Уладз│м│р М│калаев│ч Шыц│к. Пажаданне збылося, але...
---------------------------------------------------------------------
У.Шыц│к. "У час не вярнул│ся", "Мастацкая л│таратура", М│нск, 1975
OCR & SpellCheck: Zmiy (zmiy@inbox.ru), 20 л│пеня 2003 года
---------------------------------------------------------------------
Пройдзе час, з зямных касмадромав возьмуць старт вял│зныя зоркал╕ты │
нак│руюцца да дал╕к│х галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца вжо в наступным стагоддз│, магчыма, значна
пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы вжо цяпер хочам ведаць, што
напаткае бясстрашных астрал╕тчыкав у бясконцай прасторы. Аб │х прыгодах,
л╕се │ знаходках расказваецца в гэтым зборн│ку фантастычных апавяданняв.
З таго моманту, як Ра│са Ф╕даравна ввайшла в клас, Слава адчув трывогу.
Наставн│ца не пав│нна была выкл│каць яго, ╕н адказвав тольк│ надоечы. А в
грудзях ус╕ ровна шчымела. Ад │х Ра│сы Ф╕даравны можна было чакаць усяго - │
чаго хочаш, │ чаго не хочаш. Слава не хацев, каб яго с╕ння выкл│кал│, не
вывучыв урок. Ды х│ба в жыцц│ бывае так, як табе трэба? Вось │ сядз│, дрыжы.
▓ чаму гэта чалавек не вмее адгадваць сваю будучыню? Ну хаця б трошачк│, на
якую гадз│ну або нават на палову гадз│ны наперад...
А наставн│ца не спяшалася. Яна вважл│ва, быццам ацэньваючы кожнага,
правяла поз│ркам па партах │ знов сх│л│лася над класным журналам. "Ну, што
яна там корпаецца, - занепако│вся Слава. - Кол дык кол. Абы хутчэй ужо". ▓
тады вяв│в сабе, як ста│ць перад наставн│цай │ як яна пытае: "Сел│вон│к, за
як│ час абедзве трубы наповняць басейн?" Быццам гэта так ужо важна. У бацьк│
в │нстытуце электронна-выл│чальная машына за некальк│ хв│л│н падл│чыла,
кольк│ вады прынясе рака в цэлае вадасхов│шча за год, за два... А
патрэб│цца, дык │ на дзесяць гадов наперад падл│чыць. Але сцэна ганьбы была
такая яркая, што Слава аж сцепанувся.
- Ты чаго? - штурхнув яго в бок сусед Косц│к Манцэв│ч.
- Выкл│ча цябе, тады будзеш ведаць, - прашыпев узлаваны Слава.
- Бяда вял│кая! - Косц│к быв выдатн│кам, │ для яго гэта праблема не
│снавала.
Славу стала крывдна, што ╕сць людз│, як│я не баяцца наставн│кав, │ ╕н
рашыв падкалоць таварыша.
- А ты ведаеш, што табе паставяць? - шапнув ╕н, косячыся, ц│ не чуе
Ра│са Ф╕даравна.
Косц│к раскрыв рот, хацев, в│даць, сказаць, што не сумняваецца. Але ╕н
быв сумленны хлопец │ таму завагався.
Слава завважыв на яго твары разгубленасць, пераможна паглядзев │
сказав:
- Бачыш...
▓ тут наставн│ца, нарэшце, зраб│ла выбар. Выкл│кала Косцю.
Манцэв│ч нешта п│сав на дошцы. Што - Слава не бачыв ▓ не чув. Як │
нядавна, ╕н знов убачыв сябе ля дошк│. Быццам рашае │ н│як не можа рашыць
задачу, │ крэйда крышыцца, абсыпаецца на падлогу, пэцкае пальцы. Слава нават
пац╕р пальцы аб калена, каб ачысц│ць │х ад крэйды, │... на штанах застал│ся
белыя плямк│. Слава пакруц│в галавой, адганяючы прыв│д. Плямк│ прапал│.
- Сел│вон│к!
"Дачакався! - м│льганула думка, │ ╕н пакорл│ва пайшов да дошк│. - Але
вс╕ ровна штаны не запэцкаю!" - з незразумелай для сябе впартасцю рашыв ╕н.
