mi.
Jen, restis mi kun la amatino en paradizo.
La ebriiga odoro de pitosporo, kiu floris sub la fenestro, tuj igxis ne mia. Fora, kiel rememoro.
Ne, tamen necesas ekfumi. Mi ekturnigxis laux la cxambro, sercxante cigaredojn; trovis. Denove venis al la fenestro kaj blovis acxan fumon en bonodorantan vastajxon. Estis auxdeble kiel malsupre, malantaux angulo, sxercas kartvele knaboj, trenantaj pakajxon de Stanjo el la auxto en la domon.
Afablega Ivano Volfovicx! Por ke li sendu al mi tian cxifrajxon, devus okazi io vere eksterordinara. Ja mi intervidigxis kun li nur hieraux matene, kaj li, tirante siajn eksmodajn vangoharojn, pufigante ilin per la montrofingro, tiel sincere, tiel hejmece enviis al mi. «Kiaj lokoj! Kia lingvo! Cinandali, kvareli, kindzmarauli... cxiu vorto estas plena je profundega senco! Ripozu, kara, ripozu. Vi havas plenan rajton. La afero de Tarbagatajaj narkobaronoj forvoris de vi duonjaron da vivo».
Kaj jen, bonvolu. «Ricevinte cxi tion...»
Ne, suficxas. Ja povus ni plu promeni gxis la vespero! Kaj ocxjo Revaz' povus, ekzemple, ekdormi, ne atendinte nin. Ja cxiel povus esti! Gxis la mateno mi ne movigxos el cxi tie!
Sed --- kio do okazis?
Mi ne volas, ne deziras pensi pri tio! Jam forgesis!
Sed ja io terura... Kaj cxu morgaux, cxu postmorgaux --- mi denove plongxos en tion kun la kapo.
--- Amiko Aleksandro! --- lauxte kriis Iraklo de malsupre. --- La tablo estas arangxita!
2
--- Vi lacigxis, amata.
--- Ne.
--- Ja lacigxis. Kisas jam sen forto.
--- Ne, Stanjo, ne.
--- Mi ja sentas.
--- Cxu vi jam ne deziras?
--- Mi cxiam deziras. Cxiam kusxus cxi tiel. Sed vi ripozu iomete.
Kiel karese sxi prononcis tiun «cx-t». Varsovio.
--- Mi ja nenien malaperos, Sacxjo.
--- Mi malaperos.
--- Vi malaperos. Sed mi ne. Kiam mi necesos --- mi cxiam estos apude.
Sxi ne mensogis. Sed ankaux ne diris veron. Sxi simple --- diris.
Sxi eksidis. Mallevis la piedojn al lanugeca, vasta je la tuta planko, tapisxo. Zorgeme rigardis al la fenestro. La vastajxo kovrigxis per miela nebulo.
--- Kiel vi pensas, cxu ne estis auxdeble, kiel mi cxi tie jelpetis?
--- Estas mole dirite... --- balbutis mi.
--- Ja mi sopiris pri vi, --- klarigis sxi kaj ekstaris. Malrapide aliris la fenestron. Mi rigardis. Sxi sentis mian rigardon, certe, kaj ne turnigxis --- malhaste iris kaj permesis al mi admiri sxin. Preskaux dancis. Elasta, fleksema, brunhauxta --- por momento mi sxajnis al mi fakiro kun fluto, sorcxanta... kiun?
--- Vesperigxas, --- diris sxi. Silentis iom; mi admire rigardis. --- Nun ni al Bebriscihxe jam ne veturos, certe.
--- Al mi vere aperis aliaj planoj por dua tagduono.
Sxi ne respondis. Versxajne, sxi jam ne memoris tiujn siajn vortojn.
--- Sed morgaux matene, --- reve prononcis sxi post pauxzo. --- Imagu, dum tuta semajno ni estos cxi tie! Mi tiel dankas vin.