А далей было, як у сне. ин стаяв, вада не хацела цячы з тых злашчасных
труб, крышылася крэйда, сыпалася на падлогу...
- Ай, Сел│вон│к, ай, Сел│вон│к, - папракнула наставн│ца, - не вучыш │
на вроках размавляеш...
Яна гаварыла нешта яшчэ. Слава не слухав. ин, як зачараваны, глядзев на
калена, дзе красавал│ся тры белыя плямк│ ад брудных пальцав. ▓ тады
прыгадалася: сцэна, якую ╕н уявляв, │ сцэна, якая адбылася з │м на самой
справе, был│ зус│м аднолькавыя. Нават палоск│, хаця ╕н не зб│рався │х
раб│ць, был│ так│я ж.
Раз-пораз паглядаючы на плямк│-палоск│, Слава вздыхав: ╕н бязвольны,
н│кчэмны чалавек. А што будзе, кал│ яго напаткае саправднае выпрабаванне?
Потым падумалася, што н│як│х так│х выпрабаванняв у яго на бл│жэйшы час не
прадбачыцца, │ Слава павесялев. Усе гэтыя клопаты - дробязь. Падумаеш
задача! ин, кал│ захоча, рашыць яе с╕ння... або завтра.
На вял│к│м перапынку Слава першым выбег з класа. На гэтым перапынку
мевся адбыцца │х матч з шостым "а". Слава ж цэнтр нападзення. ин падбягав
ужо да спартывнай пляцовк│, дзе было футбольнае поле, як раптам нейк│ голас
спытав: "Чаго ты, уласна, спяшаешся?" Слава хацев адказаць, нават аз│рнувся,
шукаючы гэтага нахабн│ка, │ тады адчув, што голас гучав н│бы в │м сам│м. "Вы
прайграеце", - працягвав голас. Слава спын│вся, сц│снув кулак│. Вось яна,
бязвольнасць! Але ╕н дакажа вс│м. ▓ сабе самому, │ шасц│класн│кам. А перад
вачам│ стаяв адз│н │ той жа эп│зод матча. Слава аж плюнув. Трэба ж: ╕н,
Сел│вон│к, лепшы футбал│ст класа, у якога так│ моцны │ трапны вдар левай,
выходз│ць адз│н на адз│н з варатаром шостага "а" Пецькам Масальск│м │...
пускае мяч побач са штангай. Пецька нават не варухнувся, а потьгм яшчэ │
язык паказав...
- Ну, я табе! - Слава сарвався з месца │, м│наючы брамку, пераскочыв
цераз плот. На хаду ск│дваючы св│тэр, пад як│м была в яго надзета майка з
нумарам дзевяць, ╕н крыкнув: - На поле, час не церп│ць!
Н│што не аправдвала Слав│ных прадчуванняв. Ужо з першай атак│ ╕н заб│в
гол. Правда, шасц│класн│к│ невзабаве зайграл│ лепш, але Слава │ таварышы па
камандзе заховвал│ перавагу в л│ку.
- Засталося пяць хв│л│н, - паведам│в Косц│к, прабягаючы м│ма Славы.
- Угу, - задаволена к│внув Слава │ падняв руку, просячы пас.
Мяч да яго не дайшов. Больш таго, ╕н зрэзався з наг│ абаронцы │ вляцев
у вароты │х каманды. Слава нахмурывся. Пачынаючы з цэнтра, ╕н аддав пас
назад Косц│ку, а сам │рванувся наперад. ▓ знов мяч да яго не трап│в,
заблытався в нагах на │х палав│не поля. Потым, як нехаця, выкац│вся з-пад
купк│ хлопцав │ спын│вся. Раней за вс│х ля мяча апынувся шасц│класн│к. Слава
аж зажмурывся. За дзве хв│л│ны да канца матча яны прайгравал│ вжо з л│кам
адз│н - два.
- Адыграемся! - крыкнув ╕н сва│м хлопцам. - Пасн│, Манцэв│ч!
Косц│к паснув. Выдатна. Так, як тольк│ ╕н умев: прама насупраць варот,
пад левую нагу. Удар!.. Мяч ляц│ць побач з бакавой штангай, а Пецька...
паказвае язык.
Загучав св│сток суддз│. Запляскал│ в далон│, зап│шчал│ дзявчаты,
засв│сцел│ хлопцы... Слава як не чув усяго гэтага. ин дз│в│вся з сябе, што
так дакладна прадбачыв, як скончыцца матч.
▓ футбал│сты, │ гледачы довга не затрымал│ся на пляцовцы, пабегл│ в
класы. Слава астався. ин панура брыв па школьным двары │ в│навац│в сябе за
промах. На момант падумалася, што зараз урок класнай │ яна абавязкова
спытае, дзе гэта Сел│вон│к, ц│ не захварэв часам? А завтра нап│ша бацькам
зап│ску, │ ╕н сам аднясе яе. Слава па прывычцы паспрабавав уяв│ць сабе, што
зараз адбываецца в класе, але н│чога не атрымалася. Мро│лася нейкая лухта.
Трэба ж, быццам не класная, а сам дырэктар - ╕н жыве в суседн│м з │хн│м доме
- сустрэвшы бацьку на автобусным прыпынку, паскардз│вся на яго, Славу.
Слава аж памацав свой лоб: такое можа прывярэдз│цца тольк│ хвораму.
Адз│н, нават два врок│ - дробязь, у горшым выпадку на савет атрада
пацягнуць. Дырэктар тут н│ пры чым. Слава вздыхнув з пал╕гкай │ прыбав│в
кроку.
- Маз│ла, маз│ла!
Слава аз│рнувся, ц│кава, каго гэта так дражняць?
Некальк│ першаклашак - во, драбнота! - нахабна глядзел│ на яго │
павтарал│:
- Сел│вон│к маз│ла!
- Я вам дам маз│лу, - узлавався Слава │ рушыв да малых.
Хлапчук│ к│нул│ся хто куды. Тольк│ адз│н, самы меншы, нешта
прамарудз│в, │ Слава дав яму штурхеля. Не надта моцнага, больш, каб
напалохаць. Малы аказався нявклюдай, зачап│вся нагой за нагу │ плюхнувся
тварам у пясок. ин адразу ж падхап│вся │ памчався за астатн│м│, а Слава
завважыв, што в хлопца з носа паказалася кров. "Гэтага яшчэ не хапала, -
падумав Слава. ▓ тут яго як пацягнула взняць вочы. ин убачыв дырэктара, як│,
стоячы ля акна, размавляв па тэлефоне │ строга глядзев на яго. - Гэтага мне
не хапала!" - н│якавата павтарыв сабе Слава │ папл╕вся дадому.
А далей знов было так, як яму вявлялася. Дырэктар сустрэв на автобусным
прыпынку бацьку │ расказав, што Слава не тольк│ прапускае занятк│, а │
крывдз│ць малых.
Слава пасля не спав усю ноч. Не таму, што дасталося ад бацьк│. Гэта
здарылася не впершыню. ▓ в так│х выпадках, як бы горка н│ было, ╕н засынав
хутка. С╕ння ж ╕н на бацькавы словы нават не звярнув уваг│. Яго галава была
занята │ншым: нявжо збылося жаданне, якое прыйшло да яго ран│цай на вроку,
нявжо цяпер ╕н зможа заглядваць у будучыню? ▓ чаму менав│та в яго, Славы
Сел│вон│ка, з'яв│лася такая здольнасць, а не, скажам, у Косц│ка Манцэв│ча,
самага лепшага вучня │х класа?
Н│чога пэвнага Слава так │ не прыдумав. Тым не менш быв вельм│ рады: ╕н
не падобны на │ншых, ╕н умее прадбачыць будучыню, яму цяпер будуць
зайздросц│ць. ▓ не падазравав Слава, што чакаюць яго цяпер не шчасл│выя
хв│л│ны, а адны непрыемнасц│...
Раней Слава н│кол│ не клапац│вся, што будзе потым. Будзе, │ вс╕. Цяпер
жа став баяцца нават думаць пра гэта "потым". Бо як задумаецца, то
абавязкова справдз│цца, ды не добрае, а, наадварот, дрэннае. А галовнае,
няма яму н│якай карысц│ ад гэтага.