Kaj subite, levinte manojn, sxi ekturnigxis laux la cxambro. Nigraj haroj disflugis per rapida karuselo, la mamoj tente tremis. Jam denove aperis deziro premi ilin per la manplato.
--- Kiel bone! Kiel bone! Mi estas fe-li-cxa!
«Ricevinte cxi tion...»
Mi jam ne memoras! Ne memoras!
--- Belegajn bukedojn vi faris.
--- Jes, tion mi scipovas, --- sxi turnigxis al mi kaj iom mirigite jxetis rigardon el sub la frunto. Kvazaux por sxi estis surprizo: mi rigardas al sxi, sed ne al la bukedoj. --- Kiel vi rigardas...
--- Kiel?
--- Bone. Cxu mi similas al Liza?
La gorgxo spasmis. Mi glutis.
--- Tute ne similas.
--- Kaj cxu en lito similas?
--- Tute ne similas.
--- Cxu vi diverse sentas kun mi kaj kun sxi?
--- Tute diverse.
--- Cxu ne tutegalas?
--- Ne.
--- Cxu vi estis felicxa kun sxi, gxis ni ne kunpusxigxis?
--- Mi ecx nun kun sxi felicxas. Kaj kun vi felicxas.
Sxi ridetis iom malestime.
--- Vi devus akcepti islamon, sed ne komunismon.
--- Tiam mi ne povus trinki vinon.
--- Oj, stultulino mi estas! --- sxi svingis la manojn. --- Molestas per paroloj, sed la viro, nature, volas ankoraux drinki! Cxu vi volas, mi surmetu ion kaj kuru malsupren, tie sur la tablo restis botelo.
--- Vi estas tro zorgema.
--- Ne ekzistas «tro». Jam antikvuloj diris: nobla virino post kunigxo devas zorgi pri amato, kiel patrino pri infano --- cxar virino en kunigxo naskigxas, sed viro mortas. Kaj sportistoj rimarkis: post tiu afero rezultoj de virinoj plibonigxas, sed de viroj --- fi!
--- Mi penu elvivi, --- respondis mi kaj, etendinte la manon en fendon inter la litkapo kaj la muro, eltiris preskaux plenan botelon da «ahxasxeno». Pardonu, Ivano Volfovicx, mi nenion memoras. Stanjo ekridis. --- Cxu vi trinkos?
--- Ne. Mi de vi estas ebria, tio suficxas.
Mi versxis por mi du glutojn en pokalon, trinkis. Demandis singarde:
--- Cxu vi estas en ordo?
--- En absoluta. Ja ne maltrankviligxu vi, simple estas sana vivmaniero. Mi ankaux fumi cxesis.
--- Sed kio okazis?
Sxi ekridis ruze. Karesis unu el bukedoj. Al sxi vere placxis, kiel mi rigardas al sxi, kaj sxi pasxadis, promenis laux la cxambro --- de la sxranko al muro kun ponardoj kaj sabroj, de la sabroj al muro kun familiaj fotoj, poste al grandega surplanka vazo... El la haroj super la orelo, tremante, plu elstaris forgesita trunketo de anonima floro, nuda kaj orfa, al gxi ne konvenis nudeco; cxiujn gxiajn petalojn ni fordrasxis je la kuseno.
--- Ja vi min tiel petegis! Tian konvinkan argumenton donis!
--- Kian?
--- Mi ne diros.
--- Jam antaux duonjaro mi rezignis petegi...
--- Min argumentoj atingas, kiel gxirafon. Ne maltrankviligxu, Sacxjo. Simple mi pensis: mi estas je kvar jaroj pli agxa, ol sxi, mi devas tre-e observi min. Almenaux subteni egalecon, --- kaj subite sxi montretis dum momento la langopinton. --- Ja mi ecx ne scias, kiel sxi aspektas. Kaj Pauxlinjo. Vi almenaux fotojn montru.
--- Por kio?
--- Ja parencaj homoj.
--- Se tio ne estus vi, mi decidus, ke virino senlime paradas.