Ну, што б, здавалася, не папярэдз│ць яму сябе самога: гэтага не раб│,
туды не хадз│, бо будзе так │ так. Дык не. Як ужо сядз│ш у класе, не
вывучывшы врока, то тольк│ тады даведаешся, чым скончыцца тва╕ гультайства.
А што в ф│з│чным каб│неце здарылася! Нават сорамна каму сказаць, што вмееш
прадбачыць будучыню. У той дзень к│равн│к ф│з│чнага гуртка чамусьц│
запазн│вся. Усе хлопцы сядзел│ ц│ха, чакал│. Аднаму Славу як хто калючак на
стул панак│дав. То туды сунецца, то сюды. Пакуль не зачап│в нагой нейк│
провад │ не вырвав яго з клемы. У каб│неце н│бы маланка бл│снула, а тады
стала ц╕мна-ц╕мна. Тольк│ гут Славу вяв│лася: уваходз│ць, н│быта, к│равн│к
гуртка, пытаецца, што здарылася, │ кажа: "Парушальн│кам тэхн│к│ бяспек│ не
месца в нашым гуртку. Так, рабяты?"
▓ н│хто не паспачував яму, Славу Сел│вон│ку, лепшаму футбал│сту в
класе: аднагалосна пастанав│л│ выключыць яго з гуртка.
Хаця Слава │ ведав, што в сва│х прадбачаннях не памыляецца, на гэты раз
тольк│ пасм│хнувся сам сабе. Не могуць хлопцы вынесц│ яму такое суровае
спагнанне. ▓ взрадавався: нарэшце ╕н памыл│вся.
На жаль, не памыл│вся. Выключыл│, аднагалосна. Што-што, а глядзець
наперад ╕н, аказваецца, умев. ▓ тут, упершыню, Слава спалохався гэтага
свайго вмення. ин зраб│вся мавкл│вым, асцярожным. Кл│чуць хлопцы на футбол,
а ╕н выдумляе якую-небудзь прычыну, каб адмов│цца, бо лепш не пайсц│ зус│м,
чым загадзя ведаць, кал│ ты па варотах прамажаш. Не вывучыць урок - з класа
збяжыць. Каб не папасц│ в аварыю - у автобус не сядзе...
▓ Косц│к, │ астатн│я сябры спачатку пытал│ся, што з │м. ин адмовчвався.
Як ты │м скажаш, кал│ │ сам не надта разумееш, што гэта │ адкуль узялося,
кал│ н│як│х доказав не маеш. Ну, │ пайшла пра Славу пагалоска як пра
чалавека несучаснага, нявстойл│вага. Слава нават пачав чакаць, што яго
невзабаве на савет атрада пакл│чуць, каб там справаздачу трымав. Адным
словам, жыцц╕ пайшло туды-сюды, │ ╕н скарывся гэтаму. З заняткав, каб не
папасц│ в якую бяду, спяшався дадому │ зачынявся в сва│м пако│.
Аф│шу, якая абвяшчала, што в школу прыедзе касманавт Павел ▓ванав│ч
Гушча, Слава прачытав яшчэ ран│цай. На перапынку, кал│ все вучн│ был│ на
двары, ╕н знов падышов да аб'явы. Яму вельм│ хацелася пабыць на сустрэчы з
чалавекам, як│ першы з людзей ступ│в на Марс, кал│ вдасца, пагаварыць нават
з │м, пара│цца. Бо аб космасе Слава марыв ледзь не з першага класа, хацев,
як вырасце, стаць касманавтам. Яшчэ нядавна ╕н быв упэвнены, што стане. А
цяпер ужо - не. Што з таго, кал│ ╕н нават │ пагаворыць з Гушчам? Варта таму
тольк│ папытаць, як Слава вучыцца, як паводз│ць сябе, ц│ добры ╕н сябар, │
адразу вс╕ скончыцца. Каму патрэбны двоечн│к│ │ недысцыпл│каваныя? Слава, як
наяве, прадстав│в сабе вын│к магчымай размовы з касманавтам │ адвярнувся ад
аф│шы.
- Ты што так│ засмучаны? - пачув ╕н збоку чыйсьц│ ц│х│ голас.
Слава падумав, што гэта знов ягонае славутае прадбачанне напам│нае аб
сабе, │ не адказав.
- А вс╕-так│? - не адставав голас.