--- Tio signifas, ke mi senlime bele sentas. Kaj sentas mi, ke mi senlime amas vin.
--- Kun vi estas malfacile paroli. Vi tiel posedas vortojn...
--- Vi posedas min, kaj mi posedas vortojn. Do, vi posedas vortojn prokure. Regxu silente, kaj parolos mi.
Sxi eksidis sur la fenestrobreto, per nuda dorso al la gxardeno, superversxita per flav-roza lumo.
--- Vortoj... Ili, damnitaj, estas kreitaj gxuste por trompo. Homoj estas diversaj, cxiu havas sian amon, sian malamon, sian timon. Kaj vorto estas unu sama por cxiuj. Tiu, kiu parolas, subkomprenas tute ne tiun amon kaj ne tiun timon, kiun subkomprenas, auxdinte, la alparolato. Tial estas pli bone silenti pri tiuj temoj... aux paroli nur por gxojigi tiun, kiu estas apude... aux, se diri serioze, klarigadi gxuste sian amon. Ja nur por tiu sola vorto necesas tutan romanon, tutan poemon verki. Mi jen, dum flugis, --- sxi ridetis, --- du versajxojn pri vi verkis. Tamen, tion, ke ili estas pri vi, neniu komprenos.
--- Kaj cxu mi? --- stulte fierante, demandis mi.
--- Kaj vi, --- sxi denove ridetis, --- des pli.
--- Legu.
--- Ne.
--- Legu.
--- Ne, ne. Mi ne deziras nun. Ja ju pli oni macxas sian komprenon, des pli oni foriras de la aliula. Por kio vi foriru de mi? Jen vi, apude. Tio ne tre ofte okazas. Baldaux vi denove forveturos ien, kaj mi dume publikigos --- tiam legu, --- sxi metis unu kruron al la fenestrobreto, cxirkauxvolvis gxin per la brakoj. --- Kia mirakla aero iras de ekstere, --- profunde enspiris sxi. --- Ni ankoraux promenos antaux vespermangxo, cxu? El la fonto trinkos.
--- Nepre. Kaj antaux vespermangxo. Kaj antaux dormo.
--- Antaux dormo tio estas aparte necesa.
«...Senprokraste reveni cxefurbon...»
Mi versxis plenan pokalon kaj eltrinkis, ne desxirante. El la pokalo ekscite venis odoro de vinbergxardenoj, nagxantaj en suna oceano.
--- Cxu al la aerodromo vi veturis el la hejmo?
--- Hejmo... --- la suna oceano ekversxigxis en la sangon. --- Hejmo estas loko, kie eblas ne adaptigxi. Ne kontroli vortojn. Esti laca, kiam lacigxis, silenti, kiam silentemas --- kaj dum tio ne timi, ke ofendos. Ne sxajnigi sin ecx je momento --- nek per gesto, nek per rigardo...
--- Tiel neniam estas.
--- Eble. Tial mi neniam havis hejmon.
--- Sed eble, simple vi neniam estis hejme?
--- Sukcesa bato.
--- Sacxjo, mi ne volis ofendi! Vi estas la plej bona, mi ja scias! Simple mi tre volas esti via hejmo... kaj al mi sxajnas, mi povus. Sed kiam mi pensas, ke vi vizitos la hejmon du-tri-foje monate, kaj ceteran tempon estos en la alia... kaj eble, ecx en la tria --- jen tie, jen tie hejmoj aperados kaj defalados de vi, kiel folioj, sekigxantaj pro manko de vi... Ho ne, ne. Cxiam mi diras stultajxojn. Kapricas. Ne auxskultu. Tio estas, cxar mi malstrecxigxis, ja mi nun tro bone fartas. Kaj se mi subite naskus de vi, cxu vi min forlasus?
--- Ne, certe, --- malrapide diris mi.
--- Ne? Cxu vere ne? --- sxia vocxo eksonoris, kaj eklumis la vizagxo.