Слава на всяк│ выпадак скас│в вочы. Побач стаяв незна╕мы чалавек │
вважл│ва глядзев на яго. Слава рашыв, што гэта нехта з бацьков, │ пац│снув
плячам│.
- Давай пройдземся, вунь да таго акна, - чалавек паказав на друг│ канец
кал│дора │ паклав на Слав│на плячо руку. - Ты хто?
- Слава Сел│вон│к, - адкрыты ласкавы поз│рк чалавека спадабався яму,
выкл│кав давер.
- А я - Павел ▓ванав│ч. Вось │ пазна╕м│л│ся. Так? То што в цябе за
бяда, Слав│к?
У Славы аж перахап│ла горла. Ну, канешне ж, ╕н ведае гэтага чалавека.
Кольк│ разов бачыв яго партрэты в газетах, часоп│сах, па тэлев│зары. Як гэта
╕н не пазнав адразу!
Гушча глядзев на яго, пасм│хався, │ вяс╕лыя промн│к│-маршчынк│ ва все
бак│ разбегл│ся ад яго вачэй. Потым Павел ▓ванав│ч пасур'╕знев │ сказав:
- Кал│ гэта тайна, я прашу прабачэння.
Ад роспачы, што гэты чалавек возьме зараз │ пойдзе, у Славы на вачах
выступ│л│ сл╕зы. ин ледзь не крыкнув:
- Не, не...
- Ты, напэвна, хочаш стаць касманавтам?
Слава тольк│ матнув галавой, баючыся словам│ парушыць сва╕ шчасце.
- Ус╕ залежыць ад цябе... - пачав быв Гушча, але запнувся │ спытав: -
Не вс╕, так?
- Ага, - выдав│в з сябе Слава │ раптам адчув пал╕гку: з гэтым чалавекам
не трэба та│цца. - Я став бы касманавтам. Але я... прадбачу.
Павел ▓ванав│ч, н│бы яму было вс╕ зразумелым, згодна к│внув галавой │
папрас│в:
- Кал│ ласка, падрабязней.
На │мгненне Славу знов ахап│в адчай: раптам Гушча не зразумее. Аднак
вагався нядовга. Павел ▓ванав│ч не абы-хто, касманавт, ╕н ус╕ зразумее. ▓
пачав расказваць, баючыся аднаго, каб раптам не зазв│нев званок │ не
перашкодз│в │м.
Гушча слухав уважл│ва, сур'╕зна. Кал│ Слава скончыв, нейк│ час
задумл│ва мавчав. Потым спытав:
- Прадбачанн│ бываюць тольк│ кепск│я?
- Успам│наць боязна.
- Хочаш │х пазбав│цца?
- Вельм│...
- Так, так, - заклапочана прамов│в Павел ▓ванав│ч. - Як│ в вас наступны
врок?
- Ф│з│ка...
- Што гавораць твае прадбачанн│?
- Я ж у касманавты зб│раюся, - з дакорам адказав Слава.
- Значыць, вывучыв? Так. Вядома, кал│ вывучыв, то н│як│я прадбачанн│ не
страшныя. А │ншыя врок│ ты не спрабавав штодня вучыць? Не? А ты паспрабуй.
Слава сумевся. ин, зрэшты, │ чакав такога к│рунку │х размовы, не трэба
было пачынаць...
Павел ▓ванав│ч, н│бы не завважыв перамену в яго настро│, прапанавав:
- Вось табе мой тэлефон. Давай дамов│мся аб адным. Ты цэлы тыдзень
будзеш вучыць не тольк│ ф│з│ку, а │ астатн│я прадметы. А праз тыдзень
пазвон│ш мне. Паглядз│м, што атрымаецца. ▓ на футбольныя трэн│ровк│ хадз│,
адпрацоввай удар левай. Ну, а малых... Разумею, гэта выпадкова. Але ты
старайся вс╕-так│ спачатку думаць, а потым раб│ць.
▓ тут зазв│нев званок, кал│дор адразу наповн│вся шумам - вокл│чам│,
смехам, тупатам.
- Пайду в наставн│цкую, - сказав Гушча. - Пазвон│ш, га?
- Абавязкова! - крыкнув Слава.
Last-modified: Sun, 26 Oct 2003 09:53:16 GMT