--- Stulta vorto --- forlasus... Ja vi estas mia familio. Mi estus kun vi, kiom povus. Sed, vidu... jam rompita. Cxar neniam plu sentus min digna homo.
--- Sed cxu nun vi sentas?
Tio estis vangofrapo. Vangofrapo sub la zonon, tiel scipovas nur virinoj. Jes, ne mi parolu pri honesteco. Kun peno, kvazaux boateto, naviganta kontraux forta fluo, mi demetis la pokalon malproksimen; en paradiza silento abrupte ektintis vitro.
--- Ne tre. Sed dum mi donas al vi pli da gxojo ol da malgxojo --- ja vi mem tiel diras...
--- Jes, certe jes! Do --- kio?
--- Do tio havas almenaux ian sencon.
--- Sed tiam mi havus ecx pli da gxojo, Sacxjo!
--- Sed li? Ja mi ne povos doni al li tiom da atento, kiom... li meritas.
--- Al mi vi same ne cxiam donas tiom da atento, kiom mi meritas. Sed kiu diros, ke mi al vi kreskas malbona?
Uragano. Vortoj estas ne pli, ol flugantaj laux vento folioj. Se venis uragano --- la folioj devas desxirigxi kaj flugi, sed ilia flugo nenion signifas. Gxi signifas nur, ke venis uragano. La uragano foriros --- kaj ili falos. Kaj stultulo, ne, sadisto estos tiu, kiu, veninte al nagxanta en koto folieto, ekriprocxos gxin: «Ja vi jam flugis, nu, ek, ankoraux, ja tio estas tiel bela!»
Do, cxu vere estas pli honeste silenti, ne jxetante al vento vortojn, kaj silente fari tion, kion oni deziras; simple penante lauxeble ne malutili dum tio al aliuloj, same silente?
--- Stanjo, vi mem ne komprenas, kion vi parolas.
--- Certe, ne komprenas, mia afero estas virina. Sed vi, masklo, diru sincere - cxu vi ne estus almenaux flatita?
Mi nur balancis la kapon.
--- Nature, se sen kvereloj kaj skandaloj --- mi treege fierus.
Sxi ekstaris de la fenestrobreto, ridetante. Nehaste alvenis min.
--- Kontraux via volo mi neniam ion ajn faros.
Sidigxinte cxe miaj piedoj, sxi klinigxis. Hipnotigite rigardis, kiel mi, tremetante, sxvelas sub sxia rigardo --- kaj mem senkonscie tremetis kun mi.
--- Nu jen, --- diris sxi preskaux adore, --- vi denove min deziras.
Sxi tusxis per la fingropintoj. Poste, ekstarinte super mi sur genuoj, tusxis per la brusto. Poste per la lipoj. Denove desxovigxis, enrigardante. La disvolvitaj haroj pendis preskaux gxis la littuko.
--- Gxi rememorigas al mi idon de iu raba birdo. Postulema kaj sendefenda. Iomete kreskis --- kaj jam emas beki! Sed mem, sola --- nenion povas, necesas alflugi, el ajna foro alflugi al gxi kaj nutri, nutri...
Sxi levis la vizagxon. La okuloj brilis.
--- Mi amas vin, Stanjo, --- diris mi.
--- Mi alflugos. El ajna foro, almenaux por tago, por horo, por kiom vi diros. Alflugos, alflugos! --- sxi movis la fingropintojn laux la duonmalfermitaj, sekigxintaj pro kisoj lipoj. --- Cxu vi deziras cxi tien?
--- Ne. Prefere donacu al la masklo inon.
Per rapida elasta fulmo sxi turnigxis al mi per la dorso, falis sur la flankon --- nur risorte ektremis la matraco. Pikanta kirlo de haroj brulvundis mian vangon.
--- Cxu tiel?
3
Al la programo «Tempo» ni malfruigxis gxuste je minuto. Kiam, petole finridante kaj finflustrante,